Duurzaam bosbeheer en houtkeurmerken · Het eerste certificaat voor duurzaam bosbeheer werd...

60
KEURHOUT FSC PEFC CSA SFI ATFS MTCC PAFC Duurzaam bosbeheer en houtkeurmerken - De stand van zaken - Januari 2007

Transcript of Duurzaam bosbeheer en houtkeurmerken · Het eerste certificaat voor duurzaam bosbeheer werd...

  • KEURHOUT FSC PEFC CSA SFI ATFS MTCC PAFC

    Duurzaam bosbeheer en houtkeurmerken

    - De stand van zaken -

    Januari 2007

  • INHOUD Pagina Duurzaam bosbeheer en houtkeurmerken 4 Stand van zaken januari 2007 4 (Sub)tropen blijven achter 4 Nederland 9 De Erkende houthandel 9 Primeur Nederland - legaliteit 10 Nederlandse bos- en houtketen 10 Nederlandse overheid 10 Nederlandse certificeringssystematiek 11 Wetsvoorstel Marijke Vos 12 Duurzaam bouwen 12 Referenties 12 Ontwikkelingen in productielanden 14 Europa 14 Noord-Amerika 17 Midden- en Zuid-Amerika 19 Azië 21 Afrika 23 PAFC 24 Oceanië 26 Overige gebieden 27 Nawoord 27 Referenties 27 Duurzaam bosbeheer en certificering van bossen 29 Historisch perspectief 29 Uitgangspunten 29 Sociaal en economisch belang 29 Referenties 30 Oorzaken van ontbossing 31 Complex probleem 31 Directe oorzaken 31 Onderliggende oorzaken 32 Regionale verschillen 33 Invloed houtoogstactiviteiten 33 Illegale kap en malafide bedrijven 33 Trend 34 Referenties 34 Keurmerken voor duurzaam geproduceerd hout 35 Wereldwijde initiatieven 35 Verschillende niveaus 36 Wederzijdse erkenning 36 Vergelijkende studies 36 Weerstanden 36 Stille toenadering 37 Trechtersysteem 37 Samenwerking 37 Stroomlijning beleid in Nederland 38 Kritische (vooruit)blik 38 Referenties 38

    2

  • Keurhout 39 Keurhout nieuwe stijl 39 Zelfstandige en onafhankelijke organisatie 39 Samenstelling College van Deskundigen Keurhout 39 Keurmerk voor duurzaam geproduceerd hout 40 Traceringssysteem 40 Deelnemers Keurhout 40 Minimumeisen Keurhout 40 Keurhout en Legaliteit 41 SYS-toets 41 Informatie 41 Referenties 41 Minimumeisen Duurzaam Bosbeheer en Certificering 42 Forest Stewardship Council (FSC) 43 De organisatie 43 Uitgangspunten 43 Certificeringsproces 43 Nationale standard 44 Chain-of-custody 44 FSC-bedrijvenplatform 44 FSC Nederland 44 Beschikbaarheid 45 FSC-logo gebruik en claims 45 Kantoren FSC 45 Milieuorganisaties en FSC 45 Informatie 46 Referenties 46 Principes en Criteria Forest Stewardship Council 47 Programme for Endorsement of Forest Certification Schemes (PEFC) 48 Achtergrond 48 Organisatie 48 Handelsketencertificering 48 Globalisering 48 Certificaten 49 Informatie 50 Referenties 50 Duurzaam geproduceerd hout op de markt 51 Houtsoorten 51 Plaatmaterialen 51 Beschikbaarheid 51 Maatvoering 51 Kwaliteit 52 Prijs 52 Willingness-to-pay 52 Levertijden 52 Directieleveringen 52 Gelijkwaardigheid 52 Voorschrijven 53 Leveranciers 53 Controle herkomst 53 Helpdesk gecertificeerd hout 54 Voorbeeldprojecten 54 Referenties 54 Duurzaam bosbeheer en certificering op Internet 55 BIJLAGE I ‘HELPDESK GECERTIFICEERD HOUT’

    3

  • De stroomversnelling waarin duurzaam bosbeheer, gekoppeld aan certificering, de afgelopen drie jaar wereldwijd is geraakt, zet in 2007 door. Deze brochure geeft achtergrondinformatie over duurzaam bosbeheer, certificering en houtkeurmerken. Daarbij worden de meest recente ontwikkelingen besproken. Doelstelling is het gebruik van duurzaam geproduceerd hout zoveel mogelijk te stimuleren. We beperken ons in dit overzicht tot die landen en initiatieven, die direct van invloed zijn op het in Nederland ingevoerde en gebruikte hout.

    DUURZAAM BOSBEHEER EN HOUTKEURMERKEN

    Stand van zaken januari 2007 Sinds de vorige uitgave (augustus 2006) is het areaal duurzaam beheerd bos met 10 miljoen hectare toegenomen tot ruim 294 miljoen ha. Ten opzichte van december 2005 bedroeg de toename bijna 25 miljoen ha. Toeleveranciers van duurzaam geproduceerd hout hebben zich meer geprofileerd en hebben de verschillende certificeringsinitiatieven verbeteringen aangebracht in hun richtlijnen en procedures. Daarnaast hebben weer meer nationale certificeringsinitiatieven toenadering tot elkaar gezocht binnen PEFC. Daarnaast werkt de Nederlandse overheid aan procedures aan het opstellen om de BRL, die eind 2005 werd geaccordeerd door een groep belanghebbenden en het operationaliseren van een Nederlands systeem voor beoordeling van duurzaam geproduceerd hout. Dit alles om de doelstelling voor haar duurzaam inkopenbeleid, 100% duurzaam geproduceerd hout in 2010 te kunnen halen. Daarnaast heeft de Vereniging van Nederlandse Houtondernemingen in 2006 een ambitieus beleidsplan neergelegd om samen met haar leden eind 2009 te komen tot 75% aantoonbaar duurzaam geproduceerd hout. Daarnaast lijkt de aandacht voor legaliteitsvraagstukken inmiddels de belangstelling voor duurzaamheid voorbij te streven. Daarom in deze stand van zaken ook hiervoor aandacht.

    Bosareaal wereldwijd (FAO) : 3,95 miljard ha Bosareaal actief beheerd voor houtproductie (FAO) : 0,7 - 1,3 miljoen ha Totale bosareaal gecertificeerd bos1 wereldwijd (juni 2006) : 294,53 miljoen ha Areaal gecertificeerd bos1 eind 2006 ten opzichte van eind 2005 : + 11% Areaal gecertificeerd bos1 eind 2006 ten opzichte van eind 2000 : + 310% Aantal bij certificering betrokken landen : 149 Aantal certificeringsinitiatieven wereldwijd : 61 1Cijfers gecertificeerde bosarealen: (FSC, PEFC, SFI, CSA, ATFS en MTCC)

    Waar staan we nu met de boscertificering

    7%

    93%

    77%

    23%

    Bosareaal productiebos

    Gecertificeerd areaal

    Het eerste certificaat voor duurzaam bosbeheer werd uitgereikt in mei 1995. Sinds die tijd is er hard gewerkt aan de uitbreiding van het areaal aantoonbaar duurzaam beheerd bos, nodig voor het beschikbaar komen van meer duurzaam geproduceerd hout op de wereldmarkt. Figuur 1 is een weergave van de landen die één of meer gecertificeerde bosgebieden hebben volgens de richtlijnen van de 6 belangrijkste certificeringsinitiatieven. Van de 3,95 miljard ha bos (FAO, Global Forest Resources Assessment 2005) is een groot deel niet toegankelijk door geografische, klimatologische of andere redenen, en komen niet in aanmerking voor actief beheer voor houtproductiedoeleinden. Dit geldt ook voor gebieden die een vorm van bescherming genieten: in beschermd gebied, nationaal park of reservaat. Bij de analyse van de ontwikkelingen in duurzaam bosbeheer en certificering moet hiermee rekening worden gehouden. Inmiddels is wereldwijd, afhankelijk van de definitie (productie of multifunctioneel bos), tussen de 23 en 40% van de bossen met een productiefunctie gecertificeerd; zie grafieken 1 en 2. Het gecertificeerde areaal is met name (ruim 89%) te vinden in gematigde gebieden.

    Grafiek 1. Percentage bos gecertificeerd in verhouding

    tot totale areaal bos wereldwijd. Grafiek 2. Percentage bos gecertificeerd bos in verhouding tot totale areaal productiebos.

    4

  • Volgens de UNECE werd in 2005 wereldwijd naar schatting 345 miljoen m3 industrieel rondhout geoogst uit duurzaam beheerd bos. Hiervan zou naar zeggen van PEFC ten minste 20% hiervan PEFC gecertificeerd zijn. In april 2005 werd na onderzoek van FSC International de geschatte waarde van wereldwijde handel in FSC gecertificeerde hout en houtproducten bijgesteld naar meer dan € 4 miljard. Voor Nederland wordt dit geschat op ongeveer € 347 miljoen. Het wereldwijde vraagoverschot naar FSC gecertificeerd loofhout wordt geschat op circa. 10 miljoen m3. In tabel 1 en de grafieken 3 t/m 5 zijn de bosarealen vermeld die zijn gecertificeerd door de belangrijkste certificeringsinitiatieven in de wereld: Forest Stewardship Council (FSC), Programme for the Endorsement of Forest Certification Schemes (PEFC), Sustainable Forestry Initiative (SFI), Canadian Standard Association (CSA), American Tree Farm System (ATFS) en het systeem van de Malaysian Timber Certification Council (MTCC). Kleinere operationele certificeringsinitiatieven zijn CERFLOR (Brazilië) en CERTFLOR (Chili). Deze certificeringssystemen werken allen op basis van onafhankelijke verificatie. Naar schatting 1,0 miljoen ha in Noord Amerika en 1,5 miljoen ha in Europa is dubbel gecertificeerd, dus getoetst volgens meerdere standaarden.

    Gecertificeerd areaal bos (x miljoen ha) Systeem/Jaar 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 FSC 22,17 24,10 31,07 40,42 46,94 68,13 84,29 PEFC 32,37 41,06 46,31 50,85 54,96 185,16 193,82 SFI* 11,33 22,00 32,37 41,36 45,59 53,00 54,38 ATFS - - 10,50 10,50 10,50 10,50 10,50 CSA* 5,03 5,94 14,44 28,41 47,38 69,21 72,56 MTCC - - - - 4,74 4,79 4,73 CERFLOR* - - - - 0,06 0,88 0,76 CERTFLOR* - - - nb nb 1,53 1,53 AFCS* - - - - 1,89 5,17 5,70 Overige - - - - nb 1,18 1,19 Totaal 70,90 93,10 134,69 171,54 210,11 269,76 294,53

    Tabel 1. Gecertificeerde arealen per certificeringsinitiatief (2000-2006) * Systemen geaccepteerd door PEFC;dubbele certificering van bosgebieden worden niet apart meegenomen in totaal gecertificeerd areaal.

    (Sub)tropen blijven achter Slechts een kleine 8 % van het wereldwijde gecertificeerde areaal bevindt zich in de tropen of subtropen (tabel 2). Dat zou er op kunnen wijzen dat er nagenoeg geen goed bosbeheer in de tropen kan worden aangetroffen. Echter, volgens de ITTO (tabel 2.) beschikte in 2005, toch 15% van het totale bosareaal in de (sub)tropen (858, 842 miljoen ha) over een bosbeheersplan en kon ruim 4 procent worden aangemerkt als duurzaam beheerd bos. 46% van het totale bosareaal in de (sub)tropen is productiebos (natuurlijk en plantage) (397,33 miljoen ha). Van dit productiebos had bijna dertig procent een bosbeheerplan, waarbij Azië verreweg het beste presteert en ruim 6,3 procent wordt aangemerkt als duurzaam beheerd. Hiervan was bijna de helft gecertificeerd (12,317 miljoen ha), dat neerkomt op 3,1 procent van het totale productiebos in dit deel van de wereld. Het moge duidelijk zijn dat hout wel duurzaam geproduceerd kan zijn, ook als is het afkomstig uit gebied dat nog niet gecertificeerd is. Uit deze cijfers blijkt echter wel duidelijk dat er behoefte is aan het stimuleren en ontwikkelen van certificeringstrajecten, te beginnen bij het aantonen van legale herkomst, het vaststellen van goed bosbeheerbeleid en uitvoering ervan, het inrichten van goede bosbeheerplanning per boseenheid en ook hier een goede naleving zodat van duurzaam bosbeheer gesproken kan gaan worden. Dan pas kan certificering worden ingezet, dat uiteindelijk moet leiden tot duurzame instandhouding van het bos in de (sub)tropen. De steun van alle partijen is hierbij essentieel en dient versneld te worden ingezet, want ook initiatieven als FSC slagen er nog maar ten dele in (ca 18% FSC-gecertificeerd areaal is (sub)tropisch) om duurzaam bosbeheer van de grond te krijgen en daarmee haar doelstelling te bereiken: de ontbossing in de tropen te stoppen.

    5

  • 6

    0

    50

    100

    150

    200

    250

    FSC PEFC S

    Certif

    Gec

    ertif

    icee

    rd a

    reaa

    l per

    jaar

    per

    initi

    atie

    f (c

    umul

    atie

    f)

    FI* ATFS CSA* MTCC

    iceringsinitiatief

    2000200120022003200420052006

    193,82

    73,9784,29

    0

    50

    100

    150

    200

    250

    PEFC FSC CSA*Cert

    Bos

    area

    al (x

    milj

    oen

    ha)

    4,73

    54,38

    10,5

    SFI* ATFS MTCCificeringsinitiatieven

    Grafiek 3. Totaal gecertificeerd areaal per certificeringsinitiatief (stand December 2006). * CSA en SFI toegelaten tot PEFC

    Figuur 1: Landen met één of meer gecertificeerde bosgebieden.

    Grafiek 4. Totaal gecertificeerd areaal per certificeringsinitiatief per jaar (2000-2006).

  • OVERZICHT BEHEER IN PERMANENTE BOSGEBIEDEN IN DE TROPEN

    PRODUCTIE BESCHERMING ALLES

    Natuurlijk bos Plantagebos

    Regio Totaal Bosplan Duurzaam beheerd Gecerti ficeerd

    Totaal Bosplan Gecerti ficeerd

    Totaal Bosplan Duurzaam beheerd

    T0TAAL Duurzaam beheer

    Gecertificeerd

    Afrika 70.461 10.016 (14,2%)

    4.303 (6,1)

    1.480 (2,1%)

    825 488 (59,2%)

    0 (0)

    39.271 1.216 (3,1%)

    1.728 (4,4%)

    110.557 6.031 (5,4%)

    1.480

    Azië-Pacific 97.377 55.060 (56,5%)

    14.397 (15%)

    4.914 (5%)

    38.349 11.456 (29,9%)

    184 (0,5%)

    70.979 8.247 (11,6)

    5.147 (7,3%)

    206.705 19.544 (9,4%)

    5.098

    M&Z Amerika /Cariben

    184.727 31.174 (16,8%)

    6.468 (3,5%)

    4,150 (2,2%)

    5.604 2.371 (42,3%)

    1.589 (28%)

    351.249 8.374 (2,3%)

    4.303 (1,2%)

    541.580 10.811 (2,0%)

    5.739

    Totaal (% van totaal)

    352.565 96.250 (27,3%)

    25.168 (7,1%)

    10.544 (3%)

    44.778 14.315 (32%)

    1.773 (4%)

    461.499 17.837 (3,9%)

    11.218 (2,4%)

    858.842 36.386 (4,2%)

    12.317 (1,4%)

    van totaal (ITTO, 2005) 12.317

    (3,1%) van totaal productie

    bos

    Tabel 2.Overzicht beheer in de permanente bosgebieden in de (sub)tropen. Bron: ITTO, Global summary of management status in the tropical PFE, Status of tropical forest management 2005; gegevens op basis van een enquête onder de 33 producerende ledenlanden. De data in deze tabel zijn over het algemeen gebaseerd op 2005, maar er kunnen ook data uit een verder verleden zijn ingebracht door de respondenten, wanneer er geen recente data beschikbaar waren. De landen binnen de regio’s uit dit rapport leveren meer dan 90% van het tropische hout op de wereldmarkt en ca 80% van de tropische bossen in de wereld, voor het merendeel gesloten tropisch bos.

  • 294,53*

    1,19

    0,76

    1,53

    54,38

    193,82

    4,73

    84,29

    73,97

    10,50

    Totaal areaal

    (x miljoen ha)

    7,01 8,79 3,67 12,67 165,42 96,96 Totaal

    0,5 --1,19 ---Overige

    100 2,5 3 1 4,5 56 33 % van totaal

    --- 0,76 --CERFLOR --- 1,53 --CERTFOR

    --- - 54,38 -SFI

    66 5,73 -- 2,29 128,35 57,45 PEFC

    1,5 -4,73 - ---MTCC

    28,5 1,28 4,06 2,49 10,38 26,57 39,51 FSC

    --- - 73,97 -CSA

    3,5 --- - 10,5 -ATFS

    %

    Oceanië

    (x miljoen ha)

    Azië

    (x miljoen ha)

    Afrika

    (x miljoen ha)

    M & Z

    Amerika (x miljoen ha)

    Noord Amerika

    (x miljoen ha)

    Europa

    (x miljoen ha)

    Tabel 3. Totaal gecertificeerd areaal per certificeringsinitiatief per continent (december 2006). * ca 2,5 miljoen ha in Noord Amerika en Europa kent een dubbele certificering, die niet in deze tabel tot uitdrukking komt. Netto oppervlak gecertificeerd komt

    Daarmee op ca 292 miljoen ha.

  • Nederland 136.383 ha FSCNederland is samen met het Verenigd Koninkrijk en Duitsland voorloper als het gaat om het gebruik van duurzaam geproduceerd hout. Op dit moment is naar schatting 13,3% van het hout op de Nederlandse markt aantoonbaar duurzaam geproduceerd, dus voorzien van een keurmerk voor duurzaam bosbeheer. Daarnaast komt nog eens 23,1% wel uit gecertificeerde, duurzaam beheerde bossen, maar is niet met een certificaat in of verkocht. In totaal is ruim 2,2 miljoen m3 rhe aan duurzaam geproduceerd hout op de markt, of wel 36,4% van het totale houtgebruik. PEFC heeft daarbij het grootste volume (60%), gevolgd door FSC (34%). Wanneer het gaat om hout met een certificaat, dan liggen de verhoudingen omgekeerd: FSC (70%), gevolgd door PEFC (29%). Van het naaldhout in Nederland is 53% afkomstig uit gecertificeerde bossen, terwijl dit voor tropisch als ook gematigd loofhout slechts 12% bedraagt. Van dit laatste cijfer is het aandeel gezaagd loofhout. 49.000 m3 met certificaat en nog eens 67.000 m3 duurzaam geproduceerd zonder certificaat. Van het totaal gezaagd loofhout was in 2005 driekwart van tropische en slechts een kwart gematigde herkomst. Het grootste deel van het volume aantoonbaar duurzaam geproduceerd hout vindt zijn weg naar toepassingen in de grond-, weg- en waterbouw, gevolgd door de woningbouw. Maar ook in andere sectoren begint het gebruik door te dringen. De tot nu toe jaarlijkse toename van 1 à 2% is de verdienste van zowel houthandel, boseigenaren, milieuorganisaties als overheden. De Erkende houthandel De koepelorganisatie voor de houthandel in Nederland, de Vereniging Van Nederlandse Houtondernemingen (VVNH) is pro-actief op het gebied van de aanpak van illegaal hout, de stimulering van duurzaam bosbeheer en de verkrijgbaarheid van hout uit aantoonbaar duurzaam beheerde bossen. Hiertoe heeft zij een het beleidsplan ‘’Een gezonde toekomst voor hout’’ (2003-2005) geschreven. Hierbinnen is een gedragscode door de leden ondertekend waarin zij naast een aantal sociaal-economische en kwaliteitseisen onderschrijven (op termijn) uitsluitend legaal op de markt te brengen en zoveel mogelijk duurzaam geproduceerd hout als mogelijk. Om deze code te verwezenlijken zijn verschillende acties opgesteld en wendt zij samen met internationale organisaties haar invloed aan om onder andere Europees beleid inzake bestrijding import illegaal hout te realiseren. Begin 2004 is de VVNH in samenwerking met vooraanstaande (inter)nationale organisaties gestart met een vijftal projecten die zich enerzijds richten op het aantoonbaar maken van de legale herkomst van hout en houtproducten (tracering) en anderzijds het positief beïnvloeden van het bewustwordingsproces en het informeren van de handelskolom om zo effectieve samenwerking op dit gebied te ressorteren. Zie voor projectbeschrijvingen, achtergronden en bereikte resultaten: www.vvnh.nl. Aangevangen is met projecten in Indonesië, die na succes ook gebruikt zullen worden voor houtstromen uit Brazilië, Kameroen, Gabon, Maleisië en de Russische Federatie. Ook de voorstellen voor de beleidsperiode 2006 - 2009 verdiepen en verbreden de reeds lopende activiteiten gericht op het vergroten van het aandeel duurzaam geproduceerd hout op de Nederlandse markt en het op termijn uitsluitend op de markt brengen van hout met aantoonbare legale herkomst. De VVNH heeft voor haar tweede beleidsperiode nieuwe, zeer ambitieuze doelstellingen geformuleerd: in 2009 is de herkomst al het door haar leden verhandelde hout bekend en 100% van alle naaldhout, 75% van al het plaatmateriaal en 25% loofhout is in 2009 duurzaam geproduceerd. Verder is de VVNH betrokken bij de formulering van de Nederlandse beoordelingsrichtlijn en het protocol voor de toetsing van duurzaam bosbeheer en certificering, onder leiding van het ministerie van VROM. Ook faciliteert zij de taken van Keurhout nieuwe stijl (zie verder pagina 38). Daarnaast zetten de brancheorganisaties van Nederlandse timmerfabrikanten en pallet- en papierproducten zich in voor hout uit duurzaam beheerde bronnen. Zo was in 2005 50% van het in Nederland verwerkte pulp afkomstig uit duurzaam beheerde bossen; 44% van het totale volume heeft een certificaat. De houtbranche en milieubeweging slaan daar waar mogelijk en wenselijk de handen ineen en werken dan samen aan het realiseren van projecten en doelstellingen waar het gaat om duurzaam bosbeheer, duurzaam geproduceerd hout en het uitbannen van hout met illegale herkomst. Een voorbeeld hiervan is de ondertekening in 2005 van een gezamenlijke verklaring van VVNH enerzijds en Greenpeace, ICCO, Milieudefensie, NC-IUCN en het WNF anderzijds tegen illegaal hout en voor

  • het ontwikkelen van Europese wetgeving om import van niet-legaal hout tegen te gaan. Dit in het kader van het Europese Forest Law Enforcement, Governance and Trade (FLEGT) beleid. Primeur Nederland – Label voor aantoonbaar legaal geproduceerd hout toegekend Op 15 september 2005 reeds, heeft het College van Deskundigen van Keurhout, de eerste Keurhout-Legaal labels toegekend. Dit gebeurde na maanden beoordelen en corresponderen met vertegenwoordigers van MTCC. De labels zijn toegekend aan 6 bedrijven die hun producten, onder het 100% MTCC label, leveren uit 4,43 miljoen ha bos. Het is voor het eerst dat een organisatie op een uitgebreid protocol specifieke certificaten beoordeeld op inhoud en betrouwbaarheid daar waar het gaat om legal origin (legale herkomst). Initiatieven van de Deense en Engelse overheid daarentegen hebben het gehele systeem ineens goedgekeurd op basis van een aantal brede criteria. De toekenning van het Keurhout-legaal label aan de Maleisische bedrijven, maakt het mogelijk op korte termijn aantoonbaar legaal geproduceerd hout. Inmiddels zijn er 27 MTCC COC-exporteurs toegelaten tot Keurhout-Legaal en is in 2006 naar verwachting een kleine 10.000 m3 hout onder dit label geïmporteerd. Nederlandse bos- en houtketen Na jarenlange consultatie en inspanningen van de Nederlandse FSC-werkgroep is per 22 juni 2005 de nationale FSC-standaard voor Nederland goedgekeurd door FSC International te Bonn. In Nederland zelf is inmiddels 136.383 ha bos volgens FSC-richtlijnen gecertificeerd. Dit is circa 38 procent van het totale bosareaal in Nederland. Van het gecertificeerde areaal wordt het overgrote deel (67%) door Staatsbosbeheer beheerd. Een 20-tal kleine Nederlandse particuliere boseigenaren heeft, onder de paraplu van de Unie van Bosgroepen, een groepscertificaat verkregen en daarmee ruim 16 procent van het Nederlandse gecertificeerde areaal in handen. De Nederlandse FSC gecertificeerde boseigenaren hebben aangegeven in 2005 in totaal 371.000 m3 rondhout zonder schors te hebben geoogst, waarvan 115.000 m3 rhe met certificaat is vermarkt (31%). Nederlandse overheid In juni 2004 heeft het kabinet ten aanzien van duurzaam geproduceerd of legaal hout het volgende besloten:“dat alle rijksinstanties welke onder de ministeriële verantwoordelijkheid vallen zich ertoe verplichten dat het door hen aangekochte of aanbestede hout zoveel mogelijk en op termijn volledig op aantoonbaar duurzame wijze geproduceerd is. Daarnaast verzekeren zij zich er minimaal van dat het hout van aantoonbaar legale afkomst is”. Alle ministeries zullen in zowel hun facilitaire als hun primaire processen (dit laatste vooral bij Defensie (DEF), LNV, VenW en VROM) rekening moeten houden met de bovenstaande verplichting. Overigens zullen ook de andere overheden, wooncorporaties e.d. in het kader van het reguliere beleid benaderd worden om met hen tot vergelijkbare afspraken te komen. Hoewel het besluit pas recent is genomen, kan de huidige situatie als volgt geschetst worden: Bij Rijkswaterstaat is het gebruik van duurzaam geproduceerd hout een speerpunt van beleid. Van de totale hoeveelheid hout gebruikt door RWS is circa de helft tropisch hardhout, het aandeel niet-tropisch hardhout zeer beperkt en het aandeel naaldhout net iets minder dan de helft. Van de door RWS gebruikte hoeveelheid tropisch hardhout is ca. 50 % van een certificaat (met name FSC) voorzien en ca. 15% betreft hergebruikt hout (azobé en basralocus). Daarmee resteert nog ruim 35 % tropisch hardhout dat niet aantoonbaar duurzaam geproduceerd is. Het feit dat dit niet aantoonbaar is, betekent echter niet dat het verkregen is door illegale houtkap. RWS wil -ook via hun bestekken- bedrijven die aantoonbaar "op weg zijn naar duurzaam bosbeheer" wel ruimte kunnen (blijven) bieden. Want door de hoge eisen, die door RWS aan de kwaliteit en maatvoering van hout (voor bijvoorbeeld sluisdeuren) gesteld moeten worden, is de keuze soms noodzakelijkerwijs beperkt tot Afrikaans hout waarvoor nog geen FSC of vergelijkbaar certificaat beschikbaar is. Bij DEF (kerndepartement en de Krijgsmachtonderdelen) mag inmiddels alleen gebruik worden gemaakt van aantoonbaar duurzaam geproduceerd hout en gaat daar contentieus mee om in bestekken, contracten en opleveringen. Ook VROM speelt een belangrijke rol bij het toepassen van duurzaam hout. VROM heeft in 2003 de regie over een nieuwe certificatiesystematiek voor de beoordeling van initiatieven van duurzaam bosbeheer op zich genomen. Zodra daarover politiek besloten is, zullen de bij deze systematiek behorende Beoordelingsrichtlijn en Toetsingsprotocol het uitgangspunt zijn voor inkoop en aanbesteden van duurzaam geproduceerd hout door de rijksoverheid. Zie Nederlandse certificeringssystematiek. Doelstelling van de overheid ten aanzien van duurzaam geproduceerd hout ligt inmiddels op: 100%

    10

  • duurzaam geproduceerd hout in eigen projecten in 2010. De doelstelling zijn echter de afgelopen jaren nogal eens gewijzigd: milieustaatssecretaris Van Geel riep in oktober 2004 de overheid op om al het hout tenminste legaal en in 2010 voor de helft van alle aanbestedingen duurzaam in te kopen, hetgeen dus ook betrekking zou moeten hebben op hout in de bouw. Met deze uitspraak kwam de doelstelling 25% duurzaam geproduceerd hout (in de bouw) in 2005 (Nationale Milieubeleidsplan (NMP4)), te vervallen. Op een andere gelegenheid zou het ministerie van VROM hebben aangegeven voornemens te zijn een stimulering- en voorlichtingcampagne te starten ter bevordering van het gebruik van aantoonbaar duurzaam geproduceerd hout; een belofte die ook al eens werd gedaan in 1998 door voormalig minister Pronk. De Rijksgebouwendienst (RGD) hanteert standaard bestekteksten waarin duurzaam geproduceerd hout wordt voorgeschreven. Staatsbosbeheer (SBB) levert langs twee wegen een bijdrage een het bevorderen van het gebruik van duurzaam geproduceerd hout. Allereerst door het op de markt brengen van duurzaam geproduceerd hout uit eigen bossen die allemaal gecertificeerd zijn op grond van FSC-criteria voor duurzaam bosbeheer. Ten tweede door het eigen aanschafbeleid te gaan toetsen aan beleid voor duurzaam geproduceerde goederen waaronder hout; daarover zijn in de aansturingsrelatie tussen LNV en Staatsbosbeheer afspraken gemaakt. De Nederlandse overheid zet zich al sinds 1991, met het verschijnen van het Regeringsstandpunt Tropisch Regenwoud, actief in om ontbossing tegen te gaan en duurzaam bosbeheer en dito geproduceerd hout te bevorderen. Zo zijn de ministeries van Buitenlandse zaken (DGIS), LNV en EZ betrokken bij tal van internationale processen: Internationaal Tropisch Hout Organisatie (ITHO), Internationaal Forum voor Bossen van de Verenigde Naties (IPF/IFF/UNFF), internationaal programma ter bestrijding van illegaal hout (FLEGT), Comité voor het behoud van bedreigde plant- en diersoorten (CITES), partnershipprogramma’s van Wereldbank en Wereldvoedselorganisatie (FAO) en financiering van onder andere (eco)regionale activiteiten WWF en NC-IUCN, IUCN international en een FSC-contactpersoon voor Afrika. Nederland was in 2004 mondiaal een van de grootste donoren waar het gaat om bossen en bosbeleid. Nederlandse certificeringssytematiek Het ministerie van VROM heeft in overleg met andere ministeries de aanpassing van de minimumeisen voor duurzaam bosbeheer ter hand genomen. Deze minimumeisen zijn in 1997 door het ministerie van LNV opgesteld, ter ondersteuning van het overheidsbeleid en als richtlijn voor het beoordelen van certificaten door Stichting Keurhout. Deze eisen waren door de ontwikkelingen van de afgelopen jaren en gewijzigde inzichten aan herziening toe, zoals reeds in 1997 afgesproken en ook onderkend in het KPMG-rapport over deze problematiek. Deze eisen zouden moeten worden vastgelegd in een beoordelingsrichtlijn (BRL) over de toetsing van individuele certificaten. Tevens wordt een toetsingsprotocol (TP) opgesteld, dat de systematiek beschrijft van de toetsingprocedure van certificeringssystemen door een nog in te stellen/aan te wijzen instantie. Voor de formulering (van BRL en TP) is een begeleidingscommissie ingesteld waarin verschillende stakeholders door het ministerie van VROM zitting hebben gehad, zoals vertegenwoordigers van ministeries, bedrijfsleven, vakbonden en sociale en milieuorganisaties. In oktober 2005 is de BRL door de partijen getekend, echter zijn de ngo’s (zoals haast te doen gebruikelijk) kort voor de ondertekening uit het proces gestapt; dat de Nederlandse overheid, volgens onderzoek van een Zwitsers bureau, niets juridisch in de weg zou staan om enkel FSC voor de schrijven in haar aanbestedingen zonder in strijd te zijn met het EU aanbestedingsbeleid. Later werd ook genoemd dat de BRL niet ver genoeg zou gaan. Maar de echte reden zullen zij waarschijnlijk niet geven. Staatssecretaris van Geel heeft zijn verbolgenheid niet onder stoelen of banken gestoken en de kamer in een brief gemeld door te zullen gaan met de BRL, deze te gebruiken voor het eigen duurzaam inkoopbeleid en voor het einde van 2006 een systeem te hebben geïmplementeerd, die uitvoering geeft aan de BRL. Voordat een finaal akkoord door een aantal partijen wordt gegeven aan de BRL, zal uit een pre-toetsing moeten blijken of de BRL inderdaad een verdieping is van de minimumeisen uit 1997 of een daadwerkelijke verzwaring. In dat laatste geval zal er waarschijnlijk nog aan de BRL gesleuteld moeten gaan worden voordat deze in de staatscourant wordt gepubliceerd en deze beoordelingsrichtlijn voor duurzaam bosbeheer en certificering van de handelketen publiek wordt. Deze pre-toetsing heeft echter nog niet plaatsgevonden. Eind oktober is een door VROM een Commissie van Gelijkwaardigheidstoetsing (CGT) geïnstalleerd die een 6 tal certificeringssystemen/nationale standaarden zal beoordelen en suggesties zal doen over eventuele aanpassingen, om het geheel praktisch werkbaar te laten zijn. De uitkomsten van de CGT worden in april 2007 verwacht, waarna VROM voortgang kan gaan maken met het operationaliseren van het

    11

  • BRL systeem. Inmiddels heeft VROM ook contacten met andere EU landen die zich bezig houden met regels voor duurzaam inkopen (Public Procurement Policy), om te voorkomen dat er in Europa een wildgroei aan regels ontstaat die door houtproducerende landen niet meer zijn te bevatten. Wetsvoorstel Marijke Vos (labelen groen of rood) Inmiddels is de milieuwoordvoerster van Groen Links, Marijke Vos, werkzaam als wethouder Milieu te Amsterdam. Mevrouw Vos was de grondlegster van dit wetsvoorstel, die al in 1994 in beginsel werd geschreven. Maar de wet is anno 2007 nog niet begraven: haar opvolger, de heer Wijnand Duijvendak heeft zich ten doel gesteld dit voorstel weer in de Haagse arena te willen inbrengen. Hierna volgt een korte historie van het wetsvoorstel Vos: De meest recente inzet van de wet betreft het maximaal faciliteren van de wettelijke inbedding van ‘een vrijwillige groene labeling’. Met andere woorden, Marijke Vos wilde voorzien in het feit dat bedrijven/organisaties die hout en houtproducten voor de eerste maal in de handel brengen, de mogelijkheid krijgen officieel aan te tonen dat deze afkomstig zijn uit duurzaam beheerde bossen. Na toetsing door een door de overheid (het ministerie van VROM) aangewezen organisatie mag op deze producten een NL-logo worden aangebracht. Het oorspronkelijke voorstel (1994) hield in dat vanaf januari 2003 al het hout dat in Nederland voor de eerste keer op de markt zou worden gebracht, voorzien moest zijn van een label/sticker: een groene voor duurzaam geproduceerd hout en een rode wanneer dit niet aantoonbaar is. Doel van het wetsvoorstel was de bossen in de wereld te beschermen door het gebruik van hout uit duurzaam beheerde bossen te stimuleren. Tevens moest het dienen om een signaal af te geven. Houthandel en -industrie onderschrijven nog steeds het belang van duurzaam bosbeheer, wanneer deze op vrijwillige certificering is gebaseerd. Marijke Vos heeft in juli 2002 onder druk van een negatieve stemming door Eerste Kamerleden het ‘rode label’ uit haar voorstel geschrapt, evenals een wettelijke verplichting. Belangrijkste reden voor de Eerste-Kamerfracties om het initiatiefwetsvoorstel af te stemmen was de zeer grote weerstand vanuit de Europese Commissie en producentenlanden, die deze discriminatie niet in overeenstemming achtten met internationale verdragen. Verder kon de indienster niet voldoende duidelijkheid geven over de implicaties voor het Nederlandse bedrijfsleven wat betreft organisatorische en financiële consequenties en de te ontwikkelen handhavingstructuur. Groot struikelblok bleek ook het uitblijven van een duidelijk regeringsstandpunt met daarin de ingeschatte kansen een eventuele rechtzaak aan het Europese Hooggerechtshof, na acceptatie van het initiatiefwetsvoorstel, te kunnen winnen. Voordeel van de ‘Wet Vos’ zou zijn dat er tussen partijen in de markt consensus ontstaat over de gelijkwaardigheid van certificeringssystemen; deze consensus is er alles behalve, waardoor de wet zijn doel mist. Met de ontwikkeling van BRL en TL hoopt men een door alle partijen geaccepteerde beoordelingsbasis te hebben ontwikkeld. Eind januari 2005 heeft de indienster de FSC-eis als basis voor de wet laten vallen en vervangen door de eis ‘BRL en TP’ die op dat moment door VROM ontwikkeld werden. Duurzaam Bouwen In de praktijk wordt het gebruik van duurzaam geproduceerd hout onder meer gestimuleerd door maatregelen in de Nationale Pakketten voor Duurzaam Bouwen (NPDB)(maatregelen S063/U063/G807) en de Groenregeling (maatregel X016). Het NPDB was bedoelt om overheidsbeleid te harmoniseren, maar nog steeds hanteren gemeenten en andere overheids- en semi-overheidsinstanties eigen checklists of voorkeurslijstjes, waarin een meer specifieke ‘’eis’’ kan zijn neergelegd. Referenties - Probos: “Duurzaam geproduceerd hout op de Nederlandse markt”, een studie in opdracht van het ministerie van VROM, Wageningen, december 2006 - AIDEnvironment: “FSC in de markt 2005 – de beschikbaarheid van FSc-gecertificeerd hout op de Nederlandse markt in 2005 –“, Amsterdam, juli 2006 - FAO, Global Forest Resource Assesment 2005, progress towards sustainable forest management,

    Rome, 2006

    12

  • - FSC: www.fsc.org (23-01-07) - FSC NL: www.fscnl.org (23-01-07) - Keurhout: www.keurhout.nl (23-01-07) - PEFC: www.pefc.org (23-01-07) - CSA: www.sfms.com (23-01-07) - SFI: www.afandpa.org (23-01-07) - MTCC: www.mtcc.com.my (23-01-07) - Tweede Kamer: www.tweedekamer.nl- VVNH: Beleidsplan 2006-2009 “De wortels van hout”, Almere 2006 - VVNH: Beleidsplan 2003 - 2005: ‘Een goede toekomst voor hout”, Almere 2003 - VROM, 2005, “Rapportage Duurzame Bedrijfsvoering Overheid”, Den Haag, 25 januari 2005VROM, - SBR, 2005; “Nationaal Pakket Duurzaam Bouwen”, versie no 8, Rotterdam - VROM, 2004: “Duurzame daadkracht – voortgangsrapportage 2004 – nationale en internationale strategie”, artikelcode 4235, december 2004, Den Haag - VROM, 2004; “Van Geel: 50% duurzaam inkopen in 2010” - Persbericht 13 oktober 2004 - VROM, 2004; “Kabinet gaat hout duurzamer inkopen” - Persbericht 18 juni 2004

    13

    http://www.fsc.org/http://www.fscnl.org/http://www.keurhout.nl/http://www.pefc.org/http://www.sfms.com/http://www.afandpa.org/http://www.mtcc.com.my/http://www.tweedekamer.nl/

  • ONTWIKKELINGEN IN PRODUCTIELANDEN

    EUROPA Europa is een bosrijk continent met in totaal ruim 1 miljard hectare bos (inclusief Rusland). Hiervan is in totaal ruim 87 miljoen ha gecertificeerd (zie grafiek 5). De 27 EU-landen zijn goed voor 149, 5 miljoen ha bos, waarvan ruim 80 miljoen ha is gecertificeerd. Leidraad voor de ontwikkeling van certificeringinitiatieven zijn de principes en criteria voor duurzaam bosbeheer van 39 Europese bosbouwministers (Helsinki Proces, 1993). Duitsland 587.679 ha FSC 7.193.844 ha PEFCDuitsland is met Nederland en het Verenigd Koninkrijk voorloper waar het gaat om het toepassen van duurzaam geproduceerd hout. Duitse boseigenaren, maar ook de industrie ijveren voor een toename van duurzaam geproduceerd hout. De Duitse houtindustrie en boseigenaren hebben een sterke voorkeur voor het PEFC-systeem. In totaal is 70 procent van het Duitse bosareaal gecertificeerd. In 1996 is reeds overheidsbeleid geformuleerd waarin staat dat tropisch hout uit duurzaam bosbeheer afkomstig dient te zijn, voorzien van een betrouwbaar certificaat. Op 6 july 2006 werd door de verschillende departementen overeenstemming bereikt over een concepttekst voor het duurzaam inkopen van hout. Aan verdere administratieve eisen en invoering van dit beleid wordt nu gewerkt. Verenigd Koninkrijk 1.692.525 ha FSC 0 ha PEFCDit land is in Europa, samen met Nederland en Duitsland, koploper waar het gaat om het gebruik van duurzaam geproduceerd hout. Engeland kent twee bos standaarden voor duurzaam bosbeheer: een Nationale FSC-standaard en vrijwel tegelijkertijd heeft de Engelse bosdienst een eigen, inmiddels door de FSC erkend, systeem ontworpen (UK Woodland Assurance Scheme (UKWAS) voor toepassing in haar eigen bossen. In totaal is ruim 1,6 miljoen ha bos in het Verenigd Koninkrijk FSC-gecertificeerd, waarvan 0,8 miljoen ha onder het UKWAS-systeem. Engeland heeft al haar staatsbossen laten certificeren volgens FSC-richtlijnen. Het herziene UKWAS-systeem is opnieuw ingediend voor acceptatie door de PEFC Council. Sinds juni 2000 hebben centrale Engelse overheidsorganen zich verplicht om actief hout en houtproducten in te kopen die duurzaam en legaal zijn. Ook de Schotse overheid en die van Wales zijn hieraan gebonden. Omdat overheid, bedrijfsleven en ngo’s verschillende inzichten hebben ten aanzien van de criteria voor duurzaamheid en legaliteit heeft het ministerie van Milieu, Voedsel en Rurale Zaken (DEFRA) een Centraal Expertise Centrum Hout (CPET) opgezet. In december 2003 heeft zij opdracht gekregen criteria op te stellen waarmee certificaten voor duurzaam bosbeheer en claims op legale herkomst kunnen worden getoetst. Dit met het oog op toelating van gecertificeerde hout en houtproducten binnen overheidscontracten. Op basis van 26 criteria werden de vijf belangrijkste operationele certificeringsinitiatieven getoetst (FSC, PEFC, SFI, CSA en MTCC). Inmiddels word FSC-, CSA-, SFI- en PEFC-gecertificeerde hout en houtproducten als duurzaam worden geaccepteerd. Sommige systemen hebben hiertoe aanpassingen in het systeem aangebracht. CPET heeft het PEFC systeem vorig jaar nogmaals getoetst en de toelating herbevestigd (December 2006). Vanaf september 2005 heeft CPET tevens een helpdesk opgezet om overheden bij duurzame inkoop van hout te ondersteunen. Ook de Timber Trade Federation heeft een ambitieus Responsible Procurement Policy: zie RPP-online.org. Finland 9.490 ha FSC 22.144.082 ha PEFC 22.144.082 ha KeurhoutFinland is samen met Zweden een grote houtleverancier van Nederland. Een overweldigende meerderheid van de 440.000 particuliere boseigenaren stond achter de doelstelling om eind 2000 alle Finse bossen gecertificeerd te hebben volgens het eigen onafhankelijke Finse certificeringssysteem. Deze doelstelling is voor 95% gehaald, zodat nu 22,14 miljoen ha bos gecertificeerd is (ca 311.500 eigenaren). Basis voor de onafhankelijke certificering is het door de Finse bos- en houtsector zelf ontwikkelde Finnish Forest Certification System (FFCS). Dit ‘performance based’-systeem is gebaseerd op de

    14

  • criteria voor duurzaam bosbeheer van belangrijke verdragen (Helsinki-criteria en afspraken tussen de Europese bosbouwministeries etc). De Finse criteria werden in een eerder stadium goedgekeurd door de Finse milieubewegingen die zich later uit ‘ontevredenheid’ hebben teruggetrokken. Het FFCS levert een certificaat zonder productlabel, omdat betrokkenen vinden dat de consument uiteindelijk bepaalt welk label gewenst is. Er is een chain-of-custodysysteem. Het FFCS staat hiermee open voor labels als PEFC, Keurhout en FSC. De FFCS-standaard word continue verbeterd. Op basis hiervan is in februari 2005 de herziene FFCS Duurzaam bosbeheer Standaard geaccepteerd door PEFC en worden vanaf mei 2007 de herziene PEFC COC-eisen doorgevoerd. Inmiddels hebben 113 bedrijven PEFC-COC-licenties gekregen. Ondanks deze bijna volledige certificering van het Finse bos is een FSC-werkgroep in het leven geroepen om een nationale FSC-standaard te ontwikkelen voor Finland. Intussen zijn 2 bosgebieden FSC-gecertificeerd van samen 9.490 ha. Het FFCS voor duurzaam bosbeheer is in september is vorig jaar door het College van Deskundigen beoordeeld op systeemniveau en in september 2006 toegelaten tot het Keurhout-systeem. Hierdoor Hierdoor kan alle hout, mits voorzien van een chain-of-custodycertificaat, op de Nederlandse markt als hout met een Keurhout-Keur worden verhandeld. Aan de acceptatie van de COC-houders is echter de voorwaarde verbonden dat bedrijven die houtstromen van buiten Finland in hun activiteiten opnemen een operationeel, transparant en geverifieerd systeem hebben om hout van controversiële herkomst te weren. Hongarije 193.166 ha

    0 ha FSC

    PEFCInmiddels zijn drie gebieden in Hongarije gecertificeerd volgens FSC-richtlijnen. Het betreft een gebied van in totaal 188.687 ha (10% beheerd bosareaal). Hier komt een belangrijk deel van de import van de houtsoort robinia voor de Nederlandse markt vandaan, voornamelijk rondhout en bezaagd hout, voor de waterbouw, fruitteelt en speeltoestellen. Hongarije heeft geen bosareaal volgens PEFC-regels, maar wel een tweetal PEFC-CoC-gecertificeerde bedrijven. Tsjechië 22.267 ha FSC 1.957.051 ha PEFCNu bijna 75 procent van het bos FSC- en/of PEFC-gecertificeerd is, begint er ook vanuit Nederland vraag te ontstaan naar houtsoorten voor toepassingen als vloeren en meubels vanuit dit land. Tjechie kent een relatief groot aantal PEFC-CoC-certificaten (238). Zo zijn inmiddels alle grote en middelgrote Tsjechische bos en hout(verwerkende) ondernemingen (PEFC)-chain-of-custody gecertificeerd en ontwikkelt zich ook belangstelling bij kleine ondernemingen. Oostenrijk 5.039 ha FSC 3.374.000 ha PEFC 3.924.000 ha KeurhoutNederland importeert ook redelijk volume (naald)hout en plaatmaterialen uit Oostenrijk. Oostenrijk is lid van het PEFC. Inmiddels is ruim 3 miljoen ha bosterrein voorzien van een PEFC-certificaat voor duurzaam bosbeheer. Hierdoor kunnen bedrijven in de bos en houtketen eenvoudig en op vrijwillige basis deelnemen en onderdeel worden van een gecertificeerd handelsketen. Daarnaast wordt ruim 4.000 ha bos beheerd volgens FSC-richtlijnen. Alle PEFC-certificaten zijn door Keurhout geaccepteerd. Polen 6.579.417 ha FSCNederland importeert uit Polen onder andere vuren, lariks en eiken. Polen was een van de eerste landen in Europa die certificaten van duurzaam bosbeheer verwierf volgens de richtlijnen van FSC. In Polen zijn op één na alle staatsbossen op deze wijze gecertificeerd. Daarmee is ruim 70% van haar bosareaal gecertificeerd. Zweden 10.444.880 ha FSC 6.943.403 ha PEFC 5.038.308 ha KeurhoutNederland is voor een groot deel van haar naaldhoutbehoefte afhankelijk van Zweden. Hier wordt op verschillende manieren gewerkt aan certificering. Zweden verkreeg begin 1998 als eerste land een officiële Nationale Standaard op basis van FSC-richtlijnen. De grootste bosbezittende

    15

  • houtindustrieën hebben inmiddels ruim 10 miljoen ha laten certificeren volgens dit systeem; op basis hiervan wordt een steeds toenemende hoeveelheid gecertificeerd hout - vuren en grenen - op de Nederlandse markt gebracht. Een groot aantal bosbedrijven heeft zich niet kunnen conformeren aan de nationale FSC-standaard en is gecertificeerd volgens een eigen certificeringssysteem dat is toegespitst op de specifieke kleinschalige bedrijfssituatie. Dit systeem is geaccepteerd door de PEFC. Dit heeft navolging gekregen zodat er op dit moment bijna 7 miljoen ha geaccepteerd is volgens de PEFC-standaard. Hiertoe behoren ook grote bosondernemingen als Holmen Skog AB en Stora Enso. Daarnaast zijn aan 65 zagerijen en producenten PEFC-CoC-certificaten uitgereikt, met 81 logo houders. Keurhout heeft de certificaten voor ruim 5 miljoen ha Zweeds bos goedgekeurd.

    Belarus

    Belgie

    Denemarken

    Duitsland

    Engeland

    Estland

    Finland

    Frankrijk

    Griekenland

    Hungarije

    Ireland

    Italie

    Kroatie

    Letland

    Lichtenstein

    Litouwen

    Luxemburg

    Malta

    Netherland

    Noorwegen

    Oostenrijk

    Polen

    Portugal

    Roemenie

    Slovakije

    Slovenie

    Spanje

    Tjechie

    Ukraine

    Zweden

    itserland

    Land

    Zw

    PEFC

    FSC

    Totaal bosareaal per land

    Bosareaal (x miljoen ha) per land

    Grafiek 5. Gecertificeerd areaal Europees bos als totaal per land (exclusief Rusland). Bron: Tackle Climate Change: Use Wood – Cei-bois Roadmap 2010 “Wood in sustainable development (Januari 2006)

    16

  • NOORD-AMERIKA Canada en de Verenigde Staten hebben met hun immense bosareaal belangrijke invloed op het wereldmilieu. Daarnaast produceren deze landen grote hoeveelheden hout voor de interne als ook de wereldmarkt. Door de vraag naar gecertificeerde producten en de verantwoordelijkheid van betrokken partijen ten aanzien van het duurzame beheer van bossen staat certificering hoog op de agenda. Dit heeft geresulteerd in het grootste arealen gecertificeerd bos ter wereld, volgens speciaal daarvoor ontwikkelde regionale, nationale, standaarden. Deze zijn ontwikkeld volgens internationale principes en criteria voor duurzaam bosbeheer waarvoor het Montreal Process de leidraad is. In totaal is 165,41 miljoen ha bos gecertificeerd volgens de systemen van ATFS, CSA, FSC en SFI. Ruim eenderde van het totale FSC en tweederde van het PEFC gecertificeerde areaal wereldwijd is te vinden in Noord-Amerika. Canada (zie tabel 3) ha

    4.148.163 ha CSA, FSC, SFI

    KeurhoutCanada kende over het afgelopen jaar een toename van het areaal gecertificeerd bos van bijna 5 miljoen ha. Het belangrijkste certificeringsproces is het vanaf 1995 ontwikkelde systeem van de Canadian Standard Association (CSA); CAN/CSA Z809. Dit zeer uitgebreide certificeringssysteem is gebaseerd op ISO 14001 en aangevuld met ‘performance based’ maatregelen ten aanzien van bosbeheer. Daarnaast kent het systeem een handelsketensysteem en wordt gecontroleerd door onafhankelijke certificeringsorganisaties. Aanvullend is er Canadees bosareaal gecertificeerd volgens de richtlijnen van het Amerikaanse Sustainable Forestry Initiative (SFI) (met name voor afzet richting de Verenigde Staten), Forest Stewardship Council (FSC) alsook volgens ISO14001 richtlijnen. Inmiddels is 123, 75 ha door onafhankelijke derden is gecontroleerd op bosbeheerstandaarden voor duurzaam bosbeheer. Dit staat voor ruim 102 miljoen m3 gecertificeerd hout per jaar.

    Figuur 2. CSA-logo.

    Het is van belang voor de afzet van Canadees hout en houtproducten dat het CSA-systeem ook buiten de grenzen worden erkent. Derhalve is het systeem ter acceptatie voorgelegd en in april 2005 voor het eerst door de PEFC Council toegelaten, waarmee het internationale erkenning verkreeg. Al in november 2004 maakte de Engelse overheid bekend dat het CSA-systeem, evenals FSC, volledig aan de door het Central Point of Expertise Timber (CPET)) opgestelde criteria voor duurzaam bosbeheer en legaliteit voldeed en daarmee toegelaten is voor overheidsaanbestedingen in Engeland, Schotland en Wales. Door de toelating van CSA tot PEFC is ook de visie van het Europees Parlement - dat zowel FSC als PEFC allebei even geschikt zijn voor bevordering van duurzaam bosbeheer - van toepassing op CSA.

    Figuur 3. ISO-logo.

    Inmiddels zijn ook grote arealen bos gecertificeerd volgens ISO 14001. Deze richtlijnen richten zich op een betrouwbaar milieubedrijfssysteem, waarbij vrijwillig aspecten voor duurzaam bosbeheer opgenomen kunnen worden. Het ISO-certificaat kent geen handelsketencontrolesyteem of ‘performance based criteria’. Daardoor is het niet te vergelijken met systemen als CSA, FSC, PEFC, SFI en MTCC. In Canada zijn verschillende regionale FSC-werkgroepen actief en wordt gewerkt aan het opstellen van regionale standaards. Voor de gebieden aan de oostkust (New Brunswick, Nova Scotia), de zogenaamde ‘Maritimes’, zijn de standaarden afgerond. Een voorstel voor British Columbia dat al jaren in ontwikkeling is, ligt nu ter acceptatie voor bij het beslissingsbevoegde FSC-pannel. Volgens FSC-richtlijnen is nu ruim 19,5 miljoen ha Canadees bos gecertificeerd. Verschillende bedrijven maken daarenboven gebruik van het Amerikaanse SFI-systeem om hun bossen te certificeren, omdat de VS de belangrijkste afzet markt vormt voor Canadees hout. In totaal voldoet 31,35 miljoen ha Canadees bos aan de richtlijnen van SFI, waardoor naar schatting meer dan 39,5 miljoen m3 hout per jaar met dit label verkocht kan worden. Om te onderstrepen dat het de bos en houtsector ernst is voor wat betreft het duurzame beheer van het Canadese bos heeft de grootste overkoepelende organisatie voor bosbouwbedrijven in Canada, de Forest Products Association of Canada (FPAC), reeds begin 2002 besloten haar leden te verplichten om uiterlijk in 2006 een onafhankelijk certificaat voor hun bosbouwactiviteiten te

    17

  • verkrijgen. De leden van FPAC zijn actief in 75% van de beheerde bossen in Canada. De provincie New Brunswick gaat zelfs een stuk verder en heeft certificering als verplichting opgelegd voor alle staatsbossen. Hiermee heeft deze provincie als enige overheidsinstantie wereldwijd een dergelijke maatregel doorgevoerd. Belangrijke stimulans voor dit proces is de vraag naar gecertificeerd product vanuit de Verenigde Staten en de EU.

    Resultaten certificering in Canada Certificering

    intenties FPAC Certificeringssysteem Aantal bedrijven Areaal gecertificeerd

    (x miljoen ha) Volume

    (x miljoen m3/jaar) 2005

    1

    (x miljoen ha)

    2006

    (x miljoen ha)

    CSA CAN/CSA Z809 21 73,41 56,16 33 72 SFI 27 31,35 39,74 16 38 FSC 25 19,62 7,54 15 27 Totaal geverifieerd 123,75* 102,89* Bron: www.sfms.com (certification status report 6 December 2006) *) Bosarealen die volgens verschillende initiatieven gecertificeerd zijn, zijn enkel geteld. Tabel 3. Certificering in Canada. Invloed milieuorganisaties De milieubeweging in Canada (vooral Greenpeace) heeft zich altijd sterk afgezet tegen bosexploitatie in de natuurlijke bossen aan de westkust. Na diepgaand onderzoek, overleg met First Nations en pittige onderhandelingen hebben bosbedrijven en milieuorganisaties die zitting hebben in het hiervoor opgerichte Coast Forest Conservation Initiative’ (CFCI), consensus bereikt over beheersplannen voor duurzaam bosbeheer (Eco-based management en planning) in de regio. In deze Central Coast Agreement is onder meer overeengekomen dat eenderde (1,5 miljoen ha bos) wordt aangemerkt als beschermd gebied. Daarnaast komen er verbeterde houtoogsttechnieken waarbij de werkgelegenheid netto in stand blijft. Voor dit intensieve overlegproces verwierf het de ‘’2005 Forest Leadership Partnership Award’’ van de gelijknamige non-profit organisatie. Tot nu toe hebben de regering van British Columbia, Canada en gezamenlijke partijen 3,2 miljoen dollar in dit initiatief geïnvesteerd. Meer informatie: www.coastforestconservationinitiative.com. Gecertificeerde Canadees hout en houtproducten op de Nederlandse markt Western red cedar is in Nederland een zeer gewaardeerde houtsoort voor onder andere geveltoepassingen. Meerdere Nederlandse houthandelaren bieden partijen FSC-gecertificeerd western red cedar aan. Ook is er FSC gecertificeerd OSB en MDF verkrijgbaar. Het is daarnaast mogelijk via de gespecialiseerde houthandel western red cedar met een Keurhout-Keur te importeren. Daarnaast zijn ook douglas en andere naaldhoutsoorten naar Nederland te verschepen uit de 4.148.163 ha door Keurhout geaccepteerde duurzaam beheerde Canadese bossen. Verenigde Staten 22.318.273 ha SFI/PEFC 10.500.000 ha ATFS 7.675.124 ha FSCDe Verenigde Staten is het grootste houtproducerende en -exporterende land ter wereld. Er is dan ook ruime belangstelling voor duurzaam bosbeheer en certificering. Er zijn talloze organisaties binnen alle geledingen van de maatschappij betrokken bij het promoten en realiseren van duurzaam bosbeheer. In de Verenigde Staten wordt gewerkt met drie systemen: FSC, SFI en ATFS.

    Figuur 3. SFI- logo.

    In de Verenigde Staten is inmiddels ruim 7,5 miljoen ha volgens de richtlijnen van de Forest Stewardship Council gecertificeerd. Om FSC-certificering te bevorderen, zijn regionale FSC-werkgroepen geïnstalleerd. Belangrijke motor achter de promotie van dit certificaat is Home Depot, een grote doe-het-zelfketen. Sustainable Forestry Initiative (SFI) Dit systeem is een onder leiding van de American Forest & Paper Association (AFPA) geïnitieerd certificeringsinitiatief en met name

    18

    http://www.sfms.com/

  • bedoeld voor industriële boseigenaren. Het is een geïntegreerde aanpak voor enerzijds duurzame productie (volume) en anderzijds milieuaspecten. Het is evenals de CSA gebaseerd op ISO 14001. Alle leden van de AFPA zijn verplicht deel te nemen aan dit certificeringssysteem. Toetsing kan worden uitgevoerd door onafhankelijke certificeringorganisaties, maar is niet verplicht. Het systeem is verfijnd, wordt strak geleid en is transparant met een onafhankelijk dagelijks bestuur (Sustainable Forestry Board - SFB) en een speciale klachtenprocedure. Het gecertificeerde areaal onder SFI, inclusief Canada, bedraagt 54,38 miljoen ha. De SFI-standaard wordt voortdurend aangescherpt. In 2005 is het SFI systeem geaccepteerd door PEFC en in dat zelfde jaar door de Engelse overheid voor toepassing als duurzaam en legaal in overheidsaanbestedingen. Verder heeft de SFI-board medio september haar systeem ter beoordeling aangeboden aan PEFC en hoopt via acceptatie brede internationale erkenning te verkrijgen. American Tree Farm System (ATFS) Het is een door de American Forest Foundation (AFF) gesponsord systeem. Het is met name bedoeld voor kleine particuliere boseigenaren. Het ATFS en SFI zijn complementair en erkennen elkaar als zodanig. Inmiddels beheren circa 61.000 familie-boseigenaren in 46 staten hun bossen volgens dit systeem met in totaal 10,5 miljoen ha gecertificeerd bos.

    Figuur 4. ATFS-logo.

    Daarnaast is veel wet- en regelgeving voor bossen, duurzaam bosbeheer en bosbescherming geïntegreerd. De toetsingscriteria zijn in 2004 vernieuwd en men hoopt op termijn internationaal erkenning te krijgen. Het ATFS werd in 2002 lid van PEFC.

    MIDDEN- EN ZUID-AMERIKA

    Sinds 1978 wordt gewerkt aan duurzame ontwikkeling in de Amazone regio, zo ook van duurzaam bosbeheer. De overheden van Bolivia, Brazilië, Colombia, Ecuador, Guyana, Peru, Suriname en Venezuela hebben zich verenigd binnen het ACTO (Amazon Cooperation Treaty Organization), dat zich richt op de gezamenlijke ontwikkeling van beleid ten aanzien van duurzame ontwikkeling en behoud van natuurlijke hulpbronnen in de Amazone. In februari 1995 werd in een regionale overleg een begin gemaakt de ontwikkeling van een set criteria en indicatoren voor duurzaam beheer (Tarapoto Process) voor de Amazone territoria. Hierbij werden de FAO/ITTO criteria als leidraad genomen. Na uitvoerige nationale consultatie rondes (1996-2000) werden uiteindelijk vijftien criteria en zevenenzeventig indicatoren vastgesteld, gerangschikt naar nationaal niveau, bosbeheereenheid niveau en diensten op wereldniveau. Binnen dit Tarapoto Process wordt verder gewerkt aan de afstemming van juridische, institutionele en sociale aspecten binnen een strategisch plan (2004-2012). Het Tarapoto Process werd mede mogelijk gemaakt door financiële steun van de Nederlandse en Finse overheid en technische ondersteuning van de FAO. Ook Midden-Amerikaanse landen hebben in een regionaal initiatief criteria geformuleerd voor regio, landen niveau en bosbeheereenheden, waarmee de ledenlanden vervolgens hun eigen nationale initiatief verder uitwerken, veldtesten uitvoeren en tot een volwaardig systeem complementeren. Het Zapata Process dat in 1996 van start ging is gebaseerd op onder andere de Helsinki, Montreal en Tarapoto Porcessen. Ook Suriname maakt onderdeel uit van dit proces en er lopen een aantal certificeringstrajecten. Verder zien we dat bedrijven, groepen en ook individuele ondernemers de noodzaak en marktkansen van duurzaam bosbeheer en de productie van duurzaam geproduceerd hout inzien. Diverse Nederlandse organisaties verlenen hierbij advies en opleiding. Bolivia 1.986.517 ha FSCHet belang van duurzaam bosbeheer gekoppeld aan certificering is al geruime tijd onderkend door overheid en bedrijfsleven. Zij richten zich in toenemende mate op duurzaamheid, nieuwe houtsoorten en nieuwe markten voor gecertificeerd hout. Voordat in 1994 het FSC programma werd geïntroduceerd, werd op overheidsniveau al aansluiting gezocht bij het Tarapoto Proces en ITTO. In 1994 ging ook het duurzaam bosbeheer project (BOLFOR) van start op initiatief van de

    19

  • ontwikkelingsorganisatie USAID en met toestemming van het Boliviaanse ministerie van Duurzame ontwikkeling. In 1995 werd binnen dit project een nationale werkgroep opgericht (Bolivian Council for Voluntairy Forest Certification(CFV)). Het CFV had tot taak nationale standaarden voor duurzaam bosbeheer te ontwikkeling, waarbij werd gekozen voor een structuur en systematiek als van FSC. Het CFV werd daarmee het eerste FSC landeninitiatief in Latijns Amerika. In 1995 werd het eerste boscomplex FSC-gecertificeerd binnen het Smartwood programma. De door CFV ontwikkelde standaard werd uiteindelijk in 1999 door FSC International erkend en werd in 2004 herzien. Op dit moment is een groot aantal bosgebieden en bedrijven gecertificeerd. Alle boseigenaren, concessiehouders en gecertificeerde verwerkingsbedrijven hebben zich verenigd in de Forestry Chamber of Bolivia, die zorgdraagt voor technische en promotionele ondersteuning. Om de financiering van certificering te vergemakkelijken werd met buitenlandse steun een vrijwillige certificeringsfonds gerealiseerd en konden bedrijven een bijdrage tot 50% in de kosten krijgen. In 1996 heeft de Boliviaanse overheid haar boswet aangescherpt en tevens een groot deel van de CFV richtlijnen voor duurzaam bosbeheer overgenomen; buiten de sociale en enkele ander kleine knelpunten is het dus vrij eenvoudig voor bedrijven met door de overheid goedgekeurde beheersplannen om zich te laten certificeren. Mede door inspanningen vanuit de Nederlandse overheid (o.a. het Green Label Project door SNV/CIDOB) is het areaal gecertificeerd bos bijna 2 miljoen ha. Dit is ruim 20% van het totale bos onder beheer, waarvan een groot deel in het Amazone-gebied ligt. Verwacht wordt dat dit percentage de komende paar jaar zal toenemen tot ca 50%. Door de geïsoleerde ligging is de houtexport naar Europa geen sinecure. Toch heeft de Nederlandse houthandel belang gezocht in gecertificeerde bos- en verwerkingseenheden. In toenemende hoeveelheden wordt een aantal van de 45 Boliviaanse houtsoorten gecertificeerd op de Nederlandse markt gebracht, zoals almendrillio, guariuba, mandioquera, massaranduba, muiracatiara en sapupira. Brazilië 3.528.490 ha FSC 762.657 ha CERFLOR/PEFCBrazilië heeft ca. 390 miljoen ha exploitabel bos. De certificering volgens FSC-richtlijnen ontwikkeld zich in een hoog tempo. Sinds de vorige “Stand van zaken” (augustus 2006) is 1,6 miljoen ha bos aan het gecertificeerde areaal toegevoegd. Brazilië heeft met 72 boscertificaten het meeste boscertificaten van Latijns-Amerika. Hieruit betrekken Nederlandse en Belgische leveranciers een belangrijk deel van het FSC gecertificeerde tropische loofhout. Deze vinden toepassing in de grond-, weg- en waterbouw, maar ook in geveltimmerwerk en tuinhouttoepassingen. In Brazilië wordt hard gewerkt aan een sterke uitbreiding van het areaal duurzaam beheerd bos; het aantal gecertificeerde bedrijven wordt maandelijks uitgebreid, mede met hulp van Nederlandse houtondernemingen. Tevens is een steeds toenemende hoeveelheid gecertificeerd Braziliaans triplex op de Nederlandse markt verkrijgbaar. Voor een houtsoorten- en leverancierslijst gecertificeerd hout zie www.houtinfo.nl. Brazilië is in 1993 begonnen met het opzetten een eigen certificeringssysteem voor duurzaam bosbeheer (CERFLOR). Het systeem is gebaseerd op internationale afspraken (ITTO-, Tarapoto-, Helsinki- en ISO-criteria) en voorziet in onafhankelijke verificatie, een chain-of-custodyregeling en klachtenprocedure. De procedures en normen zullen regelmatig geüpdatet worden en er is 762.657 ha geaccepteerd volgens deze richtlijnen. Brazilië werd in 2002 lid van PEFC. Het CERFLOR-systeem is in 2005 door PEFCC erkend. Het aantal gecertificeerde bosgebieden zal blijven toenemen nu de overheid het certificeringsproces ondersteunt, eerdere certificering financieel succesvol blijkt te zijn en er meer belangstelling is vanuit de consumentenlanden als Nederland. Chili 1.552.420 ha

    1.531.239 ha FSC

    CERTFLOR/PEFC 730.000 ha KeurhoutHet Chileense Nationale systeem voor certificering van duurzaam bos beheer, CERTFLOR, is in 2005 door PEFC geaccepteerd. In juni 2005 heeft Keurhout een specifiek areaal, van ca 730.000 ha bos, toegelaten tot haar systeem na beoordeling van bijbehorende certificaten op basis van de standaard voor duurzaam bosbeheer (SFM-protocol). Het bosgebied behoort toe aan een

    20

    http://www.houtinfo.nl/

  • productieboseigenaar met eigen verwerkingsfaciliteiten. Het Pitch pine constructietriplex dat zij produceert wordt nu op de Nederlandse markt afgezet met een Keurhout-Duurzaam label. Sinds eind 2005 is ook een aanzienlijk areaal onder FSC gecertificering gebracht, waarvan 95 procent plantagebos. Guatemala 514.563 ha FSCHier zijn 14 verschillende bosbedrijven gecertificeerd volgens FSC-richtlijnen, voor het overgrote deel bestaande uit natuurlijke bossen. In totaal is ruim een half miljoen ha gecertificeerd, ruim 50.000 ha minder dan eind vorig jaar. Op dit moment kan een vijftal houtsoorten uit Guatamala, in vooralsnog kleine hoeveelheden, op de Nederlandse markt worden gebracht.

    AZIË Maleisië 4.794.014 ha MTCC 71.664 ha

    4.433.565 ha FSC

    Keurhout-LegaalMaleisië beschikt over een eigen, onafhankelijk en op internationale richtlijnen gebaseerd systeem voor duurzaam bosbeheer. Als richtlijn voor certificering worden de Malaysian Criteria and Indicators (MC&I) gehanteerd. De controle is in handen van de onafhankelijke Malaysian Timber Certification Council (MTCC). Het systeem voorziet ook in een eigen handelsketencontrole systeem (Chain-of-custody). Bijna 5 miljoen ha bos is reeds MTCC-gecertificeerd. Maleisië en Forest Stewardship Council (FSC) hebben incidenteel overleg. Dit land kent enkele volgens FSC-richtlijnen gecertificeerde bossen. MTCC is lid van PEFC. Hout met een MTCC-certificaat dat sinds eind 2005 door Keurhout is geaccepteerd (Keurhout-Legaal), mag als aantoonbaar als legaal worden aangemerkt. Malaysian Timber Certification Council (MTCC) Voor Nederland is Maleisië de belangrijkste leverancier van gezaagd tropisch hout. Bewust van haar verantwoordelijkheid voor goed bosbeheer en inspelend op de behoefte aan betrouwbare certificering heeft dit land zeer veel tijd en geld geïnvesteerd in de ontwikkeling van een eigen, uitgebreide set certificeringscriteria: Malaysian Criteria & Indicators (MC&I). Binnen het kader van een bilaterale werkgroep hebben de Nederlandse overheid en het bedrijfsleven een belangrijke bijdrage geleverd aan het tot stand komen van dit eigen keurmerk- en chain-of-custodysysteem door het opzetten van een proefproject. Op 14 januari 1999 is ook de onafhankelijke Malaysian Timber Certification Council (MTCC) opgericht, die verantwoordelijk is voor de gehele boscertificering. MTCC-certificaat MTCC voorziet in standaarden en een certificeringstraject voor duurzaam bosbeheer en handelsketenbeheer (chain of custody). MTCC certificaten worden afgegeven op basis van verificatie door onafhankelijke certificeerders aan de officiële MC&I-documenten. De huidige MC&I (MC&I, 2002) is ontwikkeld op basis van de internationaal geaccepteerde richtlijnen van de International Tropical Timber Organisation (ITTO), afspraken gemaakt tijdens de UNCED-milieutop te Rio de Janeiro (1992) en FSC-principes en criteria. Op dit moment voldoet het bosbeheer van 7 van de 11 Permanent Forest Estates (PFE) op het schiereiland aan de MC&I-standaard voor duurzaam bosbeheer. Ook een particulier beheerde boseenheid in Sarawak heeft de MTCC-certificering voor bosbeheer en chain-of-custody doorstaan. Tussen juli 2002 en november 2006 werd ruim 126.000 m3 hout met een MTCC certificaat verhandeld naar Europa, waaronder Nederland. Ook triplex met een MTCC-certificaat wordt geproduceerd. MTCC en Keurhout Tussen mei 1995 en december 2000 heeft Maleisië in samenspraak met Nederland stapsgewijs het MC&I-systeem ontwikkeld. Dit systeem werd jaarlijks geëvalueerd en in drie deelstaten van het schiereiland getoetst en aangepast om uiteindelijk te voldoen aan de Nederlandse minimumeisen voor duurzaam bosbeheer en certificering: het proefproject Nederland-Maleisië. Tot op heden zijn geen MTCC-boscertificaten aangeboden voor toetsing op duurzaam bosbeheer en heeft geen toetsing plaatsgevonden om te beoordelen of deze certificaten voldoen aan de Nederlandse eisen.

    21

  • Op 15 september 2005 heeft het College van Deskundigen van Keurhout echter wel, de eerste Keurhout-Legaal labels toegekend. Dit gebeurde na maanden beoordelen en corresponderen met vertegenwoordigers van MTCC. De labels werden aanvankelijk toegekend aan 6 Maleisische bedrijven die hun producten, onder het 100% MTCC label, leveren uit 4,43 miljoen ha bos op het Maleisisch Schiereiland dat tevens onder verantwoordelijkheid van MTCC-gecertificeerd zijn. Het was voor het eerst dat een organisatie op een uitgebreid protocol specifieke certificaten beoordeeld op inhoud en betrouwbaarheid daar waar het gaat om legal origin (legale herkomst). Initiatieven van de Deense en Engelse overheid daarentegen hebben het gehele systeem ineens goedgekeurd op basis van een aantal brede criteria. Inmiddels zijn nog eens 21 MTCC-certificaathouders toegelaten tot het Keurhout-Legaal systeem, waarmee het totaal aantal bedrijven komt op 27; dat is bijna de helft van alle MTCC-COC houders die in aanmerking komen voor Keurhout-toetsing. Inmiddels is een ruime hoeveelheid aantoonbaar legaal geproduceerd hout aangeboden op de Nederlandse markt. Het aantal Keurhout-Legaal toegelaten MTCC bedrijven zal naar verwachting in 2007 verder toe kunnen nemen. MTCC en FSC Sinds maart 1999 heeft er incidenteel overleg plaats gevonden tussen de MTCC en vertegenwoordigers van de FSC met betrekking tot het aanscherpen van de Malaysian Criteria and Indicators (MC&I) richting FSC. MTCC blijft echter haar eigen koers varen, maar heeft een groot aantal FSC-criteria en indicatoren ingepast in een nieuwe versie van de MC&I. Deze nieuwe standaard is inmiddels goedgekeurd voor toepassing in de praktijk, zodat nu ook FSC-criteria worden meegenomen in de MC&I. Via een breed participatieproces hebben alle stakeholders invloed kunnen uitoefenen op deze nieuwe standaard (MC&I, 2002). In veldtests (Schiereiland, Sarawak en Sabah) zijn deze criteria getoetst, in aanwezigheid van vertegenwoordigers van onafhankelijke certificeerders, overheid, industrie en milieu- en inheemse bevolkingsgroepen. FSC International heeft echter in een persbericht van 18 juni aangegeven het MTCC niet te erkennen. Wel is FSC bereid MTCC verder te ondersteunen in een nationale standaard die wel voldoet aan de FSC criteria. Drie bosgebieden in Maleisië zijn volledig gecertificeerd volgens FSC-criteria; in totaal 71.664 ha groot (waarvan ruim 12.000 ha rubberplantage (Golden Hope). Op dit moment worden alle MTCC toegelaten bosgebieden getoets op basis van de nieuwe MC&I (2002). MTCC en PEFC MTCC is lid van PEFC en hoopt in april 2007 haar MC&I aan te bieden voor acceptatie door PEFC en daarmee internationale erkenning te krijgen. MTCC heeft hiertoe de afgelopen jaren de nodige veranderingen in haar systeem doorgevoerd. Aan eventuele toelating gaan de gebruikelijke PEFC toetsingen en consultatieronde vooraf. MTCC en legaliteit De Deense, Franse als ook de Engelse overheid merken het MTCC-certificaat, bij aankoop voor toepassing in overheidsprojecten, aan als aantoonbaar legaal geproduceerd. Zie ook: MTCC en Keurhout. Om de import van illegaal hout uit Indonesië te weren heeft Maleisië een importverbod uitgevaardigd vanuit dit land. Debacle blijft de verificatie van de officieel door de Indonesische overheid uitgereikte ‘BRIK’-certificaten die de legale herkomst vanuit Indonesië moeten waarborgen. Indonesië 739.368 ha FSCVanaf 1993 is in Indonesië gewerkt aan een certificeringssysteem voor duurzaam bosbeheer. Het nationale en onafhankelijke certificeringsinstituut LEI (Lembaga Ekolabel Indonesia) is verantwoordelijk voor het certificeringsproces. Daarnaast is een set criteria voor duurzaam bosbeheer ontwikkeld en wordt gewerkt aan een Nationale Standaard voor duurzaam bosbeheer.

    Figuur 5. LEI Logo.

    Het Indonesische ministerie van Bosbouw heeft een stevige hervorming doorgevoerd om een einde te maken aan de niet-legale houtoogst. Dit betekent onder andere dat eind 2003 alle concessiehouders hun rechten moesten inleveren, waarna deze opnieuw verdeeld zijn. Alleen die bedrijven en organisaties die aantoonbaar werken volgens de vigerende boswetgeving

    22

  • kwamen in aanmerking voor nieuwe exploitatierechten. Zij moeten nu verplicht de verwerkte volumes doorgeven aan een onafhankelijk van de overheid operende organisatie. Deze gegevens worden geverifieerd per vergunning verleende verwerkingscapaciteit en kunnen niet geregistreerde volumes (uit illegale kap) worden achterhaald. Bedrijven die zich aan deze regelgeving houden mogen hun exportvolume voorzien van een BRIK-certificaat. De omvang van de niet-legale praktijken (naar schatting van milieuorganisaties tussen de 70 en 80% van het volume) is echter zo groot dat de minister internationale hulp heeft ingeroepen om het probleem aan te pakken. Tijdens de biodiversiteitsconferentie in Kuala Lumpur (2004) is door Indonesië een aantal toezeggingen gedaan, waaronder de ‘installatie’ van 1,5 miljoen ha beschermd bos. Ook de Nederlandse overheid heeft toen steun toegezegd. Het Wereld Natuur Fond heeft een groot project lopen in Borneo, om zo door middel van gedifferentieerde aanpak het bos te beschermen en op een duurzame wijze te beheren. Inspanningen Nederlandse houthandel In opdracht van de koepelorganisatie voor de Nederlandse houthandel (VVNH) en in samenwerking met internationaal gerenommeerde organisaties worden op dit moment een aantal projecten uitgevoerd die moeten leiden tot een stroom van enkel legaal hout uit Indonesië en het bevorderen van duurzaam bosbeheer. Hiertoe wordt een traceringssysteem opgezet om houtstromen te kunnen traceren, worden leveranciers/producenten bezocht ter verificatie van legaliteit, wordt een proces op gang gebracht om knelpunten en verwachtingen rondom legaliteit tussen de handelspartners bespreekbaar te maken en worden aanbevelingen gedaan hoe duurzaam bosbeheer versneld kan worden bereikt. Zie voor projectomschrijvingen www.vvnh.nl. Indonesië is ook een van de speerpuntlanden van het Timber Trade Action Plan for Good Governance (TTAP), een samenwerkingsverband tussen bracheorganisaties in Nederland, Engeland, België en Frankrijk. Middels TTAP worden certificeringstrajecten opgezet en/of aangescherpt tussen handelspartijen in de producerende en ontvangende landen. Doel is bestaande en gewenste trajecten te inventariseren, bespreken, vast teleggen en te effectueren zodat in aanvang de legale herkomst aan te tonen is. Vervolgens kunnen deze certificerings-trajecten eenvoudiger doorstoten naar duurzame herkomst. Daarnaast zijn er individuele houthandelaren en importeurs die proberen lokale leveranciers zo ver te krijgen hun concessies te laten certificeren en daarvoor, indien nodig, financiële ondersteuning bieden. Hierbij wordt in sommige gevallen de financiële hulp vanuit de Nederlandse overheid verkregen, hetgeen na jaren van ups-en-downs in Indonesië toch tot succesvolle certificering kan leiden; zoals in het geval van PT Sumalindo Lestari Jaya Tbk (269.660 ha). Daarnaast is ook het Tropical Torest trust (TFT), actief in Indonesië, dat doormiddel van een stapsgewijze aanpak boseigenaren probeert te begeleiden naar volledige FSC certificering. Tussentijds vinden audits plaats die moeten aantonen of de vorderingen volgens de vooraf gemaakte planning verlopen. LEI en FSC In Indonesië wordt al jaren gesproken over aanpassing van de LEI-normen aan die van FSC. Zonder succes. Tot op heden zijn slecht vijf FSC-boscertificaten uitgereikt. Een aantal nieuwe bosgebieden wordt op dit moment geëvalueerd. Van eerder gecertificeerde teakplantages zijn de certificaten ingetrokken. Helaas moet geconstateerd worden dat het algemene certificeringsproces moeizaam verloopt door verscherpte regelgeving en toenemende overheidscontroles enerzijds en illegale houtoogst, lokale landrechtendiscussies, starre bosbouwbedrijven, corruptie en de politieke instabiliteit anderzijds. Daarenboven moet alle certificering plaatsvinden onder LEI-supervisie.

    AFRIKA De politieke, economische en institutionele situatie in Afrika is verre van stabiel. Derhalve is het opgang brengen van het certificeringsproces voor duurzaam bosbeheer niet eenvoudig. Aanvankelijk werd het door overheden zeer sceptisch bekeken en gezien als aantasting van hun soevereiniteit en een middel om Afrikaans hout te weren van de internationale markt. Vooral FSC werd verweten te weinig rekening te houden met de belangen van betrokkenen, zowel overheid als locale bevolking. Inmiddels is door voorlichting, praktijkervaring met certificering en internationale ontwikkelingen de

    23

    http://www.vvnh.nl/

  • stemming aan het keren. Er vinden dan ook een aantal ontwikkelingen plaats die een positieve bijdrage leveren aan de totstandkoming van duurzaam bosbeheer, met name in West- en Centraal Afrika. Hoogtepunten zijn de officiële lancering (oktober 2004) van Pan Afrikaanse richtlijnen voor duurzaam bosbeheer (ATO/ITTO standaard), de installatie van het Pan Afrikaans Certificering Initiatief begin oktober 2004, en eind 2005/begin 2006 de lang verwachtte certificering van twee concessies natuurlijk bos op basis van FSC-criteria. Voor de houtvoorziening vanuit Afrika was de markt tot eind 2005 bijna volledig aangewezen op productie uit gecertificeerd plantagebos. Keurhout was in Afrika tot dan toe het enige systeem dat duurzaam beheer van natuurlijk regenbos onderkende. Verder hebben enkele landen in deze regio hun boswet aangepast. Concessionarissen zijn nu verplicht binnen drie jaar een beheersplan op te stellen voor hun concessie. Deze plannen moeten dan vervolgens goedkeuring krijgen van de overheid. Diverse projecten zijn gerealiseerd in een groot aantal landen. Dit heeft geleid tot nieuwe inzichten in het bosbeheer, maar ook is aangekaart dat er nog veel onbekend terrein is. Bedrijven worden steeds meer bewust van het belang van duurzaam bosbeheer. Een aantal vooruitstrevende bedrijven heeft het personeel laten trainen in oogsttechnieken die minder schade aan het bos toebrengen. Verder bereidt zich op dit moment een toenemend aantal bedrijven voor op certificering. Er is tevens een simultane beweging richting een duurzame ontwikkeling van regio’s. Tijdens de milieuconferentie van Johannesburg in 2002 is het Congo Basin Forest Partnership (CBFP) opgericht door de bosbouwminister van de 7 betrokken landen. Doel is economie en ecologie zoveel mogelijk hand in hand te laten gaan. Belangrijke doorbraak is dat besloten is binnen vijf jaar 16 miljoen ha aan bosconcessies onder duurzame bosbeheerplanning op lange termijn te brengen; met financiële steun van de ITHO is meer dan 500.000 ha ecologisch waardevol bos in het ‘Congo Basin’ geïdentificeerd als toekomstig bosreservaat. Verder zijn er afspraken gemaakt voor harmonisatie van criteria voor duurzaam bosbeheer en de wijze van uitvoering (Yaoude, 2003). Naast de inspanningen van met name internationale bosbedrijven, vervullen milieuorganisaties (WWF e.a.) een belangrijke rol in de bewustwording en voorlichting over duurzaam bosbeheer. Zij hebben het certificeringproces aan het rollen gekregen. Aan de andere kant heeft de vraag naar gecertificeerd hout op de wereldmarkt (m.n. Europa) het tij doen keren. De Nederlandse overheid heeft de instelling van een FSC-contactpersoon in Afrika gefinancierd, die het aantal FSC-certificeringen moet bevorderen. Pan African Forest Certification-system (PAFC) Veertien landen/investeerders/bedrijvengroepen, die samen 14 miljoen hectare aan bosconcessies bezitten, hebben dit systeem voor duurzaam bosbeheer voor Afrikaanse natuurlijke bossen opgezet. Het PAFC gaat gelden voor dertien landen. Een geharmoniseerde set criteria, ontwikkeld en toegesneden op West- en Centraal Afrika (ATO/ITTO Principles, Criteria and Indicators for the Sustainable Management of African Natural Tropical Forests (ATO/ITTO, 2003)) werd reeds goedgekeurd. Vijf veldtesten (Ivoorkust, Ghana, de Centraal-Afrikaanse Republiek, Kameroen en Gabon) zijn succesvol afgerond. Met de lancering van het PAFC in oktober 2004 is een mijlpaal geslagen voor certificering van duurzaam bosbeheer in Afrika. Het eerste lid is PAFC Gabon. Aan de totstandkoming van het PAFC is negen jaar gewerkt. Inmiddels is PAFC Gabon toegetreden als lid van PEFC. De PAFC- Gabon standaard is eind 2006 ingediend bij PEFC voor toelating. De consultatieronde sluit op 19 februari 2006. Daarna kan mogelijk een besluit ter acceptatie plaatsvinden. In dat geval is de toelating van het eerste Afrikaanse certificeringssysteem tot PEFC een feit.

    24

  • Republiek Kongo Brazzaville 296.000 ha FSCDe certificering in 2002 van een 1.150.816 ha groot bosgebied in de Republiek Kongo was een belangrijke doorbraak voor duurzaam bosbeheer in West-Afrika, maar het Keurhout-certificaat moest helaas onder druk van Greenpeace weer worden ingetrokken omdat de belofte het managementplan voor het gehele beheersgebied in 2005 compleet op papier te hebben niet zou stroken met de minimumeisen. Vanuit IUCN-Nederland-gelederen is sterke kritiek gekomen op deze beroepszaak rondom dit certificaat en de bemoeienis van Greenpeace en haar gelieerden. Er wordt gesteld dat ‘met het intrekken van dit certificaat alle partijen verliezen en dat met name het bos in Kongo en haar bewoners de dupe zijn’. De concessiehouder, Congolaise Industrielle des Bois (CIB), spant zich echter al jaren in haar bossen duurzaam te beheren en ging ondanks deze tegenslag door met het certficeringstraject. Tot er uiteindelijk gecertificeerd zou kunnen worden werd in de tussenliggende periode de houtstroom door een onafhankelijke controleur (SGS) geverifieerd en voorzien van een ‘Certificate de Origin’ als bewijs van legale herkomst. Greenpeace heeft CIB in die periode gecomplementeerd met de vorderingen die het bedrijf maakte richting FSC-certificering en een gefaseerde aanpak onderschreven; iets dat zij niet tolereerde onder de Keurhout-vlag. In Kongo is recent een onderzoek gedaan naar de effectiviteit van verbeterde FSC-criteria om stroperij het hoofd te bieden. Hiermee wil men de illegale jacht op ‘bushmeat’ tegengaan, omdat dit de grote bedreiging vormt voor de biodiversiteit in heel West- en Centraal-Afrika. In een eerder onderzoek kwam naar voren dat van de 10 onderzochte certificeringsinitiatieven die van FSC slechts op een zevende plaats eindigde; ver achter initiatieven uit Afrika (ATO, plaats 1) en Nederland (Keurhout, plaats 3). Toch is het bedrijf erin geslaagd om in mei 2006 het FSC-certificaat te behalen voor een van haar drie concessies (Kabo). Dit beheersgebied heeft een oppervlak van 296.000 ha. Aan de certificering van de andere twee concessies wordt naarstig gewerkt en moet op niet al te lange termijn resulteren in het duurzame beheer van de complete 1,3 miljoen hectare die CIB in beheer heeft in Congo Brazzaville. CIB is onderdeel van de DLH Groep, die ook in Nederland en België zijn vertegenwoordigd. Zij kunnen in de toekomst uit hun concessies ondermeer gecertificeerd sapelli, sipo, iroko en azobé leveren en daarnaast nog een groot aantal minder bekende houtsoorten. Gabon 1.185.656 ha KeurhoutGabon geld als een van de pioniers in duurzaam bosbeheer en certificering voor de West- en Centraal Afrikaanse regio. In oktober 2001 is begonnen met de daadwerkelijke certificering van bos en in 2005 werd zij als eerste officieel lid van PAFC en PEFC. Tot nu toe werden de certificaten voor duurzaam bosbeheer van Thanry/CEB door Keurhout beoordeeld en geaccepteerd voor in totaal 615.000 ha bos. Deze certificaten zijn in 2005 herbeoordeeld en is het areaal uitgebreid tot uitgebreid 1.185.656 ha. De huidige certificaten zijn toegelaten op basis van de ATO/ITTO-standaard en de positieve auditresultaten van het bosbeheerssysteem door het onafhankelijke DNV. Thanry kreeg daarnaast ook het 1S0 14000 certificaat uitgereikt. Deze concessies zijn nu toegelaten tot het Keurhout-Duurzaam systeem en brengen in de toekomst naast de hoofdsoort okoumé, een groot aantal andere houtsoorten voort (“bois divers”) die ondermeer interessant zijn voor de kozijnhoutindustrie als ook voor de grond-, weg-, en waterbouw. Allen onder Keurhout-Duurzaam. Tot nu toe werden uit dit gebied al azobé en okan/denya met Keurhout label aangeboden. Naast de van oudsher betrokken Franse bedrijven, heeft ook een Nederlandse houthandel met het oog op de productie van gecertificeerd triplex veel in de certificering geïnvesteerd. Zij beschikt daar over een eigen zagerij en betrekt uit bovengenoemde gebied onder andere fineer. Het betreffende bedrijf is Keurhout deelnemer. Dit is een positieve ontwikkeling, omdat eerder de certificeringactiviteiten in dit land op een laag pitje kwamen te staan, nadat een FSC-certificaat was ingetrokken voor een bos in beheer van een Frans-Duitse firma als gevolg van hevige kritiek van verschillende lokale organisaties. Inmiddels zijn een aantal bedrijven zich aan het oriënteren op FSC-certificering van hun concessies. Daarnaast organiseerde het WWF(-België) bijeenkomsten om het (FSC-)certificeringsproces te stimuleren. Het Nederlandse ministerie van Ontwikkelingssamenwerking financiert deze projecten mede. Gabon heeft een boswet die door de Wereldbank als voorbeeld gesteld word voor andere landen in de regio.

    25

  • Ghana Ghana behoort in Afrika tot een van de meest vooruitstrevende landen op duurzaam bosbeheergebied. Het heeft een boswet die enkele jaren geleden nog is aangepast. De afgelopen jaren heeft dit land eigen principes en criteria opgesteld voor een nationaal certificeringssysteem. Op dit moment worden deze in een aantal projecten in het bos getoetst. Daarnaast worden bestaande concessies tegen het licht gehouden en hanteert de overheid steeds kleinere maximale oogstvolumes per jaar. Ook zijn in samenwerking met een Nederlands consultingbureau een ‘log-tracking-and-labeling-system’ en bijbehorende database ontwikkeld, die de stammen kunnen traceren van bos naar zagerij en verder. Door een tekort aan opgeleide mensen, het ontbreken van expertise en een gebrekkige infrastructuur verloopt het proces echter langzaam. Bij deze projecten krijgen zij steun van de Wereldbank en Nederlandse experts. Kameroen 41.965 ha FSCEen Nederlandse houtonderneming zorgde in december 2005 voor een wereldprimeur door in dit land als eerste een FSC-certificaat te halen voor haar concessie in West-Afrika: de aanzet voor veel meer certificering in deze voor de Nederlandse houtmarkt belangrijke regio. Voor Nederland is dit land altijd van betekenis geweest als belangrijke leverancier van ongezaagd en in toenemende mate gezaagd tropisch hout. Enkele jaren geleden heeft een grondige herziening van de boswet plaatsgevonden met het oog op duurzaam bosbeheer. Verder worden de bosconsessies in een openbaar proces aangeboden en moeten daarvoor geldende bosbeheersplannen door de Kameroenese overheid worden goedgekeurd. Een aantal organisaties (Europese Commissie, Wereldbank en WWF) is nauw betrokken bij het vlottrekken van het certificeringsproces door financiering, onderzoek, scholing en beleidsondersteuning. Na de hervorming van de boswet zijn nieuwe concessies uitgegeven. In 2003 en 2004 hebben Nederlandse bedrijven concessies verworven welke in de komende twee jaar voor certificering gereed zouden moeten zijn. Ter voorbereiding is een traceringssysteem ontwikkeld om de legale herkomst van het hout te kunnen aantonen. Het systeem wordt gecontroleerd door het onafhankelijke cetificeringsbureau EUROCERTIFOR S.A, onderdeel van BVQI. Het hout kan daarom op de Nederlandse markt worden gebracht met een verklaring van OLB (Origine Legalité de Bois). Deze certificaten worden afgegeven op basis van het door bovengenoemde certificeringsinstelling ontwikkelde traceringssysteem. In december 2005 is het eerste van twee Nederlandse bedrijven erin geslaagd FSC certificering te behalen voor een van haar concessies, ter grootte van 41.965 ha. Dit bedrijf is nu ook bezig haar andere concessies onder FSC te krijgen. Inmiddels zijn de eerste partijen FSC gecertificeerd Azobé in België en Nederland aangekomen en is de eerste brug van FSC-gecertificeerd Azobé aangeboden aan de burgemeester van Kampen in de aanwezigheid van andere hoogwaardigheidsbekleders, waaronder de Nederlandse ambassadeur voor Kameroen. Opdrachtgevers (Gemeenten, waterschappen en andere overheden) hebben jarenlang FSC-gecertificeerd azobé voorgeschreven zonder dat het verkrijgbaar was. Met deze primeur zal in eerste instantie in een kleine hoeveelheid kunnen worden voorzien. Het volume zal met de jaren stijgen nu ook ander bedrijven vergevorderd zijn met hun certificeringstraject. Het betreft hier naast Nederlandse, ook Belgische ondernemingen. Zuid-Afrika 1.665.418 ha FSCNederland betrekt uit dit deel van Afrika ondermeer hout voor waterbouwkundige doeleinden, zoals damwanden, opgeklampte schotten en palen. Ook wordt er lijstwerk betrokken. Het gecertificeerde areaal betreft bijna uitsluitend afkomstig van plantagebos. In totaal is nu 21% van het totale bosareaal gecertificeerd en ruim 93% van alle plantagebossen. Plantagesoorten in Afrika zijn als volgt in de plantages in Zuid-Afrika verdeeld: Pinus (53%), Eucalyptus (39%) en Acacia (7%).

    OCEANIË

    Salomonseilanden 39.402 ha FSCOp initiatief van de United Church op de Salomonseilanden en met steun van de Nederlandse interkerkelijke ontwikkelingsorganisatie ICCO is begin jaren negentig kleinschalige verantwoorde houtproductie geïntroduceerd (SWIFT). De certificaten van het SWIFT-project zijn echter eind vorig jaar ingetrokken als gevolg van onvolkomenheden in de procedures. In totaal is nog slechts 39.402

    26

  • ha FSC-gecertificeerd. Uit deze regio komt nog slechts incidenteel gecertificeerd hout uit Papua-Nieuw-Guinea.

    OVERIGE GEBIEDEN

    Rusland 12.269.251 ha FSCDoor zijn uitgestrektheid, met een van de grootste arealen gesloten bos ter wereld, is het niet eenvoudig in Rusland een systeem voor duurzaam bosbeheer te ontwikkelen. Toch bieden de boswetgeving en de technisch hoogstaande bosbouwtechniek goede aanknopingspunten. Omdat de federale overheid als eigenaar van alle bossen verantwoordelijk is voor de controle op de naleving van de boswetgeving is duurzaam bosbeheer gekoppeld aan certificering mogelijk. De eerste proeven met een verplicht certificeringssysteem in vijf regio’s zijn niet onomstreden gebleven door het ontbreken van controle door derden. Onafhankelijk van het bosbouwdepartement wordt gewerkt aan een nationale standaard, die overwegend op die van het PEFC lijkt. In deze groep zitten deelnemers van het bosbouwdepartement, departement van biodiversiteit, sociale en arbeidersverenigingen, universiteiten, onderzoeksinstellingen en milieubewegingen. Greenpeace en het WWF hebben dit proces meteen, zonder commentaar, bekritiseerd. Inmiddels is onder regie van WWF-Rusland een FSC-werkgroep in het leven geroepen met steun van onder andere het Russische ministerie van Economie en de Wereldbank. In de zelfde tijd is een aanvang genomen met de certificering van grote gebieden in Rusland, was in september 2005 nog ruim 6,36 miljoen ha FSC-gecertificeerd, nu is het totaal gecertificeerde areaal met bijna 6 miljoen ha toegenomen tot ruim 12 miljoen ha. Daarnaast is in de Baltische staten (Estland, Letland en Litouwen) vergevorderd met het certificeringsproces. In totaal is hier ruim 2,19 miljoen ha bos gecertificeerd volgens FSC-richtlijnen. Letland beschikt naast FSC gecertificeerd areaal ook over ruim 37.000 ha bos gecertificeerd volgens PEFC-richtlijnen. De nati