Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien...

41
Koude Oorlog 1945-1991

Transcript of Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien...

Page 1: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

Koude Oorlog 1945-1991

Page 2: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen
Page 3: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

1945

Einde Tweede Wereldoorlog

1955

Oprichting Warschaupact

1 Waardoor raakte Europa verdeeld in twee ideologische blokken en waardoor groeide de

spanning tussen deze blokken? 1945-1955

Page 4: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

37 De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie 38 Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en fascisme/nationaal-socialisme 40 Het voeren van twee wereldoorlogen 43 Verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering 45 De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog 47 De eenwording van Europa

Kenmerkende Aspecten

Page 5: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

Communistische partij aan de macht Klasseloze samenleving Wereldrevolutie

Stalin (1928) Totalitaire staat Communistische

partijdictatuur Economische staatscontrole Geen individuele vrijheid

Revolutie Rusland 1917

Page 6: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

Tegenovergesteld aan ideologie Sovjet Unie

Democratie

Politieke rechten van het individu

kapitalisme

Verenigde Staten

Page 7: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

1941: samenwerking tussen VS en SU in strijd tegen as-mogendheden Tegen einde van de oorlog

liepen spanning tussen beide landen op • Conferentie Potdam (1945):

onenigheid over vredesregeling Duitsland en nieuwe machtsverhoudingen in Europa

• Streven naar invloedssfeer • Vijandbeeld van elkaar • Atoombom

Tweede Wereldoorlog

Page 8: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

Mei 1945: capitulatie Duitsland

Japan gaf zich nog niet over

Truman besluit atoombom in te zetten

in geheim ontwikkeld

6 augustus 1945 Hiroshima – 78000 doden in 1 sec.

Na 2e bom (Nagasaki) gaf keizer zich over

Voorbeeld 1: Atoombom op Hiroshima 1945

Page 9: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

Ook bekend als containmentpolitiek:

President Truman beloofde financiële en militaire steun aan alle landen die het communisme buiten de deur wensten te houden

Hij probeerde een dam op te werpen tegen communistische expansie

Truman doctrine (1947)

Page 10: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen
Page 11: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

VS door oorlog ecnomische grootmacht geworden

VS steunt Europa economisch dmv Marshallplan

Wederopbouw

Communistische partijen zouden van armoedige situatie in Europa kunnen gaan profiteren

Afzetmarkt

Voorbeeld 2: Marshallplan 1947

Page 12: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

1948-1952: 12 miljard Amerikaanse dollars naar Europa

Rusland + Oostbloklanden doen niet mee

Uit angst voor nieuwe oorlog gaan aantal Europese landen samenwerken op economisch gebied (Ned, Bel, Lux, Fra, Wdui, Ita) voorloper Europese Unie Economische groei

Voorbeeld 2: Marshallplan 1947

Page 13: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen
Page 14: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen
Page 15: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

Satellietstaten

Volksdemocratieën naar het model van de Sovjet Unie

Oost-Europa

Page 16: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

Stalin liet alle toegangswegen naar West-Berlijn afsluiten uit ongenoegen over de invoering van een eigen munt in de geallieerde zones

VS wist met veel inspanningen West-Berlijn te behouden.

Europa raakt verdeeld in twee ideologische machtsblokken

Blokkade van Berlijn 1948

Page 17: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen
Page 18: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

Europa raakt verdeeld in twee ideologische machtsblokken

Grimmiger situatie door

Atoombom

Wapenwedloop

Militaire bondgenootschappen

Machtsblokken

Page 19: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

Senator McCarthy geeft op 9 feb 1950 toespraak Lijst met communisten die voor

Amerikaanse overheid werken Commissie moet onderzoek doen naar

deze lijst Hoorzittingen Weinig bewijs Verlies baan of gevangenisstraf

Bekendste proces: Ethel en Julius Rosenberg

Spionage voor SU ivm atoomwapens (?) Doodstraf

Voorbeeld 3: Redevoering senator McCarthy over

communisten in de VS 1950

Page 20: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen
Page 21: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

1955

Oprichting Warschaupact

1963

‘Ich bin ein Berliner’

2 Waardoor liep de Koude Oorlog op kritieke momenten niet uit op een directe militaire confrontatie tussen beide

grootmachten, 1955-1963?

Page 22: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

37 De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie

38 Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologiën communisme en fascisme/nationaalsocialisme

45 De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog

Kenmerkende aspecten

Page 23: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

Stabilisering conflict oost-west

BRD (West-Duitsland) lid van NAVO en DDR (Oost-Duitsland) lid van Warschaupact

1956 Hongaarse Opstand neergeslagen door Warschaupact-troepen; Westen grijpt niet in

Na dood Stalin (1953): vreedzame co-existentie

Page 24: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

Nieuwe spanningen

Sovjet-Unie: Chroesjtsjov

Verenigde Staten: Kennedy

1961 (tweede) crisis rond West-Berlijn

Berlijn belangrijke symboolfunctie voor Westen

Veel DDR-burgers vluchten via Berlijn naar West

Berlijnse Muur wordt gebouwd

Page 25: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

Nieuwe spanning (2)

1962 Cubacrisis

Sovjet-Unie wil raketten plaatsen op Cuba als tegenwicht van VS-raketten in Europa/Eurazië

Wereld op rand van de afgrond

Page 26: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen
Page 27: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

3-4 november 1956 Felix Meritis, Keizersgracht Amsterdam Hoofdkantoor Communistische

Partij Nederland Dagblad ‘De Waarheid’

Bestorming van Felix Meritis nav neerslaan Hongaarse Opstand (Boedepast) door Sovjettroepen

Voorbeeld 1 Bestorming van Felix Meritis Amsterdam 1956

Page 28: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

26 juni 1963: speecht JFK aan bevolking West-Berlijn

Door bouw muur (1961) was Berlijn ‘eiland in de communistische zee’

Steun VS aan West-Berlijn

Duidelijk gericht tégen Sovjet-Unie

Voorbeeld 2 ‘Ich bin ein Berliner’ Kennedy 1963

Page 29: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

1963

‘Ich bin ein Berliner’

1991

Einde communistisch bewind in Sovjet-Unie

3 Waardoor namen de spanningen tussen Oost en West af, 1963-1991

Page 30: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

37 De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie 38 Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en fascisme/nationaal-socialisme 45 De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog 47 De eenwording van Europa 48 De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen

Kenmerkende Aspecten

Page 31: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

Gevolgen Cuba-crisis

Besef bij beide partijen dat de Koude Oorlog dreigde uit te lopen op een onbeheersbaar nucliair conlict

Verbeterde betrekking SU en VS (Détente): Communicatie Wapenonderhandelingen Crisisbeheersing

Echter: beide partijen blijven vasthouden aan controle over hun invloedssferen

Page 32: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

Dubcek, nieuwe leider in Tsjecho-Slowakij: ‘socialisme met een menselijker

gezicht’ Voorstander democratisering

Tsjecho-Slowaken gaan de straat op Jeugd: meedoen met opkomende

(Westerse) jeugdcultuur Arbeiders: hoopten op verbetering

werksituatie

Voorbeeld 1 Praagse Lente 1968

Page 33: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

Sovjetleider Brezjnev roept Dubcek tot de orde. Is bang voor ‘olievlekwerking’. Dubcek laat zich niet intimideren. Gevolg = Praagse Lente: • Manifest met openlijke kritiek op

misstanden • Voorstel voor meer hervormingen

20-21 augustus: Sovjettroepen vallen Praag binnen. Dubcek wordt vervangen. Hervormingen teruggedraaid.

Voorbeeld 1 Praagse Lente 1968

Page 34: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen in alle paniek de wissel om, zodat Tsjecho-Slowakije weer de kant op gaat die zij willen. Onder het gezicht op de trein staat 'Dubček.'

Page 35: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

Belangrijkste periode in ‘détante’ tussen 1969-1972, afgesloten met Salt I-akkoorden:

Voorkomen van MAD

Onderhandelingen over vermindering kernwapens

Voorbeeld 2 Salt I ondertekend 1972

Page 36: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

Jaren ‘80 SDI-project

(raketschild in de ruimte) van VS

Onrust bij SU: Russische economie kan deze stap in wapenwedloop niet aan

Westerse bevolking toont steeds meer verzet tegen kernbewapening

Page 37: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

1979 neemt NAVO dubbelbesluit:

572 Amerikaanse kruisraketten in Europa

Onderhandeling met SU over beperking

Voor- en tegenstanders in Nederland: Voor: vredesbeweging onderschat Warschaupact

Tegen: voorstanders worden gezien als wegbereiders van kernoorlog

Voorbeeld 3 Demonstratie tegen kernwapens in

Amsterdam 1981

Page 38: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

12 december 1981:

datum definitieve beslissing Nederlandse regering

21 november 1981:

400 000 demonstratie in Amsterdam bijeen

Effect klein

Helft bevolking bleef voor plaatsing

Regering tekent plaatsingsverdrag

Door verandering Koude Oorlog geen raketten geplaatst (!)

Voorbeeld 3 Demonstratie tegen kernwapens in

Amsterdam 1981

Page 39: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

Gorbatsjov Laatst fase van Koude Oorlog Beleid Gorbatsjov: Glasnost (openheid) Perestrojka (staatkundige en

economische hervorming)

Page 40: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen
Page 41: Duitsland 1871 – 1945 · Praagse Lente 1968 . De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen

Eind Koude Oorlog

Loslaten Breznjev-doctrine (SU-tegenhanger van Truman-doctrin): Oostbloklanden kunnen eigen koers gaan volgen

Hongarije opent grens naar Westen (1989)

Val van de Berlijnse Muur (1989)

Uiteenvallen Oostblok

Gorbatsjov afgezet (1991): einde

communistische bewind in de SU

Eind Koude Oorlog, kansen voor Europese samenwerking