Drukwerkbegeleiding voor de grafische vormgever

Het grafische productieproces • Druktechnieken • Veredeling en afwerking

Papier en inkt • Een drukker kiezen • Prijsvraag, offerte en bestelbon

Correct aanleveren • Prepress en impositie • Proeven nakijken

Drukwerk opvolgen • Workflow in de drukkerij

DRUKWERKBEGELEIDING voor de grafische vormgever

Dirk Laurent

Reeds verschenen op www.issuu.com q Reeks Lay-out en typografie met InDesign. Deel 1 - deel 10. q Reeks Digitale Beeldbewerking met PhotoShop. Deel 1 - deel 12. q Reeks DRUKKLAAR! Deel 1 - deel 3. q Grafische Productie onder de loep, inleiding grafische productie. q Drukwerkbegeleiding voor de DTP'er, deel 1 - deel 10. q Theoretische aspecten van het vormgeven deel 1 - deel 6. q Typografie basics, deel 1 - deel 2. q Mac OSX voor gebruikers, deel 1 basics.

In volle voorbereiding: q Adobe InDesign CS 5.5 Cross media, deel 1: interactieve documenten q Adobe InDesign CS 5.5 Cross media, deel 2: e-publishing q Adobe InDesign CS 5.5 Cross media, deel 3 : Digital Publishing Suite q Adobe Acrobat X, interactieve PDF maken q Dotjes... het printerboekje

q Pixels... het schermboekje


Dirk Laurent

Eerste editie • april 21012

Dirk Laurent is vormgever, auteur en docent bij Syntra AB. Hij geeft cursussen in:

• Adobe InDesign• Adobe PhotoShop• Adobe Acrobat• Enfocus Pitstop• Colour management• Fontbeheer• Systeembeheer Mac OS X• Drukwerkbegeleiding• Creatief ontwerp• Typografie• Cross media publishing

© Dirk Laurent Antwerpen, april 2012.Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave/site/homepages mag worden verveelvou-digd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij electronisch, mechanisch, door fotokopieën,opnamen, of op welke andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.

VOORWOORD

D esktop publishing is een beroep, een vak. Net zoals architecten plannen tekenen voor het bouwen van een huis,

zo maak je met behulp van DTP-programma's 'een bouwplan' voor de productie van drukwerk.

Bij het vormgeven zijn een aantal zaken van belang. Allereerst moet je uiteraard de programma's van de Adobe Creative Suite™ beheersen.

Maar inzicht in het grafische productieproces is minstens even belangrijk. Want een vormgever die zijn Mac met de ogen dicht kan gebruiken en de software tot in de kleinste details beheerst, communiceert daarom nog niet op de juiste manier met z'n drukker.

Een folder die slecht gedruk is door verkeerde communicatie of door het onjuist aanleveren van het basismateriaal kost je een klant en jaagt de drukker op stang.

In deze cursus leer je samenwerken met de drukker, je belang-rijkste leverancier en je krijgt een inzicht in het verloop van het grafische productieproces van het prille begin tot afgewerkte drukwerk.

Dirk Laurent

8 ●●● Drukwerkbegeleiding voor de grafische vormgever

INHOUD■ Het grafische productieprocesVoorbereiding 3Drukken en afwerken 7Verpakking en transport 7

■ DruktechniekenDefinitie drukken 11Hoogdruk 12Diepdruk 12Zeefdruk 16Flexodruk 18Vlakdruk 18Offset 19Quadri druk op een offset vellenpers 24Quadri druk in offset rotatie 26Quadri druk met steunkleur 27Digitaal drukken 32Andere druktechnieken 35

■ Veredeling en afwerkingVeredeling 43Plano afwerking 48Vouwen 49Binden 54Speciale bindingen 59Andere afwerking 62

■ Verpakking en transportVerpakken 75Transport 76

Drukwerkbegeleiding voor de grafische vormgever ●●● 9

INHOUD■ Papier en inktPapier 79Papiereigenschappen 79Papierformaten 90Papierkeuze 91Papierproductie 92Checklist papier 98Inkt 99Drukprocedé 100Inktsoorten 101Droogwijze 102Soorten droging 103Hoe gedraagt inkt zich? 104Andere kleursystemen 109

■ Een drukker kiezenDe grafische markt 111Keuzecriteria 113

■ Prijsvraag, offerte en bestelbonPrijsvraag 123Bestelling 126Offerte per type drukwerk 126

■ Correct aanleverenPreflight 129PDF maken 131Preflight pdf in Acrobat 132Overzicht PDF-instellingen Ghent PDF Workgroup 133

PRINTER TECHNIEKEN


■ Prepress en impositieRasteren 135Rastertoonwaarde 139PostScript 139Soorten rasters 140Waar moet u op letten? 143Uitsparen, overdrukken en overvullen 149Impositie 151Impositieproef 154Plaatmaken (CtP) 155Voorbeelden van imposities 156

■ Proeven nakijkenWat is een proef? 159Wanneer is het tijd voor een proef? 161Controlepunten in de workflow 161Beperk het aantal proeven 163Tussentijdse proeven? 163Aspecten van proeven 163Hoe proeven bekijken? 165Soorten proeven 167Tekstproeven nakijken 172Beoordeling kleurproeven 175Voorbeelden controlestrips 179Voorbeelden van kleurcorrecties op een drukvel 180Kleurcorrecties mode 182Kleurcorrecties huidtinten 184

INHOUD


■ Drukwerk opvolgenHet opstarten van een order 188Taken tijdens het drukken 193Plaatwissel (vormwissel) 194Einde van het order 195Planning perscontrole 197De eigenlijke perscontrole 197Nog enkele tips 199Drukproblemen 200Drukrichting 203Drukvolgorde 203Registerproblemen 204Moiré 205

■ Workflow drukkerijDrukker 207Meestergast 207Vertegenwoordiger 208Calculator 208Orderbegeleider 208Planning 210Het aanmaken van een JDF in Adobe Acrobat X 212Productieschema met JDF 216

■ Vademecum 220

■ Gebruikte literatuur 248

INHOUD

PRINTER TECHNIEKEN


HET GRAFISCHEPRODUCTIEPROCES


Vele auteurs gebruiken desktop publishing (dtp) om hun teksten te schrijven. Eigenlijk zijn ze dan bezig met vormgeving. Wanneer de auteur of de vormgever voor het maken van de lay-out een opmaakscherm gebruikt en hij daarbij de gedigitaliseerde tekst samenvoegt met gedigitaliseerde beelden, ontstaan elektronisch opgemaakte pagina’s. Lay-out, opmaak en zetten zijn één geïn-tegreerde handeling geworden, gekend onder de naam desktop publishing of afgekort DTP.

Het productieproces omvat het hele traject van creatie tot afgewerkt drukwerk. We kennen in het productieproces drie grote stappen:

qVoorbereiding q Prepress of drukvoorbereiding qDrukken en afwerken qVerpakking en transport

Voorbereiding Creatie van tekst en beeldBij creatie van tekst en beeld, een specifieke taak van de auteur, de klant of het reclamebureau, denken we in de eerste plaats aan

Wanneer we praten over productie dan denken we vaak alleen aan het technische werk. Activiteiten

als schrijven, redigeren en vormgeven maken ook deel van uit. Door het gebruik van grafische

software is de scheidingslijn tussen auteur en vormgever en tussen vormgever en drukkerij vervaagd.

PRINTER TECHNIEKEN


schrijven, tekenen en fotograferen. Tekst wordt meestal met het testverwerkingsprogramma word™ gemaakt en dan doorge-stuurd naar de vormgever via e-mail.

Beelden worden ook digitaal aangeleverd. De beelden wordt digi-taal gefotografeerd ofgetekend in Adobe Illustrator™ en bewaard op dvd of kan doorgestuurd naar de vormgever via ftp of ISDN voor verdere bewerking in Adobe PhotoShop™.

Inhoudelijk bewerken van tekstDe klant of uitgever heeft vaak de behoefte om de inhoud van een tekst nog aan te passen voor die in productie gaat. Dit noemen we het redigeren van de tekst. Na het nalezen wordt de gecorrigeerde tekst via mail teruggestuurd en worden eventuele opmaakin-structies toegevoegd.

Selectie van afbeeldingenNadat de “shooting” gebeurd is, levert de fotograaf een selectie van de beelden waaruit de klant kan kiezen. Bij deze selectie houdt hij o.a. rekening met de reproductiekwaliteit van de beelden. Zijn ze geschikt om gedrukt te worden?

Prepress Binnen het prepress-gebeuren onderscheiden we opmaak, en beeldverwerking, proeven maken en impositie.

Lay-outElk drukwerk is opgebouwd volgens een bepaalde lay-out. Hierbin-nen worden tekst en beeld tot een evenwichtig geheel gegroepeerd. Aan de hand van een schets of lay-out kan de vormgever met z'n grafische programma's aan de slag om de pagina's op te maken.


OpmaakDit is het verwerken van de aangelerverde tekst die als een word-bestand werd aangeleverd.. De vormgever maakt deze teksten op in Adobe InDesign™ op basis van de lay-out en volgens de opmaakinstructies van de klant. Daarna maakt hij proefprintjes van de opgemaakte pagina's of hij mailt ze door naar de klant ter correctie. De klant lees alles na en verbetert de eventuele opmaaktfouten. De gecorrigeerde opmaak gaan terug naar de vormgever, die de fouten verbetert.

BeeldverwerkingAnaloge beelden scant men in, logo's en illustraties worden getekend in Adobe Illustrator™™ en fotograaf levert z'n werk als digitale jpeg of tiff-bestanden aan., De vormgever kan het beeld-materiaal nog manipuleren en corrigeren in Adobe PhotoShop™ De gebruikte beelden worden zorvuldig bewaard op een server of op een externe harde schijf.

Tekst- en beeldintegratieTijdens het vormgeven in Adobe InDesign™ worden al de digitale beelden geplaatst in de opmaak volgens de aanwijzigen van de klant of volgens de lay-out . Deze montage gebeurt volledig digitaal in InDesign. Nog niet zo lang geleden monteerde men volledig manueel. Wanneer de opgemaakte pagina's klaar zijn, maakt de vormgever er een pdf van, het digitale eindproduct dat de drukker zal gebruiken om de drukplaten te maken. Voordat de pdf-bestanden definitief naar de drukker gestuurd worden, krijgt de klant de definitieve pagina's nog een keer te zien als lage resolutie-pdf.

PRINTER TECHNIEKEN


Als de klant z'n definitieve goedkeuring gegeven heeft, maakt de vormgever van alle pagina's een hoge resolutie-pdf. Dit gebeurt met de juiste pdf-instellingen van de Ghent PDF Workgroup.

ProevenVan de kant-en-klare pagina’s kunnen er eventueel ook digitale proeven gemaakt worden . Aan de hand van deze proeven beoor-deelt de klant de kwaliteit van de kleuren en de drukker gebruikt deze om de kleuren te controleren tijdens het stellen van de pers en het drukken van de oplage.

ImpositieDe laatste fase in de prepress is het vervaardigen van de druk-platen. Alle HR-pdf bestanden worden in de voor het drukken noodzakelijke volgorde tot drukformaat gemonteerd. Dit noemen we impositie: het samenbrengen van de afzonderlijke pagina’s tot één geheel voor de plaatbelichting.

ImpositieproefVan deze impositie wordt een (impositie)proef of impproef ge-maakt, zodat de klant de volgorde van de pagina’s kan controle-ren. Hij geeft een “goed-voor-druk”.

Drukplaten via Computer to plateDaarna worden er van de impositie drukplaten gemaakt en is de prepress-fase achter de rug.


Drukken en afwerken Bij prepress ligt de nadruk op het samenbrengen van tekst en beeld.

Bij het drukken ligt de klemtoon op het vermenigvuldigen. Druk-ken is en blijft het meest industriële gedeelte binnen het grafische bedrijf. Taken van de drukker zijn het instellen van de drukpers en de sturing van het drukproces.

Na het drukken volgt de afwerking. De gedrukte vellen moeten eerst goed droog zijn, voordat ze verder bewerkt kunnen worden. Om bijvoorbeeld een brochure af te werken worden de ver-schillende katernen eerst gevouwen, dan geniet en vervolgens schoongesneden.

Verpakking en transportTenslotte wordt het afgewerkte drukwerk verpakt en en geleverd.

PRINTER TECHNIEKEN


Opmaak

Lay-out proef

Correctiewerk

Defdoc

PDF LR

Correctiewerk

drukklare pdf

Certified proef

Ç

Briefing

Debriefing

Ontwerp

Presentatie

Correctiewerk

Def ontwerp

Ç

Ç

Çnaar drukker

DTP

Creatie

Teksten

Copywriter

Vertaler

Tekst Klant.doc.txt.xls

Ç

Aanleveren

Beelden

Stockbeelden

Fotograaf

Archief klant.jpeg

.tiff.psd

Ç

AanleverenÇ

Bestelling

Order- bevestiging

Prijsvraag

Offerte Ç

Uw Job: creatie, DTP, communicatie met klant én drukkerij.


Veredelen

Offsetvernis Dispersielak

Lamineren Plastificeren

UV-lak Spotvernis

Folie drukken Cold foil Pregen

Beschermen

Verfraaien

impositie

impositieproef

Ctp platen

Stellen

B.A.T.

Drukken

Ç

Ç

Drukken

Dispersielak

Afwerking drukker Afwerking boekbinder

Vergaren

Vouwen

Garenloos Genaaid

Paperback

Gekartonneerd

Binden

Plano

Vouwen

Stanzen

Perforeren

Boren

Snijden

Nieten

Biegen

in dozen

op palet

banderen

krimpfolie

sealen

Verpakken

op transport

leverbon

facturatieÇ

Levering

Ç

Ç Goedkeuring door klant

Door klant uit te voeren

Volgorde workflow

De drukker z'n job is drukken, afwerken én op tijd leveren.


DRUKTECHNIEKEN

A Drukkerij Deckers Snoeck Heidelberg Speedmaster XL 105/8 formaat 75 x 105 cm met 8 kleuren: wisselen van drukplaten.


In dit eerste deel gaan we na wat de verschillende druktechnieken zijn met hun voor- en nadelen.

We bekijken de verschillende toepassingsmogelijkeden. Verder hebben we het over een aantal

specialistische technieken en uiteraard gaan we in detail in op de belangrijkste druktechniek,

en dat is nog steeds offset.

Definitie drukken“Drukken is het overbrengen van inkt op het te bedrukken materiaal (meestal papier) met behulp van een drukvorm, onder uitoefening van drukkracht en met de bedoeling een bepaalde oplage (hoeveelheid) te verkrijgen.”

qVier elementen zijn belangrijk in de definitie:■■ inkt: om het beeld zichtbaar te maken;■■ drukvorm: om de inkt af te drukken;■■ te bedrukken materiaal: papier, karton, kunststof,

textiel,blik, glas, ■■ drukkracht: om het beeld te kunnen overbrengen.

qDe voornaamste druktechnieken zijn:■■ hoogdruk of typo;■■ diepdruk of helio;■■ vlakdruk of offset;■■ flexodruk;■■ zeefdruk;■■ digitaal drukken.


HoogdrukBij hoogdruk of typo liggen de drukkende delen verhoogd op de drukvorm, zoals bij een stempel. Een hoogdrukvorm kan bestaan uit losse beeldelementen (loden letters en clichés) of één vaste beelddrager (polymeerplaat), waarbij het beeldmateriaal in reliëf is aangebracht. De hoger gelegen delen worden met inkt ingerold en daarna onder drukspanning in contact gebracht met het te bedrukken materiaal. Er is dus direct contact tussen de beelddra-ger en het papier.

Daarom staat het beeld in spiegelbeeld op de drukvorm. Tegen-woordig wordt hoogdruk nog zelden toegepast als druktechniek. Typo wordt nog af en toe gebruikt voor gelegenheidsdrukwerk en voor het indrukken (opdrukken) van adressen en nummers.

De persen worden nog wel veel ingezet voor bepaalde vormen van afwerking en drukwerkveredeling zoals uitkappen of stan-zen, biegen, pregen of blinddrukken, perforeren en foliedrukken (zie afwerking).

DiepdrukBij diepdruk of helio is de situatie net het tegenovergestelde van hoogdruk. De drukkende delen liggen verdiept in de beelddra-ger, die altijd uit één stuk is. De drukvorm is een massief stalen cilinder die bedekt is met een dikke mantel van koper (eventueel verchroomd). Het drukbeeld is opgebouwd uit miljoenen kleine putjes van verschillende grootte en diepte (de zogenoemde napjes), die door middel van een foto-elektronisch proces in de cilinder worden gebeiteld/geponst (moderne methode) of met

A Voorbeeld van een oude hoogdruk degel-pers die in moderne drukkerijen gebruikt wordt voor een aantal afwerkingstoepas-singen zoals uitkappen en biegen.


zuur in de cilinder worden geëtst (een nJe verouderde methode). Toonwaarden en kleurdensiteit worden bekomen door de grootte en de diepte van de napjes te laten variëren. De gehele beelddra-ger wordt van inkt voorzien, waarna de overtollige inkt van het oppervlak verwijderd wordt.

De inkt blijft in de verdiepte beelddelen (napjes) achter. Als daar-na het papier onder druk in contact gebracht wordt met de beeld-drager, zuigt het papier de inkt uit de verdiept liggende delen op. Omdat er weer sprake is van direct contact tussen beelddrager en papier, staat het beeld in spiegelbeeld op de cilinder. Diepdruk wordt vooral toegepast bij het drukken van magazines, brochures en catalogi in zeer grote oplagen (meer dan 300.000) en voor verpakkingen. We maken daarom een onderscheid tus-sen verpakkingsdiepdruk en illustratiediepdruk.

Meestal worden er rotatiepersen gebruikt. De voordelen van diepdruk zijn de constante kleuren met hoge pigmentatie en de

J Rotatie diepdrukpers 8 kleuren voor het drukken van verpakkingen bij Drukkerij Vitra in Wommelgem


goede drukresultaten op goedkoop papier. De drukvormvervaar-diging is duur en vergt tijd en het is moeilijk nog correcties uit te voeren eens de cilinder gegraveerd is.

Daarom is deze techniek enkel rendabel voor zéér hoge oplages. Het drukken kan uitsluitend plaatsvinden in rotatiedruk op speciaal (diepdruk)papier.

De redenen om te kiezen voor diepdruk i.p.v. voor offsetrotatie is als volgt samen te vatten:

■■ de binnenwerkvolumes liggen vrij hoog;■■ je kan afwijken van het klassieke A4-formaat (lees verklei-

nen) en zo per jaar aanzienlijk papier besparen;■■ het goedkopere magazinepapier (SC-a) geeft een druk-

resultaat dat vaak als alternatief kan dienen voor het lwc-papier in offset, zonder de aantrekkelijkheid voor adverteerders te beperken. In offset is er echter een breder papieraanbod;

■■ in één katern kunnen meer pagina’s worden gedrukt. Een diepdrukpers kan tot 168 pagina’s in één drukdoorgang pro-duceren. Dit begunstigt de productietijd van voornamelijk TV-weekbladen;

■■ op de commerciële markt of ‘labeurmarkt’ zijn het nog catalogi met hogere oplage of folders met veel pagina’s die in de diepdruk worden vervaardigd.

Welke andere factoren dan budget, spelen daar nog een rol bij de keuze voor een druktechniek?

■■ bij diepdruk zijn minder katernen nodig, wat een voordeel kan bieden in productietijd voor grote volumes en/of oplages;

A Rotatie diepdrukpers 8 kleuren voor het drukken van verpakkingen bij Drukkerij Vitra in Wommelgem.

A Depdrukcilinder.


■■ minder katernen betekent minder machine-uren en binde-rijkosten;

■■ diepdrukpersen kunnen per drukdoorgang folders met een hoger aantal pagina’s nog in meervoud drukken, met moge-lijk een kortere doorlooptijd tot gevolg.

Het belangrijkste aspect bij de keuze tussen diepdruk en offsetrotatie blijft echter het budget.

Bij diepdruk wordt het rendement van het hoger aantal pagina’s per drukdoorgang getemperd door de hogere vaste kosten van de drukvormen (cilinders) en het opstarten van de duurdere ma-chines. Daarbij kunnen de nieuwe offsetdrukpersen ook steeds meer pagina’s produceren aan toenemende snelheid. Wanneer extra cilinders moeten worden vervaardigd tegen goedkopere offsetplaten voor 4-kleurenwissels, komt het breakevenpunt – waar diepdruk financieel interessanter wordt,dan offset – nog hoger te liggen.

Maar rond dit breakevenpunt situeert zich ook het spel van marktprijs en kwaliteit. Een kwaliteitsafweging in functie van de af te beelden objecten kan de keuze beïnvloeden. Zo komt kleur-rijk speelgoed bijvoorbeeld krachtiger uit met de warme kleuren van diepdruk.

Om die reden kiezen sommige klanten soms offsetdruk voor het folder- werk en diepdruk voor hun catalogi. In offset wordt het papier handzamer na bedrukking, een gevoel dat kan primeren op de soft feel na diepdruk. Objecten met lage tonen blijven ook langer onderscheidend in offset.De diepdrukker kan bij benaderend budget dan weer een laatste inspanning bieden door

åå Roto Date, viermaandelijkse nieuwsbrief van Roto Smeets Nr 2 April 2004.

A Tijdschriften, zoals Libelle worden vaak in diepdruk gedrukt..


een formaataanpassing. Offset wordt op dat vlak gehinderd door de vaste afslag van meestal minimum A4. Bovendien kan een diepdrukker op bepaalde commerciële markten het goedkopere magazinepapier inzetten tegen het vaker aangeboden lwc-offset-papier.

J Moderne zeefdrukpers voor kleine oplagen

ZeefdrukBij zeefdruk of screen bestaat de beelddrager uit een fijne zeef, dat strak gespannen zit in een stalen frame. Het drukbeeld kent geen reliëf. Delen van het gaasdoek worden afgedekt en andere delen van het gaasdoek vrijgelaten. Zo ontstaan plaatsen waar inkt door het gaasdoek kan treden en op het te bedrukken materiaal terecht komt. Zeefdrukvormen kunnen met de hand vervaardigd worden, waarbij het gaasdoek wordt afgedekt met folie. Deze folies kunnen


ook computergestuurd gesneden worden. Zeefdrukvormen kunnen ook fotochemisch gemaakt worden. Het afdekken geschiedt dan door een pasta, die onder invloed van licht verhardt en zich aan het gaasdoek hecht. De drukvormvoorbereiding gaat relatief eenvoudig en snel. Het feitelijke reproduceren véél langzamer dan bij de andere druktechnieken.

De dikke inkt op de zeef wordt door middel van een rubberen rakel over het gaas geschoven, waarbij de inkt op de beeldplaatsen door de mazen van de zeef dringt op het eronder liggende papier. Daardoor wijkt het principe van zeefdruk af van de andere druktechnieken. Er wordt geen drukkracht uitgeoefend bij de eigenlijke inktoverdracht. Het drukken van gerasterde beelden is mogelijk tot maximum raster 133, soms raster 150.

Zeefdruk is uitermate geschikt voor het bedrukken van niet-vlakke voorwerpen zoals flessen, textiel, dik karton, enz. Met zeefdruk kan men mooie, intensieve kleuren bekomen in de volvlakken (affiches). Er bestaan zowel zeefdrukpersen die met de hand bediend worden, als halfautomatische persen en volautomatische (vierkleuren) zeef-drukpersen met drooginstallatie.

De grootste nadelen van zeefdruk zijn de moeilijke droging van de inkt en de lage snelheid van de persen. Het drogen kan opgelost worden door geforceerde droging. Het is een rendabele druktechniek voor kleine oplagen. Het aanbrengen van een partiële UV-lak op een reeds gedrukt beeld of het drukken van een afkrabinkt, zijn eveneens toepassingen van zeefdruk (zie afwerking - drukwerk-verdeling).

A Boven: halfautomatische pers. Midden: bedrukken van t-shirts in zeefdruk. Onder: detailbeeld van een zeef.


FlexodrukFlexodruk is een vorm van hoogdruk waarbij de drukvorm een rubberen plaat of een fotopolymeerplaat is waarop de drukkende delen verhoogd liggen. Het is één van de snelst groeiende mark-ten met drie verschillende soorten flexo:

■■ etikettendruk■■ golfkarton;■■ verpakking-flexodruk

Voor elk van deze vormen worden andere drukmachines ge-bruikt:

■■ flexorotatiepersen met smalle baan voor etiketten.■■ flexovellenpers voor golfkarton.■■ flexorotatiepersen met brede baan voor verpakkingen.

Voor verpakkingen in kleinere oplages gebruikt men smalle baanpersen. Er wordt gedrukt met speciale inkten en droging gebeurt onder invloed van UV-licht (UV-flexo).Dankzij de technische ontwikkelingen van de laatste jaren zijn de omsteltijden korter geworden en gebeurt het wassen van de inktinrichting en het stellen van de persen bijna volledig automa-tisch.

VlakdrukBij deze druktechniek liggen de drukkende en niet-drukkende delen op gelijke hoogte op de metalen drukvorm (ook andere materialen worden gebruikt zoals karton en kunststof). Vlakdruk baseert zich op het feit dat vet (inkt) en water zich niet mengen. De drukkende delen nemen inkt op en stoten water af, de niet-

A Drukken van etiketten in flexodruk

A Offset drukplaat komt uit de ctp-belichter


drukkende delen nemen water op en stoten inkt af. De meest gebruikte druktechniek is een vorm van vlakdruk, nl. offset.

OffsetHet grootste gedeelte van het commerciële drukwerk wordt d.m.v. offset gemaakt. Daarom blijven we wat langer stilstaan bij de voor- en de nadelen van offset, de werking van de offsetpers en de verschillende soorten persen.Het grootste kenmerk van offset is dat het te drukken beeld eerst overgezet wordt op een rubberdoekcilinder en pas daarna op het papier (off set=overdragen). Er bestaat zowel vellen- als rotatie-offset.

qVoordelen van offset

■■ volledig aangepast aan fotozet en dtp; ■■ goedkope beelddrager;■■ egale drukkwaliteit op materialen zoals papier, karton en

kunststof;■■ geen indruk op het papier door de rubberdoek;■■ minder slijtage van de drukplaat;■■ drukvorm is leesbaar;■■ er kunnen tot op de laatste moment correcties worden

uitgevoerd; ■■ hogere oplagen;

qNadelen van offset

■■ moeilijkheden kleurintensiteit door de inkt-waterbalans;■■ rek in het papier door de vochtwerking.

Plaatcilinder

Inktrollen

Vochtrollen

Rubberdoekcilinder

PRINTER TECHNIEKEN


Werking offsetpers

qMachine-onderdelen

■■ aanleg: invoermechanisme voor papier;■■ papierdoorvoer met de grijpers;■■ de druktorens met de plaatcilinder, rubberdoekcilinder,

tegendrukcilinder, inktrollen van het inktwerk, vochtrollen van het vochtwerk;

■■ uitvoermechanisme.

Het inktwerk moet in één oprolling de gehele beelddrager van een egale inktlaag kunnen voorzien. Deze inktlaag moet tijdens het drukken vel na vel exact hetzelfde blijven. Het inktwerk van een offsetpers bestaat uit een inktbak met een inktmes en een reeks rollen. Het mes schraapt de overtollige inkt van de eerste inktrol. De vette, stroperige inkt wordt dan afgegeven op een reeks inktrollen die de inkt “verwrijven” tot er een egale en dunne inktfilm overblijft. Dit afgeven van de inkt op de verschillende rollen wordt inktsplitsing genoemd.

Het vochtwerk zorgt ervoor dat de niet-drukkende gedeelten van de offsetplaat van een laagje water voorzien worden, zodat op die plaatsen de inkt afgestoten wordt.

Zonder vocht zoJe de hele beelddrager met inkt bedekt worden en is er van beeldvorming bij afdruk geen sprake meer. Tijdens de drukdoorgang komt de drukvorm eerst in contact met het vocht-werk die de niet drukkende delen nat maakt. Vervolgens wordt de drukvorm in contact gebracht met het inktwerk. De inkt zet zich af op de niet natte delen.

A Het papierinvoermechanisme

A Druktorens


In de praktijk is het zo dat om een goed drukresultaat te beko-men, de inkt en het water voor een klein deel met elkaar moeten worden vermengd. Dit is een zeer subtiele balans, die men de “inkt-waterbalans” noemt. De grote moeilijkheid is het doseren van het water. Teveel vocht kan problemen veroorzaken zoals fletse kleuren, vermenging van inkt en water, oxidatie van de plaat en rek in het papier. Om een zo dun mogelijke vochtlaag te verkrijgen wordt er ongeveer 15 % alcohol aan het water toege-

A Heidelberg 6-kleurenpers

PRINTER TECHNIEKEN


voegd. De alcohol vermindert de oppervlaktespanning, zorgt voor scherpere kleuren, laat toe dat de persen na een machinestop sneller worden ingesteld en verkleint de kans op rek in het papier. Daardoor kunnen de vier kleuren goed sluitend op elkaar gedrukt worden.

Soorten persen q Rotatie-offset

Deze persen drukken vanaf rollen papier. De papierbaan, die van formaat varieert, wordt bij rotatiedruk tweezijdig bedrukt. De papierbaan wordt na druk onmiddellijk infrarood gedroogd in een droogtunnel (heatset). Daarna wordt de volledige oplage afgewerkt op een vouwen een snijmachine die in lijn achter de drukpers gekoppeld staan. Nadeel van rotatie is dat de druk-ker veel inschiet nodig heeft. Rotatie-offsetpersen zijn meestal vierkleurenpersen.

Ze drukken kleur na kleur aan de beide zijden van het papier. Een soort rotatiepers die veel gebruikt wordt, drukt gelijktijdig 16 blz. A4. De snelheid van deze persen ligt een stuk hoger dan de snel-

A Droogtunnel heatset rotatiepers

A Heatset rotatiepers

Waterloze offset

Bij waterloze offset maakt men

gebruik van drukplaten waarop

siliconen de inkt afstoten. Het

drukresultaat geeft een hogere

saturatie van de kleuren. Het

opstarten en drukken verlopen

sneller omdat men de inkt-

water balans niet in het oog

moet houden. Daarenboven

spaart men de solventen uit het

vochtwater uit wat de druktech-

niek milieuvriendelijker maakt.

Nadeel is dat de platen duurder

zijn en je hebt er andere persen

voor nodig.


heid van vellenpersen. Ze worden dan ook gebruikt om heel grote oplagen te drukken (+ 25.000 ex.).

Er zijn rotatie drukpersen op de markt met een aangepaste uit-rusting voor het drukken van covers tot en met 200 gr. Ze kunnen bijvoorbeeld 6 kleuren drukken en hebben een inline uv-lak-unit

qVellenoffsetBij deze machines wordt er gedrukt op losse, van formaat wissel-bare vellen. Vellenoffset wordt gebruikt voor kleine en middel-grote oplagen tot ongeveer 25.000 ex. Boven dit aantal is het vaak

❶

❸

❷

❹

❶ Papierinvoer

❷ Vijf druktorens: zwart,

cyaan, magentag, geel en

een extra PMS-kleur

➌ Laktoren

➍ Verlengde papieruitvoer

PRINTER TECHNIEKEN


Plaat Plaat Plaat Plaat

Rubberdoek

Rubberdoek

Rubberdoek

Rubberdoek

Water Water Water Water

Zwarte inkt

Cyaan inkt

Magenta inkt

Gele inkt

Papier

Quadri druk op een offset vellenpers


Zwarte plaat Cyaan plaat Magenta plaat Geel plaat

Zwarte druk Druk cyaan op zwart Druk Magenta op cyaan + zwart Druk geel als laatste kleur

G Cyaan, magenta, geel en zwart worden nat in nat op elkaar gedrukt. D De rasterpunten van de vier kleuren moeten in de juiste hoek over elkaar worden gedrukt. Alleen zo krijg je de mooie rozetvorm en wordt het originele beeld in rasterpunten opgebouwd. Origineel in

pixelsRasterpunten gedrukt

PRINTER TECHNIEKEN


DRUKWERKVERSO

DRUKWERK RECTO

Plaatcilinder

Doorvoer-rollenPapierbaan


Naar afwerking

Water

Water

Inkt

Inkt


Plaatcilinder

Rubberdoekcilinder

Rubberdoekcilinder

Quadri druk in offset rotatie

Papierinvoer rol

J Drukken in rotatie gebeurt op een papierbaan. Er wordt in één keer recto en verso gedrukt in vier of meer kleuren. De papierbaan wordt onmiddelijk gedroogd in een oven (heatset) waarna het drukwerk wordt afgewerkt (vouwen tot kateren). G Beeld van de gedrukte papierbaan. G Kant en klare katernen komen uit de rotatiepers.


Quadri druk met steunkleur

Plaat Plaat Plaat Plaat Plaat

Rubberdoek

Rubberdoek

Rubberdoek

Rubberdoek

Rubberdoek

Water Water Water Water Water

Zwarte inkt

Cyaan inkt

Magenta inkt

Gele inkt

PMSinkt

Papier

Zwarte plaat Cyaan plaat Magenta plaat Geel plaat

Zwarte druk Druk cyaan op zwart Drie kleuren op elkaar gedrukt CMYZ samengedrukt

PMS plaat

PMS / quadri samendruk

PRINTER TECHNIEKEN


goedkoper om in rotatie te drukken. Vellenoffset-persen variëren in formaat en in het aantal kleuren.

q In vellenoffset bestaan er:■■ kleine persen van 36 x 52 cm die gebruikt worden voor

handelsdrukwerk zoals naamkaartjes, briefpapier en enve-loppes. In deze formaten worden er zowel éénkleuren- als tweekleurenpersen gebruikt. De tweekleurenpersen kun-nen ofwel in één machinedoorgang 2 kleuren recto ofwel 1 kleur recto-verso drukken. Deze laatste manier noemen we schoon- en weerdrukken.

■■ middelgrote persen van 48 x 65 cm en 52 x 72 cm die gebruikt worden voor het drukken van folders, brochu-res, leaflets, zelfklevers en kleine affiches. Meestal zijn het vierkleurenpersen die de recto-zijde en de verso-zijde van het papier afzonderlijk drukken. Om de verso-zijde te drukken wordt de papierstapel eerst gedroogd en daarna omgedraaid. Afhankelijk van de papiersoort moet de druk-ker 24 uur of langer wachten voordat hij de verso-zijde kan drukken. Om die wachttijden in te korten kan men aan de drukpers ook een drooginstallatie koppelen. Als men het papier niet goed droogt, is de kans op smet erg groot. Dit is het overzetten van nog natte inkt op de achterkant van het papier tijdens het drukken.

■■ grote persen van 72 x 102 cm, 74 x 105 cm, 102 x 142 cm, 120 x 162 cm die gebruikt worden voor brochures, folders, tijdschriften en grote affiches. Dit zijn vier- of meerkleu-renpersen met of zonder drooginstallatie. De vier- en achtkleurenpersen kunnen voor schoon- en weerdruk worden gebruikt.

A Doorgedreven automatisering van drukpersen. Hier zie je een automatische plaatwisselaar.

A Binnenaanzicht van een druktoren met de plaatcilinder en de rubberdoekciliner.


Meer en meer worden drukpersen uitgerust met meerdere extra drukmodules (vijf-, zes-, acht-, tien. Buiten de kleuren cyaan, magenta, geel en zwart kunnen deze persen ofwel nog extra PMS-kleuren drukken ofwel een beschermende dispersie- of UV-vernis drukken. Een vijfkleurenpers kan bijvoorbeeld ook in 4/1 drukken. D.w.z. dat hij vier kleuren schoon en één kleur weer drukt. Een achtkleu-renpers wordt gebruikt voor o.a. HiFi-druk (zie verder) of wordt omgeschakeld naar 4/4 schoon- en weerdruk.

Soorten druk q Eenkleurendruk-zwart

Zwarte inkt drukken op wit papier.

q Eenkleurendruk-PMSMet een PMS-inkt drukken op papier. hier moet je de gewenste kleur aan de drukker opgeven. je doet dat door hem het PMS-nummer te geven.

q Tweekleurendruk: zwart en een steunkleur (duplex)De steunkleur, meestal een PMS, ondersteunt of benadrukt som-mige gedeelten. Deze steunkleur kan als volvlak (100% bedek-king) of gerasterd (van 10 tot 95%) gedrukt worden. De steunkleur vormt een vlak of tekst op zich, ze maakt geen deel uit van het beeld dat in zwart gedrukt staat (toepassing: drukken van huistijl of logo’s).

q Tweekleurendruk-bichromie (duotoon)Zwart en 2de kleur vormen samen het beeld. De donkerste film wordt gedrukt in de lichtste kleur, daarover drukt men de lichtste film in de donkerste kleur.

A Kleine tweekleurenpers met de papier in- en uitvoer boven elkaar om ruimte te besparen. Deze persen worden gebruikt om briefpapier, naamkaartjes, ed in PMS te drukken.

PRINTER TECHNIEKEN


qDriekleurendruk-trichromieDit is het drukken van rasterwaarden in 3 PMS-inken of zwart met 2 PMS-inkten om bv een dieper zwart of een warmer resul-taat te bekomen.

qVierkleurendruk-quadri of full colorDrukken met cyaan, magenta, geel en zwart. Met deze vier drukgangen kan men de meeste kleuren nabootsen.

A Tienkleurenpers die gebruikt kan worden voor hifi-druk

qVijf- of meerkleurendrukDit is een combinatie van quadri en PMS. Het wordt gebruikt om de huistijl perfekt weer te geven of om zeer intense kleuren te bekomen. In de verpakkingsindustrie worden meestal meer dan 4 kleuren gebruikt, een koffieverpakking bestaat bv. uit vier kleuren om de foto of illustratie weer te geven, een achtergrondkleur en één of meerdere huisstijlkleuren(PMS), een beschermvernis of UV-lak, een drukgang voor de barcode en een drukgang voor de coldseal (d.i. lijm die aangebracht wordt zodat het pak automa-tisch gesloten kan worden).

A Tritoon


A Verschil tussen quadri en hifi-druk

QUADRI

HIFI

qHifi-drukOm een beeld zo waarheidsgetrouw (High Fidelity) mogelijk weer te geven drukt men met een mix van PMS en quadri-inkten. Afhankelijk van de fabrikant gebruikt men andere inktcombi-naties. Hifi-druk geeft de kleuren zuiverder en gesatureerder weer. De schaduwpartijen zijn detailrijk en kleuren die voordien moeilijk weer te geven waren, worden toch haalbaar (fris oranje, fel groen en violet, maar ook pasteltinten). Nog een voordeel van hifi-druk is het ontbreken van moiré. Vooral voor de reproductie van kunstwerken is deze techniek een onmiskenbaar voordeel.

A Duplex A Duotoon of tweekleurendruk A Quadri of vierkleurendruk

PRINTER TECHNIEKEN


Hifi-druk en hexachrome (zeskleurendruk) vraagt om een volau-tomatische inktgeving.

Drukwijze q Recto-verso

Voor- en achterzijde van een vel worden apart gedrukt. Men drukt eerst de rectozijde. Na het drogen voert men het papier een tweede keer door de pers en drukt men de versozijde.

q Schoon- en weerdrukDe voor- en de achterzijde van een vel worden in één machine-doorgang gedrukt. Het papier blijft tijdens het drukken in de pers en wordt automatisch gekeerd.

qKeren en stolpenBij keren gaat men het vel omdraaien over de korte zijde. De druk-platen blijven in de pers hangen. Na het snijden haalt men twee gedrukte exemplaren uit één vel. Bij stolpen keert men het vel over de lange zijde. De drukplaten blijven eveneens in de pers hangen. Na het snijden haalt men ook twee gedrukte exemplaren uit één vel. Beide technieken geven een besparing op het aantal platen.

Digitaal drukkenDe nieuwste ontwikkeling in het drukken is de digitale kleuren-druk, een procédé waarbij films en platen overbodig geworden zijn. Eind 1993 dook voor het eerst de term digitaal drukken op met computer-to-press-systemen. De drukvorm wordt niet meer in een foto-chemisch proces gemaakt, maar elektronisch. Daarbij wordt het te drukken beeld voor elke drukgang opnieuw rechtstreeks belicht vanuit de raster image processor (RIP).

A Keren

A Stolpen


Het gedrukte beeld ontstaat niet door middel van ‘toner’, de poe-dervormige ‘inkt’, maar nJe ook weer door een stof op oliebasis. Enerzijds heeft digitaal drukken tot voordeel dat de tijd en kosten voor het maken van de drukvorm vrijwel wegvallen, waardoor deze drukmethode rendabel kan zijn voor hele kleine oplagen (<500); anderzijds biedt het ook de mogelijkheid om elk te be-drukken vel een andere inhoud te geven; denk daarbij aan perso-nalisering, nJe niet alleen door middel van tekst, maar ook d.m.v. beelden. Door de snelle ontwikkelingen wordt deze druktechniek steeds interessanter, ook voor grotere oplagen. Het meest wordt deze druktechniek toegepast in de wereld van direct mail, vooral omdat er schitterende mogelijkheden zijn om drukwerk te personaliseren; niet alleen in tekst, maar ook in beeldmateriaal. Op alle terreinen van de (marketing-)communicatie is digitaal drukken een mogelijkheid waarmee goed rekening gehouden

A XEIKON 5000 digitale pers Wordt door rollen papier gevoed en kan drukken op papier van 40 tot 350 g/m2. Snelheid: 3900 A4 recto-verso.

A Kodak Nextpress digitale pers

A DICOWEB digitale rotatiepers van MAN Roland

34 Dotjes ●●● Het printboekje

moet worden. Ook digitaal drukken met een rotatiepers kan (Dyco-web) of drukken op grootformaat met inktjet (wide for-matprinting).

Digitaal drukwerk is ook goed te combineren met offset, waar-door ook zeer hoogwaardig drukwerk gepersonaliseerd kan worden. Hybride drukpersen waarbij een deel gedrukt wordt met het klassieke offset systeem en een deel met inktjet is één van de recentste ontwikkelingen.

Tevens wordt digitaal drukwerk toegepast als ‘proef drukken’, maar dan niet alleen voor één enkel exemplaar, maar voor kleine proefseries. De toenemende behoefte om ook hoogwaardige drukwerken niet meer in voorraad aan te houden, maar op afroep te produceren (printing on demand) dragen bij tot het succes van digitaal drukken. Alhoewel er bedrijven zijn die zich geheel richten op digitaal drukken (zgn. print service-bedrijven), is de groei van digitaal drukken nJe het meest te vinden bij de regu-liere drukkerijen, die een digitale drukpers als extra service in hun dienstenpakket opnemen.

Voordelen digitaal drukken■■ Een aantal vaste prepress-kosten worden overbodig; kleine

oplagen in kleur worden betaalbaar. De opstartkosten lig-gen laag: er zijn geen film- of plaatkosten meer;

■■ gepersonaliseerd drukwerk wordt mogelijk. Voor elke druk kan je bijvoorbeeld naam en adresgegevens laten wijzigen zonder extra platen;

■■ print-on-demand wordt mogelijk. Er moeten geen grote stocks meer aangelegd worden van folders, brochures, enz...

A PROSPER S10 inktjetsysteem van Kodak dat wordt gecombineerd met klassieke rotatie-offset


■■ er kan zeer snel worden gedrukt. Doorgaans kan een drukwerk binnen de 48 je of minder klaar zijn; men kan zeer flexibel werken, omdat de platen en trommels van een digitale pers onmiddellijk opnieuw kan belichten. Daardoor kun je wachten tot op het laatste ogenblik om veranderin-gen aan te brengen;

■■ men kan digitaal drukken op locatie: bestanden worden via ftp naar de digitale drukkerij gestuurd, die op haar beurt de files verdeelt over persen die op verschillende locaties.

Tot voordien was quadridrukken met gewone offsetpersen slechts betaalbaar vanaf 2000 exemplaren. De kwaliteit van elektronische kleurenprinters was kwalitatief te slecht en vooral te traag om oplagen te drukken. De nieuwe digitale drukpersen zijn dan ook bestemd voor een marktsegment van kleine oplagen tot 2000 exemplaren, waar vooral gewerkt wordt met geper-sonaliseerde informatie (direct mail), met veelvuldige taal- en versiewissels en met drukwerk dat snel klaar moet zijn.

Andere druktechniekenEr bestaan verschillende speciale bedrukkingsmethoden om de meest uiteenlopende zaken te bedrukken.. Hieronder zijn de voornaamste speciale druktechnieken weergegeven.

Foliedruk Deze druktechniek is een vorm van hoogdruk. In plaats van inkt wordt tussen de drukvorm en het te bedrukken materiaal (papier, karton e.d.) een kunststoffolie geplaatst. Deze folie is de drager van een zeer dunne laag metaalhoudende substantie.

A PROSPER digitale inktjet rotatiepers ook van Kodak

A Voorbeeld van een logo gedrukt met een foliepreeg als briefhoofd.

PRINTER TECHNIEKEN


De drukvorm wordt niet alleen op het te bedrukken materiaal geperst, maar daarbij ook nog verwarmd. Het resultaat is een hoogglanzende verschijning van goud, zilver of ‘metallic kleuren’. Deze druktechniek is vooral in gebruik voor bijzonder reclame-drukwerk, kerstkaarten, boekomslagen en dergelijke.

Blinddruk Deze druktechniek is een vorm van hoogdruk waarbij de druk-vorm ‘droog’ op het papier of karton wordt ingedrukt. Het beeld is alleen een reliëf in het papier of karton. Vrijwel altijd is het een ‘holle drukvorm’ en bevindt zich onder het te bedrukken object een hoogdrukdrukvorm met hetzelfde beeld, waardoor het reliëf-beeld vrij scherp ontstaat. Het heeft vrijwel altijd een gedistingeerde uitstraling. Een mooi effect wordt alleen bereikt in zwaardere papiersoorten en lichte kartonsoorten (bijvoorbeeld bij bijzondere boekomslagen, covers van jaarverslagen, verpakkingen van producten met een hoge toegevoegde waarde, zoals bijv. parfumdoosjes e.d.).

Tampondruk Ook deze druktechniek is een vorm van hoogdruk. Tampondruk is een drukvorm, waarmee bijna elke ondergrond en vorm be-drukt kan worden. Dit gebeurt met behulp van een cliché en een siliconen tampon (flexibele drukvorm als van een ‘datumstem-pel’). Een cliché is een metalen plaatje, waarop fotografisch een afbeelding is overgebracht. De afbeelding wordt uitgespaard door het plaatje diep te etsen. Tijdens het tampondrukken worden de uitsparingen op het cliché door een rakel van drukinkt voorzien. De tampon zet het drukbeeld vervolgens over van het cliché op het te

A Preeg of blinddruk. Onder: Tampondrukken


bedrukken voorwerp. Door gebruik te maken van verschillende tam-ponvormen is het mogelijk om vlakke, holle en bolle ondergronden te bedrukken, zoals balpennen of potloden (zie foto linksonder). Met tampondruk kan er gedrukt worden in één of meerdere kleuren. Er bestaan verschillende soorten drukinkt afhankelijk van de onder-grond en de gewenste slijtvastheid van de bedrukking.

Flockdruk Deze ‘druktechniek’ heeft nauwelijks iets met drukken te maken. Flockdruk wordt gebruikt voor het aanbrengen van logo's op kleding. Bij textiel kan je zowel de ‘flock’ direct op de stof aan-brengen door de flock in de ‘gedrukte’ lijmlaag (aangebracht als bij zeefdruk) aan te brengen; je kan ook een tussenvorm maken (op een overzet-folie als ‘transfer’) en het geheel vervolgens op de textiel overbrengen.

ThermografieBij deze techniek wordt het beeld eerst op normale wijze met een hechtende inkt afgedrukt in hoogdruk. Het inktbeeld wordt dan gecoat met een harshoudend (thermoplastisch) poeder, waarna overtollig poeder wordt verwijderd. De gedrukte vellen karton worden behandeld met hitte waar door de thermoplastische hars versmelt met de inkt tot een hard, verhoogd beeld. Het resultaat is glossy en imiteert kopergravure, en tegelijk is het ruwer en veel goedkoper in de productie. Deze techniek wordt vooral voor uitnodigingen, visitekaartjes en briefpapier gebruikt.

A Flockdruk.

A Thermografie.

A Flockdruk. installatie

PRINTER TECHNIEKEN


Lenticulair drukkenLenticulair drukken is een specialistische druk techniek waarmee diepte en beweging of een combinatie hiervan ontstaat als of de afdruk of onze blik beweegt. Voor dit proces worden verschillende beelden in PhotoShop bewerkt en in verschillende lagen samenge-voegd. Het drukken van de beelden gebeurt altijd op de achterkant van het lenzenmateriaal.

Met lenticulair drukken kan je volgende effecten bekomen:

■■ Flip is het eenvoudigste aniimatie-effect. Door het laten veranderen van 2 of 3 verschillende beelden krijgt men het flip/flap-effect.

■■ 3D is het creëren van diepte op een vlakke oppervlakte. Informatie van een aantal beelden worden op een strikte wijze gemanipuleerd.

■■ Het lenticulair morph-effect veranderd geleidelijk het ene beeld naar het andere beeld.

■■ Het zoom-effect geeft de indruk dat het beeld zich dichter of verder verwijderd.

■■ Animatie maakt gebruik van meerdere frames om het bewegingseffect te simuleren. Het lijkt op een korte video-clip op een medium dat geen stroom nodig heeft.

A Detailbeeld van het geribbelde oppervlak waarop lenticulair gedrukt wordt.

A Het lenticulair opgesplitste beeld wordt op een geribbelde lens gedrukt.

A Een voorbeeld van een lenticulair flipflap-effect


A Lenticulair gedrukte poster. Door langs de poster te lopen verandert het beeld van uitzicht. De man eet in "slow motion" de hamburger.

A Werkingsprincipe van lenticulaire druk. Afhankelijk van de hoek waaronder men kijkt ziet men ofwel een groen vlak ofwel een rood vlak.

D De lenticulair gedrukte cover van het magazine Ché. De lenticulaire 3D-kaft werd verwezenlijkt door Crea. Het was een wereldprimeur, want voor de eerste keer werd een nieuwe 3D-techniek van de fotograaf Frank Matthys samengebracht met de know-how in lenticulair drukken van Crea.

PRINTER TECHNIEKEN


'Cold foil'Deze offsettechniek combineert verschillende inkten en folies met elkaar. Er wordt gedrukt op een zevenkleurenpers. In de eer-ste druktoren wordt de kleeflaag aangebracht. Via een standaard drukplaat wordt de kleeflaag precies daar waar de folie moet komen op het papier gedrukt. In de tweede toren hecht de folie zich aan de kleeflaag. Het contactloos vellentransport binnen de machine met aerodynamische luchtbanen en transfertes garan-deert een kras- en smetvrije productie.

Door de erg nauwkeurige passing kunnen de data voor de folie opgemaakt worden als een bijkomende pms-kleur. Vanaf de derde toren start de kleurendruk. Het volledige vel, zowel het onbedrukte als gemetallseerde gedeelte wordt nJe verder bedrukt worden. Tenslotte wordt er een dispersielak als beschermlaag aangebracht.

A Cold foil drukpers bij Grafische Groep Matthys

A Naamkaartje gedrukt in coldfoil.

D de drukunit voor het drukken van de folie.


A Drukvolgoren bij cold foil

A De ‘basisfolie’ is zilverfolie. Aangezien zilver een eerder neutrale kleur is kunnen bijna alle metalic effecten bereikt worden door de CMYK-bedrukking op dit zilver. Wit bekomt je dan de folie plaatselijk uit te sparen (dus het witte papier te laten zien), diep zwart is ook te bereiken door uitsparing en het zwart op het uitgespaarde gedeelte te drukken. Er bestaan ook holografische folies, waarbij de ‘regenboog’ folie het meest toegepast wordt. Deze specifieke folies hebben wel een hogere kostprijs.

qWat bepaalt het maximale glanseffect van de folie?

De belangrijkste factor is het papier waarop de cold foil techniek toegepast wordt. Inline cold foil wordt altijd toegepast op een gestreken papiersoort. Hoe glanzender en/of meer gestreken het papier is, hoe hoger het glanseffect van de folie en dus hoe groter het spiegel- of metaaleffect.

De hoogste glans wordt bereikt op gesatineerd MC of andere hoogglanzende papiersoorten. De toepassing op een mat MC geeft een matter resultaat. Ook de dispersielak die toegepast wordt geeft verschillende resultaten. Een glans dispersielak of een mat dispersielak geeft een duidelijk verschil.

Extra afwerking met UVlak of glanslaminaat verhoogt nog het algemene spiegeleffect. Het is aangeraden om te overleggen met je drukker over de papiersoorten en om drukwerkmodellen op te vragen om tot een optimaal resultaat te komen.

PRINTER TECHNIEKEN

42 ●●● Drukwerkbegeleiding voor de grafische vormgever42 BAT ●●● Samenwerken met drukkers

VEREDELING EN AFWERKING

A Drukkerij Deckers Snoeck vouwmachine.


Het productieproces eindigt met de afwerking. Onder deze noemer vallen ook alle afwerkings-

methoden waar geen “binden” aan te pas komt zoals drukwerkveredeling, snijden, vouwen,

verzamelen, perforeren, boren en biegen. De afwerking is een zeer veelzijdig en veelomvattend

deel van de vervaardiging van drukwerk.

In de grafische industrie wordt al het werk na het drukken beschouwd als afwerking. Sommige afwerking wordt door de drukker verricht, andere door gespecialiseerde bedrijven zoals een boekbinderij.

VeredelingMeer en meer vraagt de klant naar een extra bescherming of verfraaiing van z’n drukwerk. Drukwerkveredeling beantwoordt aan een aantal specifieke marktvragen. Afhankelijk van het soort drukwerk primeert het functionele of het esthetische aspect.

Functionele drukwerkveredeling qOffsetvernissen

Dit is aanbrengen van een doorschijnende vernis op het drukwerk om de kleuren te beschermen en vingerafdrukken tegen te gaan. Op offsetpersen heeft men vaak een extra drukunit (5 of 6 kleu-renpersen) waarmee men een transparante inkt opdrukt. Het aan-brengen van een dispersielak gebeurt meestal nat-in-nat. De inkt van de vier kleuren is nog nat wanneer de vernis gedrukt wordt.

A De vijfde drukunit kan worden gebruikt voor offsetver-nis, dispersielak of UV-lak.

PRINTER TECHNIEKEN


Achter de vernis-unit van de pers is een droogsysteem gebouwd waar men met warme lucht of infrarooddroging het drukwerk geforceerd droogt. De vernis kan zowel mat of glanzend zijn.

qDispersielakDit is aanbrengen van een glanzende of matte lak die gedrukt wordt in een extra (vijfde) drukunit en geforceerde droging. Dispersielakken op waterbasis drogen onder invloed van warmte. UV-lakken (zie verder) drogen op basis van het uitharden dmv UV-licht. Er bestaan ook lakken met een speciaal effect, de zgn. metaallakken.

q Lamineren en plastificerenOm papier en inkt extra te beschermen en het scheuren van het papier tegen te gaan kan men na het drukken ook plastificeren of lamineren. Bij plastificeren wordt op één zijde een dunne kunststoffilm aangebracht om te verstevigen of om te bescher-men. Bij lamineren wordt de film altijd recto/verso aangebracht. Het gedrukte papier wordt als het ware ingekapseld in een dikke kunststoflaag. Bij plastificeren kan er achteraf nog worden schoongesneden, bij lamineren gebruikt men een vast formaat, waardoor er steeds een transparante filmrand rond het drukwerk ligt. De transparante plastieklaag die aangebracht wordt is enkele micron dik. Toepassingsmogelijkheden zijn: kaften van boeken, menukaarten, creditcards.

Esthetische drukwerkveredeling qUV-vernis en spotvernis

Om het drukwerk te verfraaien gebruikt men vaak een UV-vernis. Daar is een zeefdrukkerij het beste geschikt voor. Door de

A lamineren


dikte van de inktfilm wordt in zeefdruk een superieure kwaliteit bekomen, zowel met matte als glanzende vernis. UV-vernis kan op heel het drukwerk aangebracht worden of enkel op bepaalde gedeelten, zoals op foto’s of op stukken tekst. Daardoor springen deze extra in het oog en verlenen ze een meerwaarde aan het drukwerk. Men noemt dit het drukken van spotvernis.

qDrip-offDrip-off is een lakmethode waarbij er een hoog contrast zichtbaar wordt tussen het matte en het glanzende gedeelte. Om dit effect te verkrijgen wordt, nadat de inkt gedrukt is, een speciale matte vernislaag aangebracht. Vervolgens wordt een glanzende disper-sielaag aangebracht over het gehele drukvel. Doordat de lak niet hecht op de matte vernis 'druipt' deze weg van die plaatsen. Het gebruik van UV-inkten, -vernis en -lak kan dit mat/glans effect nog versterken

Hoogglans dispersielak Matte lak Drukkleuren

A lamineren

A drukvolgorde cold foil

A voorbeelden cold foil

PRINTER TECHNIEKEN


q FoliedrukkenNog een middel om drukwerk te verfraaien is het drukken met goud- of zilverfolie, via hoogdrukpersen (degelpersen). Het is een veredelingsproces dat vooral uitgevoerd wordt door gespeciali-seerde drukkerijen. Naast de folie is er een speciale stempel nodig die gemonteerd wordt op een verwarmde drukplaat. Door de warmte smelt de folie en wordt die in het papier gedrukt. Deze vorm van drukwerkveredeling is echt specialistenwerk en is bijgevolg duur.

q PregenPregen of blinddrukken zoJe men kunnen omschrijven als het vervormen van het materiaal waarop gedrukt wordt. Een preeg-vorm geeft aan het drukken een voornaam en verfijnd cachet. Er kan zowel koud als warm worden gepreegd, waarbij warmpregen een beter resultaat geeft. Ook hier is een stempel of een preeg-vorm nodig die door de prepress dient aangemaakt te worden. Het pregen gebeurt eveneens op een hoogdrukpers.

q FoliepregenDit is het samengaan van beide technieken in één drukgang. Een nieuwe vorm van pregen is het drukken van een preegholo-gram. Dit wordt weinig toegepast omdat de productie van een hologram duur is.

qAndere vormen van veredelingEen van de meest aparte vormen van veredeling is het gebruik van geurlakken waarmee gerichte campagnes een extra toets meekrijgen. Denken we maar aan direct mail-acties en de toepas-singen in de parfum-industrie. In geurlakken worden geuroliën

A Preeg met goudfolie

A Foliepregen op een oude degelpers


in microcapsules ingewerkt. Na het aanbrengen van de lak is praktisch geen geur waar te nemen.

Pas nadat men met de vinger over het gelakte oppervlak strijkt, worden de microcapsules kapotgedrukt en komt de geurolie vrij. Geurlakken worden met offset of zeefdruk gedrukt (scratch & sniff). Voor het maken van bijvoorbeeld tombolabiljetten kunnen ondoorzichtige rubberen afkrablagen aangebracht worden. Deze lagen worden met de zeefdrukpers op gestreken papier gedrukt.

In offsetdruk In zeefdruk Op lakmachine

OliedruklakGlanzend of mat

Net-op-droogNat-in-nat

DispersielakOliedruklak

Uv-laklangs één of twee kantenUV-lak

DispersielakDirect of indirectMat of glanzend

Nat-op-droog of nat-in-nat

BlistercoatingUV-lak

Direct of indirectMat of glanzend

Nat-op-droog of nat-in-nat

De mogelijkheden van oppervlakteveredeling

A cover met UV-spotvernis

A Krasbiljet met scratch-off inkt, gedrukt in zeefdruk

A UV-zeefdrukinstallatie

PRINTER TECHNIEKEN


Plano afwerkingSnijdenIn de afdeling afwerking of binderij komen de gedrukte vellen samen voor verdere afwerking. Naargelang de aard van de afwer-king ontstaan verschillende producten. We onderscheiden plano afgewerkt drukwerk en gevouwen drukwerk.

Bij etiketten, stickers, affiches, briefhoofden en leaflets worden de vellen niet gevouwen (plano), maar wel schoongesneden op de snijmachine. Reeds bij de grootmontage wordt er rekening gehou-den met het noodzakelijke papierverlies bij het schoonsnijden. Daarbij wordt er gestreefd naar een zo logisch en economisch mogelijke snijbewerking (optimaal gebruik van het papier en

A Schoonsnijden op een Polar-snijmachine. Boven en links: Drukkerij Deckers Snoeck. Onder: Drukkerij Buroform.

A Lasercutting van naamkaartje


minimaal aantal sneden). Tijdens de impositie worden op de montages de snijtekens aangebracht. Zij geven aan op welke plaats het papier moet worden gesneden. Snijmachines kun-nen dikke stapels papier in één keer verwerken en zijn door ver doorgedreven automatisering in staat hoge productiesnelheden te halen. De snijmaten worden één keer in de computer ingege-ven waardoor het snijden net zo vaak kan worden herhaald als gewenst is.

VergarenNog een bewerking die plano gebeurt, is het vergaren (kalenders, schrijfblocs, facturen). Na het snijden hebben we afzonderlijke stapels vellen op nettoformaat, waarvan uiteindelijk één geheel moet worden gemaakt. Dit samenvoegen noemen we het verga-ren. Bij kleine oplagen gebeurt het vergaren met de hand. Voor grote oplagen gebeurt dit machinaal op de vergaarmachine.Het gebeurt dat de klant vraagt om gaten te boren in de verza-melde vellen. Dit gebeurt ofwel manueel op een kleine boorma-chine ofwel machinaal.

VouwenHet meeste drukwerk wordt gevouwen afgewerkt. Denken we maar aan folders, brochures en tijdschriften. Door te vouwen ont-staan uit plano vellen katernen van meerdere blz. Het vouwpro-ces heeft tot doel de drukvellen zo te vouwen dat de afzonderlijke pagina’s in de juiste volgorde komen te staan. Bij het groeperen van de pagina’s in de grootmontage werd al rekening gehouden met de mogelijkheden van de vouwmachine. Deze kan twee

A Vergaarmachine

A Techniek messenvouw

A Techniek tassenvouw

PRINTER TECHNIEKEN


soorten vouwen geven: een parallelvouw en een kruisvouw. Een parallelvouw is een vouw die evenwijdig loopt met de vorige. Een kruisvouw is een vouw die haaks staat op de vorige.

KruisvouwEen kruisvouw bestaat minimaal uit twee slagen, ofwel 2x4 is 8 blz. en wordt daarna telkens verdubbeld, dus 16 blz., 32 blz., enz. Het gramgewicht van het papier is bepalend voor het aantal kruisvouwen dat er na elkaar gegeven kunnen worden. Een vel van 70 g/m2 kan gemakkelijk tot een katern van 32 blz. gevouwen worden, een vel van 180 g/m2 tot maximaal 8 blz. Deze vouwwijze wordt voornamelijk toegepast voor het maken van katernen voor boeken, tijdschriften en brochures.

ParallelvouwMet parallelslagen vervaardigt men folders, flyers (bus-aan-bus-folders) en landkaarten. Er zijn vijf soorten: normale parallelvouw, wikkelvouw, zigzagvouw, luikvouw en venstervouw. Parallel- en kruisvouwen kunnen op de vouwmachine gecombineerd worden. De meeste drukkerijen, van kleine tot grote, zijn uitgerust met één of meerdere vouwmachines.

A Van links naar rechts: rolvouw, zigzagvouw, luikvouw, wikkelvouw.

A Vouwen van een katern voor een tijdschhrifti of een boek. Het resultaat is altijd een veelvoud van 4.


A Vouwmachines aan het werk bij Drukkerij Deckers Snoeck

PRINTER TECHNIEKEN


Speciale vouwtechnieken

e Pocket vouwEen vel krijgt een korte vouw zodat er een houder ontstaat om een boekje of een andere folder in te steken.

r Flik flakDoordat de cover iets korter is krijg je een tab-effect

t Accordeonvouw met een hoekDeze uitkapvorm zorgt ervoor dat je pagina's van groot naar klein openvouwen.

u Ongelijke accordeonvouwEen zigzagvouw met luiken die kleiner zijn dan de andere luiken in de folder.

i Bloemvouw met sealKan gebruikt worden voor opvallende uitnodigingen. De luiken worden aan elkaar gekleeft met een transparante sealing..

o "Burst fold"Depagina's worden gestanst en zo gevouwen dat ze 'opensprin-gen' wanneer je de folder openplooit.

e

r

t

u

i

o


p Rolvouw met puntEen uitgekapte vorm waarbij de pagina's als driehoekjes van groot naar klein openvouwen.

a "Short fold"Een rolvouwwijze waarbij één van de luiken korter is dan de andere.

s Accordeonvouw opgerold in een korte coverDe accordeonvouw wordt in een cover gevouwen.

d Kaartvouw met coversan de voorkant en aan de achterkant van een gevouwen (land)kaart wordt een iets groter paneel gekleefd in een dikkere papiersoort.

d

a

s

p

PRINTER TECHNIEKEN


GenietNa het snijden en vouwen worden de losse katernen geniet. De verschillende katernen die samen het tijdschrift of de brochure vormen, worden eerst in elkaar gestoken. Dit noemen we het verzamelen. Daarna worden ze aan elkaar gehecht door twee of

BindenOnder binden verstaan we het aan elkaar hechten van de verschillende katernen zodat een boek, catalogus of tijdschrift gevormd wordt. We onderscheiden drie bindmethodes:

nieten • garenloos binden • genaaid binden

J Schematische voorstelling nieten.. Voor een geniet werk worden de katernen in elkaar gestoken.

A Boven links: lijmstraat. Boven: nietstraat bij Drukkerij Deckers Snoeck


meer nietjes in de rug, waarna het geniete drukwerk schoonge-sneden wordt op de driesnijder. De machine die voor deze bind-methode gebruikt wordt, noemt men de verzamelhechter.

Garenloos gebondenBij deze wijze van hechten vindt de verbinding enkel en alleen plaats door toepassing van lijm. De gevouwen katernen worden op de bindstraat op elkaar gelegd. Om te voorkomen dat de bin-nenste bladzijden van de katernen niet belijmd worden en hier-door uitvallen, moet het boekblok uit losse vellen bestaan. Van de vergaarde katernen wordt de rug eraf gefreesd. Zo ontstaat een stapel losse pagina’s, waarvan de rug ingelijmd wordt. Afhankelijk van de beoogde kwaliteit en stevigheid wordt warme (hotmelt) of koude lijm (coldmelt) gebruikt. Binnen enkele secon-den verhardt de lijm zodat het boekblok voorzien kan worden van de kaft. Nadat de kaft aangebracht is, wordt het drukwerk schoongesneden op een driesnijder. Deze bindmethode gebeurt op de bindstraat, waar in volgorde een transportband voor het vergaren, een lijminstallatie, een oplegger voor de kaft en een driesnijder gemonteerd staan. Een garenloos afgewerkt boek kan van een slappe of een harde kaft worden voorzien.

A Schematische voorstelling garenloos afwerken. Voor een garenloos afgewerkt drukwerk worden de katernen op elkaar gelegd. Vervolgens wordt er een stuk van de rug afgefreesd.

A Boven: kaft rondleggen bij een garenloze afwerking. Tweede foto: verzamelen van de katernen op de lijmstraat.


Genaaid gebondenDe sterkste, maar meteen ook de duurste bindmethode is het genaaid gebonden afwerken. De katernen worden even-eens op elkaar gelegd, maar de rug wordt er niet afgefreesd. Om de katernen bij elkaar te houden worden ze aan elkaar genaaid met garen. De slappe of harde kaft wordt rond de genaaide ka-ternen gevouwen en op de driesnijder schoongesneden. Luxe-boeken worden gekartonneerd genaaid afgewerkt. De kaft, die bestaat uit drie stukken grijsbord (stevig karton), wordt met be-kledingsmateriaal (linnen) bedekt. Het genaaide boekblok wordt vooraf schoongesneden. De kaft en het schoongesneden boekblok hangen aan elkaar vast door aangelijmde schutbladen. Om het geheel te beschermen wordt er nog een stofwikkel rondgelegd.

A Foto 1: detail rug met collationeer-blokjes. Foto 2: naaien. Foto 3: afwerking stofwikkel. J Links: afgewerkte gekartonneerde

boeken.


A Genaaid gekartonneerd boek A Garenloos gebonden

A Geniet A Wire-O

A Spiraalbinding A Plastic rug

PRINTER TECHNIEKEN


Wat is een gekartonneerd boek

e Stofwikkel: beschermende wikkel rond het boek met flap-pen. eestal gedrukt in quadri en voorzien van een plasticicatie of een UV-lak.

r Schutbladen: Hiermee wordt het boekblok aan de omslag (band) bevestigd. De éénmaal gevou-wen (4 pagina's) vellen worden aan de rugzijde op de boven- en onderkant van het boekblok

t

er

i uo

p

a

geplakt. Vervolgens wordt het ge-hele boekblok met de opgeplakte schutbladen in de band geplakt. Schutbladen zijn meestal gemaakt van ongestreken papier met een gramgewicht van 120 t/m 170 gr.

t Boekblok: de aan elkaar genaaide en schoongesneden katernen van het binnenwerk

u Voorplat: voorkant van het boek, gemaakt uit hardboard en bekleed met linnen.

i Achterplat: achtertkant van het

boek, gemaakt uit hardboard en bekleed met linnen.

o Rugp Kneep: De kneep is het 'scharnier'

van een gebonden boek. Een kneep wordt met warmte op het voor- en achterplat van de boekband net naast de rug aange-bracht.

a Kapitaalbandje: stukje stof dat de boven- en de onderkant van de rug beschermt en er een decora-tieve toets aan geeft.


D Leporello binding

D Pata-bind

D Notaris binding

Speciale bindingen

Leporello bindenEen leporello wordt gebruikt om twee documenten met elkaar te verbinden, zodat de informatie gescheiden blijft.

PatabindPatabind is een bewerking waarbij de rug los is van het boek. Eerst wordt het boek gelijmd (met hotmelt of PUR), dan wordt er een crepe strookje op de rug vast gezet. Vervolgens wordt het omslag alleen met zijbelijming bevestigd op het boek zodat er een open rug ontstaat.

NotarissluitingEen notarissluiting iseen cique manier om een boek of een bro-chure op slot te doen. Ze bestaat uit twee knopen waarrond een koordje gewikkeld wordt.

Zwevend bindenKaternen van ongelijke grootte worden samengehouden door garen of lijm.

CahiersteekEen driepuntsverbinding in de rug van een brochure door mid-del van garen. De totale lengte van de steek is verkrijgbaar in 3 maten, te weten 75mm 100mm en 125mm. Voor extreem kleine producten is er een minimum-maat van 50mm verkrijgbaar in een tweepuntsverbinding. Het garen is verkrijgbaar in verschil-lende kleuren.

p

PRINTER TECHNIEKEN


SingersteekDeze steek is vergelijkbaar met die van een zoom in een spijker-broek (maar gemaakt met zware naaimachines).Verschillende papiersoorten, transparanten, linnen, kunstleer of wat-dan-ook kan hierdoor gecombineerd worden. De singersteek is toepasbaar door de rug van een brochure, of door het plat. Vanaf 5mm uit de rug kunnen wij de singersteek op elke gewenste plek plaatsen! Afhankelijk van de gebruikte papiersoorten kan er tot 8mm dikte worden gesingerd. Het garen voor de singersteek is verkrijgbaar in 12 kleuren!

GeknooptHet afwerken van een brochure op deze manier geeft voornamelijk een grote toegevoegde waarde aan de uitstraling, wat betreft de mate van "lay flat" deze is er niet, de brochure ligt niet goed open.

Zwitserse BindwijzeDe "Zwitserse bindwijze" maakt dat het boekblok vast zit aan pagina 3 van het omslag. Officieel is een zwitserse bindwijze met een omstrookte rug, maar het is ook mogelijk om het boekblok af te lijmen.

Afgelijmde en Gekleurde ruggenDe rug van genaaide boekblokken aflijmen met licht gepigmen-teerde, transparante of gekleurde hotmelt. Met deze werkwijze kunnen hele verassende resultaten worden bereikt! Je kan tekst zichtbaar maken op een deel van de rug van de katernen. Vervol-gens wordt er afgelijmd met transparante lijm of licht gepigmen-teerde lijm om de rug van een boekblok volledig te kleuren. Het is D Singer steek

D Zwevend binden

D Cahier steek


daarna mogelijk het boekblok op pag 3 van het omslag te plakken of om er een stofomslag rond te leggen (dan moet er wel voor en achter een schutblad meegenaaid worden).

SlitbindEen speciale methode om gecoate papiersoorten garenloos te kunnen verwerken is Slitbind. De techniek gebruikt geen freeswit maar een speciale slitlijn in de rug. De coating van gestreken pa-piersoorten wordt niet 'losgeslagen', zoals bij frezen wel het geval zoJe zijn, maar blijft in tact zodat de lijm hecht op het papier en een stevige verbinding ontstaat.

Flexibele linnen bandHet omslag is hier zeer speciaal omdat het uit 1 stuk bestaat.Het is een lichte kartonsoort wat geheel is omplakt met een recent verschenen boeklinnen. Het binnenwerk is in het omslag gesingerd en afgewerkt met een stopsteek.

D Zwitserse bindwijze

DGeknoopt

D Afgelijmde rug D Flexibele linnen band D Slitbind

PRINTER TECHNIEKEN


Andere afwerking

Buiten de al geciteerde afwerkingswijzen zijn er nog tal van

nabewerkingen die moeten gebeuren voordat er gevouwen

wordt, of die het vouwen vervangen.

Stanzen of uitkappenDeze bewerking wordt uitgevoerd met een vorm die uit messen bestaat op een aangepaste hoogdruk (degel)pers. Het wordt voor-namelijk toegepast op karton voor het uitsnijden van onregelma-tige vormen, zoals opbergmappen, dozen,...

A Stanzen, biegen, perforeren,.. Dit kan allemaal gebeuren op een omgebouwde hoogdrukpers (foto) of op een speciale stansmachine.

A Kapvorm

A Uitgekapt resultaat

A Uitkappen in degelpers

A Uitgekapt resultaat (bis)


De messen worden op maat gemaakt en geplaatst in een houten blok dat in de pers gemonteerd wordt. De stand van de messen wordt vooraf uitgetekend. Die tekening wordt met een laser overgezet in het houten blok waarna de messen geplaatst wor-den. Men kan figuren uit karton, papier of kunststof stanzen of uitsparen. Het maakt daarbij niet uit of het nJe gaat om simpele figuren als een rechthoek, bijvoorbeeld in gebruik als venster in een omslag van rapporten, of om kunstige, gekartelde figuren als bijvoorbeeld een bloem. Sinds ca. 10 jaar bestaat ook ‘lasercutting’, een manier om met behulp van laserstralen zeer snel ragfijne vormen uit papier weg te branden.

Ritsen (Snijden tussen "vel" en "vlees")Dit is het aanbrengen van dunne inkepingen tussen een reeks sa-mengedrukte zelfklevers. Door tussen de stickers te splitten, kun-nen deze gemakkelijk van de drager losgetrokken worden. Het splitten gebeurt op een hoogdrukpers met kapvorm die bestaat uit een reeks (botte) messen. Wordt ook ‘snijden tussen vlees en vel' genoemd, of kappen tot halverwege de drukdrager.

PerforerenOm drukwerk van een afscheurstrook te voorzien, perforeert men op bepaalde plaatsen het gedrukte papier. Dit kan zowel op de offsetpers als op een hoogdrukpers gebeuren. In de offsetpers gebruikt men tandwieltjes die net voor de uitleg gemonteerd zijn. In de hoogdrukpers werkt men met een uitkapvorm. Een soort kartelmes brengt rijen zeer kleine gaatjes in het papier, zodat langs die lijnen uit het papier gemakkelijker een antwoordkaart is uit te scheuren, zonder dat daarbij het papier verder uitscheurt. A Perforeren

A Ritsen

A Vervaardigen kapvorm

PRINTER TECHNIEKEN


Biegen (rillen)Papier dat zwaarder is dan 170 g/m2 moet eerst gebiegd worden voordat het gevouwen kan worden. Dit gebeurt op een hoogdruk-pers met behulp van een aantal botte messen. Het is het geven van een “eerste vouw” zodat het papier achteraf gemakkelijk (manueel) gevouwen kan worden, zonder het te beschadigen.

Borenis het elektrisch gaten in het papier of karton boren, zodat het bedrukte materiaal gemakkelijk in een ordner opgeborgen kan worden (kan ook door de drukker zelf uitgevoerd worden). Deze handeling, die vooral voorkomt voor twee, drie, vier of meer ga-ten, wordt in de kantooromgeving aangeduid met perforeren

RondhoekenDoor middel van ronde messen worden de hoeken van papier of karton afgerond om de vorm mooier of praktischer te laten zijn. Dit komt voor bij visitekaartjes, bij speelkaarten en stickers, maar ook veel bij placemats.

NummerenDoor middel van kleine drukvormen met automatisch versprin-gende cijferwerken individuele nummers op drukwerken opbren-gen, bv. op formulieren, (waarde)bonnen, loten, en dergelijke.

Gommeren Op drukwerk worden (kleine, smalle) gedeelten voorzien van gom of soortgelijke lijmsoorten, om zegels, enveloppen of formulieren eenvoudig te kunnen dichtkleven.

A Rondhoeken

A Nummeren

A Boren

A Biegen of rillen

A Gommeren


HolnietenHolniet voor het aanbrengen van een metalen of koperen ring van 3 mm. of 6 mm.doorsnee. Wordt o.a. aangebracht bij labels die daarna kunnen worden samengehouden door een geknoopte koord of om een aantal vergaarde vellen aan elkaar te verbinden (waaiers)

Ooognieten Ronde nietjes in de rug van een brochure om ze in een ringmap te kunnen steken.

platnieten Platnieten voor het aan elkaar bevestigen van losse vellen, het hechten van bloks, het hechten van kleine oplage brochures.

insert en outsert Een extra insteek van 4 of meer bladzijden rond de cover of in het hart van een brochure of tijdschriften lijmen of nieten.

insteekLosse bladzijde of folder wordt op een welbepaalde plaats in een brochure of tijdschrift ingestoken.

Tip-onKaart of monster wordt op een welbepaalde bladzijde van een tijdschrift gelijmd.

A platnieten

A Oognietjes

A Holnieten

A Biegen of rillen


A Outsert A Insert

A Insteek

A Stanzen tabbladen

A Tip-on

A Tip-on


A Insert

A Tip-on

A Tip-on

Aandachtpunten bij de afwerkingAls DTP-er moet je aandacht besteden aan de technische eisen bij

het afwerken van drukwerk. Dit zijn enkele van de belangrijkste:

Bij het ontwerp

qDummy makenVooral bij ingewikkeld drukwerk is het aangeraden dat je een dummy maakt voor drukker en afwerker. Zij kunnen die gebrui-ken voor het berekenen van de correcte prijs en voor het afstellen van de machines. Maak ook altijd een dummy bij het samenstel-len van een mailing. Je moet vooraf het gewicht controleren voor de verzendkosten, maar je moet vooral zeker zijn dat alles in de enveloppe past!

Bij het DTP-werk

qVoldoende afloop Illustraties, foto's of kleurvlakken die tegen de rand van een pagina geplaatst worden (aflopend) moeten een extra ruimte van mini-mum 3 mm krijgen. ls deze afloop niet aanwezig is dan kan het zijn dat er bij het snijden een wit randje ontstaat tussen het beeld en de rand van de pagina. De afloop geef je in bij het maken van een nieuw InDesign-document. Vergeet niet het beeld of de kader echt aflopend tegen de rand de plaatsen. De x en/of de y-waarde in InDesign krijgen dan een negatieve waarde.

qBladzijdenummeringZet de folio’s niet te dicht bij de rand. Bij het schoonsnijden is de kans immers groot dat een deel van de cijfers weggesneden

PRINTER TECHNIEKEN


wordt. Tijdens het drukken heeft het vochtwater en de tempera-tuur van de pers of de omgeving een invloed op het papier. Deze kunnen het formaat van het papier veranderen waardoor er af-wijkingen ontstaan bij het afwerken. Zo is er tijdens het vouwen altijd een verschil ten opzichte van de ideale vouw. Een afwijking van 1 mm is meestal niet te vermijden. Een paginacijfer of folio plaatsen op 2 mm van de rand is om problemen vragen.

q Tekst geplaatst over het midden van twee pagina'sDe afstand tussen de letters die over het midden staan, wordt bij de minste afwijking tijdens het afwerken beïnvloed. Letters kunnen in de rug verdwijnen of de afstand tussen de letters verandert. Ons oog is zeer gevoelig voor deze afwijkingen. Het is verstandiger om geen tekst in de rug te plaatsen. Werd de tekst toch over de spread gezet, dan is het beter om voldoende ruimte te voorzien tussen de letters die dicht in de rug staan. Plaats de tekst zo dat de letters zeker niet tegen of over het midden van de vouw vallen.

qBeelden over de rug plaatsenHet plaatsen van een beeld dat over de spread doorloopt doe je met de nodige voorzichtigheid. Als het onderwerp centraal in het beeld staat, moet dit ook mooi doorlopen op de plaats waar de twee pagina's bij elkaar komen. Het vouwen geeft zowiezo een zekere af-wijking die juist op deze plaatsen snel zichtbaar is. Om problemen te vermijden kan je best een zo neutraal mogelijk deel van het beeld in de rug plaatsen. Tijdens de impositie kan er een beetje "creep" meege-geven worden. Door dit extra wit heeft de vouwer iets meer speling.

qBreken in de rugPas op met donkere kleuren in volvlakken op een cover of een kaft. Bij het vouwen kan de inkt in de vouw “breken”. Vernis of

A Spread bij geniet werk. Het beeld loopt door in de rug en kan wat verspringen

A Bij garenloos afwerken wordt er een deel van de rug weggesneden en blijven de bladzijden niet mooi plat liggen. Een deel van tekst en beeld verdwijnt in de rug. Extra rugwit moet je voorzien.


laminaat kan de inktlaag beschermen. De drukker zal ook meer anti-smet poeder gebruiken tijdens het drukken, maar dat idan weer niet goed bij de verdere afwerking.

Aanmaken PDFGebruik de juiste instellingen bij het maken van de PDF. Dat is ook belangrijk voor de afwerking ne niet alleen voor het drukken!

q Snijlijnen

Snijlijntjes plaatsen bij het exporteren naar PDF maakt het moge-lijk om enkele visuele controles uit te voeren. Als er bv. geen afloop voorzien is aan een pagina valt dit onmiddellijk op. Het beeld stopt dan aan de snijlijntjes. Het is ook altijd interessant om een kleuren-proef of lay-outproef te maken waarop deze snijtekens aanwezig zijn. Plaats deze snijlijntjes op 3 mm van het gesneden formaat.

A Breken in de rug

A Snijlijnen J Verander in de instelling voor de verschui-ving van de snijlijnen van 5 mm naar 3 mm.

PRINTER TECHNIEKEN


Tijdens de impositieVoor de impositie zijn het de volgende controle-elementen die voor de afwerking van groot belang zijn.

qVouwlijnenVouwlijnen mogen enkel en alleen op deze plaatsen staan waar de effectieve vouw moet gebeuren. Dit maakt het voor de vouwer eenvoudig: hij moet enkel deze vouwlijnen volgen om tot een goed resultaat te komen. Het is aangewezen om de vouwlijnen in een andere kleur te zetten zodat deze duidelijk te onderscheiden zijn van de snijlijnen. Gebruik ook geen te dikke lijnen, een vouwlijn van 0,2 mm is zeker dik genoeg. Het plaatsen van vouwlijnen betekent meestal ook een grote tijdswinst bij het instellen van de vouwmachine: anders moet de vouwer een beetje gokken waar de vouw moet komen.

q Collationeerblokjes

Deze kleine tekens in de rug worden door de afwerker gebruikt voor het controleren van de volgorde van katernen. Bij elke katern wordt een blokje, dat kan voorzien zijn van de katernnummer, op de rug geplaatst. Na het verzamelen moeten deze blokjes elkaar opvolgen. Ook het vouwen kan gecontroleerd worden: het blokje moet exact op de rug zichtbaar zijn. Wijkt het blokje af, dan kan het zichtbaar zijn bij het doorbladeren van het boek.

qAanlegzijde voormarge en zijmarge

Papier kan variëren van vel tot vel, een verschil van 2 mm op een papier van 70 x 100 is mogelijk. Voor papierformaten groter dan 600 mm is een afwijking van 3 mm toegelaten. Om dit verschil op

A Collationeerblokjes in de rug van een garengenaaide afwerking

A Aanlegzijde voorlarge en zijmarge


te vangen, kan de afwerker bij het vouwen of veredelen best de-zelfde voor- en zijmarge gebruiken als de drukker. Het is trouwens voor de drukker ook een belangrijk controlemiddel. De zijmarge kan door de impositie mee op de plaat belicht worden, de voormar-ge duidt de drukker best manueel aan op de stapel papier.

q Kopwit overal gelijk

Het is meestal de kop die wordt gebruikt als aanlegpunt bij het verzamelen van katernen. Alle onderdelen die verzameld worden, moeten voorzien zijn van hetzelfde kopwit, anders gaan pagina’s ‘verschuiven’ in het boek. En zo bijvoorbeeld ook de schutbladen bij gekartonneerde boeken.

qKruipen (creep)Voor een geniete afwerking worden de katernen gevouwen en in elkaar gestoken. De voorkanten van de katernen vallen niet gelijk, maar trapsgewijs: de pagina’s in het midden van de borchure worden naar voren geduwd, waardoor het beeldregister ook ver-loopt. Dit noemen we kruipen. Om dit te verhelpen wordt bij de buitenste katernen het rugwit iets vergroot en bij de binnenste katernen iets verminderd. De drukker dient bij het uitdraaien met behulp van het impositie programma rekening te houden met deze creep. Hij geeft dan een waarde in welke afhankelijk is van de papierdikte. Het rekensommetje in het impositieprogramma. is als volgt: aantal pagina's van de brochure gedeeld door vier, maal de dikte van het papier. De pagina’s schuiven dan naar de rug toe en compenseren zo het uitsteken t.o.v. de omslag (dit compenseren d.m.v. het rekensommetje heet shingling).

A Kopwit gelijk

A Kruipen katernen

PRINTER TECHNIEKEN


q Informatie op de eerste pagina van een katern

Onderaan de eerste pagina van elke katern, of in de afsnit, kan er informatie geplaatst worden die de ganse verdere verwerking kan vergemakkelijken. De titel van het drukwerk, de taalversie, een job-nummer, het nummer van een katern, ... het is maar een kleine moeite om dit mee op te nemen in de opmaak. Afspraken over de te plaatsen informatie kan gemaakt worden in overleg met de afwerker.

qOmslagen extra 2 mm boven en onder

Bij het garenloos afwerken komt er altijd een beetje lijm van tus-sen de omslag en het binnenwerk. Deze lijm moet opgevangen worden, gebeurt dit niet dan bestaat de kans dat er lijmresten uit-gesmeerd worden over de rug. Een 2 mm extra kop- en voetwit is voldoende om de lijm op te vangen en het uitsmeren te vermijden.

qVoor garenloos 3 mm extra voorzien

Bij een garenloze afwerking wordt er 3 mm weggenomen tijdens het ‘freezen’ van de rug. Deze extra marge moet voorzien worden in de impositie. Beelden die over de rug doorlopen mogen voorzien zijn van bleed, al is dit niet echt nodig. Bij het garenloos binden is het zo goed als onmogelijk om het afgewerkt drukwerk volledig tot tegen de rug open te plooien.

qOverslag voorzien per katern

De overslag wordt gebruikt om de katern over het ‘zadel’ te leggen bij het nieten. Er zijn nietmachines die deze overslag niet nodig hebben, maar dit mag men zeker niet veralgemenen. Het is daarom aangewe-zen om met de afwerker te bespreken of deze overslag moet voorzien worden of niet. Indien het drukwerk niet voorzien is van een overslag kan de afwerker een meerkost aanrekenen voor het verwerken.

A Informatie op de eerste bladzijde van elke katern

A Omslag met 2 mm extra


qAfspraken voor het veredelen

Het drukformaat van de pers en de specificaties van de machines die gebruikt worden voor het veredelen, zijn niet altijd dezelfde. Het kan gebeuren dat een drukvel moet versneden worden vooraleer er kan veredeld worden. Als er dan bijvoorbeeld geen rekening is gehouden met het grijperwit, bestaat de kans dat er in het drukwerk moet gegrepen worden, met als gevolg dat er kras-sen of afdrukken van de grijpers zichtbaar worden in het drukwerk. Voor het pregen is het ook belangrijk om vooraf even te bespreken welke afstanden er gerespecteerd moeten worden. Dit om te ver-mijden dat de tekening, die door de preeg zichtbaar moet zijn, toch niet mooi gecentreerd staat. Bij het ontwerp die je ook rekening te houden dat bij het pregen het verhoogde beeld een verlaagd beeld op de achterzijde geeft, en dat kan een ander beeld zijn.

q PapierdikteHoe dikker het papier hoe moeilijker het vouwen wordt. Vooral bij katerndrukwerk zal men bij dikker papier eerst de katernen snijden (bv: 1x16 blz wordt gesneden naar 2 katernen van 8 blz).

qAanbevelingen voor het vouwen:■■ de looprichting van het papier parallel aan de laatste

vouw■■ papier vanaf 170 grams vooraf rillen.■■ vermijd UV lak in of over de vouw, deze kan breken■■ geen donkere vlakken of afbeeldingen over de vouw heen

drukken

åå VIGC tutorial file Probleemloos afwerken, Correct design voorkomt problemen in afwerking. Uitgave van het VIGC.

A 3 mm extra voor garenloze afwerking

A Overslag bij katernen.


VERPAKKING EN TRANSPORT


VerpakkenHet stapelen van drukwerk in dozen van gelijk formaat of het wikkelen in papier zijn de gebruikelijke verpakkingsmethoden. Standaarddozen stapelen gemakkelijker waardoor het transport goedkoper wordt. Het drukwerk verpakt men altijd per soort en per taal in de dozen waarop men een gedrukt model kleeft en de juiste aantallen genoteerd staan. Grote oplagen worden ver-pakt door een nauw aansluitende, stevige plastiek. Dit noemen krimpen.

Tijdschriften kunnen ook per stuk in een plastiek folie verpakt worden. Dat noemen we sealen. Het wordt vooral gebruikt om één of meerdere bijsluiters met het tijdschrift te verpakken.Tijdschriften die nog verzonden moeten worden, kunnen per aan-tal onder koord ingepakt worden. De firma die achteraf voor de tijdschriftendistributie instaat, maakt de koordjes los om ze ma-chinaal te kunnen verwerken (adresseren, per postcode sorteren).

Los op paletten stapelen kan ook, mits het drukwerk beschermd wordt door krimpfolie of door geplooid karton. Als het drukwerk per exacte aantallen verpakt dient te worden, moet de klant

Verpakking en transport worden vaak verwaarloosd, maar vormen een zeer belangrijk onderdeel

van het productieproces. Prachtig drukwerk kan op het laatste ogenblik volledig verknoeid wor-

den als het beschadigd geleverd wordt tengevolge van een ondoeltreffende verpakking.

PRINTER TECHNIEKEN


hiervoor een supplement betalen. Er worden immers extra werk-krachten ingeschakeld die het drukwerk aftellen voor het verpakt wordt. Het aftellen kan ook automatisch op de pers gebeuren.Indien u het drukwerk wil verzenden en u werkt met een extern mailbedrijf moet u uw drukwerk los op palet stapelen. Meestal vraagt het mailingbedrijf per vaste aantallen en geschrankt te stapelen op palet.

TransportNa het verpakken wordt de afleveringsbon opgemaakt door de verantwoordelijke van het transport. Op deze bon staan het afleveringsadres en de juiste aantallen per taal en per soort ver-meld. De klant tekent de afleveringsbon af bij ontvangst van het drukwerk. Het transport kan door de eigen dienst of door een ex-terne transporteur verzorgd worden. Afhankelijk van het aantal leveringsadressen en de afstand betaalt de klant een supplement voor het transport. Om vergissingen te voorkomen, is het aan te raden dit vooraf met de drukker te bespreken.

G Sealen van tijdschriften per stuk G Sealen van paketten

A Pallet omwikkelen met krimpfolie om het verschuiven tijdens het transport tegen te gaan


A Banderen per per aantal. G Banderen per stuk. Op de wikkel kunnen de postgegevens staan voor de verzending zoals in de foto hieronder.

A Strappen van tijdschriften en gestapeld op palet. G Manueel verpakken in papier.

G Sealen van paketten

PRINTER TECHNIEKEN


PAPIER EN INKT

A Paletten papier "Satimat" in het papiermagazijn van Drukkerij Deckers Snoeck.


Papier

Zonder papier kan er uiteraard niet gedrukt worden. in dit

hoofdstuk leer je welke papiersoorten er bestaan, wat de ver-

schillende eigenschappen zijn en hoe de drukker papier bestelt.

Verder leer je een aantal besisbegrippen rond papier kennen.

Papiereigenschappen qHoutvrij of houthoudend

Papier wordt gemaakt van papierpulp. Om wit papier te beko-men verandert men de structuur van de pulp van houtslijp in cellulose (chemisch). Men spreekt dan van houtvrij papier. Dit mag maximum 5 % houtslijp bevatten.

■■ Licht houthoudend papier (LHH) bevat 30% houtslijp en houthoudend papier 50%.

■■ Houthoudend papier (HH) is minder wit, vergeelt snel, is minder sterk, veroudert snel, heeft een goede opaciteit en is goedkoop. Geschikt voor drukwerken van beperkte levensduur.

■■ Houtvrij papier (HV) bevat cellulose, heeft een hoge witheid, is sterk, heeft een geringe opaciteit en is duurder. Geschikt voor drukwerk dat langer dient mee te gaan.

PRINTER TECHNIEKEN


Optische kenmerken papierOptische eigenschappen van papier en karton beschrijven de zicht-baar waarneembare eigenschappen van de materialen. We danken hierbij aan de opaciteit, de glans of de witheid.

qOpaciteitHet al dan niet doorschijnen van papier wordt opaciteit ge-noemd. Hoe hoger de opaciteit, hoe minder doorschijnend het papier is. De opaciteit wordt uitgedrukt in procenten. Een groter getal betekent een hogere opaciteit. Een hoge opaciteit kan op verschillende manieren worden bereikt. bv. met vulstoff en als porseleinaarde en krijt. Ook de keuze voor te gebruiken grondstof-fen kan een hoge opaciteit opleveren. .De opaciteit is belangrijk bij recto-verso bedrukking. Hoe dikker het papier, hoe meer hout-slijp, hoe minder lichtdoorlaatbaar.

qWitheidDe mate waarin het papieroppervlak licht weerkaatst heet helderheid. Hoe hoger de witheid van papier, des te meer licht wordt gereflecteerd. Onder normale omstandigheden is de maxi-maal haalbare reflectie 100 procent. Door gebruik te maken van optische witmakers (‘opwitters’) kan dat percentage zelfs boven de 100 procent uitkomen. De witmakers zetten onzichtbaar ultra-violette straling om in zichtbaar blauw licht. Gevolg: de waarge-nomen reflectie is hoger dan de aanvankelijke hoeveelheid licht afkomstig van de lichtbron.

qGlansGlans is een eigenschap van papier die een indicatie geeft van de mate waarin het papieroppervlak licht weerkaatst. De glans

Optische witmakers

Pas op met het gebruik van gestre-

ken papier. Dit papier is dan wel wit

van kleur maar er is "wit" en "wit".

De papierfabricanten gebruiken

optische witmakers om hun papier

witter te doen lijken. Sommige

maco's zijn daardoor wat geliger

van kleur, andere dan weer blauwer.

Op het eerste gezicht merk je dat

niet, maar als je de verschillende

soorten bij elkaar legt valt dat heel

erg op.


van het papier is sterk afhankelijk van de vezel en de maling ervan, en van de receptuur van de vulstof en de grondstoffen in de coating die wordt aangebracht op het papieroppervlak. Vulstoffen hebben grote invloed op de glans en gladheid van papier. Door het papier te satineren kan de glans nog verder worden verhoogd: de papierbaan wordt hierbij door een satineerkalander (bestaande uit twee of meer gladde walzen) geleid. Satineren heeft een gunstige invloed op de glans, maar een ongunstige op onder andere opaciteit. De glans van papier wordt bepaald volgens ISO 8245. Hierbij wordt, afhankelijk van het doel, de glans onder verschillende hoeken gemeten.

Kenmerken oppervlakte papierDe oppervlakte-eigenschappen van papier en karton zeggen iets over de buitenkant daarvan. Gedacht kan worden aan de mate waarin papier is bestand tegen beschadiging van het oppervlak of tegen aantasting door licht.

q RuwheidDe ruwheid van papier geeft een indicatie van de mate waarin de oppervlakte van het papier vlak is. De ruwheid is bijvoorbeeld van belang voor de (wijze van) coating van het papier. Onder ef-fenheid van papier wordt verstaan de mate waarin oneffenheden in het oppervlak voorko men.

q PlukweerstandDe weerstand die wordt ondervonden bij het lostrekken van ve-zels en vulstof uit het oppervlak van papier wordt plukweerstand genoemd. Hierdoor kunnen stukjes strijklaag van het papier loslaten (uit het papier geplukt worden). Drukwerk ziet er dan minder fraai uit.

A Cellulose onder de microscoop

PRINTER TECHNIEKEN


qMachinegestreken (coated)Het papier wordt bedekt met een dunne strijklaag die zorgt voor een effen oppervlak. dit is machinegestreken papier (maco, mc, couché machine). Het kan gesatineerd of mat zijn. Het papier is beter bedrukbaar, zeker voor quadridruk. Daarenboven is het beter veredelbaar (UV-lak, plastificeren). Gestreken papier kan éénzijdig of tweezijdig gestreken zijn. Cast coated papier is enkelzijdig hoogglanzend gestreken. De andere kant is mat (vb. Cromecote, Rodacote). Het kan ook meer dan één strijklaag hebben. We spreken dan van kunstrdrukpapier of hoogwaardig gestreken papier. Dit gestreken papier heeft een dikkere strijklaag. Het wordt gebruikt voor kwa-liteitsdrukwerk (kunstboeken, fotoboeken), waarbij we drukken met een heel fijn raster. Het papier is duur.

qOngestreken De term ongestreken verwijst naar de afwezigheid van een oppervlaktebehandeling in de vorm van een strijklaag. Het op-pervlak van ongestreken papier is niet zo glad als dat van gestre-ken papiersoorten. De ongestreken papiersoorten worden veel gebruikt voor enveloppen en antwoordkaarten. De inktopname van het ongestreken papier is anders dan bij gestreken papier.Om ongestreken papier vast en goed bedrukbaar te maken kun-nen lijmen hulpstoffen worden toegevoegd. Zo wordt het papier ook beter geschikt voor printen, schrijven en/of tekenen.Kopieerpapier is vaak gemaakt van een houtvrije, ongestreken papiersoort. Eigenschappen van ongestreken papier zijn:goede hechting van de toner (soort inkt) aan het papier;goede runability (transporteerbaarheid door het apparaat);

A Gestreken papiersoorten hebben één of meerdere strijklagen. Het gestreken papier is uitermate geschikt voor quadri-werk waar er met fijne rasters dient gedrukt te worden.


bestandheid tegen korte temperatuursverhoging tijdens de fixatie van de toner.

Gramgewicht en dikte van het papier qGramgewicht

Het gewicht van het papier wordt uitgedrukt in grammen per vierkante meter (g/m2) of het gewicht van een vel papier van 1 m bij 1 m. De lichtste papiersoorten beginnen bij 40/gm2 (bijbeldruk en luchtpost). Schrijfpapier, fotokopieerpapier en laserdruk begint bij 80 g/m2 en gaat tot 110 g/m2. Voor de binnenblz. van brochures, folders en leaflets gebruiken we papier van 80 tot 150 g/m2. Papier vanaf 200 g/m2 wordt vaak voor kaften gebruikt. Een offsetpers kan tot ± 350 g/m2 bedrukken. Als de kaft en de binnenbladzijden op hetzelfde papier gedrukt worden, spreken we van selfcovering. Papier dat dikker is dan 170 g/m2 moet eerst gebiegd worden voor het verder gevouwen wordt. Papier wordt per kilo, per riem of per vel verkocht uit stock of uit fabricatie. Fabricatie wil zeggen dat het papier voor de klant wordt aangemaakt. Er moet dan wel minimum 2 ton afgenomen worden. De prijs is dan ook lager. Papier uit stock wil zeggen dat je afneemt uit de stock van de papiergroothandel.

qOpdikkingDit is de verhouding tussen gramgewicht en dikte. Deze belang-rijke parameter wordt berekend door de dikte in micron (μ) te de-len door het gramgewicht per m2. Als de opdikking bekend is kan men hiermee gemakkelijk de dikte van een boekblok uitrekenen.

qDikteDe dikte van het papier is onder meer van belang voor de drukker. Met de precieze dikte kan de drukpers zodanig worden ingesteld

A Gestreken papier kan in verschillende gradaties van wit.

PRINTER TECHNIEKEN


dat de best mogelijke afdruk ontstaat. De dikte van het papier is verder van invloed op de nabewerkingmogelijkheden (zoals perforeren of vouwen) en op het gebruiksgemak en het uiterlijk van het eindproduct.

Milieu qGebleekt of ongebleekt

Pulp van houtvezels is de basis van papier. De pulp is een natuur-product. Pulp is niet wit. Dit geldt voor houtvrije en houthou-dende pulp en ook voor pulp uit oudpapier. Door de aanwezig-heid van lignine heeft houthoudende pulp een bruinere kleur. Bovendien vergeelt het onder invloed van zonlicht. Afhankelijk van de uiteindelijke toepassing worden de genoemde soorten pulp gebleekt.Bleken gebeurt bijvoorbeeld niet bij gerecycled bruin kraftpapier. Dat wordt gemaakt van ongebleekte pulp en afvalpapier (oudpa-pier) dat voor 98% bestaat uit huishoudelijk papierafval.Pulp kan op verschillende wijzen worden gebleekt:

■■ chloorgebleekt;■■ ECF (Elementair chloorvrij);■■ TCF (Totaal chloorvrij).

Bij ECF wordt gebruik gemaakt van chloordioxide (CLO2), dat weliswaar nog een gedeelte chloor bevat maar anders werkt. In plaats van chloorsamenstellingen ontstaan bij deze bleekme-thode oxidatieproducten die vlot biologisch afbreekbaar zijn. De toxische elementen in het geloosde afvalwater zijn zo goed als verdwenen. Bij TCF wordt chloor vervangen door zuurstof, waterstofperoxide,ozon of enzymen. De verschillen in milieu-effect tussen ECF en TCF zijn zeer gering. Moderne fabrieken

A Milieulabels te vinden op de verpakking van het papier


regenereren bleekstoffen tijdens het productieproces. Door de ontwikkeling van geavanceerde afvalwater behandelingsinstalla-ties is de milieubelasting van het bleekproces uiterst beperkt.Chloorbleking komt wereldwijd vrijwel niet meer voor.

LooprichtingDe looprichting is de richting waarin de vezels liggen. De papier-vezels laten zich moeilijk plooien. Daarom moet de looprichting in de vouwlijn vallen bij het afwerken. Plooien in de dwarsrich-ting kan het papier breken. Dat veroorzaakt een ongave vouw en zorgt bij donker gedrukte kleurvlakken voor papiervezels die zichtbaar loskomen. We maken een onderscheid tussen langlopend en breedlopend papier. Bij langlopend papier is de looprichting evenwijdig met de lengterichting van het papier. Bij breedlopend papier loopt is de looprichting evenwijdig met de kortste zijde. Bij het vervaardigen van drukwerk moet de looprichting evenwijdig zijn aan de langste plooi. Bij boeken bijvoorbeeld moet de looprichting evenwijdig zijn aan de rug zijn.

G Boek met juiste (eerste foto) en verkeerde (tweede foto) looprichting. Een boek dat gedrukt is op papier met een verkeerde looprichting blijft niet openliggen.

PRINTER TECHNIEKEN


PapiersoortenHier volgt een overzicht van de papierkwaliteiten die terug te vinden zijn in de papiercollectie van een groothandelaar en die gebruikt worden om op te drukken.

q ZelfkopiërendWanneer meerdere exemplaren van eenzelfde dokument nodig zijn, gebruiken we zelfkopiërend papier. De sets worden uit drie vellen opgebouwd: een bovenvel (coated back of CB), één of meerdere tussenbladen (coated front of CFB) en een laatste blad (coated front of CF). Het bovenste vel is aan de onderkant voorzien van een strijklaag met microcapsules waar een vloeistof inzit die reageert met de vloeistof in de microcapsules aan de bovenkant van het volgende blad. Wanneer men op het eerste vel schrijft, breken de microcapsules en komen de vloeistoffen met elkaar in aanraking, waarbij ze zwart kleuren. Deze papiersoort is in verschillende gramgewichten verkrijgbaar.

qOffsetMat, stevig drukpapier voor offsetpersen. Hoge plukvastheid met een grote maatvastheid (vochtwerking pers). Is in verschillende gramgewichten en kleuren verkrijgbaar.

qGestreken of machine-coatedBij gestreken papier bestaat de basisgrondstof uit mechanisch of chemisch bewerkte houtvezels. Daarnaast is gestreken papier aan een of beide zijden voorzien van één of meer strijklagen van krijt of porseleinaarde van tenminste 5 gram/m2. Hierdoor is gestreken papier geschikt voor het drukken met fijne rasters. Ook binnen deze groep bestaat een grote diversiteit aan verschij-

A Offsetpapier is verkrijgbaar in verschillende kleuren en gramge-wichten


ningsvormen, bepaald door variatie in vezelkwaliteiten en andere hulpstoffen. Kwaliteiten die onder gestreken papier vallen zijn o.a.: kunstdruk, hoogglans, speciaal gestreken, volgestreken ma-chine coated (dubbel of triple coated) en enkelgestreken machine coated.

Daarnaast zijn er ook kwaliteiten voor de heatsetrotatiemarkt. Het oppervlak oftewel de strijklaag van al deze kwaliteiten kan mat, zijde, gesatineerd of hoogglanzend zijn. De verschillen in glans worden bereikt door verschillen in de samenstelling van de strijklaag en door verschillende technieken om deze op te bren-gen. Men kan ook het papier coaten, bijvoorbeeld met vulstof, zoals klei of krijt of andere pigmenten bestrijken. De coating be-staat uit een vulstof, een bindmiddel (styreen butadieen emulsies (latex), zetmeel) en papierhulpstoffen.

■■ Enkelgestreken Papier dat tijdens het papierfabricageproces één- of tweezijdig wordt voorzien van één strijklaag (6 tot 14 gr. m2).

■■ Dubbelgestreken Een in 2 lagen aangebrachte strijklaag op papier tijdens het papierfabricageproces. machinegestreken. De strijklaag op het papier is tijdens de fabricage van het papier op de papiermachine aangebracht. Het machine gestre-ken papier wordt in 1 machinegang geproduceerd.Kunstdruk daarentegen wordt op een separate machine achteraf van een strijklaag voorzien.

qKrantenpapierKrantenpapier bestaat voor 80% uit oud papier. Het resterende vezelmateriaal is afkomstig van dunningshout van duurzaam beheerde productiebossen. De dikte van krantenpapier kan ver-

A Krantenpapier is goedkoop en bestaat uit 100% gerecycleerd basismateriaal. Het is sterk en opaak.

PRINTER TECHNIEKEN


schillen naar gelang het gebruik. De gewichten variëren van 40 tot 52g/m², maar kunnen oplopen tot 65g/m². Voor het papier van kranten wordt gebruik gemaakt van mechanische pulp. Dat is pulp die wordt verkregen door het vermalen van houtsnipper

qMagazinepapierBevat meer chemische pulp dan krantenpapier. Het is maximaal gestreken en gesatineerd en is bedrukbaar in heatset rotatieoffset en diepdruk. Voor tijdschriften in quadri en huis-aan-huisbladen.

qGegomd en zelfklevendGegomd papier is aan de rugzijde voorzien van een droge kleef-laag die door bevochtiging gaat kleven(postzegels, Post-It, etiketten, enveloppen).zelfklevend papier is papier met een lijmlaag dat op een schut-blad kleeft. Dit schutblad kan voorzien zijn van splitten om het lostrekken van het zelfklevende gedeelte te vergemakkelijken. Het zelfklevende papier kan permanent of niet-permanent kle-vend zijn. Wordt vooral gebruikt voor het drukken van zelfklevers.

qOmslagkartonWit of gekleurd natuurkarton, al dan niet voorzien van een op-pervlaktestructuur (geperst). Wordt gebruikt om kaften te drukken van brochures of boeken met integraalband.

qKarton en bordHet verschil tussen omslagkarton en karton ligt in het gramge-wicht. Vanaf 170 g/m2 gebruiken we de term karton. Er bestaan drie soorten: natuurkarton wordt in één laag gemaakt; gekoetst karton bestaat uit twee of meerdere op elkaar gelijmde lagen; bord is nog zwaarder dan gewoon karton, meestal meer dan 500 g/m2.

A Magazinepapier is lichthouthoudend of houtvrij en verkrijgbaar in verschillende gramgewichten. Het is gestreken om een goede kwaliteit in rasterafdruk te bekomen.


qHuisstijlpapier De huisstijl van een bedrijf omvat de vormgeving die in alle visu-ele uitingen kan worden toegepast. Deze uitingen voldoen aan vooraf vastgelegde regels. Huisstijlpapier speelt een belangrijke rol in de huisstijl van een bedrijf. Briefpapier, visitekaartjes, enve-loppen en jaarverslagen stralen door een huisstijlpapiersoort een eenheid uit. Huisstijlpapier is een ongestreken papiersoort. Het is geschikt voor offsetbedrukking en digitale bedrukking, maar is ook beschrijfbaar. Het is verkrijgbaar in verschillende gramge-wichten en soorten.: lichtere soorten voor het briefpapier en zwaardere soorten voor bedrukking van visitekaartjes, enveloppen, jaarverslag. Het is ook geschikt voor verschillende nabewerkingen zoals: vouwen, nieten, preegdruk en andere.

q LWC papierLWC (light weight coated) is een licht, tweezijdig gestreken papier voor rotatie-offset. Het papier weegt 35 tot 80 g/m², maar heeft desondanks een goede opaciteit. De vezelstof die voor de produc-tie gebruikt wordt, bestaat over het algemeen uit houthoudende vezelstof of uit oudpapier. Het papier heeft aan beide zijden een coatinglaag van 5 tot 12 g/m². Deze papiersoort is geoptimali-seerd voor offsetdruk en diepdruk. Het wordt gebruikt als luxere papiersoort voor mailings, folders, brochures, tijdschriften/maga-zines en catalogi.

qBijbelpapier (dundruk)Een speciaal soort papier voor boeken is bijbelpapier. Dit papier is dun maar sterk. Het gewicht is 25 tot 50 g/m². Bijbelpapier is een hoogwaardig papier. Voor een bijbel moet dun papier worden gebruikt. Het boek wordt anders te dik. Voor het bedrukken van

A Papier op rol voor rotatieoffset

PRINTER TECHNIEKEN


PapierformatenDe drukker gebruikt de A-formaten als uitgangspunt bij het berekenen van papier.

■■ DIN A0 1189 x 841 mm■■ DIN A1 841 x 594 mm■■ DIN A2 594 x 420 mm■■ DIN A3 420 x 297 mm■■ DIN A4 297 x 210 mm■■ DIN A5 210 x 148 mm■■ DIN A6 148 x 105 mm■■ DIN A7 105 x 74 mm■■ DIN A8 74 x 53 mm■■ DIN A9 53 x 37 mm■■ DIN A10 37 x 26 mm■■ DIN A11 26 x 18 mm

dit papier worden speciale machines gebruikt om het doordruk-ken van de inkt naar de achterzijde (doorslag) te voorkomen.

q PlakkaatpapierDeze papiersoort wordt gebruikt om plakkaten of affiches te maken. Denk aan plakkaten op publicatieborden. Het is een wit drukpapier, natvast en meestal eenzijdig glad. Bedrukt en gevouwen moet het enige tijd in water (het waterige lijmmeng-sel) kunnen worden bewaard voordat het wordt opgehangen. De achterzijde van het papier is doorgaans blauw of grijs. Het papier heeft een gramgewicht van ongeveer 140 g/m².

PapierformatenIn Europa zijn de genormaliseerde DIN-normen de meest ge-bruikte papierformaten. Deze normen bieden het kostenvoordeel bij papierinkoop en maken standaardisering van drukwerk en opbergsystemen mogelijk. Zij zijn ook de norm voor de Europese drukpersen. Hiernaast vindt je de A-formaten.De drukker kiest het papier in funktie van het drukpersformaat. Veel voorkomende formaten zijn: 102 x 72 mm, 72 x 52 mm en 52 x 36 mm. Bij de keuze van het papier houdt de drukker niet alleen rekening met het eindformaat maar ook met het grijperswit, het extra wit om aflopend te kunnen drukken en de papierranden om na te snijden. Enveloppes

■■ C3 324 x 458 mm■■ C4 229 x 324 mm■■ C5 162 x 229 mm■■ C6 114 x 162 mm


PapierkeuzeOm een bepaald papier te kiezen beschikt de drukker over een stalencollectie en een prijzenboek per papierleverancier. Aan de hand van deze hulpmiddelen én rekening houdende met de wensen van de klant kiest de drukker een papier. Bij het bepalen van de hoeveelheid papier telt de drukker steeds een hoeveelheid extra vellen bij de eigenlijke oplage. Deze dienen om de pers te stellen en om op kleur te komen (inschiet of overblad).

qHet prijzenboek (website of op papier)Hierin vind je volgende gegevens terug:

■■ papiersoort: modern gestreken houtvrij;■■ merknaam: Royal Impression Eco Brillant;■■ beschrijving van het papier: bv. tweezijdig /chloorvrij/triple

coated/houtvrij/gesatineerd;■■ formaten: dit zijn de uitgangsformaten die de groothandel

kan aanleveren, afhankelijk van de gekozen drukpers. De onderstreepte cijfers duiden de looprichting aan:

45 x 64 72 x 102

■■ gewicht: papier is te verkrijgen in 115, 135, 150, 170 en 250 g/m2;■■ kleur: wit;■■ gewicht per 1.000 vel: bv. 33,1 kg voor 115 g/m2 op formaat

45 x 64;■■ aantal vellen per riem: 1 riem is 500 vellen;■■ prijzen:■■ bestelnummer.

A Papiercollectie en prijzenboek.

A Papierstalen

PRINTER TECHNIEKEN


qAls ontwerper hoJe je rekening met volgende zaken bij de papierkeuze:

■■ papiersoort ■■ veredeling en afwerking na het drukken■■ kwaliteit■■ aantal pagina’s■■ uitstraling/kwaliteit■■ milieuaspecten

Papierproductie

De basis: bos en pulpHout is er in vele soorten. Papiermakers mixen diverse houtsoorten om papier te maken. Niet alle soorten hout zijn geschikt voor de productie van papier, zoals tropisch hardhout. Bossen spelen een cruciale rol in de klimaatdiscussie. Bomen nemen CO2 op. Hout is een duurzame en hernieuwbare grondstof. In duurzaam beheerde bossen worden geoogste bomen vervangen door nieuwe.

Vezels en ligineHout bestaat grofweg uit vezels en lignine. Lignine zorgt voor de verbinding van de vezels in de boom. Nadat het hout is verza-meld, wordt het gezaagd, ontbast en gechipt. Chippen is het verkleinen van hout met messen, zodat het beter kan worden verwerkt. Vervolgens worden de houtvezels ontsloten. Dat bete-kent dat de vezels van elkaar worden losgemaakt. Dat gebeurt op mechanische en chemische wijze. Het hout wordt bij mechani-sche ontsluiting fijngemalen. Bij chemische ontsluiting wordt het gekookt.

A Papierchips drogen op grote bergen voor ze erder verwerkt worden tot pulp.

A Buiten hout is gerecycleerd papier de grondstof voor het aanmaken van papier en karton

A Pntschorsen van het hout


A Hout A Ontschorsen

A Versnipperen of 'chippen'

A Koken J Torvoegen hulpstoffen

G Aanmaak celullose

J Zeven

J Drogen

J Strijken

J Tambour


q Pulp houtvrijNa ontsluiting van de vezels blijft pulp over, de basis van het papier. Aan de pulp wordt water toegevoegd. Op het moment dat de pulp de papiermachine ingaat is deze vermengd met water in een verhouding van 1% papiervezel tegenover 99% water. Papier zonder lignine wordt houtvrij papier genoemd. Afhankelijk van het te maken papier worden hulpstoffen toegevoegd aan de pulp. Dit proces heet stofvoorbereiding.

q Pulp HouthoudendPapier waar nog wel lignine in zit heet houthoudend papier. Wan-neer de pulp gereed is, wordt deze gedroogd en in dikke witte platen gesneden.

Bij het ‘mechanische’ malen van het hout ontstaan hoge tempe-raturen. De lignine wordt verzwakt en de vezel komt vrij. Hout-houdend papier is minder sterk dan houtvrij papier. Door het malen wordt de vezel korter en dus minder sterk. Bij de mechani-sche ontsluiting van vezels wordt bijna al het hout van de boom gebruikt (96-99%).

BlekenDe term houthoudend slaat op de aanwezigheid van lignine in de pulp. Deze wordt niet volledig verwijderd en blijft dus ook (gedeeltelijk) achter in het papier. Lignine veroorzaakt na verloop van tijd vergeling van het papier als dit wordt blootgesteld aan licht. Daarom wordt de pulp gebleekt of 'wit gemaakt'. Er wordt gebleekt met waterstofperoxide, zuurstof en ozon. Bij bleken gaat het om reductie of behandeling van lignine. De negatieve eigenschappen van lignine worden hiermee vermeden. Er kan on-

A Pulp: de basis grondstof voor het produ-ceren van papier


derscheid worden gemaakt tussen lignine-verwijderende bleking (waarbij lignine uit de celstof wordt gehaald) en lignine-modifi-cerende bleking (waarbij de lignine chemisch wordt veranderd).

qDe bekendste bleekmethoden zijn:■■ ECF (Elementair chloorvrij)■■ TCF (Totaal chloorvrij)

ZevenWanneer de papierpulp gereed is voor gebruik wordt deze gelijkmatig gespoten op een met hoge snelheid draaiende zeef. Deze procesfase heet de stofoploop. Hierin wordt gezorgd voor de ontknoping van de vezels. Dat wil zeggen dat de vezels niet meer in elkaar haken. Voor het uiteindelijke resultaat is het van groot belang dat de verdeling van de vezelbrij over de zeef egaal is. Water speelt in deze fase een belangrijke rol. Op het moment dat de pulp op de zeef wordt gespoten is deze vermengd met water in een verhouding van 1% papiervezel tegenover 99% water.

Het is de bedoeling dat dit water snel wegloopt. De ronddraai-ende zeef oefent twee functies uit. Allereerst moeten zoveel mo-gelijk vezels worden vastgehouden (retentie) om daaruit papier te vormen. Daarnaast dient het water op zo’n manier te worden verwijderd dat er een mooi papieroppervlak ontstaat. Deze fase van het productieproces wordt bladvorming genoemd.

Het proces van ontwatering bestaat uit meerdere zeven en heet ook wel de zeefpartij. Er worden nJe hulpstoffen bijgevoegd voor het versnellen van de ontwatering. Dit verbetert de binding tus-sen de vezels onderling en versnelt de ontwatering. Met de binding van de vezels wordt het papier gevormd. De vezels worden aan el-

A Boben: koken van de celullose. Daaron-der: zeven van het papier om het water weg te laten lopen.

PRINTER TECHNIEKEN


kaar gebonden met een waterstofbrug. Papier bevat uiteindelijk altijd een gedeelte water. Zonder water zoJe het papier uit elkaar vallen.

Het brede zeefdoek kan een lengte hebben van wel 40 meter. Op het zeefdoek gaan de meeste papiervezels in de richting van de beweging van het zeefdoek liggen. Zo ontstaat de looprichting van het papier. Aan het einde van de fase van bladvorming heeft het papier een ‘vaste stof gehalte’ van ongeveer 20%. Het grootste deel van het bij aanvang toegevoegde water is dan verwijderd.

Persen en drogenNa de fase van het zeven worden de vezels geperst en gedroogd. Deze fasen worden de perspartij en droogpartij genoemd. Aan het einde van de zeef loopt de nog zeer natte en broze papierbaan tussen twee walsen door. De walsen persen nog meer water uit de papierbaan. Vervolgens wordt het papier gedroogd. Dit proces werkt als een strijkbout. De papier-/kartonbaan loopt afwisselend met de boven- of onderkant over met stoom verhitte cilinders en wordt daar stevig tegenaan gedrukt. Het water verdampt daardoor en het oppervlak wordt geëffend (gladgemaakt)

NabehandelenDe belangrijkste nabewerking van papier bestaat uit het doorvoe-ren van het gedroogde papier door het zogenoemde gladwerk. Dit kunnen twee of meer stalen of kunststof walsen zijn. De walsen worden met grote kracht op elkaar gedrukt. De oppervlakte van de papierbaan wordt hierdoor gladder gemaakt. Tegelijkertijd wordt het papier dunner.

Papier wordt ook wel behandeld met een superkalander. Dat is een stapel walsen, waar het papier zigzagsgewijs wordt door-

A Persen en drogen

A Glagmaken van het papier G Strijklagen aanbrengen


gevoerd. Het grote aantal en de hoge perskracht van de walsen zorgen voor een nog gladder effect dan een gladwerk in de papiermachine. Het extra glad maken van papier wordt ook wel satineren genoemd.

Als dat voor het gebruik nodig is, kan het papier op verschillende wijzen worden nabewerkt. Zo kan het worden gecoat. Een coating bestaat kortweg uit pigmenten (klei en krijt), bindmiddelen en hulpstoffen. Latex is een bindmiddel. Door de coating ontstaat het onderscheid gestreken/ongestreken papier. De gecoate papier-baan moet na het coaten opnieuw worden gedroogd (nadrogen). Bij Sizing (oppervlaktelijming) wordt het papier behandeld in een lijmpers. In de lijmpers wordt de oppervlakte van het papier van een laagje zetmeel, met of zonder papierhulpstoffen, voorzien.

VerwerkenAan het einde van de papiermachine wordt het papier tot brede rollen met een grote diameter opgerold. Zo'n rol wordt ook wel Tambour genoemd. Afhankelijk van de machinebreedte en dia-meter kan zo’n rol 25 ton wegen.

Met behulp van snijmachines kunnen de rollen tot verschillende breedteformaten worden verwerkt. Voor rotatiedruk (bedruk-ken van de rol in plaats van losse vellen papier) zijn de rollen nJe gereed. Met behulp van inpakmachines worden de papierrollen voorzien van een papieren beschermlaag voor transport. Voor vellendruk worden de rollen in een snijmachine tot vellen ge-sneden en op pallets gestapeld. Het snijden en inpakken is vaak geheel geautomatiseerd.

åå Informatiecentrum Papier en Karton. www. papierenkarton.org. Hoe wordt papier gemaakt?

A Oprollen van het afgewerkte papier op de Tambour, Versnijden van het papier in rollen en de afgewerkte rollen klaar voor transport naar de papiergroothandel.


Checklist papierÇ Welke funktie moet het drukwerk hebben? Moet het lang kunnen meegaan of is het om te lezen

en weg te gooien, moet het bestand zijn tegen zonlicht, ..Ç Welke indruk moet het wekken: luxueus, milieubewust.Ç Welk drukprocedé wordt toegepast?Ç Welk papiergewicht is economisch verantwoord? Heb ik echt een folder nodig van 170 g/m2?Ç Hoe wordt het drukwerk verspreid? Let op de posttarieven. Zo is een andere kwaliteit van papier

bij eenzelfde gramgewicht en bij eenzelfde aantal bladzijden voldoende om net in een hoger tarief te vallen.

Ç Let op de aangeboden planoformaten van een papiersoort. Zij helpen je een zo gunstig mogelijk uitgangsformaat voor een drukwerk te kiezen. Uit het plano papierformaat van 45 x 64 cm kun-nen 2 x 4 blz.-folders van 21 x 29,7 cm gehaald worden.

Ç Zijn er tekeningen en foto’s voorzien? Te ruw papier is niet geschikt voor fijne rasters.Ç Controleer de opaciteit van het papier door een papierstaal te leggen op een gedrukte tekst.

Zie je vaag de gedrukte tekst, dan is de opaciteit aanvaardbaar. Ç Kies het soort van papier bij aanvang van het grafische ontwerp.Ç Ga na of deze papiersoort te verkrijgen is in de kleur die je wenst, in het juiste gramgewicht en in

een gunstig planoformaat.Ç Ga na of ze ook in voldoende hoeveelheden verkrijgbaar zijn. Dit vermijdt soms onaangenaam

lange leveringstijden. Papier in fabricatie (wordt voor de klant op formaat gemaakt vanaf een bestelde hoeveelheid van 1,5 ton) heeft een leveringstermijn tot 6 weken!

Ç HoJe rekening met de invloed van PMS-kleuren op gekleurde papiersoorten.Ç HoJe rekening met de droogtijd van bepaalde papiersoorten. Ongestreken papier droogt trager

dan gestreken papier. Op ongestreken papier is er meer inkt nodig om eenzelfde dekking te krijgen als op gestreken papier.

Ç Vraag een dummy van het drukwerk, gemaakt met het papier waar uiteindelijk op gedrukt zal worden. Zo heeft je een idee van het uitzicht, het gevoel bij het doorbladeren en het totaalge-wicht (verzending!)

Ç Papier is heel modeonderhevig. Ga na of het gewenste papier nog wel in de collectie zit.


Inkt

Welke inkt wordt gebruikt hangt af van dit materiaal. Absor-

berende papiersoorten zullen de inkt gemakkelijk opzuigen

terwijl gladde papiersoorten en kunststof weinig of geen inkt

opzuigen. De droging zal daarom anders zijn, wat dan weer

gevolgen heeft voor de afwerking. Welke soorten inkt er bestaan

en welke eigenschappen ze hebben, leest je in dit hoofdstuk.

J PMS-inkten


InktfabricatieInkt wordt gemaakt op basis van pigmenten die aan de inkt kleur en dekking geven. De pigmenten, kleine gekleurde korreltjes worden d.m.v. een bindmiddel aan elkaar gehouden. Dit bindmid-del maakt de inkt dik en taai. Dunne inktsoorten bevatten naast pigmenten en bindmiddel een grote hoeveelheid oplosmiddelen zoals bv. alcohol of tolueen. De pigmenten bepalen samen met de binden oplosmiddelen en hulpstoffen de karakteristieken van de drukinkt. Deze karakteristieken zijn:

■■ kleurtoon; ■■ kleurintensiteit; ■■ dekkend of transparant;■■ lichtechtheid; ■■ schuurvastheid; ■■ geschikt voor voedingsmiddelen of niet (bv. placemats voor

wegrestaurants en hamburgerketens);■■ voor welk drukprocédé is de inkt geschikt; ■■ droogeigenschappen; ■■ breekechtheid of flexibiliteit;■■ geur.

DrukprocedeElke druktechniek vraagt zijn eigen inktsoort. Voor offset en hoogdruk worden vette, oliehoudende inkten (pasta) gebruikt. Voor diepdruk, zeefdruk en flexo gebruikt de drukker vloeibare inkten. Ook de snelheid van de pers en of het gaat om rotatie- of vellendruk beïnvloedt de inktkeuze..

A inktbakken offsetpers


InktsoortenEr bestaan verschillende inktgroepen, elk met hun eigen toepassing:

Dekkende en transparante inktenTransparante inkten worden gebruikt voor het drukken in quadri op wit of bleek papier. Met dekkende inkten kan men geen quadribeelden drukken. Ze worden gebruikt om de achtergrond onzichtbaar te maken. Toepassingen: drukken van een kleur op zwart of donker papier, drukken van een taalwissel witte tekst op een baanaffiche, krablagen voor een loterij.

Matte en glanzende inkten q PMS-inkten

Deze worden opgebouwd a.h.v. 9 basisinkten. De drukker mengt % van de kleuren tot hij de juiste PMS-kleur gevonden heeft. Veel gebruikte PMS-kleuren kunnen kant-en-klaar gekocht worden of worden vooraf in grote hoeveelheden door de drukker aangemaakt.

qQuadri-inktenDit zijn de inkten cyaan, magenta, geel en zwart volgens de Eu-roscale of SWOP-norm.

PrimersWorden gebruikt als eerste druklaag bij kunststoffen om de ver-dere bedrukking te vergemakkelijken.

VernissenTransparante inkten die het drukwerk beschermen. Er bestaat matte en glanzende vernis. Aan de glans mag men echter geen hoge eisen stellen. Daarvoor gebruikt men UV-lak.

A Quadri-inkt voor offset

A Diepdrukinkten

A Zeefdrukinkt


LakkenHoogglanzende transparante inkt en UV-lak die even sterk glanst als plastificatie. UV-lak is schadelijk voor het milieu.

DroogwijzeDrukwerk moet de tijd krijgen voor een geleidelijke droging voor-dat het verder kan afgewerkt worden. De droging is afhankelijk van een aantal factoren:

DrukkleurSommige pigmenten hebben een langere droogtijd nodig (bv. Relfex blue).

DrukdragerOngestreken papier zuigt meer inkt op dan gestreken papier. Dit papier droogt sneller. Bij gestreken papiersoorten zet de inkt zich vast op het papieroppervlak. Matte maco droogt daarbij trager dan gesatineerde maco.

WeersomstandighedenDe relatieve vochtigheidsgraad en temperatuur op de plaats waar gedrukt wordt, heeft een grote invloed op het drogingsproces. Men probeert in de werkplaats deze factoren zo stabiel mogelijk te houden.

InktlaagdikteHoe dikker de inktlaag (bv. bij grote volvlakken), hoe trager de droging.

DruktechniekZeefdrukinkten drogen veel trager dan bv. vluchtige diepdrukinkten. A Inkt manueel bijvullen of met een cetraal

inktsysteem


Soorten drogingWe onderscheiden de volgende soorten droging van inkten:

WegslagdrogingDe inkt dringt voor een deel in het papier en droogt voor een deel door verdamping. Deze techniek is geschikt voor ongestreken papier en karton. Er ontstaat weinig glans en ze kan worden toe-gepast bij lage productiesnelheden. Wegslagdroging is geschikt voor eenkleurendruk.

Oxydatieve drogingDe inkt droogt op basis van een chemische reactie met de lucht. Deze techniek is geschikt voor ongestreken papiersoorten en karton. Ver-werkingssnelheden lopen op tot 15.000 druk per uur met enkele uren nadroogtijd voor de afwerking. Er ontstaat een redelijke tot goede glans. Oxydatief drogen is geschikt voor één- of meerkleurendruk.

Infrarood-drogingDe inkt droogt in een eerste fase identiek aan oxydatief drogende inkten, maar wordt voor het op stapel leggen door infrarood licht bestraald; hierdoor ontstaat een “warme” stapel papier waarin de inkt sneller nadroogt. Verwerking van de plano vellen is reeds na één uur mogelijk. De glans is redelijk tot goed. De techniek is geschikt voor één- of meerkleurendruk en de verwerkingssnelhe-den lopen op tot 15.000 stuks per uur.

UV-drogingDe inkt wordt door ultraviolet licht bestraald direct na het druk-ken (in een extra druktoren). In de inkt verharden de oplosmid-delen onder invloed van het UV-licht. Deze manier van drogen is geschikt voor snelheden tot 6.000 stuks per uur en wordt

A Droogoven heatset rotatiepers

A Antismet poeder


gebruikt bij het bedrukken van papier, karton en kunststof. Deze techniek is geschikt voor het in-line of afzonderlijk nabehandelen van het gedrukte oppervlak met een UV-laklaag om een mat of een hoogglanzend effect te bekomen.

Heat-set drogingDeze inkten worden gedroogd door de inkt over verwarmde droogtrommels te laten lopen of door verhitting met gas. Hierna wordt het bedrukte materiaal over koelwalsen gevoerd. De tech-niek wordt in rotatieoffset toegepast voor snelheden tot 50.000 stuks per uur. Heat-set geeft een hoge glans.

Anti-smet poederHet gebruik van anti-smet poeder is in wezen geen droogtech-niek, maar een hulpmiddel om bij slecht drogende inkten een zeer kleine afstand tussen de vellen in de uitleg te creëren, zodat de verse inktlaag zich niet overzet op de achterzijde van het bovenop liggende drukvel. Het poeder wordt met behulp van een poederspuitinrichting op de bedrukte vellen gespoten. Bij grote volvlakken en afbeeldingen met egale rastertinten kan het een hinderlijk, onrustig effect geven.

Hoe gedraagt inkt zich? TackDit is kleefkracht van een inkt. Inkt met een te hoge tack kan vezels uit het papier losrukken.De meeste problemen met inkten zijn droog- en wegslagproblemen. Deze begrippen worden wel eens door elkaar gehaald. Wegslag betekent het indringen van de inkt in het papier, na indringing is de inkt handdroog maar niet doorgedroogd. Doordroging van de inkt gebeurt bijna altijd door A Inktmagazijn bij Drukkerij Deckers Snoeck.


oxidatie en dit neemt soms verscheidene uren in beslag. Om te kunnen wegslaan moet het papier de inkt kunnen absorberen, dit is niet altijd het geval.

Bij castcoated of synthetische papiersoorten kan de inkt niet in het papier dringen vanwege hun gesloten oppervlak. Zonder wegslag zal de inkt uitsluitend oxidatief drogen, de vellen komen dan ook niet handdroog uit de pers.

Bij kranten-of editiepapier slaat de inkt onmiddellijk en bijna vol-ledig weg. Bij deze twee voorbeelden zal dan ook met een totaal andere inkt gewerkt worden. Voor gestreken papiersoorten die een zekere mate van wegslag vertonen, gebruikt men inkten die zowel door wegslag als door oxidatie drogen. Papiersoorten die de inkt laten wegslaan zullen meer inkt nodig hebben om op kleur te komen, de inktgeving is dus hoger dan bij papiersoorten met een gesloten oppervlak.

Ook de drukpers en de aard van het werk beïnvloeden de keuze van de inkt. Drukkers die grote oplagen drukken en na recto bedrukking onmiddellijk moeten kunnen keren zullen inkten gebruiken die sneller wegslaan.

TrappingEen andere belangrijke factor is het inktaannamegedrag (trap-ping). Hiermee wordt uitgedrukt hoe een kleur die op een reeds gedrukte kleur wordt aangebracht, aangenomen wordt in verge-lijking met druk op het nog onbedrukte papier.

“Trapping” heeft hier niets te maken met de in de prepress gehanteerde trapping waarbij sprake is van overvul om het effect van registerverschillen te verminderen (“spread & choke”).Bij inktaannamebepaling wordt onderscheid gemaakt tussen

A Drooginstallatie achter een vellendruk-pers.

A Inktmagazijn bij Drukkerij Deckers Snoeck.

A inktmengmachine voor het aanmaken van PMS-inkten.


“nat-op-droog” en “nat-in-nat” drukken.

Er wordt van “nat-op-droog” drukken gesproken als een kleur rechtstreeks op het papier of op een reeds gedroogde kleur wordt gedrukt. Als een volgende kleur echter op een nog natte kleur wordt aangebracht, wordt van “nat-in-nat” drukken gesproken. Het drukken op meerkleurenpersen wordt gewoonlijk “nat-in-nat” druk genoemd.

Speciale inkten (zeefdruk)Zeefdruk leent zich bij uitstek voor speciale effecten. Veel ef-fecten hebben direct met inkt te maken. Geurinkt bijvoorbeeld. Als over dergelijk drukwerk wordt gekrast, zal er een luchtje ont-snappen aan meegedrukte minuscule en met geurstof gevulde pareltjes. Veel speciale inkt-effecten worden op waardepapier of bankbiljetten gebruikt om vervalsingen tegen te gaan. Deze geven vaak een verkleurd of vertekend beeld als ze bijvoorbeeld worden gekopieerd.

Zeefdruk is ook hiervoor de meest aangewezen druktechniek omdat speciale inkten door bepaalde bestanddelen zeer grof van structuur zijn en veelal in zeer dikke lagen moeten worden opgebracht Een kleine greep:

qBlacklight inktEen inkt die een geraffineerde beveiliging toevoegt aan uw druk-werk. Denkt je aan partyflyers, waardebonnen, wedstrijdloten, barrekeningen of -bonnen en entreebewijzen.

q Fluoriserende inkt Fluo kleuren zijn zeer heldere kleuren, die fluoresceren in het dag-licht als in UV-licht. Elke kleur kan worden geëvenaard zowel in

A Blacklight inkt

A Fluoricerende inkt


UV inkt als conventionele inkt. De lichtechtheid van fluoriserende inkten zijn gering maar in zeefdruk door de dikkere opbrengst beduiden langer dan gedrukt in offset.

qGeur inkt of Scratch n'SniffScratch n'Sniff, een in zeefdruk aan te brengen geurlaag, die door licht krassen of wrijven wordt geactiveerd. De geurinkten die Helder Zeefdruk toepast zijn van hoge, stabiele kwaliteit en heb-ben een lange duur en houdbaarheid. prikkelt een extra zintuig, waardoor een hoge attentiewaarde ontstaat. De inkt kan slechts een beperkt aantal maanden op voorraad staan. Daarna neemt de kwaliteit van de geurcapsules in de binder snel af. Enkele moge-lijke geuren die in ded innkt verwerkt worden: parfum, aardbeien, banaan, bier, bloemen,, wijn, chocolade, diverse kruiden,...

qGlow in the dark inkten Glow-in-the-dark inkten, is een echte hedendaagse sensatie in het donker. De verschiilende glow-inkten kunnen variërend in kleur en kracht.

q IJzerhoudende inkt Een overwegend grijs of donkerder getinte inktlaag die ijzer bevat Deze laag maakt het mogelijk dat je drukwerk aan een magneetstrip kan hechten. De inkt kan ook gedetecteerd worden voor verschillende beveiligingsdoeleinden. De inktlaag kan niet gemagnetiseerd worden.

qMetallic inkt Metalic inkten zijn er in diverse kleuren en effecten. Naast de meest voorkomende metallic inkten, zoals zilver en goud, is er

A Scratch n'Sniff

A'Glow in the dark' inkt

A Metallic inkt


tevens een scala aan kleuren. In alle uitvoeringen zoals verlopend van grof tot zeer fijn, sprankelend, mat of hoogglanzend.

q Parelmoerinkt, Pearl of Iriodin Een sprankelende inkt met een parelmoer effect, in verschillende fijnheden en kleuren.

q Schoolbordinkt Schoolbordeninkt, overwegend aangebracht in zwart of groen. Kan degewenst ook in andere kleuren worden gemengd. Het ruwe oppervlakte van de inkt maakt het mogelijk om met krijt teksten of afbeeldingen aan te brengen, die met een droge of vochtige doek meerdere malen verwijderd kan worden.

q Scratch-Off-inkt Rub removable zilver en goud inkt. Krasse inktlagen die de basis vormen van elke geslaagde krasloterij. Scratch-off inkt is een van de meest gebruikte speciale inkten. Je kent de inkt van de vele krasloten Basis van de techniek is de speciale primer die je in offset al kunt aanbrengen. In feite drukt men hier een slecht hechtende inkt. Deze vaak zilverkleurige vlakjes moeten uiteraard vooral ‘dekkend’ zijn.

q Spiegelinkt, chrome- en folie-imitatie inkt Een zeer spiegelende inktlaag met een chroom uiterlijk. Deze inktlaag wekt de indruk dat op het drukwerk een foliedruk is aan-gebracht, maar dan tegen een fractie van de kosten van het oude procédé. Een uiterst strak en reflecterend oppervlak waarin men zich, bij gladde materialen, min of meer kan spiegelen. Bij uitstek geschikt voor autobrochures, wenskaarten en drukwerk met een metalen of RVS product.

A Parelmoerinkt

A Scratch off inkt

A Schoolbord inkt

A Spiegelinkt


q Thermochrome inkt Thermochrome inkten gekleurde inkten die reageren op tempera-tuur wisselingen, warmte of kou. In diverse gevoeligheden en kleuren verkrijgbaar. Deze inkt is tevens in diverse kleuren vormbaar. .

.

Andere kleursystemen

Buiten cymk en PMS vind je in de sofwarepaketten nog andere inkten zoals:

q DIC Color

Japans systeem met1280 CMYK-steunkleuren uit de DIC Process Color Note.

q Focoltone

763 CMYK-kleuren waarmee je prepress-overdruk en registra-tieproblemen kunt voorkomen door met de Focoltone-kaarten te bekijken uit welke kleuren de overdrukken bestaan.

q HKS

Gebruik dit Europese systeem wanneer je voor uw afdruk kleuren van het HKS-kleursysteem moet opgeven.

q Toyo

Bestaat uit meer dan 1000 kleu-ren die zijn gebaseerd op japanse drukinkten. Het TOYO Color Finder Book bevat gedrukte voorbeelden van Toyo-kleuren en is verkrijgbaar bij drukkers en bij bedrijven voor grafische ontwerpers.

Trumatch

Geeft voorspelbare CMYK-kleurovereenkomst met meer dan 2000 kleuren. Trumatch-kleuren dekken het zichtbare spectrum van de CMYK-kleuromvang in ge-lijkmatige stappen. De Trumatch Color Finder geeft maximaal 40 tinten en schaduwen van elke kleurtoon weer. Bovendien maakt dit systeem gebruik van uit vier-kleuren opgebouwde grijswaarden, waarbij verschillende kleurtonen worden gebruikt.

G Thermochrome inkt. Er verschijnt een vingerafdruk op het drukwerk door het verschil van temperatuur tussen de huid en de inkt.


EEN DRUKKER KIEZEN


We gaan hier dieper in op de praktische kant van het grafische productieproces: de keuze van een

drukker. En dat is niet zo eenvoudig. Iemand die voor de eerste keer drukwerk bestelt, vindt vaak

de juiste leverancier niet. Er zijn namelijk veel soorten drukwerk en evenveel soorten drukkers.

In dit hoofdstuk vind je een aantal tips om een drukker te selecteren.

De grafische marktWie de realiteit van de grafische markt onder ogen ziet, stelt vast dat er op korte tijd veel veranderd is. Het aanbod van drukwerk-opdrachten is teruggelopen. De productiecapaciteit is daarte-genover nog steeds ruim bemeten, mede door de drukpersen die steeds sneller en geautomatiseerd drukken. Drukwerkoplagen worden kleiner en de concurrentie neemt toe. Bovendien zijn de papierprijzen steeds aan prijsschommelingen onderhevig, wat een invloed heeft op het aantal bestellingen. Daarbij is de druk-kerijsector zeer kapitaalsintensief: grote investeringen zijn nodig om competitief te blijven.

Als logisch gevolg van dit alles is er een verhoogde prijsdruk bij de drukkerijen. Bij elke economische crisis is er en prijzenslag die nadelig is voor de kwaliteit van het drukwerk. Door de hevige concurrentie dalen de winstmarges. De klanten, die zelf ook onder grote druk staan om zo rendabel mogelijk te werken, eisen steeds kortere levertijden en worden kritischer wat de kwaliteit betreft. Door de verslechtering van de markt treedt


er schaalvergroting op. Meer en meer drukerijen fusioneren en specialiseren zich. Grootvolumedrukwerk verhuist naar de lage-loonlanden of naar Oost-Europa.

Drukkerijen die niet specialiseren of niet voldoende de nieuwe trends volgen (denken we maar aan publiceren op de iPad) verdwijnen. Kleine familiebedrijven hebben vaak moeite om gelijke tred te houden met de investeringsdruk en specialiseren in service en kortere levertermijnen.

De technische ontwikkelingen van de laatste jaren ( o.a. digitaal drukken en het Internet) hebben een grote invloed op de grafi-sche markt. Zo verschuift een deel van de drukorders van kleine drukkerijen naar de SOHO-markt (Small Office Home Office). De grens tussen zelf doen of uitbesteden wordt kleiner. Offsetdruk-kerijen kunnen we als volgt indelen:

Kleine familiebedrijvenBuiten de zaakvoerder die vaak én de productie opvolgt én klanten bezoekt werken er enkele drukkers en afwerkers. Deze bedrijven beschikken meestal over één- en tweekleurenpersen van klein formaat en enkele kleine afwerkingsmachines. Hun prijzen zijn vaak erg concurrentieel en ze zijn heel flexibel wat de leveringstermijnen betreft. Zij zijn gespecialiseerd in familie- en handelsdrukwerk.

Middelgrote bedrijvenDeze drukkerijen hebben meer arbeiders, een productieverant-woordelijke en één of meer vertegenwoordigers in dienst. Ze zijn uitgerust met enkele kleinere persen. Zij zijn gespecialiseerd in kleine oplagen (tot ong. 10.000 ex.).

A Grote drukkerijen hebben grootformaat vier- en meerkleurenpersen voor mid-delgrote en grote oplagen.

A Kleine drukkerijen werken met kleinere persen in één of twee kleuren en drukken vaak gelegenheidsdrukwerk.


Grote bedrijvenIn deze grafische bedrijven werken 50 personeelsleden of meer. Zij zijn goed gestructureerd en bieden een hele waaier van diensten aan (van ontwerp tot en met afwerking). Buiten enkele kleinere drukpersen hebben zij vooral grote vierkleurenpersen in productie (72 x 102 cm) waarvan sommige uitgerust zijn met een lakinrichting en drooginstallatie (vijf- en zeskleurenpersen) om grote oplages te kunnen drukken. Verder kunnen zij drukwerk veredelen, uitkappen en biegen, snijden, vouwen, nieten en/of garenloos afwerken. Sommige van die grote drukkerijen hebben een bindstraat voor het vervaardigen van garengenaaide boeken. Andere geven er de voorkeur aan dit werk uit te geven aan boek-binderijen. Zij zijn gespecialiseerd in het afwerken van brochures, boeken en catalogussen en bieden naast geniete ook nog garenloos en garengenaaid afgewerkte producten aan.

KeuzecriteriaDe klant wil drukwerk van onberispelijke kwaliteit, liefst eergis-teren geleverd en tegen een spotprijs. Dat is de dooddoener van elke drukwerkinkoper. Drukwerk bestellen is een complexe aan-gelegenheid. Goedkoop drukwerk bestaat niet. Er zijn wel slechte drukkers en die zijn duur.

Een goede drukker brengt je op de juiste weg en begeleid je bij het volgen van het productieproces. De keuze van een drukker is soms moeilijk, omdat het product, het drukwerk, op het moment van bestelling nog helemaal vorm moet krijgen. Je staat grote onzekerheden te wachten. Wie drukwerk inkoopt, koopt de som

• Hoekleinerdeoplage,hoetrager de drukpers draait en hoe hoger de stukprijs zal zijn.

• Bijhetdrukkenvankaternenzijn kleine katernen per pagina duurder dan grote. De prijs per blz in een katern van 16 zal goedkoper zijn dan de prijs per blz. in een katern van 4. Een katern van

16 blz. in één keer drukken is goedkoper dan die katern op te splitsen in 2 katernen van 8 of 1 katern van 12 + 1 katern van 4.

• Werkenmeteenkaftis duurder dan het drukken van een selfcover.

• Gebruikdeperszooptimaalmogelijk. De 2de kleur in een tweekleurenpers is goedkoop omdat de afschrijving van de pers reeds in de eerste kleur verrekend werd.

Weetjes


van papier, inkt, mankracht, machinecapaciteit en vakmanschap. Pas op het einde zal blijken of je krijgt wat je gedacht had in te ko-pen. Daarom is het niet aan te raden enkel naar de prijs te kijken. Het is veel beter te streven naar een langdurige relatie met één of meerdere drukkers. Om een antwoord te geven op de vraag welke drukker het beste past bij je opdracht, kan je rekening houden met volgende criteria:

specialisatie en techniek;kwaliteitsbeheersing en kostenbeheersing;flexibiliteit en levertermijn.

q Specialisatie en techniekAls een drukker zich gespecialiseerd heeft in een bepaalde pro-ductgroep zal heel zijn bedrijf daarop ingesteld zijn. Denken we maar aan een zeefdrukkerij die van UV-vernissen zijn specialiteit gemaakt heeft. Om na te gaan waarin de drukker gespecialiseerd is en om zijn machines en vakkennis te kunnen beoordelen, kan je enkele drukvoorbeelden en de technische fiche van zijn machine-park vragen.

Het is verstandig na te gaan wat het uitgangsmateriaal is geweest voor de realisatie van het getoonde drukwerk. Wie heeft de prepress verzorgd ? De klant zelf of de drukker ? Als je andere klanten kent van de drukker, vraag dan wat hun bevindingen zijn. Mond-aan-mond reclame is nog steeds de beste vorm.

Alhoewel de resultaten van de verschillende druktechnieken dicht bij elkaar liggen, zijn er toch nog steeds verschillen die bepalend kunnen zijn voor de keuze. Zo is het niet verstandig een 16 blz.-bro-chure in quadri te bestellen bij een drukker die enkel per 2 blz in twee kleuren kan drukken. Dat is om hoge prijzen vragen. Heb je

A Een rotatiedrukkerij is gespecialiseerd in grote oplages brochures en tijdschriften.

A Tweekleurenpers voor het bedrukken van enveloppes


bv. 150.000 A4-brochures te drukken, dan kan dat enkel rendabel gedrukt worden via rotatie. Heb je een kleine oplage zelfklevers, dan is zeefdruk of digitaal printen de aangewezen techniek. Maar generaliseren is zeer gevaarlijk. Probeer daarom voldoende gegevens te verkrijgen voor je een beslissing neemt. Vraag raad aan je leverancier(s).

qKwaliteitsbeheersingHoe beheerst de drukker de kwaliteit ? Zijn z’n persen computer-gestuurd ? Gebruikt de drukker de meegeleverde kleurenproeven bij het starten van de persen? Controleert hij regelmatig gedruk-te vellen (bijvoorbeeld. elke 1000 vellen)? Zijn de vellen droog genoeg voor hij met de afwerking begint ? Indien je twijfelt of zeker wilt spelen, ga dan aan de pers een “goed-voor-druk” geven. Je krijgt op die manier de kans om de kleuren en de drukkwaliteit zelf te beoordelen. Bij kwaliteit denken we ook aan een vlekkeloze afwerking en een stevige verpakking. Controleer altijd de kwali-teit van het drukwerk voor je de afleveringsbon tekent.

q Prijs- en kostenbeheersingDe prijs alleen is een slechte maatstaf om een drukker te kiezen. Een drukker kan goedkoop zijn maar levert bijvoorbeeld altijd te laat. Als je een offerte krijgt en die valt veel goedkoper uit dan de concurrentiële offertes, pas dan maar op. Sommige drukke-rijen duiken onder de marktprijs om het order binnen te halen en zo hun persen te laten draaien. De drukker zal dan op andere posten zoals papier, kwaliteit of inktsoort besparen om toch nog winstgevend te drukken. Bij een volgende offerte zal hij, voor het-zelfde werk, een hogere prijs aanrekenen. Bij drukkerijen is “een goedkopere prijs” een veel gebruikte praktijk om nieuwe klanten

Calculatie tot factuur

Prijsvraag KLANT

Voorcalculatie DRUKKER

Offerte DRUKKER

Bestelbon KLANT

Orderbevestiging DRUKKER

Nacalculatie DRUKKER

Factuur DRUKKER

Leverbon DRUKKER


te maken. Eens de klant “binnen” is, zal een volgende bestelling duurder uitvallen.

Niet alleen de drukker marchandeert met zijn prijzen. Ook de drukwerkinkoper speelt het spel. Vaak gebruiken hij een con-currentiële drukker als calculatiebureaJe om zo vervolgens de drukker, die de voorkeur geniet, onder druk te zetten, of anderen tegen elkaar uit te spelen. De houding is immers in veel gevallen: “Drukwerk = drukwerk = drukwerk,; wat kost het bij jullie?”. De grafische industrie heeft daar nauwelijks een goed antwoord op en dus is “de laagste prijs” het inkoopargument dat vaak ge-bruikt wordt om het order te plaatsen.

Koehandel is altijd een negatieve vorm van onderhandelen. Het is een gemakkelijke techniek waarmee de inkoper de drukker in

J Vraag altijd naar de technische fiche. Je vindt daar de types van drukpersen, het aantal kleuren en de formaten op terug


het nauw kan drijven. In toenemende mate worden drukkers hiermee geconfronteerd. Alles hangt af van de commerciële be-langen die met specifieke orders gepaard gaan, met de nadruk op dat “specifieke”. Het aannemen van een order onder de kostprijs kan slechts incidenteel plaatsvinden. Geld blijven verdienen is immers noodzaak voor het voortbestaan.

De vraag is evenwel: wat is de kostprijs precies? Of bestaat “de” kostprijs niet? De kostprijs voor gestandaardiseerd drukwerk is behoorlijk transparant door aanbestedingen en de invloed van professionele inkopers. Met de opkomst van zogenaamde “print portals” neemt dit steeds verder toe. Print portals zijn de virtuele

A Kwaliteitsbeheersing. kleurcontrole met een fotospectrometer. Alle gegevens worden ingelezen en naar de pers doorgestuurd.

Wat zijn de prijsvariabelen in

drukwerk?• Vaste kosten: of je nJe

1.000 of 150.000 exemplaren

bestelt, bepaalde kosten blijven

dezelfde zoals ontwerp,

fotografie, prepress, grootmon-

tage en kopie.

• Oplagekosten: dit zijn de

variabele kosten bepaald, door

de papierkeuze, het aantal te

drukken blz. en de oplage.

• Materiaalkosten: papier,

inkt, machines en platen.

• Handling- en versprei-dingskosten: afwerking

(manueel), onder omslag

steken, stockeren, portkosten,

postklaarmaken en levering op

verschillende adressen.

Prijsvariabelen


drukwerkbemiddelaars, die met je communiceren via internet.Om de juiste prijs te bepalen is een goed werkend kostenbe-heersingssysteem van belang. Als de drukker niet weet wat zijn persen kosten of waar en wanneer er bij het drukken fouten zijn gemaakt, zal hij geneigd zijn op de factuur een groter bedrag aan te rekenen dan afgesproken werd in de offerte. Als hij je niet dui-delijk kan maken waarom er een verschil is tussen het offerte- en factuurbedrag moet je voorzichtig zijn. Hij beheerst z’n kosten niet. Een drukker die zeer nauwkeurig wil weten waarover het gaat voor hij zich aan een offerte waagt, heeft een goede kosten-beheersing. Dat is zowel in zijn, als in uw belang.

De drukker beschikt over een voor- en nacalculatiesysteem om prijzen te berekenen en na het drukken de factuurprijs te vergelijken met de offerteprijs. Een offerte wordt aangeboden op basis van een voorcalculatie, d.i. de berekening van de prijs aan de hand van een aantal variabelen zoals loonkosten, papierprijs, afschrijvingen, enz. De factuur wordt gemaakt nadat de drukker zijn werkelijke kosten vergeleken heeft met de voorcalculatie. Dit gebeurt in de nacalculatie.

Normaal gezien mogen deze twee bedragen niet te ver uit elkaar liggen. Is dit wel zo, dan is er op een bepaald moment in de productie iets mis gelopen. Die fout kan bij de drukker of de klant liggen. Heeft de drukpers onvoorzien stilgestaan? Heeft de klant een auteurscorrectie laten uitvoeren? Als de nacal-culatie nauwkeurig uitgevoerd werd dan kan de onverwachte prijsverhoging gemakkelijk opgespoord en verantwoord worden. Zo wordt duidelijk waar het voorspelde rendement gehaald of verbeterd wordt en waar niet. De drukker kan voor de volgende

A Vraag of je de drukkerij kan bezoeken en let op zaken zoals orde en netheid, onderhoud van de persen, veiligheid en de houding van het personeel.

A Bij een correcte prijs hoort een water-dicht kostenbeheersingssysteem. De drukker moet op elke moment weten welke kosten er gemaakt werden, zoals hier het opstarten van de drukpers.


keer meer kritische offertes uitbrengen. Met goed vastgelegde uitgangspunten en een goed calculatiesysteem is het maken van een betrouwbare calculatie/offerte relatief eenvoudig. Als de drukker zijn calculatie goed beheerst, wordt er een goede prijsstrategie gehanteerd en is het een zinvol marketing- en be-leidsinstrument. Op basis van de juiste calculatie kan de drukker werken met toeslagen en kortingen.

Een paar voorbeelden:

■■ Als de drukker in de prepress het aanleveren van een pdf-bestand voorziet en de klant levert een willekeurig digitaal bestand aan, kan een toeslag worden berekend.

■■ Als de klant bekend staat als trouwe en goede betaler, kan een korting worden toegekend.

■■ Bij structurele onderbezetting, of wanneer onderbezetting zich voordoet op bepaalde tijdstippen of wanneer orders nodig zijn om bepaalde ervaringen op te doen, kan de druk-ker nagaan welke kortingen kunnen worden toegekend. Omgekeerd kan een korte levertijd leiden tot een toeslag.

Als klant lig je ook mee aan de basis van het kostenplaatje. Doe je veel beroep doen op de organisatie van de drukkerij, dan dien je daarvoor te betalen. Ben je een “gemakkelijke” klant, dan kanjeJe in aanmerking komen voor kortingen.

Orders met weinig toegevoegde waarde die veel aandacht vra-gen, worden vaak bewust met een hogere prijs aangeboden. Met andere woorden: er kan bewust gestuurd worden op product-soorten/ klantentypen waar de drukkerij behoefte aan heeft. Een drukker die gespecialiseerd is in vierkleuren katerndrukwerk

A Kwaliteitscontrole onder normlicht is van crutiaal belang.


zal voor dat soort van orders doorgaans een goede prijs aanbie-den. Anderzijds zal hij kleine drukorders, bv. naamkaartjes of briefpapier in twee kleuren, bewust aan een hoge prijs aanbie-den. Dat soort van orders kost hem meer dan het opbrengt.

q Flexibiliteit en levertijdenDit is de wijze waarop uw werk wordt ingepast in de lopende or-ders. Een drukker heeft een aantal persen die continJe operationeel moeten zijn, willen ze renderen. Dagelijks wordt er een productie-planning gemaakt. Vaste orders krijgen vaak voorrang op de rest (tijdschriften, belangrijke klanten).

Als je een spoedopdracht heeft, moet de drukker nagaan of hij je werk tussendoor kan drukken. Is dat niet mogelijk dan adviseert hij om eventueel een andere papiersoort te kiezen, de oplage te splitsen (bijvoorbeeld. 500 dringende exemplaren eerst afwerken en de rest later), de afwerking te vereenvoudigen om toch nog op tijd te kunnen leveren.

Die flexibiliteit kan heel belangrijk zijn bij een langdurige relatie, omdat je er dan op kunt vertrouwen dat de drukker je niet in de steek laat bij onverwachte ontwikkelingen. Het is duidelijk dat je geen misbruik mag maken van zijn bereidwilligheid en niet op spoed moet aandringen als het niet strikt noodzakelijk is. De vol-gende keer zal de drukker je niet meer geloven.

Een drukkerij is tot op zekere hoogte een dienstverlenend bedrijf. Dat houdt in dat men tot op redelijke hoogte bereid is aan je wensen en eisen ten aanzien van de leveringstermijn tegemoet te komen. Goed georganiseerde drukkerijen kunnen soms on-waarschijnlijk korte levertijden realiseren. Meestal staat daar wel een hogere prijs tegenover (overuren, extra koeriers,...). Sommige

A Goed georganiseerde drukkerijen kunnen soms onwaarschijnlijk korte levertermij-nen realiseren


D Breng een bezoekje aan de drukkerij. Je kan dan met eigen ogen zien hoe netjes of georganiseerd ze is.

drukkerijen hebben niet die speelruimte in capaciteit en mankracht om die korte termijnen te halen. Je moet dit punt voor elk order opnieuw overwegen en er vooral met uw drukker over spreken. Als je een regelmatig terugkerende opdracht heeft (een periodiek, een tijdschrift), blijf dan bij dezelfde drukker. Hij zal voor je publikatie een voorraad papier inkopen zodat hij voordeliger kan drukken. Hij weet tevens vooraf wanneer uw order moet worden gedrukt, zodat hij tijdig de planning kan opmaken.

Doe de test en vraag om een rondleiding

Om een goed beeld te krijgen van de drukkerij is het verstandig een kijkje te nemen op de werkvloer. Een goede drukker zal je dan zeker niet weigeren, integendeel hij is trots op z’n drukkerij. Mag je geen bezoek brengen is dat een slecht teken. Waar moet je op letten bij het bezoek?

■■ Ligt de drukkerij er ordelijk en verzorgd bij?■■ Zien de persen er onderhouden uit?■■ Loopt het personeel er blij gezind bij?■■ Wil hij een antwoord geven op je vragen?■■ Is het papier en de gedrukte werken ordelijk gestapeld.■■ Is er een duidelijk aangegeven gangpad tussen de persen?■■ Is de drukkerij goed verlicht? ■■ Is er normlicht aanwezig?

• Kanjededrukkerijbezoeken?• Kanjeeen“goed-voor-druk”

gevenaandepers?• Magjecontactopnemen

metdeprepressafdeling?• Watzijndebetalingscondi-

ties?• Hoeveelwerkbesteedthij

uitenaanwie?• Brengthijjeopdehoogte

alshijwerkuitbesteedt?• Hoeenwelkeproevenl

everjeaan?• Welkeextrakostenreken

hijjeaan?(bvlevering)• Hoemoetjehetmateriaal

aanleveren?

Vragen stellen


PRIJSVRAAG, OFFERTE EN BESTELBON


Nadat je de juiste drukker gevonden hebt, kan je beginnen met een offerte te vragen.

Je wil immers graag weten wat je mooie brochure zal kosten. Je start met een prijsvraag waarin je

alle technische specificaties in detail opneemt. Op basis hiervan bezorgt de drukker je

een offerte. Het onderhandelen kan beginnen...

PrijsvraagJe begint met het indienen van een prijsvraag bij één of meerdere drukkers. Drukwerk is stukwerk en het is zeer gevaarlijk van prij-zen te veralgemenen. Een offerte bied je inzicht in de kostenop-bouw. Als zich dan een discussie ontspint over de verkoopprijs, is direct zichtbaar wat de eventuele “rek” is voor een prijsverlaging. Of ... welke besparingen mogelijk zijn als je enkele activiteiten zelf verzorgt. Voor de drukker is de calculatie een commercieel instru-ment en een instrument om inzicht te krijgen in het rendement van een drukorder.

Vraag steeds offertes bij een drietal leveranciers. De specificaties in de prijsaanvraag moeten voor alle leveranciers dezelfde zijn. Het gaat niet op om aan de eerste drukker een prijs te vragen voor 10.000 ex. en aan de tweede een prijs voor 25.000 ex. Deze offertes kunnen niet met elkaar vergeleken worden. Kies vóór je de prijsofferte opstelt de meest geschikte leverancier. Kennis van de verschillende persen en druktechnieken is hier van het grootste belang. De frequentie van verschijning (bv. tijd-


schrift) beïnvloedt de aankoopprijs van het papier. De papierinko-per in de drukkerij kan gunstige voorwaarden onderhandelen bij grote oplages en voor publicaties die regelmatig verschijnen. Voeg steeds een model of een schets van het werk bij de prijsaanvraag. Vermeld ook duidelijk hoe je het basismateriaal zal aanleveren.

Zijn dat kant-en-klare pdf-en? Lever je een tekst en foto’s aan of moet de drukkerij zelf voor alles zorgen? Omschrijf ook duidelijk hoe en

Om een correcte prijs te kunnen berekenen, heeft de drukker volgende elementen nodig. Ze moeten dan ook in de prijsaanvraag staan:

q Algemene gegevens■■ naam van het werk.■■ beschrijving: brochure, folder,...■■ datum.

q Technische gegevens■■ oplage en 1000-meerprijs.■■ aantal blz kaft.■■ aantal blz binnenwerk.■■ open formaat (binnenwerk en kaft).■■ gesloten formaat (binnenwerk en kaft).■■ drukkleuren recto en verso kaft.■■ drukkleuren R/V binnenwerk.■■ aflopend gedrukt of niet.■■ papier kaft.■■ papier binnenwerk.■■ aantal taal- en versieversies ■■ veredeling.

■■ afwerking.■■ verpakking.■■ transport.

q Aangeleverde materiaal■■ InDesignfiles met beelden en fonts.■■ drukklare pdf per blz + proeven.■■ Tekst en beelden en schetsen van de

lay-out (de drukker maakt op)).

q Leveringsmodaliteiten■■ leveringsadres.■■ datum.■■ te respecteren planning.


waar er geleverd moet worden en welke verpakkingswijze je wenst. Dit kan een invloed hebben op de prijs.Indien je op het moment van de prijsaanvraag nog geen zekerheid heeft over de juiste oplage vraagt je een basisprijs voor één oplage en een prijs per 1000 ex. meer. Indien de oplage dan toch hoger ligt op het moment van de bestelling kan je zelf uitrekenen wat de exacte prijs zal zijn door de 1000-meerprijs te verrekenen.Schrik je van de prijs, ga dan na waar je eventueel op kunt besparen.

Overleg daarover met de drukker. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat je een te dure papiersoort gekozen heeft. Op een goedkoper pa-pier krijg je misschien even goede resultaten. Je kan ook besparen op het aantal kleuren, op de afwerking, en natuurlijk op de oplage. Als je genoeg heeft aan 5.000 brochures heeft het geen zin er 7.000 te laten drukken.

Een ongunstige prijs kan ook aan het gekozen formaat liggen. Een drukker werkt steeds met standaard papierformaten waaruit op een voordelige manier een aantal exemplaren kan gehaald worden. Indien je bijvoorbeeld voor een vierkante folder kiest, dan brengt dit veel papierverlies met zich mee. Hetzelfde geldt voor omslagen. De meeste papierfabrikanten bieden standaard-formaten aan. Voor andere formaten worden duurdere prijzen aangerekend, want zij moeten speciaal gefabriceerd worden. Indien je twijfelt over de papiersoort, vraag dan een aantal monsters of een dummie.

Bij de beoordeling van de offertes moet je ze goed met elkaar ver-gelijken. Bepaalde elementen zullen bij de ene drukker wel in de prijs inbegrepen zijn, andere elementen dan weer niet. Som-mige drukkers rekenen bijvoorbeeld extra kosten aan als je een

Drukkerij MagentaMr. Guido Janssens

Muggenberglei 122100 Deurne

Antwerpen, 12 februari 2012

Beste Guido,

Gelieve uw beste prijs te geven voor het volgende ontwerp:Brochure Vakantiegenoegens.

Oplage: 15.000 ex., waarvan 9000 Nl. en 6000 Fr. + 1000 meerprijs.Formaat open: 210 x 297 mm.Formaat gesloten 148 x 210 mm.Aantal blz kaft: 4.Aantal blz. BW: 32.Druk kaft: recto/verso Quadri aflopendDruk BW: reco/verso 2 kleuren: zwart + PMS 032C, taalwissel zwart.Afwerking: vouwen, nieten en schoonsnijden.Verpakking: verpakken per taal in dozen.Levering: 1 adres Brussel.Prepress: drukklare pdf per bladzijde en proef.

Alvast bedankt.Met vriendelijke groeten,

Bruno Vanheirweghe

A Voorbeeld prijsvraag


“goed-voor-druk” komt geven aan de pers en vermelden dat ook expliciet op de offerte.

BestellingAls je tot een overeenkomst gekomen bent is het tijd om de bestel-bon te maken. Leg de opdracht steeds schriftelijk vast en specifieer zo volledig mogelijk. Een drukwerkopdracht formuleren is het afsluiten van een overlegperiode.

Je dient eerst met alle betrokkenen te praten over de mogelijkhe-den, voordat je je eisen op papier zet. De elementen die moeten voorkomen op de bestelbon staan in het kader op vorige blz. Als je de bestelbon gemaakt heeft, zorg er dan voor dat je een dub-bel bewaart en vraag de drukker om een orderbevestiging. Zo ben je zeker van de levertermijn en van de gemaakte prijsafspraken.

Offerte per type drukwerkAfhankelijk van het soort drukwerk kunnen de specificaties op de prijsaanvraag en offerte verschillen. Hieronder krijg je een overzicht van de verschillende drukwerken met de gepaste specificaties.

q Leaflet/affiche/briefpapier/naamkaartjesDit drukwerk wordt niet gevouwen, enkel schoongeneden. Het bestaat uit één bladzijde en wordt op één papiersoort gedrukt.

q FoldersDit drukwerk heeft als voornaamste kenmerk dat het gevouwen wordt, zodat er een meerdere bladzijden ontstaan. Er wordt weer gedrukt op één papiersoort.


qBrochuresDit is al ingewikkelder. We moeten katernen drukken (veelvou-den van 4) die worden samengeniet bij de afwerking. Er kan ge-kozen worden voor één papiersoort (selfcover) of voor meerdere papiertypes als er een verschil is tussen kaft en binnenwerk.

q TijdschriftenDit is vergelijkbaar met een brochure. Er wordt gelijmd of geniet afgewerkt, afhankelijk van het aantal katernen en de gewenste uitstraling.

qBoekenHier maken we een onderscheid tussen kaft en binnenwerk qua papierkeuze. Op de prijsvraag/bestelbon is de opsplitsing tussen kaft en binnenwerk noodzakelijk. Verder kan er gekozen worden uit verschillende soorten afwerking zoals naaien, lijmen of gekarton-neerd binden.

q ZelfkleversHier is de keuze van de druktechniek belangrijk. We kunnen zelf-klevers drukken zowel met offset, zeefdruk als met flexodruk en we kunnen een keuze maken uit vellen, rollen of voorgemaakte etiket-ten. De keuze van het papier en het aantal kleuren zijn belangrijk.

qMailingDit product bestaat uit verschillende drukwerken (brief, folder en antwoordkaart) die in een omslag moeten. Bovendien is de nabe-handeling (het onder omslag steken) een job die de drukker ook kan verzorgen. Het maken van een prijsvraag voor een mailing is bijgevolg nogal ingewikkeld. Alle elementen van de mailing moeten apart gedrukt worden, maar komen wel samen op de prijsvraag / bestelbon. Opsplitsen is noodzakelijk.

A Een gekartonneerd boek bestaat uit aan elkaar genaaide katernen met een met linnen beklede harde cover.

A Een mailing bestaat uit verschillende onderdelen die apart gedrukt en daarna verzameld worden.

A Tijdschriften worden in rotatie gedrukt en bestaan uit gelijmde of geniete katernen met kaft uit een al dan niet dikkere pa-piersoort. Als de kaft uit hetzelfde papier bestaat als het binnenwerk dan spreken we van een selfcover.


CORRECTAANLEVEREN


Wanneer je opmaak klaar is dan kunnen de bladzijden naar de drukker onder de vorm van pdf-

bestanden. Vermits er alleen nog maar gebruik gemaakt wordt van Computer-to-Plate (en we dus

spreken van een workflow die volledig digitaal is) is het correct aanleveren van pdf-bestanden

een must. InDesign opmaak klaar?

Preflight in InDesign

Geen fouten meer?

PDF vanuit InDesign

Preflight PDF Acrobat/Pitstop

Geen fouten meer?

PDF naar drukker

Impositie PDF

Impositieproef naar klant

Geen fouten meer?

Drukplaten

Wanneer je opmaak klaar is en de klant heeft zijn goedkeuring gegeven, moet je nog een aantal handelingen uitvoeren in InDe-sign om een drukklare pdf per bladzijde te krijgen.

PreflightJe voert een laatste controle uit van alle bladzijden van het drukwerk. Deze controle doe je visueel op een print en met het Preflight-venster in Adobe InDesign™.

Visuele controle op een printWat moet je zeker checken?

qDocumentinstellingen■■ Werd er afloop voorzien? (minnimum 3 mm)- te controle-

ren met het venster Preflight■■ Klopt het formaat?■■ Staan alle tekens op de bladzijde (vouwen snijtekens)

q Tekst■■ Zijn alle lettertypes goed afgedrukt?- te controleren met

het venster Preflight Ontbreken er geen elementen op de

PRINTER TECHNIEKEN


pagina en is er geen tekst weggevallen?- te controleren met het venster Preflight

■■ Werd de tekst goed uitgevuld?■■ Klopt de witverdeling tussen de tekstonderdelen?■■ Werd de tekst niet te dicht tegen de rand van de blad-

zijde gezet? Deze teksten kunnen wegvallen bij het schoonsnijden op de snijmachine of in de driesnijder van de nietmachine- te controleren met het venster Preflight

■■ Staan er geen fouten meer in titels, ondertitels, adres? Dit zijn crutiale teksten waar de klant soms eens overkijkt bij de correctierondes. Zeker als hij de tekst zelf geschreven heeft.

■■ Klopt de bladzijdenummering en komt ze overeen met de inhoudsopgave en de index? Oneven nummering voor een rechterpagina en even nummering voor een linkerpagina.

■■ Zijn de afbrekingen juist (volgens de spellingsregels) en krijgen afgebroken woorden geen onbedoelde betekenins ( bv. ge-kregen /gek-regen).

qBeeld■■ Zijn de beelden scherp.■■ Hebben de beelden de juiste resolutie-

te controleren met het venster Preflight ■■ Passen de beelden netjes in het kader? (geen wit randje-

tussen foto en kaderrand!)■■ Staan alle beelden op hun juiste plaats? ■■ Werden de beelden niet per ongeluk gespiegeld?■■ Werden de beelden proportioneel geplaatst? -

te controleren met het venster Preflight

vakantie

Snijzone: een tolerantie van 2 mm is nodig

Alle elementen die niet mogen weggesneden worden moeten buiten de gele lijn blijven

Afloop: zorg ervoor dat alle elementen die aflopend moeten gedrukt worden 3 mm voorbij de snijlijn staan

vakantieHet resultaat na het snijden. Er is een klein stukje tekst weggesneden omdat het te dicht tegen de rand van de bladzijde stond.


Controle met de functie "Preflight" in InDesignGebruik voor het preflighten de instellingen die overeenkomen met deze die je gebruikt voor het maken van de pdf.

Voor het maken van een pdf voor vierkleurendrukwerk op een vellenoffsetpers gebruik je de pdf-instelling "SheetCmyk_1v4". Het preflighten van het InDesign-document doe je dan met het VIGC-profiel "VIGC_v2.0_Prepare for SheetCmyk_1v4".

Open het preflightvenster en selecteer het profiel. In het venster worden de fouten weergegeven. Het is de bedoeling dat je deze allemaal corrigeert tot je geen fouten meer hebt. Vervolgens kan je veilig een pdf exporteren.

PDF makenOpen het preflightvenster en selecteer het profiel. In het venster worden de fouten weergegeven. Het is de bedoeling dat je deze allemaal corrigeert tot je geen fouten meer hebt. Vervolgens kan je veilig een pdf exporteren.

De Preflight-instellingen kan je downloaden van

www.vigc.be. Elke instelling begint met "VIGC_v2.0_Prepare for...".

Er zijn in totaal 13 preflightprofielen.

J Kies in het venster "Adobe PDF exporte-ren" bij "Uitvoer" het juiste uitvoerprofiel G Laad in het venster "Voorinstellingen Adobe PDF" de PDF-profielen van de Ghent PDF Workgroup.

PRINTER TECHNIEKEN


Dit doe je op basis van de juiste exportinstellingen. Gebruik nooit de instellingen die standaard in Adobe InDesign™ geïnstalleerd zijn maar gebruik deze van de Ghent PDF Workgroup (www.gwg.org). Dit zijn de PDFX/Plus-instellingen, gebaseerd op de ISO-norm PDF/X-1a. Op de volgende bladzijde staat een overzicht van de instellingen met de markt waarvoor ze gebruikt worden. Installeer de pdf-instellingen en exporteer de drukklare pdf.

■■ Navigeer naar Bestand > Voorinstellingen Adobe PDF > Definiëren en klik op de knop "Laden" in het venster

■■ Selecteer vervolgens de profielen die je wil gebruiken. ■■ Klik dan op "Gereed". ■■ Nu kan je een drukklare pdf exporteren via

"Bestand exporteren" of cmd + E. ■■ Selecteer in het venster de juiste instelling.■■ Kies tenslotte in het onderdeel "Uitvoer" het

juiste papierprofiel. ■■ Alle andere instellingen staan goed. Je hoeft alleen nog maar

op knop "Exporteren" te klikken en de pdf wordt gemaakt.

Preflight pdf in AcrobatWanneer je pdf klaar is, voer je nog een ultieme controle uit in Adobe Acrobat™ en/of Enfocus Pitstop™. Je "prefligt" de pdf met de instelling die overeenkomt met diegene die je gebruikt hebt om de pdf te maken. In Adobe Acrobat™ is dat dus "Sheetfed offset (CMYK)". Zijn er geen fouten dan kan je de pdf doorsturen naar de drukke. Worden er in het prefligt rapport toch "errors" of "warnings" gemeld dan moet je deze eerst corrigeren in Adobe Acrobat™, Adobe InDesign™ of Enfocus Pistop™..

!

InDesign

PDF

Acrobat

Exporteren PDF/X-PLUS

Preflight in Acrobat / Pitstop

Warnings: individueel te bekijken en eventueel corrigeren.

PDF is in orde.

PDF is is fout: corrige-ren in Acrobat, InDesign of Pitstop.

A Selecteer in het preflight-venster van Adobe Acrobat Pro de instelling die overeenkomt met diegene die je gebruikt hebt om de pdf te exporteren. Je vindt deze instellingen onder "Prepress".


Overzicht PDF-instellingen Ghent PDF Workgroup

qAdvertenties■■ NewspaperAds 1v4 voor kranten, tot 133 lpi, in CMYK en/of steunkleur.■■ Magazineads 1v4 voor magazines, tot 175 lpi, in CMYK + spot.

qCommercieel drukwerk vellen■■ SheetCmyk 1v4 enkel CMYK, tot 175 lpi■■ CmykVeryhires 1v4 enkel CMYK, meer dan 175 lpi of FM-raster■■ SheetSpotLoRes 1v4 CMYK + steunkleur, tot 133 lpi■■ SheetSpotHiRes 1v4 CMYK + steunkleur, tot 175 lpi■■ SpotVeryHiRes 1v4 CMYK + steunkleur, meer dan 175 lpi of FM-raster

qCommercieel drukwerk rotatie (coldset) met toegestane medium resolutie ■■ WebCmykNews 1v4 enkel CMYK, tot 133 lpi■■ WebSpotNews 1v4 CMYK + steunkleur, tot 133 lpi

qCommercieel drukwerk rotatie (headset + diepdruk)■■ WebCmykHiRes 1v4 enkel CMYK, tot 175 lpi■■ WebSpotHiRes 1v4 CMYK + steunkleur, tot 175 lpi

qZeefdruk - Large print format■■ ScreenPrintCmyk 1v4 enkel CMYK■■ ScreenPrintSpot 1v4 CMYK + steunkleur

J Alle PDF-joboptions die je installeert om een PDF te exporteren vanuit InDesign zijn te herkennen aan één van deze twee iconen (links oude versie, rechts nieuwe versie).


PREPRESS EN IMPOSITIE


Wanneer je opmaak onder de vorm van pdf-bestanden bij de drukker is,moeten deze uiteindelijk

op drukplaten worden belicht. De teksten en beelden in je pdf worden omgezet naar rasterpun-

ten. Dit proces noemen we “rippen”. Om dit te begrijpen, staan wen even stil bij de rastertechno-

logiën en welke problemen er kunnen ontstaan bij het omzetten naar rasterpunten.

RasterenEen raster is een verzameling zwarte puntjes die in grootte en dikte verschillen naargelang de grijswaarde van het origineel. Als u een gedrukte foto bekijkt (bijvoorbeeld in een krant) dan zal u merken dat de puntjes verder of juist dichter bij elkaar staan. Hoe kleiner de rasterpuntjes en hoe verder ze uit elkaar staan, hoe lichter de toonwaarde zal zijn op het drukwerk. Hoe groter de puntjes en hoe dichter ze bij elkaar staan, hoe donkerder de tint is. De pers drukt gewoon al de rasterpuntjes die allen evenveel inkt opnemen. De grootte, de richting en het patroon van deze puntjes veroorzaken een optische illusie die het raster op het originele halftoonbeeld doen lijken.

De puntgrootte in een welbepaald deel van het gerasterde beeld wordt in % uitgedrukt. Dit noemen we de rastertoonwaarde. Een volvlak bestaat uit 100 % van de bedrukte oppervlakte (schaduw-partijen), een 50%-punt bedekt slechts de helft ervan (midden-toon). Toonwaarden in de lichte partijen worden aangegeven door punten van 2 tot 10 % (hooglichten).

PRINTER TECHNIEKEN


Een halftoon wordt eveneens met een scanner gereproduceerd. Het beeld van het halftoonorigineel wordt gedigitaliseerd, m.a.w. opgedeeld in kleine puntjes, pixels genoemd, Dit gebeurt volgens een bepaalde resolutie.

De resolutie is bepalend voor de fijnheid van het beeld. Hoe meer puntjes per vierkante cm, hoe fijner het beeld zal op-gebouwd zijn. Digitaliseren betekent dat elke pixel een bepaalde binaire waarde (uitgedrukt in bits) krijgt, overeenkomstig de grijswaarde die vastgesteld is door de scanner. Voor lijnwerk heb-ben we gezien dat die waarde 0 of 1 is of 21 = 2. Voor een halftoon hebben we per pixel 256 (grijs)waarden of 28 = 256. Een halftoonbeeld, opgebouwd uit pixels, wordt in de vaktaal en 8 bits-beeld genoemd. Elke pixel vereist nl. 8 informatiebits. Voor kleuren hebben we een 24-bits beeld of een beeld opgebouwd uit 256x256x256 toonwaarden. De zilverkorrel in de traditionele prepress werd vervangen door de pixel, de digitale tegenhanger.Rond het digitaliseren van beelden worden een aantal begrippen met elkaar verward. We maken een onderscheid tussen:

■■ ppi (pixels per inch): de scanresolutie;■■ dpi (dots per inch): de belichters- of schrijfresolutie;■■ lpi (lines per inch): de rasterliniatuur.

De scanresolutie wordt uitgedrukt in ppi en is de fysieke resolutie van bijvoorbeeld 300 pixels per inch. De scanner bevat 300 CD-sensoren per inch (2,54 cm). De scanresolutie moet minstens twee maal zo hoog zijn als de rasterliniatuur (lpi). Op die manier is er ge-noeg informatie voor een goede beeldweergave en blijven de pixels zo klein dat het oog ze niet afzonderlijk ziet. Voor een rasterliniatuur van 150 lpi hebben we een scanresolutie van 300 ppi nodig.

A De scanresolutie moet minstens twee maal zo hoog zijn als de rasterliniatuur (lpi)


De schrijfresolutie is het aantal dots per inch van de belichter. Bij het uitbelichten worden de ingescande pixels vertaald naar ras-terpunten die in grootte variëren. De grijswaarden die tijdens het scannen aan een pixel werd toegekend, moeten bij het belichten vertaald worden in een combinatie van zwart en wit. Elk raster-punt ligt in een schrijfrooster dat opgebouwd is uit een aantal printerdots. De laserstraal van de belichter schrijft die dots naast elkaar tot ze samen het rasterpunt vormen (zie tekening). De rasterliniatuur is het aantal lijnen per cm of per inch op film en in druk. Hoe hoger de rasterliniatuur, hoe beter de toon- en kleurweergave in druk, hoe fijner de detaillering van het beeld. De keuze van de rasterliniatuur hangt af van een aantal factoren zoals papier en druktechniek. De meest gebruikte liniaturen voor een aantal papiersoorten in inch :

■■ dagbladpapier: raster 65 tot 85;■■ offsetpapier: raster 100 tot 120;■■ maco houthoudend: raster 85;■■ maco houtvrij: raster 133 tot 150;■■ kunstdruk: raster 175 tot 300.

Printerdot

Rasterpunt

A Fijne rasterliniatuur (150 lpi) A Groffe rasterliniatuur (100 lpi)

PRINTER TECHNIEKEN


Afhankelijk van de druktechniek gebruiken we volgende rasters:

■■ offset: 133, 150, 175, 200 lpi■■ zeefdruk: 100 tot 133 lpi■■ diepdruk: 150 tot 200 lpi

Als we een pagina (tekst en beeld) willen belichten, moeten de pagina-elementen (tekst en beeld) omgezet worden naar de voor de belichter afdrukbare dots. Een belichter kan nl. enkel puntjes “schrijven”. Dit omzetten gebeurt met de raster image processor. De taal die ervoor zorgt dat de pagina-elementen worden omge-zet naar dots is PostScript. Deze paginabeschrijvingstaal werkt resolutie-onafhankelijk en verwerkt de teksten en de beedlen zodat ze kunnen belicht worden op plaat. Dé beslissende factor voor de uiteindelijke kwaliteit van de af-druk is de resolutie. Deze wordt uitgedrukt in dots per inch (dpi). Hoe meer puntjes per inch, hoe kleiner de kans is dat ons oog die kleine puntjes toch nog afzonderlijk ontwaart, en hoe beter de beeld-, toon- en kleurweergave. Tekst opgebouwd uit punt-jes met een resolutie van minder dan 300 dpi, zal een duidelijk “zaagtandeffekt” vertonen; de tekst is aan de randen gekarteld en wordt daardoor nauwelijks leesbaar. Bij 2400 dpi zullen de letters mooi rond zijn. Het blote oog zal de “gekartelde” rand niet meer ontwaren. Op basis van die resolutie kunnen we de belichters indelen naar hun kwaliteit:

■■ 600 - 1200 dpi: de resolutie van laserprinters;■■ 2400 - 5240 dpi: resolutie op belichter;

Door de complexiteit van een taal zoals PostScript is de RIP de belangrijkste component geworden voor wat betreft de snelheid van het ganse zet- en opmaaksysteem. Het feit dat een belichter 10

A Boven: externe RIP. Onder: plaatbelichter


minuten nodig heeft voor één bladzijde is volledig irrelevant als de RIP voor diezelfde pagina 30 minuten rekentijd nodig zou hebben.

RastertoonwaardeElke kleur, of het nu een quadrikleur is of een PMS-inkt kan gedrukt worden als een volvlak of een rastertoonwaarde. Een rastertoonwaarde wordt in % uitgedrukt. 100% wil zeggen dat de kleur als een volvlak wordt gedrukt.

PostScriptPostScript printerbeschrijvingIn verreweg de meeste gevallen zal een compu terprogramma de PostScript-opdrachten genereren. Na een printopdracht maakt de printerdriver een PostScript-beschrijving van de uitvoer. Om de uitvoer op timaal geschikt te maken voor een specifiek apparaat, gebruikt de printerdriver een PPD (PostScript Printer Description) die kenmerken als resolutie, bedrukbare gebied en invoermoge-lijkheden bevat.

Raster image processorDe PostScript-beschrijving wordt bewerkt door een Raster Image Processor (RIP). De RIP wordt ook wel een interpreter (tolk) genoemd omdat hij de Post Script-opdrachten interpreteert. Het resultaat van de interpreter is een patroon van pixels, een raster image dat vervolgens door het uitvoerapparaat wordt afge drukt of weergegeven.

A Rastertoonwaardes van PMS Reflex blue van 100% (volvlak) naar 10%

PRINTER TECHNIEKEN


Hardware- of softwarematigEen RIP kan in hardware of software zijn uitgevoerd. Bij hard-warematige RIP’s heeft elk apparaat zijn eigen PostScript-inter-preter die is aangepast aan de speci fieke kenmerken van dat apparaat. Bij een laserprinter zit de PostScript-RIP ingebouwd, bij een fotozetter is het vaak een losstaande kast. Veel operating systems kunnen PostScript niet interpreteren zonder gebruik te maken van hulpsoftware. Om PostScript te kunnen afdrukken op inkjetprinters, die bijna nooit PostScript-printers zijn, zijn soft-warematige RIP’s op de markt. Voorbeelden hiervan zijn Stylus RIP van Epson en Po-werRIP van iProof.

Soorten rastersTraditioneel rasterKlassieke raster zijn AM of amplitude gemoduleerd. Hierbij zijn de rasterpunten gerangschikt in regelmatige rijen en kolommen, maar in omvang verschillen ze.

Stochastisch raster (cristalraster)Ook frequentiemodulatie rasteren of FM-rasteren genoemd.Het raster gebruikt een frequentie van punten met dezelfde grootte (willekeurig verspreid) om de toonwaarde aan te maken. Bij traditionele rasters daarentegen worden de grote en kleine punten gegroepeerd om de toonwaarde te bepalen.Er zijn twee belangrijke voordelen aan het gebruik van Cristalras-ter. Het belangrijkste voordeel ligt in het ontbreken van een (re-gelmatig) patroon in het raster. Het optreden van moiré is hierbij uitgesloten. Bovendien is zijn de rasterpuntjes veel fijner dan in

A Boven: FM-raster. Onder: traditioneel raster


een klassiek raster zodat deze met het blote oog niet meer waar-neembaar zijn. De beelden krijgen hierdoor ook veel meer detail. Bovendien zijn storende effecten zoals het trapvormig weergeven van rechte lijnen uitgesloten. FM-rasters zijn ook noodzakelijk om in hifi te kunnen drukken.

qVoordelen FM-raster

■■ Omdat je veel meer raster punten hebt die weliswaar random geplaatst worden, ziet het menselijk oog ook meer kleur omdat er minder wit van het papier is te zien. Hier-door heb je minder inkt nodig om toch een zelfde krachtige kleurbalans te krijgen.

■■ Drukpers is veel sneller op kleur.■■ Meer detail in de foto’s. Bv. auto s, kleding ... Natuurlijk moet

je dan wel een zeer fijn resolutie gebruiken: vanaf 240 lpi.

qNadelen FM-raster

■■ Zware parijen in een beeld lopen sneller dicht.■■ Als het basismateriaal slecht is kun je met FM ook geen

goede resultaten verwachten. Scherpe beelden worden inderdaad scherper op je afdruk. Onscherpe beelden is op het aangeleverde materiaal worden nog onscherper. Elke onvolkomenheid in een foto/dia wordt gedetailleerder weergegeven.

■■ Bij stochastisch rasteren doet zich nog een probleem voor:de willekeurige verstrooiing van de punt leidt in de midden-tonen tot samenklontering die vooral in egale vlakken een onrustig beeld opleverde.Het is eigenlijk nooit gelukt om dit probleem op te lossen.

PRINTER TECHNIEKEN


Hybride rasters Hybride rasters combineren een conventioneel raster (voor de middentonen) met een stochastisch raster (voor de lichte en donkere partijen) .Dit geeft een grote verbetering, zeker na de invoering van ctp-technologie.Maar ook hier schuilt er weer een addertje onder het gras: waar het raster verandert van conventio-neel naar stochastisch is vaak een duidelijke scheiding zichtbaar in het beeld. Een verbeterde vorm van hybride raster is de Sublimaraster. Het ondervangt het laatste bezwaar door de vorm van een conventi-oneel raster vast te houden over het hele bereik van 0 tot 100%. Met het Sublima-raster is het mogelijk om met veel fijnere ras-

A Sublima A AM-raster


terlineaturen en dus met een veel kleinere rasterpunt te drukken, zonder dat het de drukker voor onoverkomelijke problemen stelt.

De punt is dan zo klein dat je hem met het blote oog niet meer kunt waarnemen. De kleinere punt maakt een grotere detaille-ring mogelijk, mooiere overgangen,scherpere lijnen en subtielere kleurverschillen.

Het Sublima-raster laat bovendien de punt in de heel lichte (0 tot 8%) en de heel donkere (92 tot 100%) tinten intact, zodat een vloeiend verloop van 0 tot 100% mogelijk wordt. Het scala van tinten is daarmee enorm veel groter. En omdat het bereik in z’n geheel groter is, zijn daarbinnen ook subtielere kleur-nuances mogelijk.Wat niet alleen in een grotere detaillering resulteert,maar ook in een helderdere kleuropbouw in full color en duotonen.

Waar moet u op letten?Puntvergroting (dot gain)Een rasterpunt wordt nooit exact zo op papier gedrukt als de bedoeling is. Doordat de inkt vloeibaar is en doordat het papier de inkt een beetje opzuigt, zal een rasterpunt een klein beetje groter worden. reken van het wegslaan van de inkt in het papier. De wegslag gebeurt in alle richtingen (zoals een druppel op een spons uitdeint) Een deel van die vergroting hangt samen met het drukprocedé, de kwaliteit van het papier, de drukpers en omge-vingsfactoren zoals temperatuur en vochtigheidsgraad. Door het groter worden van de rasterpunten gaan de punten dichtlopen in de donkere partijen, totdat ze tenslotte volledig ver-dwijnen. Bij krantenpapier en ongestreken papier is de puntver-

A Techniek van het Sublima-raster.

Schaduwen

Hooglichten

Middentonen

FM

AM

FM

PRINTER TECHNIEKEN


Origineel

22% aangroeigestreken papier


25% aangroeiongestreken papier


30% aangroeikrantenpapier

A Simulatie van de punttoename op verschillende soorten papier

J Puntaangroei in de verschillende stadia van de prepressproductie. Van film naar plaat naar rubberdoek en op papier.


breding ongeveer 30% en bij maco mat ongeveer 5%. Puntvergroting kan met behulp van controlestrips meettech-nisch en visueel vastgesteld worden. Puntvergroting en dicht-lopen worden meestal veroorzaakt door te royale inktgeving, te krappe vochtgeving, te hoge drukspanning. De punttoename gaat van de plaat op de rubberdoek en van de rubberdoek op het papier. Bij elke stap in het belichten en drukken zal het rasterpunt iets groter worden.Puntgroei is recht evenredig met de omtrekvan een rasterpunt, omdat het‘uitvloeien’ daar zichtbaar wordt. Dit heeft een aantal belangrijke gevolgen voor waarheidsgetrouwe reproductie:

■■ afhankelijk van de wegslagvan de inkt wordt een raster-punt met een waarde van 50% bv. 60 %, met als gevolg dat grijswaarden en kleuren niet meer correct worden weerge-geven.

■■ hoe meer rasterpunten, des te meer omtrekken en dus meer puntgroei. Hogere rasterlineatuur betekent meer rasterpun-ten per cm2.

■■ door uitvloeien en onscherp worden van rasterpunten treedt detailverlies op, vooral in de diepe grijswaarden. De diepe tonen worden vlekkerig.

Tijdens de prepress zal het de puntverbreding onder controle proberen te houden. In PhotoShop kan de puntverbreding ook aangepast worden via Bewerken > Kleurinstellingen > CYMK > Aangepast CYMK > Curven puntverbreding.

Inktlimiet en kleurreductieIn theorie geeft 100% van de drie proceskleuren cyaan, magenta plus geel 1oo% zwart. Bij het ontwerpen van fullcolour drukwerk

A Boven: de opeenvolgende vensters in PhotoShop om de puntverbreding aan te passen en de inktlimiet in te stellen.

PRINTER TECHNIEKEN


moet u hiervan soms gebruikmaken, omdat de maximale inkt-dekking beperkt is. In theorie kunt u met het CMYK-model een inktdekking van 400% halen met 100% van de vier proceskleu-ren. In de praktijk is echter zelden een totale dekking van meer dan 250% tot circa 300% haalbaar.

Wordt deze inktlimiet overschreden, dan kunnen allerlei druk-fouten optreden: inkt kan uitlopen, waardoor vegen ontstaan en rasters dichtlopen, inkt kan overzetten op andere pagina’s en inkt kan doordrukken naar de ommezijde van het papier. Met andere woorden: de inktlimiet verlaagt het theoretische kleurbereik van het CMYK-model (een dekking van 400%) met ongeveer een kwart van de kleuren (een limiet van circa 300%).Wat de maximale inktdekking of inktlimiet precies is, is afhanke-lijk van tal van druktechnische factoren, zoals de snelheid van de pers en het absorberend vermogen van het papier. Overleg met de drukker om de inktlimiet te achterhalen en houd er rekening mee dat deze waarde van project tot project kan verschillen.

Op alle kleuren die bestaan uit cyaan, magenta en geel kunt u kleurreductie toepassen. Hierbij vervangt u een gelijk percentage van elk van de kleuren cyaan, magenta en geel door hetzelfde percentage zwart. Kleurreductie gaat uit van het theoretische beginsel dat een gelijk percentage cyaan, magenta en geel een grijstint en dus een percentage zwart oplevert.

Deze techniek wordt ook wel gray component replacement (GCR) of “grijscomponentvervanging” genoemd. Een vergelijkbare techniek uit beeldbewerking is under color removal (UCR) of “onderkleurverwijdering”. Het belangrijkste verschil is dat UCR alleen de middentonen wijzigt, terwijl GCR wordt toegepast op

A Gebieden die de aangegeven maximale inktdekking overschrijden worden in rood weergegeven.Als je de dekking in een be-paald gebied wilt controleren, klik je met aanwijzer op het gebied. De % inktdekking worden op het palet weergegeven, naast de inktnaam.


alle kleuren. Bijvoorbeeld de kleur rood in de standaardstalen van InDesign bestaat uit 15% cyaan, 100% magenta en 100% geel (C=15, M =100, Y=1oo, K=o). Door daarin 15% cyaan, magenta plus geel te vervangen door 15% zwart (C=o, M=85, Y=85, K=15), kunt u de inktdekking verlagen met 30% van 215% naar 185%:

In theorie zou je na kleurreductie dezelfde kleur moeten over-houden, maar in de praktijk wijkt de nieuwe kleur altijd af. De belangrijkste reden is dat het CMYK-kleurmodel niet perfect is.

A UCR of Under color removal

Een geli|k percentage cyaan, magenta en geel is nooit identiek aan hetzelfde percentage zwart. Een meer technische reden is dat bij een lagere inktdekking meer licht wordt weerkaatst door het onderliggende papier. Meestal is een kleur na kleurreductie daardoor iets lichter.

De meest theoretisch verklaring van de kleurverschillen die optreden bij kleurreductie, is dat je eigenlijk niet lineair mag reke-nen met het CMYK-model, omdat het menselijk oog niet voor alle kleuren even gevoelig is. Geel is bijvoorbeeld veel minder goed zichtbaar dan cyaan en magenta. Daardoor kun je soms een beter gelijkende kleur krijgen door bij kleurreductie niet het-zelfde maar een ander percentage cyaan, magenta en geel te verwijderen uit de oorspronkelijke kleur.

A 15% cyaan + 100% magenta + 100% geel

A 0% cyaan + 85% magenta + 85% geel + 15%zwart

A 100% zwart A 100% zwart + 40% cyaan

PRINTER TECHNIEKEN


In enkele gevallen kun je de beperkingen van het CMYK-kleur-model ook handig gebruiken om mooier drukwerk te maken. In theorie kan zwart nooit zwarter worden dan 100% zwart (K= 1oo), maar in de praktijk kun je zwart dieper maken door tot 60 % cyaan toe te voegen. Een andere veelgebruikte techniek om diep zwart te maken is het toevoegen van 15% tot 30% magenta en geel. Inktli-mieten kunnen in PhotoShop aangepast worden en in InDesign bekeken worden. Voor InDesign ga je naar Venster > Uitvoer > Voorvertoning scheidingen > In het venster kies je “inktlimiet”.

e GCR licht: een klein beetje zwart met een lichte kleurreductie in de neutrale gebieden.

r GCR normaal: de standaardinstelling die gewoonlijk de gewenste resultaten opleverd.

t GCR zwaar: de hoeveelheid kleur in de neutrale gebieden is nu enorm afgenomen en voor de schaduwen wordt vooral zwart gebruikt.

e

r

t


Uitsparen, overdrukken en overvullenTrapping probeert problemen tegen te gaan wanneer kleurvlak-ken niet aansluitend worden gedrukt, door de ranen van objec-ten iets breder te maken zodat overlap ontstaat.

Wanneer twee verschillende kleurgebieden elkaar tijdens her drukken overlappen, wordt de achtergrondkleur meestal weg-gehaald in plaats van dat de kleuren over elkaar heen worden gedrukt. Dit wordt ook wel “knockout” of uitsparen genoemd. Dit heeft de voorkeur boven overdrukken, omdat er dan geen zicht-bare kleurveranderingen te zien zijn. Bij uitsparingen kan echter

NIET UITSPARENWEL UITSPAREN

OVERDRUKKEN A Uitsparen (knockout) houdt in dat de vorm uit de achtergrond wordt gesneden in plaats dat de kleur over de achtergrond wordt gedrukt.

Overdrukken is het drukken van een kleur over een andere. Vaak is dat zwarte tekst.

PRINTER TECHNIEKEN


de kleinste afwijking in de papierinvoer, bij meerdere drukgangen, ervoor zorgen dat er een witte of een donkere rand te zien is. In extreme gevallen is het uiteindelijke resultaat zelfs vaag.

q Trapping

Een veelvoorkomende oorzaak voor deze witte randen is dat het papier is gaan schuiven of scheef is ingevoerd of dat de platen niet op een lijn staan. Trapping is het opzettelijk overlappen van kleuren. Trapping is een complex proces, omdat opmaakdocu-menten veel verschillende kleurgrenzen kunnen bevatten. Goede trappingsoftware kan alle mogelijke problemen opsporen en op subtiele wijze compenseren. De normale foutmarge op een druk-pers is niet meer dan een halve halftoonpunt en de toegevoegde trappingelementen hebben dan ook deze breedte. Bij kleine teksten afbeeldingselementen kan vervorming optreden als u trapping toepast.

q “Choke and spread” (uitspreiden en inkrimpen)Deze twee termen beschrijven de verschillende manieren om kleuren met opzet te laten overlappen. Om te begrijpen wat ze betekenen, moet u eerst begrijpen dat lichtere kleuren in de donkerdere kleuren lijken over te lopen; het oog ziet veranderin-gen altijd eerder bij donkere kleuren dan bij lichtere. Een choke (inkrimping) past u dus toe wanneer een object wordt omgeven door een donkere kleur en een spread (uitspreiding) bij een lichte achtergrond. In vectorprogramma’s zoals Illustrakunt u hand-matig een omtrek toevoegen om een eenvoudige trap te creëren, terwijl InDesign een optie voor automatische trapping heeft.

Een juiste uitlijning van kleuren (linksboven) vereist trapping om kleine afwijkingen te compenseren. Als er een wit randje ver-schijnt tijdens het drukken (boven) wordt de bovenste vorm groter gemaakt (choke) en het gat in de achtergrond iets kleiner. Tegelijk wordt er een dunne lijn in dezelfde kleur om het uit te sparen object gelegd. Dit lijntje drukt over de uitsparing. Er ontstaat dan wel een donkerder randje, maar als het lijntje dun genoeg is, is dat niet zichtbaar. Dit noemen we overvullen (hiernaast).

A

AAAA


qOverdrukkenHet overdrukken van zwarte tekst is normaal: omdat dit in theorie de donkerste elementen op een pagina zijn, mag de achtergrondkleur hier niet doorheen te zien zijn. Je kunt ook een solide kleur over een tint heen drukken of proceskleuren met vergelijkbare waarden com-bineren zonder dat je over trapping hoeft na te denken.

ImpositieImpositie is het ordenen van pagina’s (pdf) op grotere vellen papier zodat, bij het vouwen van de vellen, de pagina’s in de juiste volgorde achter elkaar liggen. De impositie wordt gewoonlijk verzorgd door de drukker. Als dtp-er is het verstandig te weten hoe impositie werkt voor een goede samenwerking met drukkers. Wanneer u de nietjes uit een tijdschrift trek, merkt u onmiddellijk dat elk vel vier gedrukte pagina’s bevat - twee aan de voorkant en twee aan de achterkant - en dat de paginanummering niet opeenvolgend is.

De pagina’s in uw InDesign-document zijn opeenvolgend genum-merd. De drukker baseert zich echter voor de impositie op het formaat van zijn drukpers, het formaat van papier dat hij nodig heeft, de afwerking en het aantal bladzijden in een drukwerk. Ge-drukte vellen worden gevouwen en schoongesneden om kater-nen met pagina’s of folio’s te maken. Als de drukker een impositie met acht pagina’s gebruikt en u een publicatie hebt met veertien bladzijden dan krijgt u aan het einde twee blanco pagina’s.U kunt dit probleem voorkomen door te onthouden dat het uiteindelijke aantal pagina’s altijd een meervoud moet zijn van het aantal pagina’s op een impositievel. Als er 4 pagina’s tegelijk

A Om te simuleren wat het exacte resultaat al zijn van het overdrukken, se-lecteer je in Adobe InDesign bij weergave "Voorvertoning overdruk".

PRINTER TECHNIEKEN


worden afgedrukt (2 op de voorkant en 2 op de achterkant), moet het uiteindelijke aantal pagina’s een meervoud zijn van 4.

ImpositiesoftwareDe impositie gebeurt elektronisch d.mv. impositiesoftware. De opgemaakte bladzijden worden één voor één op het beeldscherm opgeroepen en op de juiste plaats gezet volgens het inslagschema of de “tracé”. Er bestaan twee soorten montages: monteren van katernen en “step and repeat”. Dit laatste is het samenbrengen van verschillende werken bij elkaar en/of het samenbrengen van kopieën van hetzelfde drukwerk. Voor InDesign bestaan plug-ins zoals Imposer (professioneel) of "Boekje afdrukken" (voor éénvoudige imposities - standaard in CS). De drukker gebruikt vaak een impositieprogramma dat ver-bonden is aan de RIP en de plaatbelichter, zoals Preps of Signasta-tion van Heidelberg.

Keren en stolpenVoor drukpersen die slechts een kant van een vel papier per keer bedrukken en waarvan de folio’s klein genoeg zijn, kiest de druk-ker voor een impositie waarbij alle pagina’s voor beide kanten op één set drukplaten passen. Na de eerste run wordt de stapel vellen omgekeerd (keren of stolpen) en opnieuw door de drukpers gevoerd. De vellen worden daarna gesneden in twee gelijke vellen. Deze methode bespaart u bij kleine oplagen veel tijd en kosten omdat u geen twee sets drukplaten nodig hebt.

Step-and-repeatIn sommige gevallen is het goedkoper om een heel project of een deel ervan af te drukken door de bladzijden te dupliceren op een

Een gemakkelijke manier om te

onthouden hoe je pagina’s moet

nummeren voor een spread; de

twee bladzijdenummers of fo-

lio’s opgeteld is altijd gelijk aan

het totale aantal pagina’s in de

publicatie plus één. De rechter-

bladzijde is altijd oneven. Een

boekje van acht pagina’s bevat

dus de drukparen 8-1, 2-7,

6-3 en 4-5.

Weetje

A Impositiesoftware


groter vel (gewoonlijk 2, 4 of 8 keer). Dit wordt veel gedaan voor omslagen en korte folio’s .

Combinatie-montagesBij deze vorm van montage, wordt er aan een voordeligere prijs gedrukt. Uitgaande van dezelfde papiersoort combineert de druk-ker verschillende soorten drukwerk op één vel. Na het drukken en het schoonsnijden heeft u bv leaflets, folders en kaartjes op hetzelfde papier gedrukt.

WitruimteBij het maken van de impositie houdt de drukker rekening met de wijze van vouwen en binden, het formaat van de drukpers en het papierformaat. Het papierformaat waarop gedrukt wordt, is steeds in functie van het drukpersformaat en van het aantal bladzijden in het drukwerk. De drukker zal steeds zo weinig mo-gelijk papier te verspillen; hij zal zo economisch mogelijk druk-ken. Al deze gegevens staan op het inslagschema of de tracé. Op deze tekening staat ook de witverdeling die moet aangehouden worden tussen de verschillende pagina’s.

■■ het grijperswit (0,8 mm om het papier in de pers te trekken)■■ de aanleg (Een meegedrukt teken dat wordt geplaatst waar

de drukker zijn drukkersaanleg heeft gekozen. Het is tevens een hulpmiddel om in één oogopslag te zien of drukvellen allemaal in dezelfde richting liggen

■■ de overslag (een strook van 4 tot 7 mm in een gevouwen katern om de katern met grijpers op het oplegapparaat van een verzamelhechter of een geautomatiseerde naaima-chine te leggen.

■■ het rugwit voor garenloze afwerking plaatst men extra

A Combinatie-montage en druk met een voordeligere prijs als gevolg. Uitgaande van dezelfde papiersoort drukt men bv. 15.000 kaften en 15.000 folders. De folders zijn 3x gemonteerd. De kaft slechts 1x. Na het drukken en het schoonsnijden heb je de 2 aparte drukwerken.

Snijden

Kaft

Folder

Folder

Folder

Snijd

en

A Het grijperswit is nodig om het papier in de pers te trekken.

PRINTER TECHNIEKEN


wit (6 mm) in de rug om de rug te kunnen wegfrezen. Bij geniet afwerken is geen extra wit nodig

■■ de afloop bij drukwerk waar beelden of kleurvlakken aflopen, voorziet de drukker een iets groter papierformaat.

Bij meerkleurendrukwerk moeten alle kleuren heel nauwkeurig op elkaar gedrukt worden. Dit noemt men het sluitend of in register drukken. Tijdens de volledige prepress-fase wordt er rekening ge-houden met het laten passen van de kleuren. Fouten in dit stadium kunnen tijdens het drukproces moeilijk goedgemaakt worden. Om het sluiten te controleren bestaan er een aantal hulpmiddelen zoals paskruisjes en registerponsingen. Vroeger gebeurde de grootmon-tage nog volledig manueel. De films werden per kleur gemonteerd op een lichttafel volgens de tracé. Nauwkeurigheid was vereist om de films mooi sluitend te kunnen monteren.

ImpositieproefNa de impositie krijgt de klant nog een impositieproef als al-lerlaatste proef. Aan de hand van deze proef kan de klant twee zaken controleren. Ten eerste gaat hij na of alle pagina’s in de juiste volgorde gemonteerd werden en ten tweede controleert hij of het drukwerk volledig is. Daartoe worden de impositieproeven per katern gevouwen totdat alle pagina’s op elkaar volgen. Na nauwkeurige controle ondertekent de klant de impositieproe-ven met “goed voor druk”. Op dat moment is de drukkerij zeker dat de impositie o.k. is en kunnen de drukplaten belicht worden. Mochten er onverhoopt toch nog fouten in de platen zitten, dan is de drukkerij niet verantwoordelijk en betaalt de klant de kosten voor het maken van nieuwe platen (auteurscorrectie).

A Voorziening op een drukpers waar het tegen de vooraanleg stilgelegde vel pa-pier op de juiste positie wordt geduwd of getrokken. Dit alles gebeurd in een frac-tie van een seconde en kan bij moderne drukpersen tot 15.000 keer per uur gebeuren. De zij-aanleg en de vooraanleg bepalen de positie van het drukvel voor het drukken. Het aangelegde drukvel wordt vervolgens door de grijpers van de drukpers overgenomen en gefixeerd door de pers gevoerd.

Vooraanleg

Zija

anle

g

A “Step-and-repeat”montage.Nahet drukken en schoonsnijden snijt men 4 exmplaren uit één vel. een besparing in druk- en papierkosten.


Plaatmaken (CtP)Nadat de proeven goedgekeurd werden, kunnen de platen (drukvormen) belicht worden. De drukvorm is de drager van alle beeldelementen die zullen afgedrukt worden op het papier. Het maken van de drukplaten gebeurt eveneens door belichting. Het beeld op de grootmontages wordt gekopieerd op de platen via de belichter. Bij een offsetplaat worden de beelddelen met een la-serkop ingeetst. Daarna wordt de plaat ontwikkeld. Van elke kleur wordt een aparte plaat gemaakt Voor cyaan wordt een cyaan-plaat gemaakt, voor magenta een plaat voor de magentadruk, enz.

Computer-to-film (CTF)De manuele montage wordt vervangen door belichting van alle pagina’s op hun juiste stand op een grote film. De belichter plot een film per kleur uit. Deze methode heeft enkele voordelen. Ten eerste kan men sneller monteren. Ten tweede zijn er minder registerproblemen en ten derde is er minder filmverbruik. De klant krijgt geen ozalid ter correctie maar een kleurenproef van de montage.

Computer-to-plate (CTP)Er worden geen films meer belicht. De opgemaakte pagina’s worden volgens het inslagschema meteen op de plaat belicht. Als proef krijgt de klant een grootformaat kleurenprint te zien, gevouwen als katern van 8, 12, 16 of 32 blz.

Computer-to-pressHier gaat men nog een stap verder. Er worden geen films en platen meer gemaakt. De digitale bestanden (pagina’s) worden meteen gedrukt op papier.

A Impositieproef met opmerkingenblad. De klant kan op dat formulier de correcties schrijven

A Plaatbelichter

A Drukplaat

PRINTER TECHNIEKEN


Voorbeelden van imposities

3

32 31

29 30

28 27

25 26

23

21 22

20 19

17 18

16 15

13 14

12 11

9 10

8 7

5 6

4 3

1 2

24

1 katern = 1 drukvel

Hart tijdschrift = nietjes

Spread= 2 naast elkaar liggende bladzijden


Paginanummer of folio. Rechter-pagina is steeds oneven

1

2

1

6M

etal

ced

- K

on

tich

☎03

-457

78

78T

han

t -

Meu

leb

eke

☎05

1-48

50

90H

enra

rd -

Nam

en☎

081-

23 4

0 00

Gar

age

Jaco

bs L

. - M

erks

plas

- V

W -

Skod

a

■ D

eze

nieu

we

eige

ntijd

se in

fras

truc

tuur

stel

t de

fam

ilie

Jaco

bs in

staa

t om

zoal

s in

het v

erle

den,

het

per

soon

lijk

cont

act

met

hun

clië

ntee

l te

beho

uden

en

te v

erst

erke

n.

■ In

gebo

uwde

OM

ER F

ulgo

rsch

aarh

efbr

ugge

n m

et ri

jban

en

vorm

en z

elfs

voo

r kla

nten

gee

n op

stak

el b

ij he

t opr

ijden

.

■ In

het

tota

al b

evin

den

zich

9 A

utop

twee

ling-

hefb

rugg

en, e

en 7

Tst

erke

Ste

rtil

Kon

i 4-

pale

nhef

brug

en

2 O

MER

Ful

gor

scha

arhe

fbru

ggen

in d

eni

euw

e w

erkp

laat

s.

■ H

et a

chte

rwaa

rts o

prijd

en b

evor

dert

or

gani

satie

, ove

rzic

ht e

n ne

thei

d en

bes

paar

tw

erkr

uim

te.

■ F

ries

cons

truc

ties z

orge

n vo

or e

en u

itste

kend

e en

indi

vidu

ele

verli

chtin

gva

n de

wer

kpla

atse

n ev

enal

s voo

r het

mak

kelij

k en

onz

icht

baar

opb

erge

nva

n le

idin

gen,

kab

els,

enz..

.....

■ A

lle p

rodu

cten

en

ener

gie

bij d

e ha

nd. O

lieui

tzui

ging

via

onde

rdru

k - v

an h

et c

arte

r dir

ect n

aar d

e op

slag

tank

.

Project1:Opmaak 1 17-04-2007 14:03 Pagina 1

24M

etalced - K

on

tich☎

03-457 78 78T

han

t - Meu

lebeke

☎051-48 50 90

Hen

rard - N

amu

r☎

081-23 40 00

Coox - Meyers - O

verpelt VW

-Audi

■ A

près qu’un an passé le nouveau bâtiment à H

asselt fut inauguré c’était en janvier 2007 le tour de celui de Overpelt !

■ 5 ponts ‘’jum

eaux’’ Autop + une vaste installation pour la distribution d’énergie et de produits + un éclairage fixé sur frises.

■ ‘’Réception directe’’ - distribution d’énergie et de produits.

■ Pont 2 colonnes Stertil Koni avec une capacité de levage de 7 T.

■ U

n centre diagnostic complet

avec freinomètre et banc de

suspension DATRON

A.S.E. ®, apte

également de tester les véhicules

4 x 4. D

evant la chaîne de test se trouveun réglophare sur rail LET.

c’est du ”sur mesure”

_blz 026_027 RR Coox Meyers Overpelt VW Audi_fr:Opmaak 1 06-04-2007 11:00 Pagina 2

Een goede kijk op HEFFEN

Wat m

ooi oogt is daarom nog geen kw

aliteit! O

ok hefbruggen ontsnappen niet aan dit fenomeen.

40 jaar ervaring en tienduizenden geïnstalleerde hefbruggen leerden ons w

ie wat en hoe vervaardigt en tevens hoe serieus

en financiëel stabiel de fabrikanten zijn. Advies is gratis! Een m

iskoop niet!

blz 006_007_cat2007_nl:blz 006_007_cat2005_nl 30-03-2007 11:14 Pagina 1

Cric

s de

pon

t cis

eaux

Met

alce

d -

Ko

nti

ch☎

03-4

57 7

8 78

Th

ant

- M

eule

bek

e☎

051-

48 5

0 90

Hen

rard

- N

amen

☎08

1-23

40

00

Les

chem

ins

de r

oule

men

t des

pon

ts à

cise

aux,

à 4

col

onne

s et

jum

eaux

sont

de

plus

en

plus

bas

!La

hau

teur

libr

e de

s vo

iture

s di

min

ue !

Le p

oids

des

voi

ture

s au

gmen

tem

algr

é l’u

tilisa

tion

de c

ompo

nent

s lé

gers

forts

sen

sible

s au

leva

ge.

Afin

d’é

vite

r to

rsio

ns o

u d

égât

s, le

leva

ge e

st s

oum

is à

des

con

ditio

nset

pos

ition

s st

ricte

s.To

utes

ces

dire

ctiv

es e

t res

trict

ions

obl

igen

t les

fabr

icant

s à

prod

uire

des

crics

de

pont

s pl

us c

ompa

cts,

avec

une

plu

s gr

ande

cap

acité

de

leva

ge,

une

plus

gra

nde

porté

e de

pris

e et

des

acc

esso

ires

spéc

iaux

.Br

ef, u

n tra

vail

de s

pécia

liste

s !

12

Ave

c 2

po

ints

de

pri

se =

leve

r en

to

ute

séc

uri

té

Grâ

ce à

une

larg

e ga

mm

e de

sys

tèm

es d

e su

spen

sion

et

de g

lissi

ères

, le

cric

de

pont

est

faci

le à

dép

lace

r to

ut e

n re

stan

t da

ns s

on t

racé

. (L

a ph

oto

illus

tre

la c

ombi

nais

on d

’un

pont

jum

eaux

ave

c ch

emin

s de

rou

lem

ent

et u

n cr

ic d

e po

nt h

ydra

uliq

ue m

anue

l de

2 to

nnes

).

Eten

due

de p

rise

: 78

0 - 1

610

mm

SD

40P

HL

- hyd

ropn

eum

atiq

ue -

4 to

nnes

Poin

ts d

e pr

ise

téle

scop

ique

s 10

6-24

0 m

m

(opt

ion)

E.a

. pou

r la

pris

e de

s ca

mio

nnet

tes.

Les

deux

bra

s de

pris

e co

ulis

sent

aut

omat

ique

men

t.

La v

itess

e du

mou

vem

ent

est

régl

able

.

SD

20L

- S

D20

PH

L -

SD

26L

- S

D26

PH

L -

SD

40P

HL

• H

aute

ur

de

leva

ge:

250

mm

.•

Cap

acit

é d

e le

vag

e:

2, 2

,6 o

u 4

tonn

es.

• S

écu

rité

s:co

mm

ande

à 2

mai

ns e

t 4

posi

tions

de

sécu

rité.

• Acc

esso

ires

de

pri

se:

com

pris

dan

s la

livr

aiso

n st

anda

rd.

• M

od

èle

L:m

anue

l.•

Mo

dèl

e P

HL:

hy

drop

neum

atiq

ue.

blz 012_013_cat2007_nl:Opmaak 1 17-04-2007 15:33 Pagina 2

Vrachtwagenhefbruggen m

et hydraulische stempels

Metalced

- Ko

ntich

☎03-457 78 78

Th

ant - M

euleb

eke☎

051-48 50 90H

enrard

- Nam

en☎

081-23 40 0030

Deze vrachtwagenhefbruggen zijn instelbaar op elke w

erkhoogte, waardoor u w

erkt inideale en gezonde houding. W

ielvrij en totale vrijheid onder en rond het voertuig maken alles optim

aal bereikbaar,terw

ijl gedemonteerde delen probleem

loos kunnen behandeld worden.

Deze hefbruggen staan garant voor een snelle en stabiele voertuigopname, veelal volgens

constructeursrichtlijnen. De hefbruggen worden ingebouw

d en zijn dus plaatsen kosten-besparend. Een schacht van slechts 1,35 m

diepte volstaat (telescopische versies).

Er is steeds minim

um één verplaatsbare en tevens individueel bedienbare hefstem

pel. Kortom

, één hefbrug voor gans uw w

agenpark !

Zo

wel m

et stemp

els uit 1 stu

k als met telesco

pisch

e versiesEen uitzonderlijk voordeel van deze hefbruggen is dem

ogelijkheid om elke stem

pel individueel te kunnenbedienen. Zo kan bvb bij een opgeheven voertuig dat op staan-ders geplaatst w

erd, een asconstructie veilig en com

fortabel naar boven of beneden gebracht w

orden. Bij dit werk is het tot op de m

illimeter nauw

-keurig bedienen van de stem

pels zeer belangrijk. Fuchs heeft hydraulische veiligheden die toelaten direct te stijgen of te dalen w

anneer u dat wenst!

Daardoor ontbreekt hier een zogenaam

de ”m

echanische palbeveiliging”. D

it laatste biedt welisw

aar een prijsgunstige oplos-sing m

aar heeft het nadeel dat men steeds eerst m

oetstijgen om

te ontgrendelen. Dit kan in de praktijk

uiterst onveilige situaties creëren! N

iet voor niets zijn Fuchs stempelhefbruggen in Bel-

gië ”de populairsten”!”D

e Lijn” An

twerp

en

In het totaal reeds 13 Fuchs hefbruggen met hydraulische stem

pels in gebruik.

Ivago - G

ent

Ivago is de ”Intercomm

unale vereniging voorafvalbeheer” voor G

ent en omstreken. W

egenshet sterk gediversifieerde w

agenpark werd o.a.

geopteerd voor deze stempelhefbrug.

Serg

ito - G

ino

Tou

rs Jabb

ekeVoor herstellingsw

erk aan de autobusvloot zijn er 2 Fuchs hefbruggenm

et telescopische hefzuigers beschikbaar. (de tweede hefbrug w

erd pasin 2006 geleverd) In rusttoestand zijn de opnam

estructuren in de vloerverzonken zodat voertuigen m

et geringe grondspeling bij het oprijden nietkunnen beschadigd w

orden.

Un

iversal Au

to - S

cania - G

ent

Deze groep heeft reeds 5 Fuchs hef-

bruggen in gebruik. A

lles op vloerniveau en op de ge-w

enste hoogte. H

et overzicht op uw w

erkplaats blijfttevens behouden.

Serg

ito - G

ino

Tou

rs Jabb

ekeD

etailbeeld van de uitsparingen waarin de opnam

estructurenpassen.


Mobiele hydraulische hefkolom

men

Metalced

- Ko

ntich

☎03-457 78 78

Th

ant - M

euleb

eke☎

051-48 50 90H

enrard

- Nam

en☎

081-23 40 00

Ook voor mobiele hefkolom

men opteert Stertil Koni, zoals bij al haar

hefbruggen, voor een soliede en beproefde hydraulische aandrijving.

Hiermee w

orden mobiele kolom

men onderhouds- en storingsongevoe-

lig, verbruiken alleen elektriciteit gedurende de stijgbeweging en be-

reiken snel een ruime en com

fortabele hefhoogte.

Dankzij het transpallet-transportsysteem, de tw

eezijdig afkoppelbareverbindingskabels en de vrij te bepalen positie binnen een set, zijn zijm

oeiteloos verplaatsbaar en snel gebruiksklaar.

26

Hefverm

og

ens: 6 - 7,25 - 8,2 to

n p

er kolo

m

NIE

UW

! Zo

nd

er voed

ing

- of verb

ind

ing

skabels

UN

IEK

! Met tractieb

atterijen en

Blu

etoo

th!

C = C

on

ventio

nal / S

= Su

perio

r1060-FC

F1073-FC

F1082-FC

F1060-FS

F1073-FS

F1082-FS

FA

antal ko

lom

men

bin

nen

een set

2 tot 4

2 tot 4

2 tot 4

2 tot 28

2 tot 28

2 tot 28

Hefcap

aciteit per ko

lom

6 t

7,25 t8,2 t

6 t7,25 t

8,2 tH

eftijd

95 s97 s

89 s95 s

97 s89 s

Max. h

efho

og

te 1,85 m

1,85 m1,85 m

1,85 m1,85 m

1,85 mO

pn

ameb

ereik (zon

der h

ulp

- of red

uctiestu

kken)

17-22,5”17-22,5”

17-22,5”17-22,5”

17,225”17-22,5”

Bed

ienin

g van

af ho

ofd

kolo

mja

jaja

Bed

ienin

g van

af meerd

ere kolo

mm

enja

jaja

Bed

ienin

g 1 ko

lom

, paarsg

ewijs en

simu

ltaanja

jaja

jaja

jaLan

gzaam

daalven

tiel (paten

t pen

din

g)

jaja

jaB

edien

ing

skast en stekkers

IP65

IP65

IP65

IP65

IP65

IP65

Positie van

de ko

lom

men

bin

nen

een set

vrijvrij

vrijvrij

vrijvrij

Veilig

heid

safstand

wielvo

rk tot d

e kolo

m230 m

m180 m

m250 m

m230 m

m180 m

m250 m

mU

itbreid

baar zo

nd

er aanp

assing

van d

e elektron

icaja

jaja

Leng

te wielvo

rk gesch

ikt voo

r Su

per S

ing

le wielen

jan

eenja

ja n

eenja

Overlastveilig

heid

op

transp

alettesysteemja

jaja

jaja

jaK

abels o

liebesten

dig

+ tweezijd

ig afko

pp

elbaar

jaja

jaja

jaja

Leiloo

pw

ielen u

it kun

ststof + leven

slang

e waarb

org

jaja

jaja

jaja

Nu

meriek zelfd

edectiesysteem

jaja

jaja

jaja

Mech

anisch

e + hyd

raulisch

e veiligh

eidja

jaja

jaja

ja

Opties en speciale m

odellen.•

Reductiestukken wieldoorm

eters tot 13”.•

Kabels met luchtbanden overrijdbaar.

•TL verlichting op Superior versies.

•King-pin- en dw

arsopnames.

•D

raad-afstandsbediening.

•Structuren voor opnam

e van heftrucksm

et 3 en/of 4 wielen.

•O

p maat gem

aakte versies (bv met extra

lage vloervorken).•

Afw

ijkende RAL kleuren.

•Intrekbare w

ielen welke de druk op de

vloer reduceren, type 1082-RSF.

•M

et variabele breedte van de wielvor-

ken, type 1082 RSA.

•V

loer- en wielvorkverlenging voor op-

name van m

obilhomes (1060 &

1073).•

Batterijversies met 6,5 of 8,2 ton hef-

capaciteit per kolom.


Met

alce

d -

Ko

nti

ch☎

03-4

57 7

8 78

Th

ant

- M

eule

bek

e☎

051-

48 5

0 90

Hen

rard

- N

amen

☎08

1-23

40

008

Pont

s 2

colo

nnes

san

s tr

aver

se a

u so

l

Met

alce

d -

Ko

nti

ch☎

03-4

57 7

8 78

Th

ant

- M

eule

bek

e☎

051-

48 5

0 90

Hen

rard

- N

amu

r☎

081-

23 4

0 00

8

Tan

t d

e fi

nes

se e

t d

e si

mp

licit

é, ..

et

po

urt

ant

si u

niv

erse

l

Uni

vers

el e

st sa

ns a

ucun

dou

te le

term

e ap

prop

rié.

Grâ

ce à

la h

aute

ur d

e pr

ise

part

icul

ière

men

t bas

se, à

la

cons

truc

tion

inno

vatr

ice

des b

ras e

t à la

libe

rté

tota

le a

u so

l, le

SK

2030

peu

t sou

leve

r une

“pe

tite

”Sm

art,

une

Ferr

ari “

bass

e”ou

un

“lon

g”V

W T

rans

port

er.

Le p

etit

dern

ier d

e St

ertil

Kon

i est

un

réel

pré

curs

eur :

il

réun

it to

utes

les e

xige

nces

tech

niqu

es e

t tar

ifair

es

auxq

uelle

s un

pont

élé

vate

ur 2

col

onne

s mod

erne

doi

t rép

ondr

e.

Gar

anti

e à

vie

d’us

ine

sur l

es ro

ues d

e gu

idag

e au

tolu

brif

iant

es b

reve

tées

.

Typ

e S

K 2

030

(A/H

)sa

ns

trav

erse

au

so

l

•H

aute

ur

de

pri

se:

seul

emen

t 9

cm•

Cap

acit

é d

e le

vag

e:30

00 k

g•

Tem

ps

de

leva

ge:

seul

em. 2

5 se

c•

Hau

teu

r d

e le

vag

e:ju

squ’

à 2,

02 m

• H

aute

ur

libre

sta

nd

ard

: 3,

85 o

u 4,

25 m

• D

ista

nce

en

tre

colo

nn

es s

tan

dar

d:

2,57

m•

Hau

teu

r to

tale

sta

nd

ard

:3,

99 o

u 4,

39 m

Bra

s do

uble

s té

lesc

opiq

ues

avec

2 b

oîte

s à

outil

s.O

pti

on

s :

Mod

èle

abai

ssé,

mod

èle

plus

larg

e, m

odèl

e m

o-no

phas

é 22

0 V,

écl

aira

ge T

L, c

oule

urs

RA

L, s

up-

port

s de

pris

e sp

écifi

ques

, ...

Gar

age

J-M

Mar

tin -

And

erle

cht

Ecla

irag

e TL

à

tens

ion

de

sécu

rité

24

V.

Les

pont

s Ko

ni o

nt é

té é

tudi

és d

ans

les m

oind

res

déta

ils.

Ils s

ont u

ltra-

rapi

des

et le

ur h

aute

ur d

e lev

age

est t

rès

conf

orta

ble.

La

libr

e ou

vertu

re d

es p

ortiè

res,

la h

aute

ur d

e pr

ise b

asse

et l

a di

stan

ce

impo

rtant

e en

tre le

s co

lonn

es c

onst

ituen

t d’a

utre

s av

anta

ges.

Les

pont

s Ko

ni p

os-

sède

nt u

n m

inim

um d

e pi

èces

en

mou

vem

ent e

t son

t d’e

ntre

tien

facil

e. Il

n’o

nt p

asde

câb

les m

ais

bien

une

cha

îne s

olid

e co

uver

te d

’une

gar

antie

d’u

sine

de 5

ans

.

Koni

sig

nifie

aus

si : u

n sy

stèm

e hy

drau

lique

sile

ncieu

x et

de

qual

ité, l

’ass

uran

cede

la d

ispon

ibili

té d

es p

ièces

de

rech

ange

mêm

e ap

rès

25 a

ns, u

ne v

aleu

r ré

sidue

lle é

levée

. Bre

f, un

vra

i pro

duit

de m

arqu

e.

Ave

c un

châ

ssis

de

leva

ge u

ni-

vers

el, l

’util

isat

ion

d’un

pon

t 2co

lonn

es e

st e

ncor

e pl

us fa

cile

.•

Libe

rté

tota

le, m

ême

sous

levé

hicu

le.

•4

roue

s lib

res i

nsta

ntan

é-m

ent.

•Pr

ise

du v

éhic

ule

supe

r ra-

pide

et s

ûre

•St

abili

té a

ssur

ée p

ar 4

gra

nds

poin

ts d

e le

vage

.

•Le

cha

ssis

de

leva

ge ré

glab

leen

long

ueur

et e

n la

rgeu

rpe

rmet

le le

vage

des

véh

icu-

les t

rès d

iver

sifié

s. •

Vous

trou

vere

z dé

jà le

SK20

30 F

en

Belg

ique

dan

sde

s gar

ages

For

d, B

MW

,Vo

lvo,

Ope

l, Re

naul

t, M

erce

-de

s, N

issa

n, M

itsub

ishi

et

Hon

da.

Ster

til K

oni:

lors

que

qual

ité

et sé

curi

té v

ous i

mpo

rten

t !

SK

2030

F P

on

t 2

colo

nn

es

équ

ipé

d’u

n c

hâs

sis

de

leva

ge

un

iver

sel

Gar

age

Will

y - K

ontic

hTr

aver

sez

et s

oule

vez.

Cap

acité

de

leva

ge 3

ton

nes.

blz 008_009_cat2007_fr:Opmaak 1 30-03-2007 11:18 Pagina 2

Pont

s él

évat

eurs

à c

isea

ux e

t pan

thog

raph

es p

our p

oids

-lour

ds

Met

alce

d -

Ko

nti

ch☎

03-4

57 7

8 78

Th

ant

- M

eule

bek

e☎

051-

48 5

0 90

Hen

rard

- N

amu

r☎

081-

23 4

0 00

Les

pont

s él

évat

eurs

à c

iseau

x et

à p

aral

lélo

gram

me

dest

inés

au

leva

ge d

e vé

hicu

les

lour

ds s

ont n

ombr

eux

en B

elgi

que,

tant

dan

sle

s at

elie

rs d

’ent

retie

n et

de

répa

ratio

n qu

e ch

ez le

s fa

brica

nts

p.e.

VOL

VO T

ruck

s à

Gand

.

Ce s

ont v

raim

ent d

es “

cost

auds

” av

ec d

es c

apac

ités

de le

vage

jusq

u’à

50 to

nnes

. En

out

re il

s pe

uven

t être

jum

éles

. Ain

si no

usob

teno

ns d

es c

hem

ins

de r

oule

men

t plu

s lo

ngs

et d

es c

apac

ités

dele

vage

enc

ore

plus

éle

vées

.

24

Pou

r le

s g

ross

es c

amio

nn

ette

s et

les

pet

its

uti

litai

res

Viv

a N

TB

66

Viv

a 9

0

Veg

a:

Mo

uve

men

t p

aral

lélo

gra

mm

eA

enc

astr

er o

u à

pose

r sur

le so

l.

Opt

ions

•

Cric

s de

pont

.•

Vers

ions

de

pass

age.

•Ec

laira

ge 2

4V.

•D

étéc

teur

de

jeu.

•M

onta

ge e

xtér

ieur

.•

Châs

sis d

’enc

astr

emen

t gal

vani

sé.

•Co

llect

eur d

’hui

le a

vec

couv

ercl

e.V

ille

de C

harle

roi

Cap

acit

és d

e le

vage

12, 18, 24, 34, 45, 52 T.

A e

ncas

trer

ou

à po

ser s

ur le

sol.

O

ptio

ns•

Cric

s de

pont

.•

Vers

ions

de

pass

age.

•Ec

laira

ge 2

4V.

•D

étéc

teur

de

jeu.

•M

onta

ge e

xtér

ieur

.•

Châs

sis d

’enc

astr

emen

t gal

vani

sé.

•Co

llect

eur d

’hui

le a

vec

couv

ercl

e.

Capa

cité

de

leva

ge 6

,6 T.

• Che

min

s de

roul

emen

t 5,2

m.

• San

s bar

re d

e to

rsio

n.• M

odèl

e ci

seau

x.• C

apac

ité d

e le

vage

9 T.

• Che

min

s de

roul

emen

t 6 m

.• A

vec b

arre

de

tors

ion.

• Mod

èle

pant

hogr

apiq

ue.

blz 024_025_cat2007_fr:Opmaak 1 03-04-2007 09:41 Pagina 2

Aanleg

Ko

p

Ru

gR

ug

Overslag

Co

ntro

lestrips

116

13

4

89

12

5

Snijtekens

Paskruisjes

Ko

p

Overslag


8 17 256 43

Vouw 1

1

2

56

34

Vouw 2

1

23

4

567

8

Nasnijden

5

8

Vouw Vouw

Folder 8 blz: recto Folder 8 blz: verso

Vouw

Vouw

1 2 7

4 3 6

Drukken

A Gevouwen katernen

Katern 16 blz: recto

5

4

Vouw VouwVouw

Vouw

13 16 1

12 9 8

Vouw

Katern 16 blz: verso

7

2

Vouw VouwVouw

Vouw

15 14 3

10 11 6

Vouw

Vouw 2

16

1

2

15

3

5

7

1211

Vouw 1

10

9

8

7

6

5

3 4

16

1

2

15

Vouw 3

1

913

Gevouwen katernen

Drukken

3

32 31

29 30

28 27

25 26

23

21 22

20 19

17 18

16 15

13 14

12 11

9 10

8 7

5 6

4 3

1 2

24


Hart tijdschrift = nietjes

Spread= 2 naast elkaar liggende bladzijden


Paginanummer of folio. Rechter-pagina is steeds oneven

1

2

1


PROEVEN NAKIJKEN


Wat is een proef?Een proef is bewijs dat een deel van een taak is afgerond en dat ze werd gecontroleerd. De proef geeft - binnen de grenzen van het proevenproces - een indicatie van hoe een document er uiteindelijk gedrukt uit zal zien. Deze basisdefinitie gaat uit van een aantal zaken:

■■ Dat het bestand waarvan de proef is gemaakt, is opgesla-gen en er geen verdere wijzigingen in zijn doorgevoerd.

■■ Dat alle correcties op de proef in het bestand zullen worden uitgevoerd.

■■ Dat je er niet van uitgaat dat alle elementen die nJe goed zijn ook goed blijven als het materiaal in een ander pro-gramma wordt geïmporteerd.

Wanneer je een proeven gebruikt, moet je duidelijk heid hebben over de volgende punten:

■■ Wie contoleert de proef?■■ Wie maakt de proef?

Er zijn een aantal factoren dat het aantal te maken proeven beperkt, maar het maken van minder proeven is niet per definitie

Iedereen is het erover eens dat een goede proef belangrijk is. Een foutje in een oplage van

500.000 is niet één fout, maar direct een half miljoen fouten, en kan je veel geld kosten.

Maar vooral voor grote of complexe projecten is het soms moeilijk het evenwicht te vinden.

Te veel proeven en het project geraakt nooit af; te weinig en een ramp ligt op de loer.


slecht, zolang het eindresultaat maar goed is. De meeste mensen die commentaar moeten geven op een proef, voelen zich ver-plicht altijd iets te veranderen.

Als het proces niet goed wordt beheerst, zijn dit soort wijzigingen soms niets meer dan aanpassingen die in een eerdere fase had-den moeten worden gebeuren of helemaal niet belangrijk zijn. Je moet ook nagaan hoeveel vertrouwen je erin hebt dat je leveran-cier zelf de proeven controleert. Fouten zijn geen weerspiegeling van hun professionaliteit, maar het is bekend dat mensen eerder fouten zien die anderen maken dan dat ze hun eigen fouten ontdekken.

De volgende principes zijn bij elk type van proef van toepassing:

• Allecorrectiesdiemoetenwordendoorgevoerd, kunnen weer fouten veroorzaken.

•Bewaarallekopieënvanalleproeventotdathetdocumentisgedrukt.Je weet nooit wanneer je ze weer nodig hebt.

•Laatdeproevenaftekenendoordepersoondiezecontroleert en de persoon die de correcties doorvoert.

•Geefduidelijkaanwatdemogelijkhedenenbeperkingenzijnvandeproeven die je naar de klant stuurt. Zorg ervoor dat ze weten dat ze de laatste RIP-proef die ze krijgen goed moeten controleren.

•Teveelproevenisevengevaarlijkalsteweinig.

Enkele tips


Wanneer is het tijd voor een proef?Het maken van een proef gebeurt gewoonlijk aan het einde van een fase in het project - of dit nJe de eerste opmaakvoorbeelden zijn of de laatste kleurproeven. Bij grote of complexe projecten is de goedgekeurde proef een belangrijke datum in het werkschema en als het project op schema moet blijven, moet je zorgen dat deze deadlines worden gehaald.

Freelancers kunnen zelf bepalen wanneer en hoe hun werk wordt gecontroleerd, zolang je het maar op tijd op je bureaJe krijgt. In afspraken met freelancers moet duidelijk worden vermeld wat je van mensen verwacht en in welke mate ze zelf verantwoordelijk zijn voor fouten.

Bij de klant moet je ervoor zorgen dat hij weet dat het bij de laatste proef te laat is om nog grote wijzigingen door te voeren, vooral als de hij in eerdere fasen al de mogelijkheid heeft gehad om veranderingen voor te stellen.

Controlepunten in de workflowEr zijn veel momenten waarop je proeven laat maken. De meeste projecten bevatten een aantal van de onderstaande controlepunten.

qManuscriptDe originele tekst zoals die wordt aangeleverd door de auteur. Gewoonlijk is dit een bestand uitgetypt in een tekstverwerkings-programma en niet opgemaakt.

qGeredigeerde bestandHet manuscript wordt gelezen door een redacteur die de tekst

A Nalezen van de originele kopij gebeurt aan de hand van standaard correctietekens

PRINTER TECHNIEKEN


redigeert en controleert op spelling, logica, feiten, consistentie in stijl en grammatica. Koppen, onderkoppen, cursiveringen worden aangegeven en stijlen worden toegepast, voordat het bestand in een opmaakprogramma wordt geïmporteerd.

qOpgemaakte proefDe eerste opmaakfase en de eerste kans voor de ontwerper om de opmaak, stijlen, uitlijning, afbeeldingen, lijnen en andere gra-fische elementen te controleren. De tekst wordt hierna opnieuw bekeken door een corrector.

q Laserproef in kleurLaatste opmaakcontrole waarbij op gekleurde tekst, lijnen en afbeeldingen wordt gelet. Dit is de laatste redactionele controle.

q PDFEen PDF op hoge resolutie. De PDF moet worden gecontroleerd op elementen die op de laserproef niet altijd goed worden afgedrukt, zoals EPS-afbeeldingen en transparante items.

qHR-proefEen gekalibreerde proef in hoge resolutie, vooral voor de kwali-teitscontrole van de kleuren en de beelden.

q ImpositieproefProef waarmee het totale inslagschema wordt gecontroleerd. dit is de laatste proef die de klant te zizn krijgt vóór het maken van de platen. Deze proef is contractueel verplicht en staat in de verkoopvoorwaarden van FEBELGRA.


Beperk het aantal proeven Er zijn verschillende redenen om het aantal proeven te beperken:

■■ budget en planning;■■ ervaring opgedaan tijdens vorige vergelijkbare projecten;■■ locatie van de makers of de proeflezers;■■ beschikbaarheid van apparatuur om proeven te maken.

Tussentijdse proeven? Naast de standaardproeven kan het verstandig zijn om extra controlemomenten in te lassen (ook al houdt dit in dat er gewoon een zwartwitlaserproef wordt gemaakt). Dit soort momenten zijn:

■■ wanneer een document naar een ander programma wordt geïmporteerd;

■■ wanneer er grote correcties zijn doorgevoerd;■■ wanneer een bestand op een andere computer is bewerkt;■■ wanneer een bestand zich gek gedraagt;■■ wanneer er tijdens het proevenproces medewerkers bij

komen of vertrekken.

Aspecten van proevenIedereen die proeven controleert, moet de beschikking hebben over een zeer uitgebreide huisregels om te kunnen bepalen wat wel en niet fout is. De huisregels kunnen bestaan uit een eenvou-dige lijst met spellingregels tot een checklist voor het controleren van geïmporteerde illustraties.

PRINTER TECHNIEKEN


TekstHet importeren van tekst vanuit een tekstverwerkingsprogram-ma kan de nodige problemen opleveren, vooral als de tekst:

■■ speciale tekens gebruikt;■■ in een vreemde taal is geschreven;■■ inconsistente opmaak gebruikt.

In die gevallen kun je de auteur best een mailtje met een proef (pdf) als bijlage sturen nadat de originele tekst in je opmaakprogramma is geïmporteerd, maar voordat met de opmaak is begonnen. Het doorvoeren van grote tekstcorrecties in een opgemaakt bestand is duur en tijdrovend.

Plattegronden en diagrammenDit soort afbeeldingen kunnen erg complex zijn. Er kun nen fouten in deze illustraties sluipen omdat ze worden bewerkt door iemand die de oorspronkelijke samenstelling van het bestand niet kent, vooral als ze op een andere com puter worden bewerkt, misschien met een andere versie van Adobe Illustrator™ of met andere lettertypen. Behalve in noodgevallen moet de illustrator het bestand corrigeren.

Foto’sFoto’s worden vaak bewerkt door de vormgever, wat misschien de indruk wekt dat proeven hier niet nodig zijn. Een van de veel voorko-mende problemen hierbij is echter niet technisch, maar komt door het gebruik van verkeerde afbeeldingen op de verkeerde plek. Verge-lijk geïmporteerde afbeeldingen altijd met de origi nelen. Eigenschap-pen als resolutie en kleur kun nen het best in Adobe PhotoShop™ worden gecontroleerd, omdat problemen vaak pas zichtbaar worden op hoge-resolutieproeven of in een pdf, en soms dan nog niet eens.


AdvertentiesAls je regelmatig advertenties maakt, moeten 2 dingen worden gecontroleerd:

■■ zijn de afmetingen juist?■■ heeft het bestand het juiste formaat en de juiste resolutie?

Ook pdf’s van adverteerders moeten goed worden bekeken, omdat veel problemen te laat worden opgemerkt. Hierbij kan preflight-software enorm waardevol zijn.Als je de advertentie zelf hebt ontworpen, of materiaal dat een klant heeft aangeleverd moet veranderen, is er een proef nodig aan de hand waarvan de klant het resultaat kan keuren. Deze afgetekende versie moet dan weer worden vergeleken met de geripte (Raster Image Processed) drukproeven. Duidelijk is dat hier een klein foutje duizenden euro’s kan kosten.

OpmaakJe heeft proeven nodig na de opmaak. Controleer elk geïmporteerd bestand op het scherm, vooral als je twijfelt over de zuiverheid ervan. Als de problemen aanhouden, probeer dan een PDF van de pagina te maken: als hier ook fouten in zitten, is er iets fout met het geïmporteerde bestand. Bij boeken moeten vooral de kopre-gels, koppen en vultekst worden gecontroleerd die pas tijdens de opmaakfase zijn ingetypt en dus nog niet zijn gecorrigeerd.

Hoe proeven bekijken?Tegenwoordig is alles wat minder ingewikkeld. Dit is vooral te danken aan de ontwikkeling van Computer-to-plate waarbij ge-bruik wordt gemaakt van pdf’s. Hierdoor zijn er geen tijdrovende

A Proeven advertenties

PRINTER TECHNIEKEN


filmproeven of Cromalins meer nodig. Er zijn daarom ook minder struikelblokken tussen het originele bestand en het eindproduct.Er is hierdoor een duidelijke scheidslijn ontstaan die eerder niet zo duidelijk aanwezig was. Proevencontrole kan nJe worden ver-deeld in twee groepen:

■■ alles wat niet is geproduceerd door de RIP van de drukker;

■■ alles wat daar wel is gemaakt.Het verschil is erg belangrijk, omdat alles wat de drukker afdrukt identiek is (of zou moeten zijn) aan het uiteindelijke product. Iets wat in deze proeven klopt, klopt ook in de uiteindelijke versie, en als dat niet zo is, is het de schuld van de drukker. Aan de andere kant is alles wat daarvoor wordt gemaakt - bijvoorbeeld op een desktopprinter - alleen maar een indicatie van het eindresultaat. De RIP van de drukker is de ultieme test.

Verschillende drukkers produceren verschillende soor ten proeven, afhankelijk van wat van tevoren is afgespro ken. Sommige drukkers maken een resolutieafdruk op een inkjet-printer, maar brengen extra kosten in rekening als ze correcties moeten doorvoeren of een kleurenafdruk moeten maken. Om deze redenen is het belangrijk af te spreken wanneer welke proeven worden gebruikt.

Soms is het ook niet mogelijk dat iedereen die bij het project betrokken is, de laatste RIP-proeven onder ogen krijgt. Als het budget dit toestaat, moet je altijd proberen iedereen een exem-plaar toe te sturen. Is dit niet mogelijk, e-mail dan een PDF van de relevante pagina’s, gehaald uit hetzelfde bestand dat je naar de drukker hebt gestuurd. Hoewel dit niet 100 % zekerheid biedt, kunnen de grootste problemen zo worden ondervangen.

RIP

Proofing

Ctp

Platen

Drukken

Impositie

PDF


Soorten proevenZachte proeven (Soft proof)

• MonitorDis is de pagina bekijken op het scherm. Alleen een proef op een gecalibreerde monitor is betrouwbaar. De reden is bekend; een monitor werkt met rgb-kleuren, persen drukken met cymk. qVoordelen:

Goedkoop en snel qNadelen;

■■ Foutjes zijn op het beeldscherm moeilijker op te merken. Sommige fouten doen zich pas voor als iets op papier wordt afgedrukt.

■■ Kleuren worden niet kleurecht weergegeven, zeker niet als het scherm niet gecalibreerd is.

• Remote proofing De klant krijgt geen proeven op papier meer maar kan via het In-ternet een hoogresolutie pdf per bladzijde controleren. Opmerkin-gen en verbeteringen worden met speciale software uitgevoerd (Adobe Acrobat Pro, Kodak RealTimeProof, Matchprint Virtual, WebProof,...). De klant moet wel over een gecalibreerde monitor beschikken om de kleuren juist te beoordelen.

Digitale proefen

Digitale proefsystemen werken vanaf bestanden die in het ge-heugen gestockeerd zijn. Er zijn dus geen films nodig.

A Beoordelen op de monitor

A Remote proof: de klant kan op de server van de drukkerij via een login en paswoord de pdf bekijken en corrigeren.

PRINTER TECHNIEKEN


• Zwartwit laserproefRuwe tekst kan men snel en vrij goedkoop maken met een 300-600 of 1200 dpi-laserprinter.

qVoordelen:■■ Goedkoop■■ Geschikt voor tekst■■ Veel problemen vallen direct op. qNadelen:■■ Het ontbreken van kleur■■ Het afdrukken van complexe bestanden duurt lang■■ Bestanden worden niet geript■■ A4-printers kunnen geen bleeds afdrukken

• Kleuren laserproefWarmte doet droge toner in de vier kleuren op papier smelten. Hoewel de outputkwaliteit nogal varieert volgens model, is de kleurproef meestal goed geschikt voor een eerste kleurencontrole.

qVoordelen:■■ Goede kleuraccuraatheid voor complexe illustraties;

overal te bekijken qNadelen:■■ De kleur van grote vlakken is minder goed te controleren.■■ Meestal niet geript.

qOpmerkingen:De weergave van kleuren is afhankelijk van verschillende fac-toren, zoals het papier, de gebruikte RIP; het programma en de printer. Als het document op een digitale pers wordt gedrukt, laat de drukker dan voor de eerste en laatste proeven zorgen.

A Kodak Approval®

A Drukpersproef


• Digitale HR-proeven qDdcp-printers (direct digital color proof)

Dit systeem laat toe het raster te controleren. Puntverbreding, regis-ter en rastervorm worden gesimuleerd. Het systeem werkt met een laser die het kleur per kleur op een drager afbeeldt. Die drager gaat vervolgens door een laminator die de kleuren op papier overdraagt. De resolutie gaat van 1800 tot +2400 dpi. Het resultaat is vergelijk-baar met een chemische kleurenproef, maar er zijn geen films nodig.

qDigitale Cromalin® Cromalin Blue 2® is een kleurproefsysteem gebaseerd op Piezo-Array-inkjet-technologie. Het produceert hoge-resolutie kleur-proeven met een simulatie van alle voorkomende druktechnie-ken met speciaal ontwikkelde inkt en papier.

q Thermische afdrukHier wordt inkt (was) verwarmd op een film met kleuren die smelten en zich aan het papier hechten. De nauwkeurigheid is redelijk en de proefafdruk is goedkoop.

q FaseveranderingsprinterStaafjes gekleurde inkt worden gesmolten en op papier overgezet.

qDye sublimationDroge, transparante rgb-inkten worden tot gas getransformeerd en gesmolten op papier. Dit procédé geeft een continue kleurlaag en een fotografische kwaliteit. Er is echter geen raster aanwezig. Moiré kan dus niet gecontroleerd worden. Het kleurenproefsy-steem is goed om een presentatieproef te maken.

q InktjetHier wordt inkt door smalle gaatjes geperst, waardoor puntjes op het papier worden gevormd. De kleurnauwkeurigheid is goed, de

A Digitale Cromalin®

A GMG digitale proef met 5de PS kleur op Dupont Cromalin® WhiteLine Laminator

PRINTER TECHNIEKEN


proeven zijn wat duurder. Een Iris-proef is een voorbeeld van dit systeem. Ook meer en meer grootformaat inktjetprinters worden gebruikt voor het printen van impositieproeven in hoge resolutie.

Off-press proeven of chemische proeven

• Overlay-proefMeerdere filmlagen afkomstig van kleurenselecties worden afzon-derlijk belicht en over elkaar gemonteerd. Elke overlay draagt het beeld van één kleurscheiding. De kwaliteit is redelijk. Het systeem is vrij goedkoop. Naast de vier standaardkleuren cymk zijn slechts enkele pms-kleuren beschikbaar. ColorKey™ is zo een overlay-proefsysteem. Het wordt vooral gebruikt voor twee- en driekleu-renwerk waarbij het in register liggen gecontroleerd wordt.

• Contactproef (laminaat)De diverse films afkomstig van kleurenselectie worden belicht en op één enkele onderlaag gelamineerd. Deze proeven bieden een breed gamma van kleuren en zijn na de proeven op de drukpers de meest precieze. Het systeem is duurder, maar er kan op verschillende papiersoorten worden gewerkt. Matchprint™, Agfa-proof™ en Cromalin™ zijn de populairste. Contactproeven zijn vaak iets te rood van kleur. Nadeel is dat er geen rasterpunt-verbreding kan gesimuleerd worden.

Proef op de drukpers

• Drukpersproef (“natte” proef)Proeven op de drukpers zijn gedrukte stalen die volledig identiek zijn aan het uiteindelijke drukwerk. Daar de keuze van het papier

A Epson grootformaat inktjetprinter

A Nakijken "natte proef"


en de inkt de mate van puntaangroei op de pers bepalen, zijn de proeven op de pers bedoeld om na te gaan hoeveel effect de inkt zal hebben. Deze proefmethode is nochtans tijdrovend en kan erg duur uitvallen (afhankelijk van het formaat, de papiersoort en de oplage). Als standaardproef worden meestal 5 tot 10 gedrukte exemplaren geleverd op een maco mat houtvrij of maco satiné houtvrij van 135 of 150 g/m2. Er wordt ofwel gedrukt op een vlak-bedpers of op een echte oplagepapierpers.

qVoordelen:■■ De enige manier om kleuracccurate resultaten te krijgen

voordat er definitief wordt gedrukt. ■■ De resultaten kunnen tijdens het drukken worden

gebruikt om de kleuren te controleren. qNadelen:■■ Duur en tijdrovend.

Impositieproef

Dit is een proef van alle bladzijden die in de drukvorm komen. Het kan in hoge of lage resolutie. Dit is de laatste mogelijkheid voor de klant om correcties uit te voeren voor het maken van de platen.

qVoordelen■■ Goedkoop en snel.■■ Overzicht van alle bladzijden in het drukwerk per katern. qNadelen■■ Als LR-proef kunnen geen kleurbeoordelingen gedaan worden.■■ Nog correcties uitvoeren in dit stadium betekent tijdver-

lies en bijbetalen (auteurscorrecties).

A Inktjetprinter HP 5500 Groot formaat. Geschikt voor posters, proeven op groot formaat en HR impositieproeven.

A Impositieproef met opmerkingenblad

PRINTER TECHNIEKEN


Fiatproef, B.A.T. of Goed voor druk

qVoordelen:■■ Je ziet het gedrukte document voor het eerst en kunt de

kleuraanpassingen nJe beoordelen.■■ Mogelijkheid om kennis te maken met de drukkerij. qNadelen:■■ In dit stadium is het heel duur om nog correcties uit te

voeren. De pers moet gestopt worden, de platen worden vervangen en uw werk schuift op in de planning.

Tekstproeven nakijkenAnticiperen op problemenEr zijn twee gouden regels:

■■ Hoe meer invloed je hebt op hoe de tekst wordt voorbe-reid, hoe beter.

■■ Hoe vroeger in het proces je mogelijke problemen opmerkt, hoe beter.

Problematisch is eigenlijk alles wat niet goed (of helemaal niet) wordt geïmporteerd, wat veel tijd kost om te corri geren of wat, als het te laat wordt gecorrigeerd, de lay-out beïnvloedt.Probeer de gekregen tekst eerst uit op een kort document voordat je aan het project begint. Om geen problemen te vermijden bij het verwerken van de tekst kan je best rekening houden met volgende punten:

■■ Verwacht niet dat een klant meer opmaak toepast dan in tekstverwerkingsprogramma’s mogelijk is;

■■ Vraag zo vroeg mogelijk om een proefbestand met alle

A Plaatsen van een .txt-document in Adobe InDesign™. Venster met importopties

A Plaatsen van een .doc-document in Adobe InDesign™. Venster met importopties


tekstopties die worden gebruikt, en een uitdraai hiervan. Importeer de tekst naar InDesign en vergelijk de resultaten - los dan eventuele problemen op;

■■ Zorg ervoor dat je hetzelfde tekstverwerkingsprogramma (en dezelfde versie ervan) hebt als de klant, omdat sommige correcties het gemakkelijkst voor het exporteren kunnen worden doorgevoerd. Als je bijvoorbeeld in InDesign dub-bele returns vervangt door enkele, verandert de stijl van de volgende alinea in die van de vorige;

■■ Houd altijd een uitdraai van het uiteindelijke tekst bestand bij de hand;

■■ Indien je hier tijd voor hebt, stuur dan een uitdraai van de geïmporteerde, maar nog niet opgemaakte tekst naar de klant.

Knippen en plakken van tekstKnippen en plakken de tekst het vanuit word™ naar Adobe InDesign™ is geen goed idee. Je kan er tekst mee kwijtraken, soms worden er stukken tekst dubbel gezet, vooral in voetnoten en tekst in tekstvakken en je originele word-stijlen ben je kwijt.. Het is beter het complete word-bestand te importeren naar gelinkte tekstka-ders in Adobe InDesign™ met de importopties aan. Zo kan je beslis-sen of je de originele word-opmaak mee importeert of niet.Als echter de aangeleverde tekst slecht is opgemaakt of functies zijn gebruikt die je niet nodig hebt, scheelt het je veel tijd als je alle lay-out verwijdert en opnieuw begint. Sla het bestand dan eerst op als .txt bestand vanuit word™, waarbij de lay-out wordt verwijderd. Als je tekst kopieert vanuit een InDesign-document naar een

• Verandernooitietsindegezettetekst zelf zonder de correctie aan te duiden in de marge.

• Markeerdecorrectietekensaltijd in dezelfde marge.

• Corrigeersteedsineenanderekleur dan zwart.

• Corrigeereerstdetitels,onder-titels en foto-onderschriften.

• Spelmoeilijkewoordenlettervoor letter.

• Letopdeafbrekingen.

• Laatdetekstdooreentweedepersoon nalezen.

• CorrigeerinDRUKLETTERS.

• Vergrootuwtekstvoorhetfaxen als de tekst in een klein corps gezet werd.

• Leesdetekstnogeensvanachter naar voor.

Correctietips

PRINTER TECHNIEKEN


ander InDesign-document worden de tekenen alineastijlen gekopieerd. Deze verschijnen in het venster Alineastijlen. Soms kan dit erg verwarrend zijn als beide documenten complexe stijlen gebruiken. Voorkom problemen door de dubbele stijlen tijdens het kopiëren te verwijderen.

CorrectieNadat je de tekst opgemaakt heeft, krijgt je klant een proef (bijlage in mail of een print in zwartwit of kleur) te zien. Hij moet deze proef vergelijken met de originele tekst en de opmaakfouten corrigeren. Dit gebeurt aan de hand van een lijst met standaard correctietekens. Als de correcties op de print aangebracht zijn, stuurt hij de proef met de originele kopij terug. Je verbetert de fouten en je mailt een nieuwe proef. De klant vergelijkt deze met de eerste reeks correcties. Als alle fouten verbeterd zijn, is de opmaak defi-nitief klaar. Tijdens de laatste correctieronde moet de klant extra aandacht schenken aan afbreekfouten en nagaan of er geen stuk-ken tekst weggevallen zijn. Alle titels, ondertitels, onderschriften, tabellen, paginanummers en voetnoten dienen nog eens grondig nagekeken te worden. Als er tijdens de belichting op plaat nog fouten ontdekt worden, moet de klant voor die correcties extra betalen. We spreken dan van auteurscorrecties. Voor de klant “goed voor druk” geeft op de tekst, controleert hij de print nog een laatste keer. Hij volgt daarbij het volgende lijstje:

■■ zijn eigennamen, telefoonnummers en adres juist ?■■ is de paginanummering in orde (oneven pagina’s rechts en

de even pagina’s links) ?

In romein zetten Vet zetten

Cursief zetten Mager zetten

In kapitalen zetten In onderkast zetten

Woord veranderen

Letter toevoegen

Letter/woord omwisselen

Geen nieuwe alinea

Interlinie verkleinen

Niet inspringen

Centreren

Splitsen#Koppelteken plaatsen

Minder spatie

/ Letter veranderen

Woord tussenvoegen

Letter wegnemen

Nieuwe alinea

Interlinie vergroten

Links lijnen

Naar volgende regel

Aan elkaar schrijven

Correctie niet uitvoeren

Meer spatie

Correctietekens


■■ zijn alle paginacijfers correct weergegeven in de inhouds-opgave ?

■■ staan er geen fouten op de kaft of op het titelblad?■■ is er éénheid in het gebruik van aanhalingstekens, afkor-

tingen en cijfers ?■■ zijn alle koppen en tussenkoppen juist ?■■ werden alle accenttekens juist geplaatst ?■■ zijn alle afbrekingen op het einde van een regel juist ?

Beoordeling kleurproevenDoorheen de volledige productie is het beheersen en controleren van de kleuren een belangrijk gegeven. Elk apparaat dat kleur kan afdrukken, elke scanner en ieder beeldscherm heeft zijn eigen manier om kleur weer te geven. Dat maakt de kwaliteitscontrole er zeker niet gemakkelijker op. Het beoordelen van kleuren is op zich al een zeer subjectief gebeuren. Om zo objectief mogelijk te beoordelen, wordt er gewerkt bij een standaard lichtbron. volgens de ISO (International Organisation for Standardsisation) normen. Deze norm adviseert dat belichting van 5000 °K met een grijze omgevingskleur (Munsell N-8) het beste is. Dit is belangrijk, om-dat de omgeving (omgevingslicht) waarin je de proeven bekijkt, je perceptie van kleur in de proeven beïnvloedt. Om de omstan-digheden te optimaliseren kun je de GATF/Rhem Light Indicators van de GraphicArtsTechnical Foundation (GATF) gebruiken. Dit zijn kleine zelfklevende monsters die je op de rand van kleurenproe-ven, kleurenkopieën, reproducties of transparante sheets kunt plakken en waarmee je kunt controleren of de belichting 5000 °K is. Wanneer de belichting goed is, heeft het monster een egale kleur, is dat niet het geval, dan zijn er streepjes te zien.

A GATF Rhem light indicator kan meegeplkt worden op de proef en gaaft aan of het omgevingslicht standaard 5000 °K is. Wanneer de strip verkleurt is het licht geen normlicht.

PRINTER TECHNIEKEN


Een ander belangrijk hulpmiddel voor het corrigeren van kleu-renproeven is de kleurenbalk. InDesign drukt kleurenbalken af op kleurscheidingen, maar de handigste kleurbalken zijn speciaal ontwikkelde hulpjes om problemen als punttoename, grijsbalans en inktdichtheid te controleren. De DigitalProofComparators van GATF zijn veelgebruikte kleurenbalken. ndere merken zijn de Brunner strip en de strips van UGRA/FOGRA.Contractproeven zijn vaak spreads die pas drukklaar worden gemaakt zodra alle kleuren zijn gecontroleerd en correcties zijn doorgevoerd. Als je drukker echter proeven heeft gestuurd die al van de pers komen, moet je extra letten op kleurconsistentie op alle delen van het vel - als een afbeelding bijvoorbeeld in de rugmarge doorloopt en twee helften op de uiteinden van een vel papier liggen - of zelfs op verschillende vellen.

Bij het controleren van proeven moet je nagaan of:■■ de kleuren in de hele proef egaal en consistent zijn, met

tinten die er niet troebel uitzien;■■ de afmetingen van de pagina’s in je document kloppen;■■ alle elementen (tekst, afbeeldingen, lijnen,...) aanwezig

zijn en eruitzien zoals dat de bedoeling is;■■ overdrukken en uitsparingen kloppen; ■■ de afloop juist is;■■ het document kleuren bevat die zijn gespecificeerd in

een kleurensysteem, bijvoorbeeld een huisstijl, die moet worden vergeleken met de drukmonsters;

■■ in de foto’s geen kleurzweem zit;■■ highlights, vooral heldere reflecties in de ogen mogen

geen puntjes bevatten;

A Kleuren controleren aan de hand van de kleurenstrips die meegedrukt worden op de vellen


■■ de highlights en schaduwen kloppen. Afbeeldingen zien er snel plat uit als de witgebieden grijs zijn (te grote punt-jes) of de zwarte gebieden te licht (te kleine puntjes).

■■ in foto’s van landschappen de lucht niet te geel wordt; Bij witte wolken moeten de gele en magenta puntjes zo klein mogelijk zijn, de cyaan puntjes net iets groter.

Nadat de proeven zijn goedgekeurd, worden de platen belicht en op de pers gemonteerd. Er worden verschillende tests uitgevoerd om ervoor te zorgen dat de inkt al wordt verdeeld, de druk van de rollen klopt en de kleuren in register staan. Deze procedure wordt ook wel het stellen genoemd. Je klant hebben nog één mogelijk-heid om de vellen te controleren op kwaliteit en kleine wijzigingen aan te brengen. Eigenlijk zijn de enige correcties die nu nog koste-loos kunnen worden door gevoerd correcties in de kleurdichtheid en -consistentie. Een goede drukker kan individuele afbeeldingen nog bijstellen door vulling.

ControlestripDe nauwkeurigste manier om en proef met het gedrukt vel te vergelijken, is door de controlestrip te gebruiken die op elke drager (plaat - proef - gedrukt vel) aanwezig is. Het zijn vooral de inktden-siteit en de kwaliteit van de belichting van de plaat die je kan con-troleren. Ook de puntaangroei kan je controleren a.h.v. deze strip.

Hoe duid je verbeteringen op de proef aan ?Wees duidelijk en ondubbelzinnig als je opmerkingen en correc-ties op de proef noteert. Als er een kleur moet verbeterd worden is het niet duidelijk als je enkel maar verwijst naar het origineel. je moet aangeven welke kleuren verbeterd moeten worden.

PRINTER TECHNIEKEN


Het heeft ook geen zin een volledig essay te schrijven zoals: “de bomen lijken me donkerder dan op de originele dia, maar het blauw van de rivier is iets te licht,... enz”. Onduidelijke instructies kunnen tot meer kosten en extra werk leiden. Zorg er voor dat de correcties zo duidelijk zijn dat een tweede proef meer nodig is.

Welke opmerkingen vermijden?“Maak de kleuren lichter”: deze instructie is niet specifiek genoeg. Wil dit zeggen: alle kleuren lichter maken, contrast toevoegen of meer kleuren toevoegen?

■■ “- verbeter magenta”: als je deze intructie zo noteert, met het streepje ervóór, kan dat het prepress-bedrijf in verwarring brengen. Moet er minder magenta of juist meer magenta zijn.

■■ “Zie origineel”: deze instructie is nietszeggend. je moet op de proef duidelijk maken welke beelden gecorrigeerd moeten worden.

■■ “Kleuren te warm”: wil dit zeggen dat er teveel magenta of teveel geel in zit. Beide kleuren kunnen verantwoordelijk zijn.

■■ “Verbeter de kwaliteit”: weer zo’n wollige opmerking. Is de densiteit niet in orde? Sluiten de kleuren niet? Of zijn de kleuren te krachtig?

■■ “Je heeft de sfeer van het origineel niet begrepen”: Daar jaagt je de drukker mee op de kast! De drukker heeft geen “sfeer”-knop op z’n drukpers.

A Wees zo duidelijk mogelijk in je communicatie met prepress proeven


➊ Controle van het de trapping-velden. Wanneer het eerste volvlak te snel droogt, stopt het absorberend vermogen van de volgende vlakken en verschij-nen er vlekken. De offsetdrukker controleert m.a.w. de inktaanname.

➋ Controle van de grijsbalans. Laat u toe onmiddellijk te controleren of alle kleuren in balans zijn. Het vlak moet neutraal grijs zijn.

➌ Controle van het rasterpuntpercentage per kleur (80 en 40%) = puntaan-groei controleren.

➍ Spitspunt- en microlijnvelden. Controle van de fijnheid van een lijnafdruk.

➌ ➍➊ ➋

Voorbeelden controlestrips


Hoe herken je een zwakke proef? Om na te gaan of een proef te zwak is, moet je alle kleuren bekij-ken. Wanneer deze te licht uitvallen, kan het zijn dat er te weinig inkt werd gebruikt bij één of meerdere kleuren. De schaduwpar-tijen zijn grijs in plaats van diep zwart en in de middentonen zit er te weinig contrast.

qHerken het probleem door de loepWanneer je de kleurstrip door de loep bekijkt, merk je dat er zowel in het 40% als in het 80% cyaanvakje te weinig cyaan rasterpunten zitten. Bekijk je de witte tubes verf van naderbij dan merk je dat er bijna geen detail meer inzit. Verder zijn de schaduwen grijs en zijn alle kleuren te bleek.

Hoe herken je een “platte” proef?Wanneer de kleuren er te “plat” uitzien, kan het zijn dat de rasterpunten in de hooglichten te groot zijn of in de schaduwen te klein. De witte partijen in het beeld zien er grijs uit, terwijl dat de schaduwen en het algemeen contrast te zwak is.

qHerken het probleem door de loepWanneer je de kleurstrip door de loep bekijkt, merk je dat er zowel in het 40% als in het 80% cyaanvakje te weinig cyaan rasterpunten zitten. Bekijk je de witte tubes verf van nader-bij dan merk je dat er bijna geen detail meer inzit. Verder zijn de schaduwen grijs in plaats van diepzwart en zijn alle kleuren te bleek.

A Zwakke proef

A Platte proef

Voorbeelden van kleurcorrecties op een drukvel


Hooglichten te zwak De rasterpunten in de hooglichten zijn te klein, waardoor er detail-verlies is. Daardoor vallen de pasteltinten te bleek uit en vermin-dert het contrast in het rood (tulpen).

qHerken het probleem door de loepKijk door de loep naar het penseel en je merkt dat de rasterpunten in de hooglichten zeer klein zijn. Wanneer de rasterpunten groter zijn, zal de rand van het penseel niet wegvallen in het wit van de gordijn.

DichtlopenDe rasterpunten lopen dicht. Dit iss te merken aan de 40% en 80% gebieden in de kleurenstrip. De kleuren zijn te sterk. De rode bloe-men zijn bruin geworden, de gele strepen kleuren oranje en alle wite delen slaan grijs uit.

qHerken het probleem door de loepWanneer er teveel inkt gebruikt wordt, is het neutraal grijzevlak bijna zwart.

A Proef met te zwakke

hooglichten

J A Dichtgelopen beeld met rechts de gecor-

rigeerde versie. Boven rechts: probleem bekeken door de loep

PRINTER TECHNIEKEN


Kleurcorrecties modeIn modefotografie zijn verschillende aandachtspunten. Witte jurken moeten zo wit mogelijk zijn, maar moeten voldoende con-trast bevatte zodat ze niet verdwijnen in het wit van het papier. Ook zwart moet zo zwart mogelijk zijn. De rasterpunten moeten echter voldoende “open” zijn om detail te behouden.

qHet eerste drukvelHet zwart in de jurk loopt dicht. ❶ Er zit geen detail meer in. De huidskleur ziet er ongezond uit. ❷ De witte jurk is rozig gewor-den.❸ en er is veel verlies van detail in de rode jurk. ❹

qDe volgende drukvellenTe veel geel geeft de hooglichten een crèmekleurige zweem, de blauwe jurk een groenzweem en de huidtinten worden te oranje. Te veel cyaan maakt de hooglichten en de grijstinten te blauw. De blauwe jurk loopt daardoor dicht en verliest detail in de donkere partijen. de zwarte jurk krijgt een blauwe zweem. Door te veel zwart lopen de zwarte en de blauwe jurk dicht. De schaduwen op de knieën worden te donker.De laatste variant is een veel te zwakke proef. In de hooglichten is alle detail verloren en de zwarte jurk lijkt eerder grijs.

qDe B.A.T.- proefNa vermindering van het magenta in de witte jurk is de roze zweem verdwenen. Er zit terug meer detail in de zwarte jurk en de huidskleuren worden natuurlijker.


Te veel geel

Te veel cyaan

Te veel zwart

Te zwak

qHerken het probleemDe vergroting maakt duidelijk dat er veel te veel magenta ras-terpunten zijn. In een neutraal gebied van de hooglichten moe-ten er meer cyaan dan magenta rasterpunten zijn. En er moeten ongeveer evenveel gele als ma-genta rasterpunten zijn.

PRINTER TECHNIEKEN


Kleurcorrecties huidtintenBij het corrigeren en proefprinten van huidtinten kan het kleinste onevenwicht in de kleuren een totaal verkeerd resultaat geven. Bij het kapsel is het niet zozeer de kleur waar u moet op letten maar wel detail en scherpte. Om de transparantie van het haar te behouden moet het beeld zo scherp mogelijk zijn.

qDe eerste proefDe eerste proef is te plat en onscherp. ❶ Er zit geen detail meer in het haar. ❷ Ook de huidskleur verliest veel detail.

q Instructies prepressDe proef is te zwak. Verminder cyaan, haal het wit op en maak de hooglichten in de ogen helder.


qHerken het probleemDoor de loep kijk je naar de reflectie in de ogen. In een goed ge-scand beeld is er zichtbaar papierwit (dus geen rasterpunt). Idem voor de tanden.

q TussenproevenTeveel magenta in de middentonen en schaduwen. De lichtere partijen in de huid zijn correct. In de sterke partijen wordt de huidskleur lelijk. Het blauw in de ogen wordt ook mauve. De vol-gende proef is te plat. De donkere huidstinten zijn correct, maar er is geen verschil meer tussen de donkere en de lichte partijen. In de volgende proef zit er te weinig geel. Wanneer magenta ver-minderd wordt, verliest het gezicht alle kleur. Er moet dus meer geel bijgegeven worden. De laatste tussenproef heeft te weinig magenta. De huid wordt heel bleek wanneer hier ook nog eens het geel verminderd wordt.

q Finale proefBelangrijk is dat het beeld scherp is. De details in het haar en het gezicht zijn verbeterd; de individuele haartjes zijn beter zichtbaar. De hooglichten in de lippen maken dat ze beter glanzen. De witte hooglichten in de ogen en in de tanden komen veel beter uit en tonen dat de kleurbalans in evenwicht is.


DRUKWERK OPVOLGEN


Als laatste kwaliteitscontrole kan de klant een “goed-voor-druk” of B.A.T. geven bij het opstarten

van het drukwerk. Dit is de perscontrole. Indien je zeker wilt zijn van de drukkwaliteit is het

raadzaam deze controle uit te voeren. Hoe je deze goed-voor-druk geeft, leest jeu op de volgende

bladzijden. Maar we geven eerst een gedetailleerde uitleg over de stappen in het drukproces.

De drukker krijgt van de prepress één drukplaat per kleur en van de productieverantwoordelijke alle drukgegevens zoals oplage, papiersoort, formaat, aantal kleuren en afwerking. De drukker monteert de platen in de juiste volgorde in de ver-schillende druktorens van de pers enhij stapelt de vellen papier in het invoergedeelte. Nadat hij de inkt in de inktbakken gedaan heeft, kan het opstar-ten beginnen. Daarbij is het van essentieel belang dat de drukker de juiste kleurbalans vindt. Dit noemen we het stellen van de pers. Daarvoor heeft de drukker gemiddeld 100 vellen papier per kleur nodig, afhankelijk van de kwaliteit van de drukpers, het vereiste kwaliteitsniveau en van de moeilijkheidsgraad. Het papier dat op deze wijze “verknoeid” wordt, noemt men inschiet of overblad.Om de kwaliteit van de kleuren te beoordelen beschikt de drukker over een aantal hulpmiddelen. Hij gebruikt de proeven van de prepress om het drukresultaat te vergelijken en met de densito-meter meet hij de inktlaagdikte.

Stellen van de pers

ordergegevens en platen

wassen inktinrichting

inhangen platen

stapelen papier

stellen pers

Goed voor druk

Oplage drukken

PRINTER TECHNIEKEN


Hedendaagse offsetpersen kennen geavanceerde controle-instel-lingen. Hier mee kunnen kleur en register worden aangepast en de persvoorbereidingstijd kan gereduceerd en de platen kunnen automatisch geladen worden.

Deze machines zijn wel duurder in aanschaf, maar die investering wordt snel terugverdiend. De persen zijn efficiënter en vergen minder voorbereidingstijd. De controle-instellingen zorgen ook voor een betere en consistentere kwaliteit. ICC-kleurbeheer is een internationale standaard voor het meten van de kleur in alle stadia van het drukproces.

Alle appa ratuur in de workflow krijgt hetzelfde ICC-profiel, en om-dat alle prepressapparatuur gekalibreerd is naar de te gebruiken drukpers, wordt optimale kleurreproductie bereikt. Het is hierbij de bedoeling dat de kleuren van het drukwerk weergegeven op monitors en digitale proeven overeenkomen met die van het eind-product. Op de drukpers wordt de standaard CIP4 gebruikt om ervoor te zorgen dat de drukkleuren overeenkomen met die van de originele bestanden. De software scant de drukplaat en stelt automatisch de inkttoevoer op de pers in op de juiste kleur.

Het opstarten van een orderHet opstarten van een order, is het uitvoeren van alle bewerkingen die nodig zijn om de pers in orde stellen om het order te drukken. Het omvat het instapelen van het papier en de papierdoorvoer, het opsteken van de platen, het stand maken en de kleurcontrole.

Analyse van de jobDe werkfiche op papier of electronisch(JDF) is bij het opstarten van een order al aanwezig bij de pers. Deze werkfiche bevat alle

A Opstarten drukorder met vooraan de papierbak om de inschiet weg te gooien


basisinformatie van het order. De drukker weet dan welke kleu-ren nodig zijn, op welk papier gedrukt wordt en welke platen er gebruikt worden.

Voorstapelen papier en voorsnijden inschietDe (hulp)drukker haalt het papier uit het magazijn en brengt het naar de inleg van de pers. Hij stapelt het papier op de inlegtafel. Dit kan pas nadat het papier voorgestapeld is. Let wel, niet iedere stapel hoeft voorgestapeld te worden. Wanneer de verpakking van rondom een palet kan genomen worden, dan kan de palet rechtstreeks in de inleg van de pers worden gezet. Dit kan slechts gebeuren wanneer de pers stilstaat. Bovenop de stapel wordt ook de inschiet gestapeld en aangeduid.

Platen klaarzetten en grofinstellingDe platen komen van de afdeling kopie en worden naar de pers ge-bracht. Daar wordt plaat per plaat in orde gebracht. Het bescherm-vel wordt van de plaat genomen en weggelegd. Daarna maakt de drukker de grofinstelling van de inkt aan de hand van de afstands-sturing. Als het om een ongewijzigde herdruk gaat, kan soms het inktprofiel van een cassette gelezen worden, en wordt het inkt-profiel automatisch gelezen. Dit kan enkel gebeuren, wanneer het inktprofiel de vorige keer bewaard werd. Na deze instelling wordt de rand van de plaat omgeplooid. Afhankelijk van de pers, gebeurt dit op de pers zelf, op een apparaat buiten de pers of in de plaatbe-lichter. Daarna wordt de platen klaargezet aan de druktorens.

Aanmaken van (Pantone) kleurenWanneer er in PMS gedrukt wordt, haalt de drukker de kleuren die nodig zijn uit het inktmagazijn. Indien ze niet voorradig zijn,

A Inschiet of overblad

A Instapelen van het papier

PRINTER TECHNIEKEN


worden ze door de drukker zelf gemengd. Hj gebruikt daarvoor de mengwaardeverhoudingen van de Pantone Formula Guide.

Inktbakken (bij)vullenDe verschillende inktpotten worden bij elkaar gezocht en de inkt wordt in de inktbakken gedaan. Wanneer het nieuwe werk dezelfde kleuren gebruikt als het vorige werk, worden de inktbak-ken indien nodig (automatisch) bijgevuld.

Opsteken van de platenDe drukker steekt plaat per plaat op. Bij de nieuwste generatie drukpersen gebeurt het opsteken van de platen automatisch. De drukker hoeft dan nog enkel de plaat klaar te zetten in een platenrek. Dit brengt een zeer grote tijdswinst met zich mee.

Controle hulpstoffenEr wordt gecontroleerd of alle hulpstoffen, zoals antismet-poeder aanwezig zijn, en eventueel worden ze bijgevuld.

PapiertransportDe inleg, transporttafel, de aanleg, de papierdoorvoer en de uitleg worden geregeld. Bij schoon- en weerdruk wordt het stolpmecha-nisme correct ingesteld naargelang de kenmerken van het werk. Er wordt ook een palet in de uitleg geplaatst. Bij de nieuwere types van persen is ook deze stap geautomatiseerd. De drukker geeft op de afstandssturing het formaat van het vel in, en de pers stelt het papiertransport automatisch juist in. Enkel de keertrom-mel wordt niet volledig automatisch ingesteld. Er moet ook aan de uitleg nog een manuele bijsturing gebeuren.

A Inktmagazijn

A Platen staan klaar aan de pers


Controle standNa het instellen van het papiertransport wordt de stand gecontroleerd m.b.v. de registertelkens. Indien nodig wordt er bijgeregeld. Om na te gaan of de correcties in orde zijn, worden er een aantal testvellen doorgevoerd en gecontroleerd. Dit wordt herhaald tot de stand in orde is. Er wordt ook nagegaan of alles op het drukvel staat wat er moet opstaan. Het volledige drukvel wordt vergeleken met de impositieproef. Indien nodig wordt het vel getraceerd of gevouwen en schoongesneden. Het traceren houdt in dat op het gedrukte vel lijnen getekend worden waar er gesneden moet worden. Zo kan er snel vastgesteld worden of er geen controletekens binnen het beeld staan. Er wordt ook gecon-troleerd of de correcties die op de impositieproef aangegeven zijn, juist zijn uitgevoerd op de plaat. Bij een ongewijzigde herdruk wordt er vergeleken met een gedrukt exemplaar. Gedurende de testdrukken wordt de inkt-waterbalans geregeld.

Controle kleur en vuiltjesBij de tweede testdrukken wordt gecontroleerd of er geen vuiltjes of stofjes op de plaat aanwezig zijn. Ook de kleur wordt gecontro-leerd. Meestal wordt dit gecontroleerd aan de hand van de proef-druk. Eventueel wordt de kleur ook densitometrisch gemeten. Pantone-kleuren worden vergeleken met het Pantone-waaier en eventueel ook densitometrisch gemeten. Er worden indien nodig correcties uitgevoerd. Daarna worden er opnieuw een aantal vel doorgevoerd ter controle van de bijsturingen. Ook vlekjes op de plaat worden verwijderd met een correctiestiftje of met platen-reiniger. Eventuele spanjolen worden verwijderd.

A Vervangen drukplaten

A Inlezen plaatgegevens voor densiteit

PRINTER TECHNIEKEN


EindcontroleNa de derde testdrukken wordt er een controlestreepje op de plaat gekrast, net op de rand van het drukvel, waarmee de zij-aanleg van de drukker aangegeven kan worden. Hiermee kan de drukker ook de juistheid van de bladaanleg gedurende de hele op-lage controleren (margeren). Dit zogenaamde margeblokje wordt soms al in de montage meegekopieerd op de plaat. Alle gebruikte inschiet wordt verzameld naast de pers.De inschiet is afhankelijk van orderspecificaties, maar ook van de (ervaring van de) drukker. Ook kunnen er verschillende stappen terzelfdertijd gebeuren.

Goed voor drukBij meerkleurenwerk komt de meestergast goed voor druk geven. Indien het om een ongewijzigde herdruk gaat of om een eenkleu-renwerk, dan start de drukker zelf op. Het gebeurt dat de klant goed voor druk komt geven aan de pers In dat geval wordt een afspraak gemaakt met de de orderbegeleider en/of de vertegenw-woordiger die voor de verdere regeling zorgt. Het is duidelijk dat hier grote tijdsverliezen mee gepaard gaan.

Wassen van de rubbersNet voor het in productie gaan, worden de rubbers gewassen.Wanneer er slechte vellen door de pers worden gevoerd, laten deze stof achter op de rubbers. Dit stof geeft een vertekend beeld van de gedrukte exemplaren. Het is mogelijk dat na het wassen van de rubbers de kleur gewijzigd is. Dit moet dan nog bijge-stuurd worden. Vervolgens laat men de pers op gang komen. De pers komt op kleur en op het moment dat er goede vellen gedrukt wor-den, wordt de teller aangezet, waarna de eigenlijke productie begint.

A Controlepaneel aan de drukpers met automatische inktsturing

A Volautomatische plaatwissel


Drukken oplageOnder het drukken van de oplage verstaat men de eigenlijke productie. Tijdens het drukken wordt het drukvel gecontroleerd op mogelijke afwijkingen en fouten. Meestal begint de hulpdrukker al het volgend order voor te bereiden, zoals indien nodig, het voorsta-pelen van het papier.

Taken tijdens het drukkenProductiecontroleDe drukker controleert tijdens het drukken het drukvel door er om een willekeurig aantal exemplaren één vel van tussen te nemen, en dit te vergelijken met de goed voor druk. Het interval waarmee de drukvellen gecontroleerd worden is afhankelijk van de orderspe-cificaties. Het vel wordt zowel gecontroleerd op register, kleur en papierbeschadigingen. Indien nodig wordt er nog bijgestuurd.

Controle van de inktbakkenDe hoeveelheid inkt wordt gecontroleerd. Er wordt ook geroerd in de inktbak om velvorming van de inkt te voorkomen. Deze velvorming is afhankelijk van de soort inkt die gebruikt wordt. Sneldrogende inkten hebben daar meer last van dan traagdrogende inkten. Traag-drogende inkten worden vooral gebruikt wanneer er in drie ploegen gewerkt wordt, omdat de inkt dan een hele week in de inktbakken kan gelaten worden, zonder deze telkens te moeten verversen.

HulpstoffenEr wordt gecontroleerd of er nog genoeg hulpstoffen aanwezig zijn, zoals bijvoorbeeld antismetpoeder. Indien nodig wordt deze hulpstoffen bijgevuld.

A Wassen inktinrichting en bijvullen inkt

A Drukwerk klaar voor transport

PRINTER TECHNIEKEN


Slechte vellenIndien er slechte vellen zijn tijdens de oplage, dan worden deze in de papiermand gelegd. Dit kunnen vellen zijn die blijven steken zijn in de inleg, maar dit kunnen ook vellen met ezelsoren of beschadigde vellen zijn. Dit zijn meestal de enkele vellen die door de pers gevoerd worden nadat deze stilgevallen is.

Wassen van de rubbersHet kan dat tijdens het drukken de inkt opbouwt op de rubbers of dat de rubber vervuild raakt met papierstof of antismetpoeder, waardoor de pers moet stilgelegd worden om de rubbers te wassen.

Plaatwissel (vormwissel)Onder deze fase worden alle vormwissels die zich binnen een-zelfde order voordoen bedoeld. Dit kan het drukken zijn van een volgende katern, maar dit kan ook een taalwissel zijn. Het hoeft dus niet per definitie één plaat zijn die gewisseld wordt, maar het kunnen ook alle platen zijn die moeten gewisseld worden.

Wegzetten gedrukte stapelWanneer er voor elke vormwissel een nieuwe stapel moet gemaakt worden, dan wordt de gedrukte stapel weggezet, en wordt er een nieuwe palet in de uitleg geplaatst. Wanneer verder wordt gedrukt op dezelfde stapel, dan wordt er een briefje tussen gestoken ter herkenning van de wissels.

Keren van de stapelDit wordt buiten de pers gedaan aan de hand van een stapelkeer-der. Dit komt slechts voor wanneer de recto en de verso van een drukvel niet in één drukgang gedrukt worden.

A Inktbakken bijvullen

A Wisselen van platen


Klaarzetten van een nieuwe stapel papierDe nieuwe stapel papier wordt naar de inleg van de pers gebracht en voorgestapeld als het nodig is. Het kan ook zijn dat de stapel die in de inleg ligt, aangevuld wordt met nieuwe vellen.

Inktbakken bijvullenDe inktbakken worden bijgevuld. Indien er nieuwe kleuren bijkomen tijdens de vormwissel, dan worden de respectievelijke druktorens gewassen en wordt er nieuwe inkt in de inktbak ge-daan. De inktbak wordt niet gewassen wanneer er van een lichte naar een donkere kleur wordt overgegaan, zoals bijvoorbeeld een kleurwissel van cyaan naar zwart. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren wanneer er van een katern in quadri overgeschakeld moet wor-den naar een katern in twee kleuren recto/verso.

Afnemen en opsteken van de platenDe oude platen worden eerst van de pers genomen. De drukker steekt daarna plaat per plaat op. Bij de nieuwe types gebeurt het opsteken van de platen automatisch.

Wassen van de rubbersDe rubberdoeken worden gewassen omdat het beeld van de vorige vorm nog aanwezig is op de rubberdoek.

Einde van het orderWanneer het order volledig gedrukt is, wordt de gedrukte stapel aan de kant gezet en worden de platen van de pers genomen. Wanneer het volgend order in andere kleuren zal gedrukt wor-den, wordt de pers volledig gewassen.

A Stapel gedrukte vellen, klaar voor de afwerking

A Controleren van de gedrukte vellen onder normlicht

PRINTER TECHNIEKEN


Wegbrengen van de gedrukte stapelDe gedrukte stapel wordt uit de uitleg genomen en in de drukkerij gezet, zodat de afwerking weet waar de stapels kunnen gevonden worden. De drukker vult een stapelfiche in een steekt deze in de stapel. Deze stapelfiche is bedoeld om later de gedrukte papiersta-pel te kunnen identificeren. Op de stapelfiche staat het ordernum-mer, de klant, de pers, de katern en de oplage.

Wassen rubber en tegendrukPer kleur worden de rubber en de tegendruk gewassen.

Afnemen van de platenDe drukker neemt de platen af, en zet ze langs de kant. De platen worden meestal gerecycleerd en niet bijgehouden.

Inktbakken leeghalen en wassenDe inktbakken van de kleuren die wisselen worden leeggehaald. Het inktwerk van de gewisselde kleuren wordt volledig gewas-sen. De gebruikte inktpotten worden gesloten en weggezet in het rek aan de pers zelf.

Onbedrukt papierHet onbedrukte papier wordt weggezet en gemarkeerd zodat de magazijnier ze terug naar het magazijn kan brengen.

A Papier klaar om te gebruiken. G Papiermagazijn. Het papier wordt met

een robot klaargezet. Overschotten worden automatisch teruggezet.


Planning perscontrole

Als je een perscontrole wilt uitvoeren, maak je vooraf eerst een afspraak met de drukker. Als je in de drukkerij arriveert, zalje meer dan waarschijnlijk moeten wachten omdat de planning niet altijd exact kan worden aangehouden. Vaak gebeurt het dat een vorig werk wat uitloopt omdat er problemen waren. Hou daar rekening mee in je eigen planning! Indien het een heel grote opdracht is, moet je er op voorbereid zijn elk moment een telefoontje te verwachten dat je kunt komen voor de perscon-trole. Men kan u ook vragen de goed-voor-druk kan ook ‘s nachts te komen geven, zeker als het een drukwerk in rotatie betreft (rotatiedrukkerijen werken 24 u. op 24).

De eigenlijke perscontroleAls de drukker overtuigd is dat de gedrukte resultaten overeen komen met de door u goedgekeurde proeven, wordt je bij de pers toegelaten. De gedrukte vellen kunnen gecontroleerd worden in bijzijn van de meestergast en/of de productiebegeleider. De kleuren worden altijd beoordeeld onder standaard lichtomstan-digheden (5000 °K). Omdat de pers doordraait terwijl je de “goed-voor-druk” geeft, is enige haast geboden!

Je moet precies weten waar je moet op letten en wat de priori-teiten zijn voordat de perscontrole begint. In deze fase moet je niet meer gaan zoeken naar schrijffouten of slechte beelden. Als er iets moet gecorrigeerd worden, geef je dat aan op het gedrukte vel, waarna je het probleem met de drukker bespreekt.

A Perscontrole: vergelijken van de proef-druk met gedrukte vellen

PRINTER TECHNIEKEN


Jij bent diegene die de beslissing neemt over de aanvaardbaar-heid van het drukresultaat, maar de drukker kan je vertellen welke wijzigingen mogelijk zijn, wat de gevolgen kunnen zijn van eventuele correcties op aspecten zoals o.a. de afwerking, de kosten en de levertermijn. Als de correcties uitgevoerd werden en je bent tevreden met het resultaat dan onderteken je het laatst gedrukt vel met “goed-voor-druk”. Een exemplaar krijgt je mee. De drukker zal er verder voor zorgen dat de volledige oplage voldoet aan de normen die op het ondertekende vel gesteld zijn. Bij grote oplages zal hij regelmatig een steekproef houden om te controleren of alle vellen nog wel volgens de B.A.T. gedrukt worden. Probeer indien mogelijk alle correcties in één keer te laten uitvoeren. Anders veroorzaakt u onnodige persstilstanden en papierverbruik en werkt u de drukker op zijn zenuwen. Een drukpers opnieuw opstarten kost tijd en geld. Bij elke stop moet de inkt/waterbalans opnieuw bijgeregeld worden en de bedrijfstemperatuur ingesteld om de inkt goed te laten “kleven”. Een nachtmerrie voor de drukker!

J Markeer de gecontroleerde vellen en teken af als u volledig akkoord gaat met het resultaat.


Zijnerspanjolenofvlekken(parelen)indedruk? Controleer het hele vel op vlekken en oneffenheden veroorzaakt op de pers.

Zijndekleurencorrect?Vergelijk het gedrukte vel met de drukproef onder een genormaliseerde lichtbron

Zijn de doorlopende beelden en kleurencorrect?Vouw een gedrukt vel en vergelijk de kleuren.

Zijndelettersscherp?Controleer de tekst door een loep op verdub-belingen.

Zijndekleureninregister?Controleer de regis-tertekens door een loep om te zien of alle kleuren sluiten. Door een loep bekeken, vertonen beelden in quadri, een rosetpatroon en er mag slechts één lijn met de punten in dezelfde kleur zichtbaar zijn aan de rand van het beeld.

Zijn de rasterpunten in de hoge lichten en schaduwpartijenscherp?Gebruik een loupe om te controleren of de rasterpunten in de hoge lichten gelijk zijn aan die in de proef.

Zijn de kleuren consistent over heel hetvel?Vouw een gedrukt vel en vergelijk de kleuren.

Nog enkele tipsWanneer je naar de perscontrole gaat zal de vertegenwoordiger van de drukkerij je in een aparte (wacht)ruimte zetten en je daar de gedrukte vellen en/of proeven laten nakijken of je de gedrukte vellen aan de pers laten controleren.Wees in ieder geval beleefd en vriendelijk. Sla een babbeltje met

PRINTER TECHNIEKEN


Drukproblemen q Inktdensiteit te hoog

Om de densiteit na te gaan kijkt u naar de gerasterde vlakken op de kleurenstrip. Deze zijn opgedeeld in waarden van 20, 40, 60, 80 en 100% per kleur. Wanneer een kleur gedrukt is met een te hoge densiteit zullen de rasterpunten in het 80% -vlak volledig dichtlopen, m.a.w. de densiteit van het 100%-vlak aannemen. Je weet dan dat de drukpers voor die bepaalde kleur te zwaar drukt. paarse zweem, dan heeft de drukker teveel cyaan en magenta en te weinig geel gedrukt. De drukker kan correcties uitvoeren. U moet er wel rekening mee houden dat een kleurencorrectie op de eerste foto gevolgen heeft voor de kleurenbalans op de tegen-overliggende foto op het vel.

qUit registerKleuren kunnen uit regeister gedrukt worden (niet sluitend gedrukt). U kan dat met het blote oog controleren. Kijk naar de rand van een foto. Als een kleur niet sluit dan verschijnen er rasterpunten buiten het fotokader. Om het register in detail te controleren, gebruikt u een loep en kijkt u naar de registertekens. Hoe groter het papierformaat waarop gedrukt wordt, hoe groter

de drukker. Wanneer je vellen van de drukker krijgt, bedank hem en geef hem complimenten voor z’n job. Negeer hem niet als hij je drukvellen toont. Wees assertief en duidelijk in je beoordeling. Je bent tenslotte bij de drukker om jouw job, waar je tenslotte voor betaalt, goed te keuren. Hou er rekening mee dat er geen wondercorrecties bestaan.

A Uit register


de kans op slecht sluiten. Elektronisch gemonteerde bladzijden hebben minder last van registerproblemen dan met de hand gemonteerde bladzijden.

q PuntaangroeiWanneer we rasterpunten belichten op de plaat en vervolgen drukken op papier hebben we onvermijdelijk te maken me punt-aangroei. Een rasterpunt “groeit” tijdens het belichten en wordt nog groter in druk. In de kleurenstrip kan u puntaangroei con-troleren in de 50% vlakken. De 50%-velden van elke kleur moeten elkaar juist raken. Wanneer de rasterpunten elkaar beginnen te overlappen is er sprake van puntaangroei.

q TrappingTrapping wil zeggen dat kleuren elkaar niet goed overlappen of dat een kleur niet juist uitgespaard wordt in een andere kleur. Slechte trapping kan het gevolg zijn van een verstoorde inkt/waterbalans of van een inkt die niet goed kleeft. In de kleuren-strip kan dat nagegaan worden in de trappingvelden. Wanneer het eerste volvlak te snel droogt, stopt het absorberend vermogen van de volgende vlakken en verschijnen er vlekken. De offsetdrukker controleert m.a.w. de inktaanname.

qDoublerenWanneer de rubberrollen versleten zijn kunnen extra rasterpun-ten naast de bestaande gedrukt worden. Details gaan zo verloren en het beeld wordt te “zwaar” gedrukt.

qMottlingWanneer u volvlakken laat drukken in een donkere kleur (blauw, rood, oranje, paars) kan de drukker veel problemen hebben om dat vlak mooi egaal te drukken. De inkt/waterbalans moet juist

A Puntaangroei

A Trapping

A Doubleren

A Mottling

PRINTER TECHNIEKEN


ingesteld zijn en de inktrollen moeten in optimale conditie zijn. Een zware inktbezetting (80 - 100%) wordt altijd extra aangere-kend. Er is een groter inktverbruik en het is moeilijker drukken! Wanneer de inktrollen versleten zijn, verschijnen er in het volvlak strepen die evenwijdig lopen met de inktdistributie.

q SpanjolenStof- en papierdeeltje zetten zich vast op het rubberdoek en op de inkt. Daardoor ontstaan op het te bedrukken materiaal witte vlekjes, spanjolen genoemd.

q PlukkenDe oppervlaktelaag van het papier komt los door de inkt. Oorzaak: een onevenwicht tussen inkt, papier en druksnelheid.

q Smetten en overzettenHet drukken van inkt op plaatsen waar het niet gewenst is. Oor-zaak: natte inkt komt op machine-onderdelen en zet over op een volgend vel of op de onderkant van een vel. Om dit te voorkomen gebruikt men anti-smetpoeder.

q Rubberdoekbeschadiging Externe objecten of papierfouten kunnen soms een fysieke beschadiging veroorzaken van rubberdoek of plaat, die daardoor niet meer te gebruiken is. Er is in dat geval maar één remedie: verwijderen van de oorzaak van debeschadiging (wat het ook moge zijn), controleren van het reste-rende papier en vervangen van rubberdoek of plaat.

qBlisterenBlisteren, het fenomeen waarbij aan beide zijden van de papier-baan “blaren” ontstaan, is het gevolg van in het papier opgesloten vocht dat verdampt als het papier door de droogsectie van een

A Spanjolen

A Smetten

A Rubberdoekbeschadiging

A Blisteren


rotatiepers gaat. Er zijn diverse mogelijke oorzaken, maar meestal is blisteren het gevolg van een te hoge oventemperatuur, een te lage perssnelheid en/of het gebruik van highflash/ high-solvent inkten. De vochtigheid van het papier en het ontwerp van de drukvorm spelen ook een rol. Gestreken papier van hoge gramge-wichten is gevoeliger voor blisteren.

DrukrichtingWanneer u kleurencorrecties wenst aan de pers moet u rekening houden met de manier waarop de inkt op het papier gedrukt wordt. De inkt wordt in banen over het papier gedrukt. Als u een kleur laat aanpassen in één bepaald beeld heeft dat invloed op alle andere beelden die in die inktbaan liggen (zie hiernaast en hieronder). Als u een beeld roder wil, zullen alle beelden in die baan roder worden. Om dat soort van kleurproblemen te vermijden zal de drukker identieke beelden zo monteren dat ze in dezelfde inktbaan liggen.

DrukvolgordeIn de vier druktorens worden de kleuren nat-in-nat op elkaar gedrukt; de eerste kleur is nog niet droog als de tweede, derde en vierde kleur gedrukt worden. De inkten kleven op elkaar (tack). Men drukt de lichtste kleur eerst in de volgorde geel magenta, cyaan en zwart.

A De pijlen geven de richting aan waarin de inkt op het papier komt. Omdat de hoeveelheid inkt gelijk is aan de hele baan, kan dit tot moeilijkheden leiden. Als één beeld in een baan veel inkt van een bepaalde kleur moet hebben, krijgen de overige beelden in die baan evenveel inkt. Vaak moet men een compromis sluiten wat betreft de kleur.

A Bij de impositie houdt men rekening met volvlakken en identieke kleuren zodat de drukker geen problemen heeft met de kleurbalans. Links de juiste impositie: de beelden staan in dezelfde richting. Rechts is fout: de drukker zal de kleurba-lans niet optimaal kunnen instellen.

PRINTER TECHNIEKEN


RegisterproblemenRegisterproblemen of pasverschillen treden altijd op tijdens het opstarten van een job op de pers Deze registerproblemen worden opgelost tijdens hety het stellen van de pers door de positie van de platen aan te passen. De platen verschuiven lichtjes tot de paskruisjes mooi op elkaar liggen. Een voorbeeld hiernaast.

q Pasverschillen kunnen verschillende oorzaken hebben:■■ als er teveel tijd zit tussen de diverse kleuren, papier kan

onder invloed van recto-vrso drukken gaan werken■■ drukken met een te hoge drukspanning, ze ontstaat dan

vooral bij grotere drukformaten■■ het niet goed afstellen van de drukpers, bv. de offsetplaten

niet goed in de pers spannen■■ drukken met een loszittend rubberdoek■■ slippen van het drukvel in de grijpers■■ drukken met inkt met een te hoge tack■■ gebogen of golvende papierranden■■ kwaliteitsverschillen tussen opeenvolgende drukvellen

qMogelijke oplossingen zijn:■■ reinig de grijpers van de drukpers■■ stel de pers goed af, waaronder het rubberdoek■■ gebruik goed papier■■ verlaag de druk van de tegendrukcilinder

J Zwart is als eerste kleur gedrukt. Magenta wordt er bovenop gedrukt. De registratie van de kleuren is nog niet goed. We zien een groot pasverschil. J Na een tweede rondje drukken tijdens het stellen van de pers heeft de drukker magenta wat verschoven, maar nog niet voldoende.

J Derde ronde, nog een klein pasverschil. Magenta moet nog een beetje naar rechts en naar boven worden verschoven.

JGoede registratie van de kleuren, maar niet eenvoudig om deze ideale druk te bekomen.


MoiréMoiré is een veel voorkomend probleem bij traditionele rasters en na een manuele montage van de kleuren. De 4 kleuren moeten in een bepaalde hoek bovenop elkaar gedukt worden om de raster-punten in de 4 kleuren mooie rozetten te laten vormen. Werd één van de kleuren in een verkeerde hoek gedrukt dan wor-den de rasterpunten zichtbaar met het blote oog en krijg je een storend, onscherp en ongewenst effect in druk.

A Bovenste foto's: moiré veroorzaakt door het inscannen van een reeds gedrukt document. De rasterpunten van het drukwerk interfereren met de rasterhoe-ken van cmyz. als deze die gebruikt werd in het drukwerk (optie "descreen" in de scannersoftware.

A Moiré veroorzaakt door in het onderwerp zelf. In de stof van de vest zit een patroon dat confliceert met de raster-hoeken van de vier kleuren. Dit moiré-patroon kan je ook wegwerken in PhotoShop door "Gaussiaans verva-gen" te gebruiken in het kleurkanaal waar de moiré het sterkste zichtbaar is.

A Wanneer de rasters van de vier kleuren in de juiste hoek tegenover elkaar liggen, krijg je mooie rozetten .


WORKFLOW DRUKKERIJ


Drukker Drukken en afwerken zijn de meest industriële jobs in de grafi-sche productie. Een drukker werkt meestal in een ploegenstelsel zodat de drukpersen maximaal renderen. Een drukker van een vierkleurenpers zorgt voor het opstarten (het stellen) en het druk-ken van de oplage. Hij is ook verantwoordelijk voor de kwaliteit van het geleverde werk. Meestal helpt een (jonge) drukker bij het instapelen en uitleggen van het papier, het monteren van de platen en het wassen van de inktbakken.

Meestergast Hij is binnen de drukkerij verantwoordelijk voor de drukkers. Hij controleert het werk in de drukkerij zelf en zorgt voor de taak-verdeling. Hij controleert op geregelde tijdstippen de kwaliteit van de druk. Hij zorgt voor de goede doorstroming van de drukwerkop-drachten, zorgt voor de ploegwidssels, vakantieregeling, enz...

A Meestergast (boven) en orderbegelei-ders (onder)

In dit laatste deel bekijken we de workflow in de drukkerij vanaf het moment dat je een bestel-

ling geplaatst hebt. Het gaat hier over de doorstroming van de drukwerkopdracht tussen de

verschillende afdelingen. Het gaat hier niet over de technische workflow, die hebben we in de vo-

rige hoofdstukken al gedetailleerd besproken. Je vindt hier informatie over het jdf-formaat, een

manier van orderverwerking die de goede oude ordermap naar de achtergrond verdrongen heeft.

A Orderbegeleiders werken voor een reeks van vaste klanten.

PRINTER TECHNIEKEN


Vertegenwoordiger Dit is de commerciële contactpersoon. Zijn taak bestaat erin zo-veel mogelijk drukwerk te verkopen en te prospecteren. Hij zal de offerte aan de klant aanbieden en eventueel kortingen toestaan. Hij is ook diegene die bij eventuele problemen met de productie naar de beste oplossing zoekt.

Calculator Dit is de medewerker die voor de (druk)prijzen berekend. Hij beschikt over een computerprogramma dat snel en efficiënt prijzen uitrekent aan de hand van een aantal variabelen:

■■ de (uur)lonen van de drukkers;■■ de kostprijs voor een uur drukken op de pers (stellen én

drukken);■■ de prijs van het papier ;■■ de inkt;■■ de afwerking;■■ de oplage;■■ het aantal kleuren; ■■ de verpakking en het transport.

De calculator maakt aan de hand van deze variabelen een voorcal-culatie. Deze calculatieprijs is de basis om de offerte op te stellen.

Orderbegeleider Hij is het die het productieproces in gang zet en de dagdagelijkse productie intern opvolgt. Hij zoekt de meest rendabele manier van drukken (keuze van de persen, keuze van het inslagschema, van het papier, de afwerking). Hij volgt het werk strikt op en zorgt voor een


KLANT

SALES

PLANNING

CALCULATIE ORDERBEGELEIDER

Prijsvraag/bestelling Offerte

Orderopvolging/levering/facturatie

Offerte Voorcalculatie/offerte/planning

Planning

Vooralculatie/Nacalculatie

MEESTERGAST

Planning/ordergegevens

Organisatieschema grote drukkerij

Productiegegevens

DRUKKER

PRINTER TECHNIEKEN


stipte levering. “Aan het einde van de rit” kijkt de orderbegeleider na of het werk binnen het budget gerealiseerd werd door een nacalcu-latie te maken. Tenslotte stelt hij de factuur op. Om het drukwerk in productie te geven, maakt de orderbegeleider een orderformulier op dat aan alle betrokkenen in de productie gegeven wordt.

Planning Deze persoon staat in voor de dagelijkse planning in de drukkerij. Hij verdeelt het werk over de verschillende persen en zorgt ervoor dat de opdrachten op tijd gedrukt en afgewerkt worden. Bij de afwerking houdt hij rekening met werk dat extern dient te ge-beuren (toeleveranciers van de drukkerij die een bepaald deel van het drukwerk verzorgen, zoals boekbinderijen en fotogravures). Om de planning op te stellen, berekent hij hoeveel tijd de drukker nodig heeft om te stellen en te drukken. Dagelijks vergadert hij met de productieverantwoordelijken om eventuele knelpunten op te sporen en op te lossen.

De ordermap Van zodra de bestelling binnen is zorgt de orderbegeleider ervoor dat de opdracht in de planning ingeschreven wordt. Hij geeft in wanneer de job moet geleverd worden en welke drukspecificaties gevolgd moeten worden. Hij contacteert eventuele toeleveran-ciers (zoals boekbinders) zodat de afwerking naadloos aansluit bij het drukken. Om al dit werk te xtroomlijnen wordt er een opdrachtfiche gemaakt. Dit kan nog op de ouderwetse manier met een orderzak of via een jdf-bestand

A De planning


Job Definition FormatJDF, het Job Definition Format, is niet de eerste poging om een elek-tronisch jobticket te creëren. Met de steeds verder gaande digitali-sering van de prepress, en ook steeds meer de rest van de grafische workflow, werd ook de nood aan een elektronische vervanger van de klassieke orderbon of het orderzakje steeds duidelijker. Vermits de workflow ook steeds opener wordt en er software en machi-nes van verschillende leveranciers aan mekaar moeten kunnen gekoppeld worden, maakt dat dit digitale orderzakje ook universeel uitwisselbaar moet zijn. Eigen formaten zijn in een open workflow immers uit den boze.

JDF werd voor het eerst voorgesteld op Seybold Boston in 2000, door de zogenaamde bende van vier: Adobe, Agfa, Heidelberg en MAN Roland. Als snel gaven ze dit initiatief uit handen aan de CIP3-organisatie, die hernoemd werd tot CIP4 (International Cooperation for the Integration of Processes in Prepress, Press and Postpress).

Op dit moment telt CIP4 bijna 300 leden, waaronder niet enkel de grote en minder grote technologie-ontwikkelaars, maar ook grafi-sche bedrijven en onderzoeksinstituten.

Net zoals het oude orderzakje is een JDF-jobticket vooral een communicatietool. Maar dan wel eentje dat universeel bruikbaar is: alle fabrikanten spreken immers dezelfde taal. Daardoor wordt het mogelijk om allerlei apparaten met mekaar te laten commu-niceren. Niet alleen in de productie, maar ook tussen productie en administratie. Zo kunnen we dan bv. gaan bepalen welk type van orders het meest rendabel is.


Het aanmaken van een JDF in Adobe Acrobat X

JGa naar de Gereedschappen en selecteer "afdrukproductie". Bij de gereedschap-pen van afdrukproductie klik je op "JDF taakdefinities"

A In het venster "Taakdefinities" kan je de productiegegevens invullen, zoals oplage, formaat, papiersoort en afwerking. Deze taakdefinitie wordt in het jobticket bewaard en kan aan de pdf gehangen worden als een apart bestandje (onder). Je moet vooraf een formulier aanma-ken met je contactgegevens (contactpersonenbeheer).


JDF verwerkt zowel om jobspecificaties als om productiegege-vens en contactgegevens van klanten. Op het moment dater een order geplaatst wordt, stelt de planningsmodule, op basis van de reeds gekende technische gegevens, een lijst op met de benodigde mensen, machines en grondstoffen. Hierbij zal niet enkel rekening gehouden worden met de gegevens die in de offerte staan, maar zal er ook naar de historiek van gelijkaardige projecten, eventueel van dezelfde klant, gekeken worden. Zo kan de planning geoptima-liseerd worden.

Mensen en machines worden voorlopig gereserveerd. Door de planningsmodule wordt een lijst opgesteld met deadlines en be-slissingsmomenten. De planning wordt pas echt definitief indien een beslissingsmoment (bv. aanlevering bronmateriaal, goed voor druk) gepasseerd werd. Zolang dit niet het geval is, blijven reservaties van mensen en machines voorlopig. Dit maakt een dynamische planning mogelijk.

De planningsmodule maakt ook een lijst op met papier. Dit wordt just-in-time besteld, ofwel wordt het papier gegroepeerd met bestellingen voor andere opdrachten om een zo optimaal mogelijke aankoopprijs te bedingen. Indien de planningsmodule vanuit de productie een seintje krijgt i.v.m. een bepaald beslis-singsmoment (bv. goed voor druk is gegeven, we kunnen de platen belichten), dan zullen de bestellingen elektronisch worden doorgegeven aan de commerciële modules van de leveranciers. Deze twee systemen zijn, dankzij open standaarden, aan mekaar gekoppeld.

De planningsmodule maakt ook, ev. via de commerciële mede-werker, een planning over aan de klant. Deze planning is niet

PRINTER TECHNIEKEN


noodzakelijk dezelfde als diegene die intern in de drukkerij verspreid wordt. Op basis van gegevens uit de plannings- en pro-ductiemodules, kan deze planning aangepast worden: indien de klant altijd te laat is met het aan te leveren materiaal, dan wordt de planning naar voor opgeschoven. Dit geldt ook voor klanten waarmee zich steeds problemen voordoen.

Alle andere modules, zowel de productiemodule als de commer-ciële modules, rapporteren aan de planningsmodule. Deze heeft dan ook een volledig overzicht van alle geleverde prestaties, van alle contacten. Deze uitwisseling gebeurt via JDF..

Doorheen de ganse productie zijn alle medewerkers altijd auto-matisch ingelogd op het netwerk, via hun identificatiecode. Dit maakt het mogelijk om niet alleen overal en altijd de juiste infor-matie onmiddellijk zichtbaar te maken, maar ook om heel wat informatie terug te koppelen naar het managementsysteem, bv. wie heeft wanneer aan welke job gewerkt. Vanaf de moment dat ze aan het order beginnen worden alle productiegegevens auto-matisch bijgehouden en teruggekoppeld voor de nacalculatie.

Vanuit het overkoepelende managementsysteem (MIS) wordt er op het gepaste moment aan alle betrokkenen een JDF-file gestuurd, met daarin de gegevens i.v.m. een job.

Zodra een job afgewerkt en geleverd is, krijgt de facturatiemodule een seintje om de factuur op te maken. Vermits alle productie-gegevens beschikbaar zijn, kan deze zeer gedetailleerd zijn. In de factuur wordt er verwezen naar een webpagina met de volledige detail van de factuur, inclusief productietijden indien dit met de klant is overeengekomen Indien er bepaalde onduidelijkheden zijn in de detailinformatie, dan kan de klant doorklikken: bv.

åå VICGDe drukkerij in 2020, een visie op jdf. Maart 2005.Een introductie in JDF, het Job Defini-tion Format Eddy Hagen Maart 2005.


indien er meer proeven gemaakt werden dan voorzien. De klant kan dan zelf controleren wie welke proef heeft gevraagd, welke wijzigingen er werden aangebracht. Ook bv. het aanleveren van foutief bronmateriaal kan zo gecontroleerd worden.

JDF-jobticketEen jobticket is een essentiële tool in een productieproces, het bevat immers alle nodige informatie om een job te kunnen uit-voeren. Alle instructies en specificaties zijn er in opgenomen.Net zoals bij een echt orderzakje, is ook een JDF-jobticket een levende materie. De intentie (‘job intent’) om een drukwerk te maken, volstaat om een JDF-jobticket aan te maken: ik wil een boek. Hoe verder we in het productieproces zijn, hoe meer gege-vens zullen worden toegevoegd, bv. een boek van 264 pagina’s, binnenwerk in zw/w en kaft in full color.

In het JDF-jobticket kunnen ook alle productiegegevens worden opgenomen, zoals aantal gedrukte vellen en tijdsgebruik. Belang-rijk hierin is dat elke productiestap beroep kan doen op dat ene jobticket dat een job vergezelt. Op die manier wordt voorkomen dat gegevens meerdere keren moeten worden ingevoerd, met mogelijke vergissingen als gevolg.

Als een job in meerdere delen wordt geproduceerd, bv. in parallel, dan kan een JDF-ticket ook opgesplitst en later terug samenge-voegd worden. Een JDF-jobticket dat met de job meereist door de ganse productie wordt gecreëerd op het moment dat het eerste idee over de job wordt gevormd, of met andere woorden: wan-neer er sprake is van een ‘job intent’.

JDF is een digitaal notitie-blaadje in XML dat aan de pdf

"geplakt" wordt en dat in alle stadia van de productie kan geopend en bewerkt worden.

Elk proces (elke stap) heeft: een input (start) een output (eind)Proces 1: platen belichten: output: belichtte platenProces 2:: drukken starten met behulp van deze platen

Alle processen staan beschre-ven in JDF-bestand met de eisen die gesteld worden (machines, kleur, etc)Na elke stap veranderd JDF document

Wat is JDF?

PRINTER TECHNIEKEN


Prepress

Productieschema met JDF

Certified PDF met

JDF■ Oplage■ Papier■ Druk■ Afwerking

Jobinfo■ electroninsche ordermap

Jobinfo■ planning

Inloggen■ aantal gemaakte proevenaantal (her)belichte platen

job naar RIP■ met barcodes belicht op plaat

Inloggen aan drukpers■ vooruitgang job■ goede vellen en inschiet■ snelheid■ status drukpers (opstarten, in druk, wassen, stilstand)

KLANT

ORDERBEGELEIDER

PREPRESS/CTP


PostpressDrukken

Info schoonsnijden■ JDF stripping■ JDF lay-out■ Impositie-schema

job naar RIP■ met barcodes belicht op plaat

Inktinstellingen■ CIP3■ CIP4

Drukplaten klaar■ URL incl jobnummer en info job, met papier.

DRUKKER

AFWERKING

PAPIERMAGAZIJN

Info over papier■ papiersoort■ aantal blad■ inschiet


Dit gegeven, ik wil een boek maken, volstaat om een JDF-file te creëren. Een mogelijk scenario dan is dat er eerst een offerte wor-den aangemaakt en bij de bestelling wordt door het MIS-systeem een JDF-file aangemaakt, die vervolgens naar de productie wordt gestuurd. Een andere scenario begint bij de ontwerper: hij begint met een document en in het opmaakprogramma wordt de ini-tiële JDF-file aangemaakt. Deze wordt dan aan het MIS-systeem van de drukkerij doorgegeven en vervolgens naar de productie. JDF is al mogelijk sinds Adobe Acrobat 7. en werd sindsdien ver-der ontwikkeld

Voordelen JDF q voor management:

Kan eerder ingrijpen bij problemen

q voor medewerkers:■■ Werken volledig transparant (hele proces en voortgang is

overzichtelijk)■■ De orders kunnen sneller verwerkt worden (capaciteit, planning) q voor klantenservice:

■■ klanten kunnen van tevoren een exacte levertijd krijgen■■ Klanten kunnen beter op de hoogte worden gehouden van

de status qMachines:

■■ Kunnen efficiënter ingezet worden


Voorbeeld JDFReclamebureau Image (klant) ontwikkelt een tijdschrift. Drukkerij Modern krijgt het drukorder. Het tijdschrift wordt gedrukt in Full color met een extra steunkleur. Het bureau levert pdf-bestanden aan. Het proces start wanneer Reclamebureau Image een prijs aanvraagt (Request for Quote; RFQ). De klant logt in op website van Drukkerij Modern. De klant voert alle informatie in en voegt PDF toe. Vervolgens drukt de klant op versturen en alle gegevens worden in XML-formaat in het MIS-systeem van de drukkerij ge-plaatst, gekoppeld met PDF. De orderbegeleider voegt ontbreken-de gegevens toe. Het MIS-systeem stuurt vervolgends een e-mail naar de klant met de ordergegevens en het bedrag (offerte).

De JDF en de pdf-bestanden gaan langs alle prepresstappen. Het MIS wordt op de hoogte gehouden door het JMS, of Job Message Format (een "spion" die JDF in de gaten houdt) Van zodra er iets aan het jdf-bestand veranderd wordt er een JMF-bestandje naar Management Informatie systeem gestuurd.

Klant en orderbegeleider kunnen steeds nagaan hoe ver het order opgeschoten is. Het inslagschema wordt ontwikkeld, waarna het inslagschema met JDF en de PDF naar de CtP-belichter gestuurd worden. De platen worden automatisch belicht.

De volgende stap is het drukken. De drukpers leest het JDF-bestand uit De pers wordt automatisch ingesteld volgens de eisen/wensen. Een JMF-bestandje houdt het MIS op de hoogte. De postpress machines lezen het JDF-bestand uit en krijgen het afgedrukte order. Er kangesneden, gevouwen en geniet worden. Dan volgt er een seintje dat het order klaar is voor distributie.


VADEMECUM q aflopend bedrukken

Vlakken, foto’s of lijnen raken de buitenrand van het drukwerk (ze ‘’lopen’’ er als het ware vanaf), deze moeten dan bij het afwerken in het beeld worden aangesneden.

q auteurscorrectieIedere verandering die een auteur in zijn/haar tekst aanbrengt die niet het gevolg zijn van een fout van de zetter.Extra correctie, dit zijn veranderingen aangebracht in druk-proeven in afwijking van de oorspronkelijke kopij, auteurs-correcties worden separaat in rekening gebracht.

q biegenHet aanbrengen van een vouw in papier of karton d.m.v. een bieg (bot mes) als het papier te dik is om door de vouwmachine gevouwen te worden.

q binnenwerkDat deel van een boek of brochure wat niet tot het omslag wordt gerekend (het boekblok).

q bitdiepteHet aantal (binaire) bits dat wordt gebruikt om een kleur van een pixel in een digitale afbeelding te definiëren. Het aantal kleur-waarden voor een bepaalde bitdiepte is gelijk aan 2 tot de macht van de bitdiepte.Gangbare bitdieptes zijn:

■■ 1-bit: 2 kleuren, namelijk zwart en wit;■■ 2-bit: 16 kleuren, oa. gebruikt voor de opbouw van knoppen

en iconen op het computerscherm;

A Aflopend gedrukte spread

A Biegen


■■ 8-bit: (grijstinten) - 256 grijstinten;■■ 8-bit: (kleuren) - 256 kleuren;■■ 24-bit: 16,7 miljoen kleuren;■■ 32-bit: 4,3 miljard kleuren.

q bladspiegelDe stand van de zetspiegel op het papier met inbegrip van de witmarges.

q bladzijdeEen bladzijde of pagina is een zijde van een vel papier in een boek, krant of tijdschrift. Vaak zijn de bladzijden genummerd zodat men (via de inhoudsopgave) naar een bepaalde tekst kan verwijzen om deze later eenvoudig terug te vinden.

q blinddruk (pregen, prägen)Reliëfdruk waarbij het beeld alleen zichtbaar is doordat het om-laag of omhoog gedrukt is en het papier of karton, hierbij wordt geen gebruik gemaakt van inkt, vernis of folie.Reliëfdruk komt tot stand door middel van een messing blinddrukstempel en een contravorm. Het resultaat van de druk is afhankelijk van het te bedrukken materiaal alsmede de diepte van de stempel.

q borenHet mechanisch aanbrengen van ronde gaten in papier. Dit geschiedt op een grafische boormachine waarin 1, 2, 4 en soms meer, holle boren zijn aangebracht.Aan de diameter van deze holle boren is een minimum en maximum verbonden.Eventueel kunnen deze gaten ook gestanst worden, waarbij de gaten een afwijkende vorm (ovaal of vierkant) kunnen hebben.

VADEMECUM

A Blinddruk of preeg

A Boorgaatjes


qBrunnerstripControlestrook voor de kwaliteit en nauwkeurigheid van het drukwerk.

q cast-coated (gestreken)Papier dat is voorzien van een strijklaag die met behulp van warmte en wrijving gepolijst wordt, waarna een hoge glans ontstaat.

q certified PDF (cPDF)Pdf gemaakt en gecontroleerd volgens de normen van de (Belgisch-Nederlandse)grafische industrie. Deze normen worden opgelegd door de Ghent PDF Workgroup. Door gebruik te maken van cpdf worden prepressbedrijven en drukkerijen niet meer geconfronteerd met opmaken van verschillende versies van alle mogelijke DTP-pakketten zoals QuarkXpress, Adobe InDesign, Adobe Pagemaker, Corel Draw etc.De meest voorkomende fouten zoals ontbrekende fonts, ontbrekende illustraties of te lage resolutie kunnen niet meer gemaakt worden omdat de PDF dan niet gecertificeerd wordt. Op deze manier voldoet al het digitale aangeleverde werk aan de Certified PDF norm.Voor de DTP-er die het opmaakt geeft het cPDF-proces de mogelijkheid tot het opmerken en oplossen van technische problemen met zijn werk. Het Certified PDF systeem is zo opgezet dat de DTP-er door middel van een door Instant PDF gegenereerd rapport getoond wordt waarom de PDF afgekeurd is.

q CMS (Colour Management System)Een methode om het gehele systeem van scanner, monitor (op-maak) en drukpers (printer) op elkaar af te stemmen zodat er een

VADEMECUM

J Brunnerstrip


consistente en voorspelbare kleurweergave ontstaat. Vooral van groot belang in de grafische industrie omdat er veel (kostbare) tijd tussen correctie en uiteindelijke druk zit. Een sluitend systeem is echter zeer veelomvattend, waarbij bijvoorbeeld ook de verlichting, waaronder men de kleuren beoordeelt, een rol speelt.

q CMYKDe gangbare afkorting voor de gebruikte kleuren vierkleuren-druk: Cyaan, Magenta, Yellow en Black.

q computer-to-plate (CTP)Systeem in drukkerijen waarbij de offsetplaten zonder tussen-komst van films geproduceerd worden.

q computer to film (CTF)Systeem in drukkerijen waarbij via computersystemen de te drukken beelden worden belicht op film. Van deze films worden vervolgens drukplaten gemaakt..

qDTP (DeskTopPublishing)De algemene naam in de grafische industrie voor de opmaak-, layout- en retoucheerwerkzaamheden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van speciale softwarepakketten zoals InDesign, QuarkX-press, Photoshop en Illustrator.

q dispersielakVernis op basis van water. Wordt aangebracht om de gedrukte kleuren te beschermen tegen bv. vegen.

qDPI (dots per inch)DPI staat voor Dots per Inch of het aantal inktstippen per strek-kende inch die bij het drukken op het papier terechtkomen. Dot

VADEMECUM

A Plaatbelichter

A Desktop publishing


(engels) is stip of punt. Bij een kleurendruk is de DPI in Dots per Inch een veelvoud van de DPI in Pixels per Inch.

q drukformaatHet formaat van het drukvel dat door de drukpers gaat. Op dit drukformaat staat naast het eindproduct ook hulpmiddelen voor de drukker zoals paskruizen en kleurcontrolestrips.

q drukgangHet éénmaal door de pers voeren van een vel papier, elke vol-gende doorvoering is een extra drukgang.

q drukklaarMateriaal dat zonder verdere correcties gebruikt kan worden om direct van te produceren (drukken).

q drukproefEen redelijk nauwkeurige weergave van de pagina’s zoals die er uiteindelijk gedrukt uit komen te zien. De proeven kunnen op verschillende manieren vervaardigd worden, zoals cromalin of kleurenprint.

q druktechniekDe onderscheiding naar methode:

■■ boekdruk of hoogdruk■■ vlakdruk of offset■■ diepdruk of helio■■ flexografie■■ zeefdruk■■ digitaal drukken

q duotoonManier van drukken, waarbij een foto of illustratie wordt opge-bouwd uit 2 PMS kleuren.

VADEMECUM

A Drukgang

A Kleurenproeven


q duplex fotoEen zwart/wit gerasterde foto met een egaal kleurvlak (PMS) als achtergrond.

q EPS (Encapsulated Postscript)EPS (Encapsulated Postscript) is een variant van de postscripttaal voor een bestand met (kleuren)afbeeldingen.

q folderGedrukt en schoongesneden vel wordt één of meerdere keren gevouwen tot een folder.

q frezenFrezen is het afschaven van gevouwen en vergaarde katernen door middel van een frees. De lijm die gebruikt wordt bij deze bindmethode kan hierdoor beter in het papier dringen en zo-doende een stevige verbinding tot stand brengen. Bij het monte-ren van de vouwvellen moet rekening worden gehouden met het freeswit, doorgaans is dit 3 mm.

q full colorDrukproces opgebouwd uit de vier basis kleuren CMYK, met deze kleuren kunnen bijna alle kleuren nagebootst worden.

q garenloos gebrocheerd (gelijmd)Vergaarde katernen worden in de rug gefreesd, gelijmd en met een omslag omtrokken, bij deze techniek wordt geen garen ge-bruikt, er wordt alleen gebruik gemaakt van lijm.

q gamutKleurbereik, een reeks mogelijkheden (kleuren) die door een ap-paraat kan worden waargenomen of kan worden geproduceerd.

VADEMECUM

A Duplex

A Garenloos afgewerkt


q gehecht gebrocheerd (nieten)In elkaar gestoken katernen die in de rug worden voorzien van nietjes (soms met een omslag).

q gekartonneerdProduct voorzien van een harde band die uit karton is vervaar-digd.

q genaaid gebondenKaternen worden aan elkaar genaaid (met garen) en vormen zo-doende een boekblok, daar omheen wordt een band aangebracht met behulp van schutbladen.

q genaaid gebrocheerdKaternen worden aan elkaar genaaid (met garen) en vormen zodoende een boekblok, daar omheen wordt een omslag aange-bracht.

q gesatineerd papierDoor wrijving in een satineerkalander geëffend en geglansd papier.

q gesloten luikvouw (altaarvouw)Bij gesloten luikvouw (3 x gevouwen) worden de twee flappen aan de folder naar binnen gevouwen. Deze vouwmethode is niet op alle vouwmachines uit te voeren. Er is op de vouwmachine een speciale inrichting nodig. Bij kleine oplages (tot 500/1.000 stuks) is het mogelijk de laatste vouwslag met de hand naar bin-nen te vouwen.

q gestreken papier (coated, machine couché)Papier dat aan een of beide zijden is voorzien van één of meer strijklagen.

VADEMECUM

A Gekartonneerd afgewerkt

A Gehecht of geniet

A Luikvouw of altaarvouw


q gommen (gommeren)Het aanbrengen van een laagje Arabische gom of ander plak-middel, zodat dit later bij bevochtiging zal plakken (denk aan postzegels).

q gramgewicht van papierBenaming voor de massa per oppervlakte van papier, aangege-ven in grammen per vierkante meter (g/m2).

q grijperwitDe extra ruimte van het drukvel waar de grijpers van de drukpers het vel vastgrijpen om het door de pers te voeren, doorgaans kan deze ruimte niet bedrukt worden.

q grijswaardeDit is de zwartingswaarde van een gerasterd vlak of beeld, het wordt ook wel de toonwaarde genoemd.Toonwaarde = (absorptie van een bepaald tintvlak/absorptie vlak van maximale zwarting) x 100%.

q halfmatIs een gradatie van gestreken papier. Ligt tussen gesatineerd en mat papier.

q harmonica vouwen (accordeonvouw)Wijze van parallel vouwen, om en om in tegengestelde richting gevouwen.

q hartpagina’sHet midden van een gevouwen katern in een brochure, boek of tijdschrift. Bij tijdschriften of brochures zijn de nietjes op de hartpagina zichtbaar.

VADEMECUM

A Accordeonvouw

A Hartpagina's


q herdrukHet opnieuw drukken van een vorige opdracht.

■■ Ongewijzigde herdruk, er worden geen correcties uitge-voerd, die nieuwe opdracht wordt exact gelijk aan het eerder geleverde drukwerk.

■■ Gewijzigde herdruk, hier worden in het bestand van de vorige order wel wijzigingen uitgevoerd. Het is zelfs moge-lijk om een geheel nieuw bestand aan te leveren.

q houthoudend papierPapier dat voor minimaal 10% uit houtslijp bestaat. Houtslijp is pulp van vezels die nog lignine en hars bevatten. Houthoudend papier vergeeld erg snel en heeft een matige duurzaamheid.

q houtvrij papierPapier dat gemaakt is van vezels die met behulp van chemische stoffen ontsloten en ontdaan zijn van de stoffen die voor een snelle veroudering zorgen.

q huisstijlVormgeving van een bedrijf of organisatie die in alle visuele uitingen wordt toegepast. Deze uitingen voldoen aan vooraf vast-gelegde regels over het gebruik van lettertypes, kleur en grootte van het logo. Een huisstijl geeft het bedrijf of organisatie een ‘eigen’ gezicht.

q impositieElektronisch monteren van alle bladzijden in samen zullen gedrukt worden. Voor katerndrukwerk gebeurt dit in veelvouden van 4: 4,8, 16, 12, 16, 32 of 48 blz, afhankelijk van de grootte van de drukpers en de afwerking.

VADEMECUM

A Huisstijl

A Impositie


q inschietExtra papier dat nodig is voor het instellen van de drukpers of af-werkingmachines, nodig om tot de juiste oplage te komen.

q insertEen insert is een kaart, folder en/of brochure die binnenin een brochure of periodiek wordt ingestoken. Daarmee kan bijvoor-beeld een adverteerder een in het oog springende mogelijkheid creëren.

q inslagschemaGeeft aan hoe de pagina’s op het drukvel moeten worden ge-plaatst, zodat na het drukken en vouwen de pagina’s op de juiste volgorde en stand staan.

q instekenItems in een ander product stoppen, zoals antwoordkaarten in een brochure steken.

q JPG (jpeg)JPEG (Joint Photographic Experts Group) is een fotobestand-com-pressie standaard, op basis van vele kleuren. (.jpg)

q kartonBestaat net als papier uit vezels, al of niet uit lagen samengesteld. Het gramgewicht ligt tussen de 170 en 600 grams.

q kartonnerenEen boek in een karton (omslag) binden (garenloos of genaaid).

q katernDeel van een boek of brochure dat bestaat uit één gevouwen drukvel en een veelvoud van 4 pagina’s omvat.

VADEMECUM

A Insert

A Insteek


q kleurvolgordeDe volgorde van de te drukken kleuren bij meer kleurendrukwerk. De kleurvolgorde van de gangbare full colordruk is geel, magenta, cyaan en zwart, maar ook de volgorde geel, zwart, magenta en cyaan komt voor.

q kleurenwaaier (PMS-waaier)Waaier met daarin alle Pantone Matching System - kleuren afge-drukt op een gestreken en ongestreken papiersoort. Deze waaier met PMS-kleuren is een wereldwijde norm/afspraak.

q kopijDe te zetten teksten, vaak aangeleverd als word-bestand met opmaakinstructies.

q kromekoteVan oudsher de naam voor papier dat is voorzien van een hoog-glanzende ‘gietlaag’, zoals chromolux en astralux.De huidige benaming voor dit papier is castcoated.

q kruisslag vouwenEen tweede of volgende vouwslag gaat dwars op de eerste/eer-dere vouw.2 maal gevouwen, geeft 4 bladen, 8 pagina’s3 maal gevouwen, geeft 8 bladen, 12 pagina’s4 maal gevouwen, geeft 12 bladen, 24 pagina’s4 maal gevouwen, geeft 16 bladen, 32 pagina’s

q kunstdrukVan een of twee witte of gekleurde strijklagen voorzien houtvrij ba-sispapier, duur en hoogwaardig glanzend, mat of gesatineerd. Hierop kan een zeer fijn raster gedrukt worden. Vandaar de naam, omdat het vroeger voornamelijk voor kunstreproducties gebruikt werd.

VADEMECUM

A Pantone Matching System

A Kruisvouw


q laatste proefDe proef die als laatste door de klant is gecontroleerd en is goed gekeurd voor verdere productie.

q laminerenHet aanbrengen van een transparante folie door middel van warmte en lijm, deze folie kan mat of glanzend zijn en daarnaast, indien noodzakelijk, een structuur bevatten.

q lay-outSchets/ontwerp van een pagina zoals die er later uit komt te zien.

q leafletEen leaflet is een gedrukt plano product, derhalve geleverd zonder nabewerkingen zoals vouwen of brocheren. Wordt in de regel ook wel flyer genoemd.

q lpi / lpcmLpi staat voor lijnen per inch.Lpcm staat voor lijnen per strekkende centimeter.Lpi en lpcm worden vaak gebruikt in combinatie met de rasterli-niatuur en is de eenheid van de resolutie van uitvoerapparaten, zoals belichters en printers.

q luikvouwFolder waarbij 2 flappen naar elkaar toe worden gevouwen en elkaar in het midden net niet raken.

qmacoAfkorting van machine coated papier.

qmachine coated (MC)Papier dat aan beide zijden is voorzien van een dunne strijklaag op de papiermachine. Enkel gesteken MC heeft derhalve maar

VADEMECUM

A Lay-out

A Moiré


1 strijklaag aan beide zijden. Dubbel gestreken MC heeft twee strijklagen over elkaar aan beide zijden van het papier.Driedubbel gestreken MC heeft drie strijklagen over elkaar aan beide zijden van het papier.De gangbare MC soorten in Nederland zijn dubbel of driedubbel gestreken MC.

qmachineglad papierPapier dat op een machinekalander wordt behandeld, waardoor een gradatie van glans ontstaat.

qmeehechterEen meehechter is een folder die binnen in een brochure en/of periodiek wordt meegehecht of gebrocheerd. Daarmee kan bij-voorbeeld een adverteerder een in het oog springende mogelijk-heid creëren.Dit meehechten of brocheren kan op veel manieren gebeuren. Meestal in het hart van een brochure of tussen twee katernen in.Wordt ook veel gebruikt om antwoordkaarten aan te brengen in een brochure.

qmoiréOngewenst optisch verschijnsel in de vorm van ‘ruis’ in het ge-rasterde drukbeeld, het ontstaat doordat de rasterhoeken niet ver genoeg uit elkaar liggen.

q naaienHet met garen aan elkaar verbinden van de gevouwen katernen van een boek.

q nasnijdenHet schoonsnijden van het eindproduct op een guillotine snij-

VADEMECUM

A Meehechter

A Naaien

A Nasnijden


machie, 3-snijder of trimmer. Het eindproduct wordt (rondom) ontdaan van papier dat nodig was voor de productie van het drukwerk.

q nummeren Het drukwerk voorzien van een nummer, dit kan met een num-meroteur (boekdruk) of tegenwoordig met inkjet of met een laserprinter.

q oblongLiggend formaat, de rug van de brochure, folder of het boek is de kleinste maat.

q offsetVlakdrukprocédé gebaseerd op het principe dat water en vet elkaar afstoten. Het beeld wordt vanaf een vlakke metalen- of kunststofplaat eerst voorzien van vochtwater (vocht) en daarna voorzien van inkt (vet), hierna wordt het drukbeeld via een rub-berdoek overgebracht op het papier.

q offsetplatenOffsetplaten beschikken over twee soorten oppervlak:

■■ het druk- of beeldoppervlak dat de vette inkt moet aan-nemen, vasthouden en afgeven.

■■ het niet-drukkend- of geen beeld oppervlak dat goed water moet aannemen en de inkt moet afstoten.

q omstekerKatern dat buitenom een ander katern wordt gestoken.Vaak wordt in een genaaid boek een katern van 4 pagina’s om het voorlaatste katern gestoken.Soms worden katernen omgestoken om minder katernen te krij-gen, bijvoorbeeld 2 x 16 pagina’s worden dan 1 x 32 pagina’s.

VADEMECUM

A Oblong of liggend

G Drukplaat offset


q oognietenHechtnietjes die voorzien zijn van een extra rondgebogen stuk draad aan de buitenkant van het product. Deze ogen (lussen) worden gebruikt om het product op te kunnen bergen in een ordner.

q opdrukEen toegevoegde druk op een bestaand stuk drukwerk.

q oplageHet aantal te drukken of te produceren aantal.

q overbladDe vellen papier die gebruikt worden om de drukpers te stellen of op kleur te brengen. Dat papier wordt na het stellen weggegooid.

q outsertEen outsert is een folder die om een brochure en/of periodiek wordt meegehecht. Daarmee kan bijvoorbeeld een adverteerder een in het oog springende mogelijkheid creëren.

q paginaEén kant van een blad, één blad is 2 pagina’s.

q paperbackEen genaaid of garenloos gebrocheerd boek met een slap om-slag.

q parallelvouwVouw die evenwijdig is aan een eerdere vouw.Wikkel-, zigzag- en leporellovouw zijn voorbeelden van parallel-vouwen.

q pasverschil (wazig drukbeeld)De rasterpunten van de afzonderlijke kleuren zijn licht verscho-

VADEMECUM

A Oognietjes

A Outsert


ven ten opzichte van elkaar, waardoor een wazig drukbeeld (on-scherpe afdruk) ontstaat en variaties in kleurvlakken optreden. De pasverschillen zijn onder andere te zien aan de verschoven posities van de paskruisen.

q paskruisHulpteken op een lithografische film en/of drukplaat, dat het mo-gelijk maakt om meerdere kleurvormen nauwkeurig (passend) over elkaar heen te monteren en te drukken.

q PDFPortable Document File, bestandsformaat voor universele be-standsuitwisseling.

q perforerenafwerkingtechniek waarbij kleine gaatjes of lijntjes in het papier worden gestanst, deze vergemakkelijken het scheuren van het papier of karton.

q perscorrectie (perscontrole)Correcties die aan de pers tijdens het drukken van de oplage wor-den uitgevoerd. Vaak zijn dit kleurcorrecties die aan de pers kun-nen worden uitgevoerd. Indien er correcties zijn in de tekst of af-beeldingen dan moeten er nieuwe drukplaten worden gemaakt, waardoor er dure productietijd verloren gaat. Deze extra kosten worden meestal separaat aan de klant in rekening gebracht.

q persvernisVernislaag die in een extra drukgang op een offsetpers wordt aangebracht, deze laag geeft een betrekkelijke bescherming en/of glans aan het drukwerk.

VADEMECUM

A Pasverschillen met paskruisjes of registertekens

A Perforatie


q pixelPicture element, ook wel beeldelement of beeldpunt genoemd. Digitale afbeeldingen op een scherm zijn opgebouwd uit een verzameling pixels die elk een specifieke tint of kleur hebben: een rode, een groene en een blauwe. Door het variëren in felheid van deze drie kleuren zijn alle kleuren van de regenboog te benade-ren. Voor ‘zwart’ zijn de drie kleuren ‘uit’ en voor wit licht zijn de drie kleuren ‘aan’.

q plano papierOngevouwen vellen papier.

q platte tekstGewone tekst, zonder koppen of bijschriften.

q PMSPantone Matching System, is een Amerikaans gestandaardiseerd kleursysteem, gebaseerd op een aantal basiskleuren, waaruit door menging veel nieuwe kleuren gemaakt kunnen worden. Doel van dit systeem is dat er wereldwijd dezelfde kleuren ge-hanteerd worden.

q ■postscriptEen paginabeschrijvende beeldtaal, waarbij tekst en beeld worden samengevoegd. Het resultaat is resolutie onafhankelijk waardoor de uitvoer kan plaatsvinden op alle soorten laserprin-ters en belichters. Zo zou een postcriptbestand bijvoorbeeld door iedere laserprinter hetzelfde geprint moeten worden.

q pregen/prägenDoor persing met een vorm en tegenvorm een reliëf in papier of karton aanbrengen, vaak op een HDA of HCA (boekdrukpersen).

VADEMECUM

A Plano papier

A PMS-inkten


q proef (opgemaakte, schone of vuile)■■ Schone proef: een drukproef met daarin geen of bijna geen

correcties. ■■ Vuile proef: een drukproef met erg veel correcties, vaak de

eerste proef die intern gecorrigeerd wordt, daarna gaat de gecorrigeerde proef naar de klant.

■■ Opgemaakte proef: een proef van zetsel dat in pagina’s is verdeeld, in tegenstelling tot een strokenproef.

q proefpersEenvoudige drukpers om proefdrukken te maken. Deze proef-drukken zijn ter beoordeling van de kwaliteit van de films.

q puntverbredingHet groter maken of het groter worden van een rasterpunt.Een effect dat onder andere optreed doordat het papier sterk zuigend is, bij het drukken van gerasterde foto’s en illustraties op dit papier ontstaat er in de middentonen en diepe tonen rasterpuntverbreding door de wegslag van inkt in het papier. Hierdoor wordt het toonverloop in foto’s ongunstig beïnvloed en er ontstaat een vlekkerig beeld dat minder scherp wordt.In de regel kan men onderstaande percentages aanhouden:

■■ Op machinecoated papier een puntverbreding van 5%.■■ Op offset een puntverbreding van 20-25%.■■ Op krantenpapier een puntverbreding van 30-35%.

q quadriidem als full color, is een afkorting van quadrichromie.

q rasterPatroon van fijne puntjes waardoor een beeld of foto gedrukt kan worden.

VADEMECUM

A Puntaangroei

A Proefpers


q rasterenHet halftoonbeeld van een foto met behulp van een camera of scanner omzetten in puntjes zodat het gedrukt kan worden.

q rasterliniatuurDe fijnheid van een raster wordt vermeld in lijnen per cm (l/cm), lijnen per inch of dots per inch (dpi).

q rectoVoorzijde (van een pagina of drukvel).

q recto/verso2-zijdige bedrukking, vaak in België gebruikt, daar spreekt men vaak van recto/verso quadri in plaats van 2-zijdig in full color.

q redigerenHet veranderen van de tekst. Het proces kan herschikking van de gegevens inhouden, maar het is ook mogelijk gegevens toe te voegen of juist te verwijderen.

q registerenHet nauwkeurig op elkaar passen van de druk aan de voorzijde op de druk van de achterzijde.

q registertekenKruisje dat per kleur op films, platen en drukwerk staat en waar-mee de drukker het registeren of passen van de kleuren contro-leert.

q resolutieDe resolutie van een digitaal bestand wordt uitgedrukt in Pixels per Inch, afgekort PPI, maar wordt meestal DPI genoemd (niet te verwarren met DPI als Dots per Inch). voor drukwerk is dat 300 ppi. Voor beeldscherm is dat 72 of 96 ppi. Voor printen volstaat 150 ppi.

VADEMECUM

A Rasterpunten

A Registerteken


q RGBDe gangbare afkorting voor Rood, Groen en Blauw. RGB is een op de primaire lichtkleuren gebaseerde set kleuren en is 24-bits.RGB kleuren worden gebruikt voor de weergave op beeldscher-men en is ongeschikt voor gebruik in de vierkleurendruk. De RGB kleuren moeten om gedrukt te kunnen worden omgezet worden naar CMYK-kleuren.

q rillen (biegen)Techniek waarbij het drukvel wordt gekneusd op de plaats van de vouw. Hierdoor verloopt het vouwen eenvoudiger. Rillen van papier wordt geadviseerd vanaf 170 gram/m2..

q RIPMet een RIP (Raster Image Processor) wordt een postscrip-be-stand omgezet naar een serie printinstructies voor een laserprin-ter, een fotozetter of een (offset)plaatbelichter.

q ritsenEen techniek die tussen het rillen en stansen inzit. Veelal toege-past op kartonsoorten, waarbij een vouwlijn gedeeltelijk wordt doorgesneden (tot halverwege het papier gestanst), waardoor het vouwen eenvoudiger wordt.

q rondhoekenAfgeronde hoeken aanbrengen op het eindproduct waardoor de hoeken minder snel zullen krullen.Het rondhoeken kan op diverse manieren worden uitgevoerd, dat kan als machinale stansbewerking, maar ook handmatig op een rondhoekapparaat, waarbij telkens 1 hoek van een stapel papier wordt gekapt.

VADEMECUM

A Rondhoeken


q rotatie-offsetOffset op een rotatiepers, er wordt dus gedrukt op papier aan de rol. Dit in tegenstelling tot vellenoffset, waar gedrukt wordt op plano vellen.We maken een onderscheid tussen heatset (inkt wordt gedroogd in een oven) en coldset (inkt wordt gedroogd door de aanwezige lucht). Heatset wordt gebruikt voor het drukken van tijdschrif-ten, brochures en catalogi in full color. Coldset wordt gebruikt om kranten te drukken. Rotatie is enkel geschikt voor heel grote oplages.

q rotatiepersDrukpers waar het papier van de rol wordt gedrukt. Het bedrukte papier kan hierbij weer op rol worden uitgevoerd, maar ook als losse vellen of katernen worden uitgevoerd.

q rub off/scratch off Een afkrasbaar laagje, in opzicht afdekkende, inkt, waaronder vooraf in bijvoorbeeld offset een ’verborgen’ bedrukking kan wor-den aangebracht. De inkt wordt in zeefdruk aangebracht in zilver, goud of wit en kan daarna nogmaals worden bedrukt in diverse pms-kleuren, tekstjes of waardepatronen.

■■ Scratch off: het laagje is hard en moet er worden afgekrast met bijvoorbeeld een munt.

■■ Rub off: het laagje is zachter en kan er met de duim vanaf worden gewreven.

q rugDe gesloten zijde van een folder, brochure of boek, de plaats waar de katernen aan elkaar vast zitten.

VADEMECUM

A Scratch-off

A Ruggen


q scannenDoor middel van licht wordt een foto, dia of andere drager, lijn voor lijn afgetast en daarna verdeeld in de vier drukkleuren (CMYK) digitaal omgezet om verder verwerkt te worden.

q scheurperforatieEen afwerkingtechniek waarbij kleine gaatjes of lijntjes in het papier worden gestanst, deze vergemakkelijken het scheuren van het papier of karton op de plaats van de stansing.

q schoondrukDe drukvorm die als eerste op een vel papier wordt gedrukt, meestal de voorzijde.

q schoonsnijdenHet nasnijden van drukwerk (plano of product) op het gewenste formaat.

q schoon- en weerdrukkenDrukwijze waarbij de voor- en achterzijde in één drukvel met dezelfde drukvorm gedrukt wordt.

q schreefKleine dwarsstreepjes aan een lettertype, zoals bij het lettertype ‘times’.

q schreefloosVerzamelnaam voor letters die geen schreven hebben. De arial (het lettertype van deze website)is schreefloos, de Times is daar-entegen een schreefletter.

q schutbladHiermee wordt het boekblok aan het omslag (band) bevestigd.

VADEMECUM

A Professionelevlakbed scanner

SchreefSchreefloos

A Schoonsnijden


q scratch-and-sniff inktIs een geurtechniek, waarbij een vooraf bepaald geurtje zit opge-sloten in microcapsules in de inktlaag. De microcapsules zullen bij krassen of wrijven open breken en het aroma verspreiden. Deze techniek wordt voornamelijk gebruikt bij specifiek reclame-drukwerk of mailing-acties. De inkt wordt in een zeefdruktech-niek aangebracht.

q selfcoverKaft en binnenwerk gedrukt op hetzelfde papier.

q selfmailerMailing waarbij de folder/brief wordt dichtgevouwen of -geplakt tot een soort envelop.

q sluitendOf in register. De kleuren worden mooi passend op elkaar ge-drukt. De controle gebeurt door de paskruisjes.

q snijtekenTekens aangebracht op films, platen en gedrukte vel en dat ge-bruikt wordt om na het drukken het vel schoon te snijden.

q spiraliseren / spiraalbindingEen bindsysteem waarbij de vergaarde losse vellen worden ge-ponst en daarna bij elkaar worden gehouden door een kunststof of metalen spiraal. Door deze spiraal liggen deze boeken altijd iets scheef open.

q splittenHet aanbrengen van een dunne insede op het moedervel van een zelfklever., zodat deze gemakkelijk kan losgetrokken worden.

VADEMECUM

A Scratch and Sniff

A Selfmailer

A Spiraliseren


q spotvernisHet plaatselijk vernissen van het drukwerk. Deze vernis kan onder andere persvernis of UV-lak zijn.

q stansenhet ‘snijden’ van het papier en karton, meestal met een speciaal gemaakt stansmes.

q steunkleurExtra PMS-kleur naast de drukkleuren zwart en/of full color.

q stofomslagEen extra omslag (los) om de boekband, ter bescherming van de boekband.

q stramienVastgelegde afspraken in een lay-out over de zetbreedte, zetspie-gel, paginering van een boekwerk, krant of brochure. De vormge-ver weet hierdoor meer eenheid in het geheel te krijgen.

q TIFFTagged Image File Format is een bitmap georiënteerde grafisch bestandsformaat voor lijn-, grijs- en kleurwaarden.

q tweezijdigheidPapier met een verschillende voor- en achterzijde. Dit verschil kan bestaan uit een verschillende structuur, kleur of gladheid.Een goed voorbeeld hiervan is chromolux 1-zijdig, waarbij de voorzijde erg glad en glanzend is (castcoated) en de weerzijde ruw en mat is (enkel gestreken).

q typografieHet kiezen, organiseren en vormgeven van tekst, lijnen en vlak-ken, nog zonder gebruik te maken van afbeeldingen en illustraties.

VADEMECUM

A Stansen


q uitsparenAfbeeldingen, teksten of lijnen worden in een achtergrond niet gedrukt (uitgespaard). Op een witte ondergrond wordt het beeld hierdoor wit in de achtergrond.

q uitvullenTeksten in blokvorm worden per regel uitgevuld, de ruimtes tus-sen de woorden worden vermeerderd of verminderd om de juiste lengte van de regel te krijgen.

qUV-lakUltra Violet drogende hoogglanslak, breekt bij het vouwen

q vellenpersDrukpers waar het papier vel voor vel wordt bedrukt.

q venstervouwLuikvouw waarbij de 2 flappen nog een extra vouwslag heeft. Het is een 10 pagina’s folder.

q veredelingBeschermingslaag op drukwerk, zoals vernis, laminaat of UV-lak.

q vergarenHet verzamelen van losse vellen, waardoor een set of losbladig boekwerk ontstaat. Dit verzamelen kan met de hand, maar er zijn ook speciale vergaarmachines in de handel.

q verlooptint (degradé)Een tint of beeld dat van donker naar licht verloopt (of uiteraard andersom !).

q vernissenGeheel of plaatselijk (spot) aanbrengen van een matte of glan-

VADEMECUM

A Uitsparen

A Vellenpers


zende vernislaag, vroeger ter bescherming van het drukwerk, tegenwoordig steeds vaker ter verfraaiing van het drukwerk.

q versoAchterzijde (van een pagina of drukvel).

q vierkleurendrukKleurendruksysteem om tekst en afbeeldingen in alle kleurnuan-ces weer te geven, veelal gebaseerd op vier basiskleuren CMYK, wordt ook wel full color of quadri genoemd.

q volvlakEen vlak in de afdruk die uit een volle, aaneengesloten, laag inkt bestaat. Een volvlak is derhalve zonder rasterpunten.

q voordrukDrukvellen waarop een deel van de uiteindelijke afdruk wordt gedrukt. Deze voordrukken worden later ingedrukt.Vaak toegepast bij drukwerk in meerdere talen, de full color afbeeldingen worden voorgedrukt en dan later ingedrukt (vaak alleen in zwart) met de verschillende tekstversies.Vaak toegepast bij visitekaartjes, het logo (meerkleurendruk) wordt voorgedrukt, de afzonderlijke NAW-gegevens worden later ingedrukt in bijvoorbeeld alleen zwart.

q vouwenHet in een regelmatige volgorde vouwen van een drukvel tot folder of katern, kan met de hand of machinaal.Het drukvel krijgt hierdoor de gewenste vorm voor verdere ver-werking of gebruik.

q voorlopers - stelvellen (inschiet)Zijn de vellen papier die worden gebruikt om bij het druk-ken op kleur en op stand te komen. Deze voorlopers wor-

VADEMECUM

A Vouwen

A Vierkleurendruk, full color of quadri


den tijdens het verdere productieproces verwijderd uit de oplage, zodat ze niet bij de eindgebruiker terecht komen.

q vouwschemaSchematische weergave van een drukvel, waarop te zien is hoe het bedrukte vel later gevouwen moet worden.

q vrijstaand maken (detoureren)De achtergrond van een foto of afbeelding verwijderen, waar-door het het hoofddeel alleen overblijft. Vaak wordt hiervoor een storende achtergrond rond een object weggehaald. Vroeger deed men dit op de litho’s en was het zeer tijdrovend werk, tegenwoor-dig gaat dit aanzienlijk sneller in het digitale tijdperk.

qweerdrukde keerzijde van de schoondruk.

qWYSIWYGWhat You See Is What You Get en betekent dat het beeldscherm hetzelfde weergeeft op de latere afdruk.

q zeefdrukDruktechniek waarbij de inkt door een zeef op het materiaal wordt aangebracht, hierdoor zijn ook moeilijk bedrukbare vormen en materialen te bedrukken, meestal min kleinere oplagen.

q zelfklevend materiaalPapier, kunststof of metaalfolie dat aan één zijde een kleeflaag heeft (permanent of afneembaar).

q zetspiegelDe ruimte waarin de tekst en eventuele afbeeldingen binnen een pagina worden gezet. De zetspiegel wordt mede bepaald door kop-, staart-, zij- en rugwit.

VADEMECUM

A Detoureren of vrijstaand gemaakt

A Zeefdruk


q Goed voor druk, een praktsche gids voor grafische communicatie en technie-ken. Mark Mombaerts & misjel vossen. Academia Press, Gent. 2de oplage 2010.

q Graphic Design Pocket Essentials. Bob Gordon, Maggie Gordon. Ilex Publishers. 2010.

q Een Inleiding tot Digitale Drukvoorbereiding in Kleur, deel 1. Steven Hannaford, Sanjay Sakhuja, e.a. Agfa-Gevaert N.V. 1992.

q Een Gids over Kleurenseparatie, Digitale drukvoorbereiding in kleur, deel 2. Steven Hannaford, Sanjay Sakhuja, e.a. Agfa-Gevaert N.V 1992.

q Werken met Prepress- en Press-leveranciers, Digitale drukvoorbereiding in kleur, deel 3. Sanjay Sakhuja, Eugene Hunt. Agfa-Gevaert N.V. 1994.

q Inleiding tot Digitaal Scannen, digitale drukvoorbereiding in Kleur, deel 4. Agfa Gevaert N.V. 1994.

q Een Inleiding tot Digitale beeldverwerking. Agfa Gevaert N.V. 1995.

q Wegwijs in Digitale Fotografie, Theorie en basisconcepten. Agfa Gevaert N.V. 1996.

q Een inleiding tot Digitaal kleurendrukken, Sanjay Sakhuja, Eugene Hunt. Agfa-Gevaert N.V. 1996.

q The All New Print Production Handbook. David Bann, RotoVision, 2006

q Het Drukproces, vellen-offset en rotatie-offset. Het drukproces, de zesde publicatie in een reeks technische brochures, Sappi Idea Exchange.

q Know your Onions. Graphic Design. Drew de Soto, BIS Publishers, Amster-dam 2011.

q Grafisch Design, visuele gids. Garvin Ambrose, Paul Harris. Librero. 2012

q DTP in de Praktijk, het complete standaardwerk voor de Grafimedia-industrie. Tweede editie. Hans Fredriks, Robert Hertogs, Peter Kentie, Jan Ris. Pearson Education Benelux 2003.

GEBRUIKTE LITERATUUR


q Het DTP naslagboek, Snel santwoord op alle vragen over grafische vorm-geving, typografie en prepress. Andree Hollander, Annelize van Dijk, Jan Ris. Pearson Education Benelux 2006.

q Het DTP handwoordenboek, tweede geheel herziene editie. Andree Hol-lander, Annelize van Dijk, Jan Ris. Pearson Education Benelux 2001.

q Het Nieuwe Productiehandboek voor de grafische industrie. David Bann. Libero B.V. 2007.

q The complete guide to Digital Graphic Design, Bob Gordon and Maggie Gordon. Thames & Hudson. 2002.

q Digitaal Design, handboek voor het grafisch ontwerpen van drukwerk en digitale media. Alistair Dabbs en Alistair Campbell. Libero b.v. 2005.

q The Designers Desktop Manual, second edition. Jason Simmons. RotoVision. 2010.

q Great Production by Design, the technical know-how you need to let your design imagination soar. Constance J. Sidles. North Light Books. 1998.

q Production for Graphic Designers, fourth edition. Alan Pipes. Laurence King Publishing. 2005.

q Graphic Designers Color Handbook, choosing and using color from con-cept to final output. Rick Sutherland, Barb Karg. Rockport Publishers. 2003.

q De drukkerij in 2020, een visie op jdf. Een introductie in JDF, het Job Definition Format. Eddy Hagen. VIGC. Maart 2005.

q Informatiecentrum Papier en Karton. Hoe wordt papier gemaakt? www. papierenkarton.org.

q Tutorial file Probleemloos afwerken, correct design voorkomt problemen in afwerking. Eddy Hagen. VIGC. 2010.

q Roto Date, viermaandelijkse nieuwsbrief van Roto Smeets Nr 2. April 2004.

Dit boek vormt de leidraad doorheen de lessen drukwerkbegeleiding van SYNTRA AB.

Je maakt kennis met alle stadia in het grafische productieproces en met alle communicatiemomenten tussen klant en leveranciers.

Je leert eveneens de belangrijste grafische vaktermen kennen.

Deze uitgave staat boordevol tips, niet alleen voor de cursisten maar voor iedereen die in de grafische sector werkt.

Drukwerkbegeleiding voor de grafische vormgever

Design

Transcript of Drukwerkbegeleiding voor de grafische vormgever