DRUKKER GEHEEL 2014 Strafrecht iH - GarantStrafrecht, strafprocesrecht viii! Beknopte Inhoudstafel...

Strafrecht, strafprocesrecht

viii

Beknopte Inhoudstafel

Boek 1..................................................................................................................1 Titel 1 Algemene Inleiding......................................................................................... 3 Titel 2 Materieel Strafrecht ..................................................................................... 73

Deel I De strafwet ................................................................................................. 75 Deel II Het misdrijf ............................................................................................. 177 Deel III De strafrechtelijke verantwoordelijkheid .............................................. 289 Deel IV Strafbare poging en strafbare deelneming............................................. 345 Deel V De sanctie................................................................................................ 391

Boek 2..............................................................................................................561 Titel 3 Algemene beginselen strafprocesrecht ..................................................... 563 Titel 4 Strafprocesrecht ......................................................................................... 685

Deel I De rechten van de verdediging in strafzaken ........................................... 687 Deel II De vorderingen die uit het misdrijf voortvloeien.................................... 771 Deel III Het vooronderzoek in strafzaken........................................................... 897 Deel IV Het onderzoek ter terechtzitting .......................................................... 1219


ix

Inhoudstafel

Woord vooraf ....................................................................................................... v Beknopte Inhoudstafel....................................................................................... viii Inhoudstafel ........................................................................................................ ix Beknopte bibliografie.........................................................................................xlv Vaak geciteerde wetten ........................................................................................ li

Boek 1 ................................................................................................................... 1 Titel 1 Algemene Inleiding........................................................................................... 3

Hoofdstuk 1. Definitie .......................................................................................... 4 Hoofdstuk 2. Historisch overzicht........................................................................ 6

1. Archaïsche stelsels...................................................................................... 6 2. De middeleeuwen ....................................................................................... 7

a. het oudgermaanse strafproces ............................................................... 7 b. het inquisitoire strafproces .................................................................... 8

3. De Verlichting, het ‘revolutionair’ strafrecht en de codificaties van Napoleon....................................................................................................... 11

a. de verlichting....................................................................................... 11 b. het ‘revolutionair’ strafrecht (1789-1800) .......................................... 12 c. de codificaties van Napoleon .............................................................. 12

(i) de Code d’instruction criminelle van 1808 ................................... 12 (ii) de Code pénal van 1810............................................................... 13

4. Het huidig strafrecht in België ................................................................. 13 a. de grondwet van 1830 ......................................................................... 13 b. het strafwetboek .................................................................................. 13 c. het wetboek van Strafvordering .......................................................... 14

Hoofdstuk 3. Theorieën over strafrecht ............................................................. 15 1. Inleiding.................................................................................................... 15 2. De klassieke leer....................................................................................... 16

a. achtergrond.......................................................................................... 16 b. schuld en straf ..................................................................................... 17 c. doel en functie van de straf.................................................................. 18

3. De positivistische school en het sociaal verweer ..................................... 19 a. achtergrond.......................................................................................... 19 b. schuld en straf ..................................................................................... 20 c. doel en functie van de straf.................................................................. 22

4. Het nieuw sociaal verweer........................................................................ 23 a. achtergrond.......................................................................................... 23 b. schuld en straf ..................................................................................... 24 c. doel en functie van de straf.................................................................. 25

5. Het neoclassicisme als reactie op positivisme en nieuw sociaal verweer 25 a. de Magna Charta op de helling?.......................................................... 25 b. het nieuw realisme............................................................................... 26 c. strekkingen binnen het nieuw realisme ............................................... 28

Hoofdstuk 4. Politieke dimensie van het strafrecht ........................................... 31 1. Strafrecht en beleid................................................................................... 31

a. het beleid m.b.t. de strafbaarstelling.................................................... 31 (i) wie beslist over de strafbaarstelling? ............................................ 31 (ii) wat mag strafbaar worden gesteld?.............................................. 32


x

b. het vervolgingsbeleid .......................................................................... 38 (i) wie vervolgt?................................................................................. 38 (ii) met welke middelen? ................................................................... 39 (iii) al dan niet vervolgen? ................................................................. 39

c. het sanctioneringsbeleid ...................................................................... 41 (i) welke straffen? .............................................................................. 41 (ii) wie sanctioneert?.......................................................................... 42 (iii) beoordelingsvrijheid van de rechter: hoe ver? ............................ 43

d. het strafuitvoeringsbeleid .................................................................... 44 (i) straffen, eens opgelegd: altijd uitvoeren? ..................................... 44 (ii) straffen vroegtijdig beëindigen? .................................................. 44 (iii) rechterlijke controle op de strafuitvoering? ................................ 45 (iv) moet het slachtoffer een ‘zeg’ hebben in de strafuitvoering? ..... 45

2. De ‘crisis’ van het strafrecht..................................................................... 46 Hoofdstuk 5. Bronnen van het straf(proces)recht.............................................. 49

1. De Grondwet ............................................................................................ 49 a. de fundamentele rechten...................................................................... 49 b. de bepalingen inzake de rechterlijke macht ........................................ 50 c. strafrechtelijke verantwoordelijkheid van parlementsleden en ministers .................................................................................................. 51

2. De wet....................................................................................................... 51 a. materieel strafrecht .............................................................................. 51

(i) Strafwetboek 1867 ........................................................................ 51 (ii) complementaire wetten ................................................................ 53 (iii) bijzondere wetten........................................................................ 55 (iv) verhouding tussen algemeen en bijzonder strafrecht: art. 100 Sw. ........................................................................................ 57 (v) defederalisering van het strafrecht? ............................................. 58

b. strafprocesrecht ................................................................................... 60 (i) Wetboek van Strafvordering 1808 ................................................ 60 (ii) complementaire wetten ................................................................ 60 (iii) bijzondere wetten........................................................................ 62 (iv) defederalisering van het strafprocesrecht? .................................. 63 (v) gewoonte en gebruik .................................................................... 64 (vi) ministeriële richtlijnen ................................................................ 65

3. Het internationaal recht ............................................................................ 65 a. het volkenrecht .................................................................................... 65 b. de mensenrechten ................................................................................ 66 c. het internationaal strafrecht ................................................................. 69

(i) algemeen ....................................................................................... 69 (ii) Europese Unie.............................................................................. 71

Titel 2 Materieel Strafrecht ....................................................................................... 73 Deel I De strafwet .................................................................................................. 75

Hoofdstuk 1. Het legaliteitsbeginsel .................................................................. 76 1. Begrip ....................................................................................................... 76 2. Betekenis van het begrip ‘wet’ ................................................................. 79

a. ‘wet’..................................................................................................... 79 b. ‘krachtens een wet’ ............................................................................. 80 c. ‘krachtens de algemene door de beschaafde volkeren erkende rechtsbeginselen’..................................................................................... 81

Hoofdstuk 2. Interpretatie van de strafwet ........................................................ 83


xi

1. De letterlijke interpretatie van de strafwet ............................................... 83 2. De teleologische interpretatie van de strafwet.......................................... 85 3. De verboden analogische interpretatie van de strafwet ............................ 87

Hoofdstuk 3. De strafwet en het E.V.R.M. ......................................................... 91 1. Strafbaarstellingen strijdig met het E.V.R.M. .......................................... 91

a. strafbaarstellingen strijdig met het vermoeden van onschuld ............. 91 b. strafbaarstellingen strijdig met het recht op een eerlijk proces........... 92 c. strafbaarstellingen strijdig met het recht op privacy ........................... 92 d. strafbaarstellingen strijdig met het recht op vrije meningsuiting........ 93 e. beperkingen ingevolge het gelijkheidsbeginsel (art. 10, 11 en 11bis G.W.) ............................................................................................. 94 f. decriminalisering abortus en euthanasie: strijdig met recht op leven? 95

2. Straffen strijdig met het E.V.R.M. ........................................................... 96 a. onmenselijke en vernederende straffen ............................................... 96 b. doodstraf.............................................................................................. 96 c. disproportionele straffen...................................................................... 97 d. straffen strijdig met het recht op eigendom......................................... 98 e. straffen in strijd met het gelijkheidsbeginsel....................................... 98

Hoofdstuk 4. Toepassing van de strafwet in de tijd ........................................... 99 1. De geldingsduur van de strafwet .............................................................. 99

a. beginpunt ............................................................................................. 99 b. eindpunt............................................................................................. 100

(i) opheffing door de wetgever ........................................................ 100 (ii) opheffing door onbruik: in principe onmogelijk........................ 100 (iii) vernietiging door het Grondwettelijk Hof ................................ 101

2. Wetsconflicten in de tijd......................................................................... 102 a. begrip................................................................................................. 102 b. de (strengere) strafwet kan niet retroactief worden toegepast .......... 103

(i) beginsel ....................................................................................... 103 (ii) toepassingsgebied ...................................................................... 103

a. wetten waarbij een nieuw misdrijf in het leven wordt geroepen ..................................................................................... 103 b. wetten waarbij de straffen bepaald voor een reeds bestaand misdrijf worden verzwaard......................................................... 105 c. wetten die het toepassingsgebied van een reeds bestaande strafbaarstelling uitbreiden ......................................................... 106 d. wetten die het toepassingsgebied van reeds bestaande straffen uitbreiden....................................................................... 108 e. wetten waarbij een nieuwe straf wordt ingevoerd .................. 108

(iii) beperkingen............................................................................... 109 a. niet-strafrechtelijke sancties ................................................... 110 b. procedurewetten ..................................................................... 111 c. interpretatieve wetten.............................................................. 113

c. de terugwerkende kracht van de mildere strafwet............................. 113 (i) beginsel ....................................................................................... 113 (ii) toepassingsgebied ..................................................................... 114

a. de afschaffing van een misdrijf............................................... 114 b. de verlaging van de strafmaat................................................. 115 c. de wetten die het toepassingsgebied van bestaande strafbaarstellingen beperken....................................................... 116

(iii) beperkingen............................................................................... 118


xii

a. nieuwe wetten die een oude wet over hetzelfde onderwerp vervangen met behoud van strafbaarstelling .............................. 118 b. gelegenheidswetten en tijdelijke wetten................................. 119 c. uitvoeringsreglementen........................................................... 120

Hoofdstuk 5. Toepassing van de strafwet naar de persoon ............................. 121 1. Gelijkheidsbeginsel en non-discriminatiebeginsel ................................. 121 2. Strafrechtelijke verantwoordelijkheid van rechtspersonen .................... 123

a. situering ............................................................................................. 123 b. argumenten in de discussie................................................................ 124

(i) kan een rechtspersoon ‘opzettelijk’ handelen of ‘onachtzaam’ zijn?.................................................................................................. 124 (ii) kan een rechtspersoon wel worden gestraft? ............................. 125 (iii) strijdig met principe van de individuele strafrechtelijke verantwoordelijkheid? ..................................................................... 125 (iv) is het strafrecht een aangepast sanctioneringsmechanisme?..... 126 (v) de rechten van de verdediging in strafzaken: ook toepasselijk op de rechtspersoon?........................................................................ 126

c. strafrechtelijk verantwoordelijke rechtspersonen in het Belgisch strafrecht................................................................................................. 127

(i) het principe van de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van rechtspersonen ................................................................................. 127 (ii) welke rechtspersonen? ............................................................... 128

a. zowel publiekrechtelijke als privaatrechtelijke rechtspersonen ............................................................................ 128 b. ook (economische) groeperingen zonder rechtspersoonlijkheid.................................................................. 129 c. rechtspersonen en verenigingen die immuun blijven voor strafvervolgingen........................................................................ 130

(iii) voor welke misdrijven?............................................................. 131 (iv) de schuld bij rechtspersonen ..................................................... 133 (v) samenloop en cumulatie van verantwoordelijkheid ................... 134 (vi) de administratieve en burgerlijke sanctionering van de rechtspersoon ................................................................................... 137

a. administratieve sancties .......................................................... 137 b. burgerlijke sancties................................................................. 138 c. de aanpak van rechtspersonen via de bepalingen inzake witwassen ................................................................................... 139

3. Schuldonbekwamen................................................................................ 139 4. Schijnbare uitzonderingen: immuniteiten en voorrechten...................... 139

Hoofdstuk 6. Toepassing van de strafwet in de ruimte .................................... 141 1. Misdrijven op Belgisch grondgebied gepleegd ...................................... 141

a. Principe.............................................................................................. 141 b. bepaling van het Belgisch grondgebied ............................................ 142

(i) het land........................................................................................ 142 (ii) de territoriale zee........................................................................ 143 (iii) Belgische schepen..................................................................... 143 (iv) het luchtruim ............................................................................. 144 (v) Belgische vliegtuigen ................................................................. 145

c. De bepaling van de plaats van het misdrijf ....................................... 145 (i) lokaliseringtheorieën................................................................... 145 (ii) ubiquiteitsleer en effectenleer .................................................... 146


xiii

(iii) leer van de ondeelbaarheid ....................................................... 148 (iv) kanttekeningen .......................................................................... 149

2. Misdrijven in het buitenland gepleegd ................................................... 151 a. volkenrechtelijke aanknopingspunten ............................................... 151

(i) het beschermingsbeginsel ........................................................... 153 (ii) het actief personaliteitsbeginsel ................................................. 153 (iii) het passief personaliteitsbeginsel.............................................. 154 (iv) het universaliteitsbeginsel ......................................................... 154 (v) het vertegenwoordigingsbeginsel............................................... 156

b. dubbele incriminatie.......................................................................... 157 c. toepassingsgevallen ........................................................................... 159

(i) misdaden en wanbedrijven tegen de staatsveiligheid ................. 161 (ii) misdaden en wanbedrijven tegen de openbare trouw ................ 161 (iii) terroristische misdrijven ........................................................... 162 (iv) misdaden en wanbedrijven door een Belg in het buitenland gepleegd ........................................................................................... 162 (v) misdaden waarvan een Belg in het buitenland het slachtoffer is 165 (vi) internationale misdrijven........................................................... 166

a. algemene verwijzingsregel (art. 12bis VTSv.) ....................... 166 b. oorlogsmisdaden, misdaden tegen de mensheid en genocide (art. 6, 1ºbis en 10, 1ºbis VTSv.) ................................................ 170 c. bepaalde terreurdaden (art. 10, 6º VTSv.) .............................. 172 d. sekstoerisme en mensenhandel (art. 10ter VTSv.) ................. 174 e. corruptie (art. 10quater VTSv.) .............................................. 175 f. piraterij op zee......................................................................... 176 g. goederen- en reizigersvervoer over de weg............................ 176

Deel II Het misdrijf ............................................................................................. 177 Hoofdstuk 1. Begrip ......................................................................................... 178

1. Definitie .................................................................................................. 178 2. Constitutieve elementen van het misdrijf ............................................... 180

a. het materieel element......................................................................... 182 b. het moreel element ............................................................................ 183 c. het element wederrechtelijkheid........................................................ 184

Hoofdstuk 2. Indeling van de misdrijven ......................................................... 185 1. Wettelijke drieledige indeling: misdaden, wanbedrijven en overtredingen.............................................................................................. 185

a. begrip en oorsprong........................................................................... 185 b. bepaling van de aard van het misdrijf ............................................... 186 c. belang van het onderscheid ............................................................... 187

(i) materieel strafrecht...................................................................... 187 (ii) strafprocesrecht .......................................................................... 188

d. kritiek op de drieledige indeling der misdrijven ............................... 189 e. andere indelingen .............................................................................. 190

2. Indeling volgens de Grondwet: politieke en persmisdrijven.................. 192 a. achtergrond........................................................................................ 192 b. politieke misdrijven........................................................................... 193

(i) definitie ....................................................................................... 193 (ii) het onderscheid tussen zuivere en gemengd politieke misdrijven ........................................................................................ 194

a. zuiver politieke misdrijven ..................................................... 194 b. gemengd politieke misdrijven ................................................ 194


xiv

(iii) het gunstregime voor politieke misdrijven ............................... 197 (iv) de uitleveringsexceptie voor politieke misdrijven .................... 197

c. persmisdrijven ................................................................................... 199 (i) definitie ....................................................................................... 199 (ii) toepassingsvoorwaarden ............................................................ 199

a. het moet om een meningsuiting gaan ..................................... 199 b. deze meningsuiting moet strafbaar zijn.................................. 200 c. het misdrijf moet gepleegd zijn via de drukpers..................... 201 d. er moet een daadwerkelijke openbaarheid aan worden gegeven....................................................................................... 203

(iii) het gunstregime voor persmisdrijven........................................ 203 3. Indeling volgens de beschermde waarde................................................ 205

a. fiscale misdrijven .............................................................................. 206 (i) materieel strafrecht...................................................................... 207 (ii) strafprocesrecht .......................................................................... 207

b. economische misdrijven.................................................................... 209 (i) materieel strafrecht...................................................................... 210 (ii) strafprocesrecht .......................................................................... 211

c. sociale misdrijven.............................................................................. 212 (i) materieel strafrecht...................................................................... 213 (ii) strafprocesrecht .......................................................................... 214

4. Indeling volgens het moreel element...................................................... 214 a. opzettelijke en onopzettelijke misdrijven.......................................... 214 b. onachtzaamheidsmisdrijven en reglementaire misdrijven ................ 215 c. belang van het onderscheid ............................................................... 215

5. Indeling volgens de uitvoeringswijze..................................................... 216 a. handelings- en verzuimsmisdrijven................................................... 216

(i) begrip .......................................................................................... 216 (ii) overzicht van de verzuimsmisdrijven ........................................ 217 (iii) de oneigenlijke verzuimsdelicten.............................................. 218

b. aflopende (ogenblikkelijke) en voortdurende misdrijven ................. 220 (i) begrip .......................................................................................... 220 (ii) belang van het onderscheid ........................................................ 222

c. enkelvoudige en voortgezette of collectieve misdrijven ................... 223 (i) begrip .......................................................................................... 223 (ii) belang van het onderscheid ........................................................ 224

d. gelegenheidsmisdrijven en gewoontemisdrijven .............................. 225 (i) begrip .......................................................................................... 225 (ii) belang van het onderscheid........................................................ 225

6. Andere indelingen .................................................................................. 226 a. eigen misdrijven ................................................................................ 226 b. openbare en private of klachtmisdrijven ........................................... 226 c. misdrijven op heterdaad .................................................................... 227 d. basismisdrijven en gekwalificeerde misdrijven ................................ 228 e. gewone gedragings- en gevolgmisdrijven......................................... 228 f. krenkingmisdrijven, gevaarzettingsmisdrijven en voorbehoedende misdrijven.............................................................................................. 229

Hoofdstuk 3. Rechtvaardigingsgronden .......................................................... 231 1. Begrip ..................................................................................................... 231

a. definitie en grondslag ........................................................................ 231 b. onderscheid met schulduitsluitingsgronden ...................................... 232


xv

c. onderscheid met verschoningsgronden en verzachtende omstandigheden..................................................................................... 233

(i) verschoningsgronden .................................................................. 233 (ii) verzachtende omstandigheden ................................................... 234

2. Wettige verdediging of noodweer .......................................................... 235 a. begrip................................................................................................. 235 b. toepassingsvoorwaarden ................................................................... 235

(i) voorwaarden i.v.m. de aanvalsdaad ............................................ 235 a. de aanval moet onrechtmatig zijn ........................................... 235 b. de aanval moet nakend of onafwendbaar zijn ........................ 236 c. het moet gaan om een aanslag tegen personen ....................... 236

(ii) voorwaarden i.v.m. de afweringsdaad ....................................... 237 a. subsidiariteit............................................................................ 237 b. proportionaliteit ...................................................................... 238 c. vóór of tijdens de aanval, niet erna. ........................................ 238 d. het moet gaan om doodslag of slagen en verwondingen........ 239 e. verdedigingswil vereist? ......................................................... 239

c. art. 417 Sw.: twee vermoedens van wettige verdediging .................. 240 (i) afwering bij nacht van de inklimming in een bewoond huis ...... 240 (ii) verdediging tegen diefstal of plundering met geweld tegen personen ........................................................................................... 240

d. enkele bijzondere gevallen................................................................ 240 (i) noodweerexces (noodweeroverschrijding) ................................. 240 (ii) putatieve noodweer .................................................................... 241

3. Noodtoestand.......................................................................................... 242 a. begrip................................................................................................. 242 b. toepassingsvoorwaarden ................................................................... 244

(i) subsidiariteit ................................................................................ 244 (ii) proportionaliteit.......................................................................... 245

c. enkele twistvragen i.v.m. noodtoestand ............................................ 246 (i) ‘voorafgaande fout’ en noodtoestand.......................................... 246 (ii) noodtoestand en eigen belang .................................................... 247 (iii) noodtoestand en wettelijke verplichting zich aan een kwaad bloot te stellen of erin te berusten.................................................... 248 (iv) misdrijven waarvoor de noodtoestand niet kan worden ingeroepen........................................................................................ 249

4. Wettelijk voorschrift............................................................................... 250 a. begrip................................................................................................. 250

(i) regel............................................................................................. 250 (ii) uitzondering ............................................................................... 251

b. expliciet wettelijk voorschrift ........................................................... 251 c. impliciet wettelijk voorschrift ........................................................... 254

(i) het zgn. ‘ouderlijk kastijdingrecht’ of iusta fustigatio ................ 254 (ii) heelkundige ingrepen ................................................................. 254 (iii) bepaalde sportactiviteiten ......................................................... 256 (iv) oorlogsdaden waardoor de strafwet wordt geschonden ............ 256

5. Hoger bevel ............................................................................................ 258 a. begrip................................................................................................. 258 b. toepassingsvoorwaarden ................................................................... 258

(i) het bevel moet rechtmatig zijn .................................................... 258 (ii) het moet uitgaan van de overheid .............................................. 259


xvi

c. het onrechtmatig hoger bevel: geen rechtvaardigingsgrond.............. 260 (i) principe........................................................................................ 260 (ii) bijzondere regeling voor hiërarchisch ondergeschikten ............ 261 (iii) hoger bevel en bijzondere opsporingsmethoden....................... 263

a. als verschoningsgrond ............................................................ 263 b. als rechtvaardigingsgrond....................................................... 264

6. Toestemming van het slachtoffer: geen rechtvaardigingsgrond............. 264 a. principe.............................................................................................. 264 b. toestemming en vrije beschikking..................................................... 266 c. geneeskunde, sport en toestemming van het slachtoffer ................... 268

Hoofdstuk 4. Verschoningsgronden, verzachtende en verzwarende omstandigheden ............................................................................................... 270

1. Verschoningsgronden ............................................................................. 271 a. begrip................................................................................................. 271 b. ratio legis........................................................................................... 272 c. strafverminderende en strafuitsluitende verschoningsgronden ......... 272 d. overzicht van de voornaamste verschoningsgronden........................ 273

(i) de uitlokking ............................................................................... 274 (ii) de aangifte van bepaalde misdrijven aan de overheid ............... 276

a. toepassingsgevallen in het Belgisch positief recht ................. 276 b. de problematiek van de kroongetuigen................................... 277

(iii) de onderwerping aan de overheid ............................................. 279 (iv) het (onrechtmatig) hoger bevel ................................................. 280 (v) sommige gevallen van bloed- en aanverwantschap ................... 281

a. vermogensdelicten tussen familieleden .................................. 281 B. hulp aan familieleden............................................................. 282

(vi) herstel van de schade................................................................. 282 (vii) de ‘decumul’ in art. 5 al. 2 Sw. ................................................ 283

2. Verzachtende omstandigheden............................................................... 283 a. begrip................................................................................................. 283 b. ratio legis........................................................................................... 284

3. Verzwarende omstandigheden................................................................ 285 a. begrip................................................................................................. 285 b. subjectieve en objectieve verzwarende omstandigheden.................. 287

(i) subjectieve verzwarende omstandigheden .................................. 287 (ii) objectieve verzwarende omstandigheden .................................. 288

Deel III De strafrechtelijke verantwoordelijkheid........................................... 289 Hoofdstuk 1. Algemene begrippen ................................................................... 290

1. Het strafrechtelijk schuldbegrip ............................................................. 290 2. Schuld, schuldbekwaamheid en toerekeningsvatbaarheid ..................... 291

a. achtergrond........................................................................................ 291 b. minderjarigen .................................................................................... 293 c. geestesgestoorden.............................................................................. 295 d. rechtspersonen................................................................................... 296

3. Schuld en objectieve aansprakelijkheid.................................................. 296 4. Schuld, vermoeden van onschuld en art. 6(2) E.V.R.M......................... 298 5. Schuld en causaliteit ............................................................................... 301

a. probleemstelling ................................................................................ 301 b. oplossing in de rechtspraak ............................................................... 303

(i) de equivalentieleer ...................................................................... 303 (ii) de adequatieleer ......................................................................... 304


xvii

(iii) de heersende rechtspraak .......................................................... 305 6. Strafrechtelijke schuld en aquiliaanse fout............................................. 305

Hoofdstuk 2. Het moreel element van het misdrijf........................................... 309 1. Algemene beginselen.............................................................................. 309

a. opzet .................................................................................................. 310 b. onachtzaamheid................................................................................. 310 c. schuld door wetsinbreuk.................................................................... 311

2. Opzet....................................................................................................... 313 a. begrip................................................................................................. 313 b. graden van opzet ............................................................................... 314

(i) algemeen opzet (dolus generalis) ................................................ 314 (ii) bijzonder opzet (dolus specialis)................................................ 316 (iii) gans bijzonder opzet ................................................................. 317

c. de modaliteiten van het opzet ............................................................ 318 (i) rechtstreeks opzet ........................................................................ 319 (ii) onrechtstreeks opzet (potentieel willen) .................................... 319 (iii) potentieel weten (de ‘had moeten weten’-test) ......................... 323

3. Onachtzaamheid ..................................................................................... 325 a. algemeen............................................................................................ 325

(i) culpa lata of culpa levissima? ..................................................... 326 (ii) subjectief of objectief foutcriterium?......................................... 326

b. onachtzaamheidsmisdrijven en rechtspersonen ................................ 327 Hoofdstuk 3. De schulduitsluitingsgronden..................................................... 328

1. Begrip ..................................................................................................... 328 2. Dwang of overmacht .............................................................................. 329

a. begrip................................................................................................. 329 b. toepassingsvoorwaarden ................................................................... 330

(i) de dwang moet onweerstaanbaar zijn ......................................... 330 (ii) de wil van de dader moet volledig uitgeschakeld zijn ............... 330 (iii) de dwang mag niet aan de dader te wijten zijn ......................... 332

c. enkele bijzondere gevallen ................................................................ 333 (i) dwang en onachtzaamheidsmisdrijven........................................ 333 (ii) dwang en alcohol- of drugintoxicatie ........................................ 334 (iii) persoonlijke noodtoestand ........................................................ 335

3. Dwaling of onwetendheid....................................................................... 336 a. begrip................................................................................................. 336

(i) feitelijke dwaling......................................................................... 336 (ii) rechtsdwaling ............................................................................. 338 (iii) belang van het onderscheid....................................................... 339

b. toepassingsvoorwaarden ................................................................... 340 (i) de dwaling moet ‘onoverwinnelijk’ (‘niet-foutief’) zijn............. 340 (ii) de dwaling moet slaan op een constitutief element van het misdrijf............................................................................................. 341

c. enkele bijzondere gevallen ................................................................ 342 (i) dwaling en onachtzaamheidsmisdrijven ..................................... 342 (ii) dwaling m.b.t. rechtvaardigingsgronden.................................... 343

a. putatieve noodweer................................................................. 343 b. putatieve noodtoestand ........................................................... 343 c. putatief hoger bevel ................................................................ 344

Deel IV Strafbare poging en strafbare deelneming ......................................... 345 Hoofdstuk 1. Strafbare poging......................................................................... 346


xviii

1. Inleiding.................................................................................................. 346 a. algemene begrippen........................................................................... 346 b. objectivistische en subjectivistische pogingsleer .............................. 349

(i) objectivisme, subjectivisme en omschrijving van de poging...... 349 (ii) objectivisme, subjectivisme en bestraffing van de poging ........ 350

c. de strafbare poging in het Belgisch Strafwetboek............................. 350 2. Constitutieve elementen van de strafbare poging................................... 351

a. het voornemen een welbepaald misdrijf te plegen ............................ 351 b. een uitvoeringshandeling .................................................................. 352 c. de staking of mislukking onafhankelijk van de wil van de dader ..... 354

(i) de onvoltooide poging................................................................. 354 (ii) de voltooide poging.................................................................... 354

3. Gevallen waarin de poging niet strafbaar is ........................................... 356 a. wanbedrijven en overtredingen ......................................................... 356 b. spontane terugtred ............................................................................. 357

(i) spontaan ...................................................................................... 357 (ii) definitief ..................................................................................... 358 (iii) voordat het misdrijf is voltooid................................................. 358

c. het onmogelijk misdrijf ..................................................................... 359 (i) probleemstelling.......................................................................... 359 (ii) oplossing in rechtsleer en rechtspraak ....................................... 361 (iii) putatieve en absurde misdrijven ............................................... 362

4. Bestraffing van de poging ...................................................................... 363 a. algemene beginselen.......................................................................... 363 b. toepassing.......................................................................................... 364

(i) bestraffing van de poging tot misdaad ........................................ 364 (ii) bestraffing van de poging tot wanbedrijf ................................... 364 (iii) bestraffing van de poging tot overtreding................................. 365

Hoofdstuk 2. Strafbare deelneming ................................................................. 366 1. Begrip ..................................................................................................... 366 2. Theoretische grondslagen....................................................................... 367

a. de accessoriteit van de strafbare deelneming .................................... 367 b. inchoate crimes?................................................................................ 368

3. Constitutieve elementen van de strafbare deelneming ........................... 370 a. wilsovereenstemming........................................................................ 370

(i) deelnemingsopzet........................................................................ 370 (ii) verzwarende omstandigheden.................................................... 372 (iii) specificiteit van de wilsovereenstemming ................................ 374 (iv) geen deelneming aan onopzettelijke misdrijven ....................... 374

b. misdrijf waaraan wordt deelgenomen ............................................... 374 (i) een misdrijf ................................................................................. 374 (ii) een misdrijf dat daadwerkelijk wordt gepleegd ......................... 375 (iii) het misdrijf moet niet noodzakelijk voltooid zijn ..................... 375

c. ‘positieve’ deelnemingsdaad ............................................................. 376 (i) de deelnemingsdaad moet met één van de in de art. 66 en 67 Sw. opgesomde gedragingen overeenkomen.............................. 376

a. het verlenen van materiële hulp.............................................. 377 b. het verlenen van morele hulp ................................................. 377

(ii) het moet om een positieve daad gaan ........................................ 378 a. principe ................................................................................... 378 b. deelneming door onthouding? ................................................ 378


xix

(iii) de deelnemingsdaad moet worden gesteld vóór of tijdens het misdrijf, niet erna............................................................................. 381

4. Bestraffing van de strafbare deelneming................................................ 382 a. verschil tussen medeplichtigheid en mededaderschap ...................... 382 b. de weerslag van de verzwarende omstandigheden............................ 382

5. Bijzondere vormen van daderschap en strafbare deelneming ................ 383 a. strafbare deelneming en rechtspersonen................................. 383 b. gebruik van minderjarigen om misdrijven te plegen.............. 384 c. schuldig verzuim: een nieuwe vorm van daderschap? ........... 385 d. ‘superior responsibility‘.......................................................... 386 e. criminele organisaties ............................................................. 387 f. joint criminal enterprise (« JCE ») ......................................... 388

Deel V De sanctie................................................................................................. 391 Hoofdstuk 1. Overzicht van de sancties ........................................................... 392

1. Straffen ................................................................................................... 393 a. inleiding............................................................................................. 393

(i) wat is een ‘straf‘? ........................................................................ 393 (ii) kenmerken van strafrechtelijke straffen..................................... 394 (iii) niet-strafrechtelijke sancties ..................................................... 396 (iv) strafsancties en het E.V.R.M..................................................... 397 (v) indeling van de straffen.............................................................. 398

b. de doodstraf ....................................................................................... 400 (i) situering....................................................................................... 400 (ii) argumenten voor en tegen de doodstraf ..................................... 401

c. de vrijheidsstraffen ............................................................................ 403 (i) gevangenisstraf en opsluiting...................................................... 403 (ii) hechtenis .................................................................................... 405 (iii) vrijheidsstraffen en rechtspersonen .......................................... 406

d. de terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank ............. 406 (i) begrip .......................................................................................... 406 (ii) toepassingsgebied ...................................................................... 407 (iii) inhoud van de TBS ................................................................... 408

e. de geldboete....................................................................................... 408 (i) strafrechtelijke geldboeten .......................................................... 408

a. geldboeten die gelden t.a.v. natuurlijke personen................... 408 b. geldboeten die gelden t.a.v. rechtspersonen ........................... 409

(ii) berekening van de geldboeten: het systeem van de opdeciemen ...................................................................................... 410 (iii) boetevervangende gevangenisstraf ........................................... 411 (iv) administratieve geldboeten en administratieve transacties ....... 412

a. principe ................................................................................... 412 b. onderscheid tussen administratieve boeten en administratieve transacties.......................................................... 413

(v) bijdrage aan het slachtofferhulpfonds ........................................ 415 f. de straf onder elektronisch toezicht ................................................... 416

(i) begrip en filosofie van de wetgever ............................................ 416 (ii) toepassingsgebied (art. 37ter Sw.) ............................................. 417 (iii) tenuitvoerlegging (art. 37quater Sw.) ....................................... 417

g. de werkstraf ....................................................................................... 418 (i) begrip en filosofie van de wetgever ............................................ 418 (ii) toepassingsgebied ...................................................................... 420


xx

(iii) tenuitvoerlegging van de werkstraf........................................... 422 h. de probatiestraf.................................................................................. 422

(i) begrip en filosofie van de wetgever ............................................ 422 (ii) toepassingsgebied (art. 37octies Sw.) ........................................ 423 (iii) tenuitvoerlegging ...................................................................... 424

i. de verbeurdverklaring of confiscatie.................................................. 425 (i) de gewone confiscatie (art. 42, 1° en 2° Sw.) ............................. 427

a. welke zaken kunnen worden geconfisqueerd? ....................... 427 b. voor welke misdrijven? .......................................................... 431 c. is confiscatie verplicht of facultatief?..................................... 431 d. kan gewone confiscatie worden uitgesproken t.a.v. zaken die aan een derde toebehoren?.................................................... 431

(ii) de confiscatie van vermogensvoordelen of voordeelsontneming (art. 42, 3° en 43bis Sw.)................................ 434

a. begrip ...................................................................................... 434 b. welke vermogensvoordelen kunnen worden geconfisqueerd?.......................................................................... 434 c. bewijslast?............................................................................... 437 d. voor welke misdrijven? .......................................................... 437 e. is voordeelsontneming verplicht of facultatief? ..................... 438 f. wat gebeurt er met de geconfisqueerde zaken?....................... 439 g. confiscatie van vermogensvoordelen die aan een derde toebehoren?................................................................................. 440 h. raming van de te confisqueren vermogensvoordelen ............. 442 f. het apart ontnemingsonderzoek: de ‘buitgerichte’ procedure. 443

(iii) de verruimde voordeelsontneming (art. 43quater Sw.)............. 444 a. bedoeling wetgever................................................................. 444 b. welke veroordelingen?............................................................ 445 c. waarin bestaat de ‘verruiming’? ............................................. 445 d. bewijslast? .............................................................................. 446

(iv) de confiscatie als beveiligingsmaatregel................................... 447 j. de afzetting......................................................................................... 447 k. de ontzetting ...................................................................................... 447 l. het beroepsverbod .............................................................................. 450 m. de bekendmaking van vonnissen en arresten ................................... 451 n. straffen die gelden t.a.v. rechtspersonen ........................................... 452

(i) de ontbinding............................................................................... 452 (ii) het verbod bepaalde werkzaamheden te verrichten ................... 452 (iii) de bedrijfssluiting ..................................................................... 452 (iv) de bekendmaking van de veroordeling ..................................... 453

o. andere bijkomende straffen ............................................................... 453 (i) vervallenverklaring van het recht tot sturen................................ 453 (ii) stadionverbod............................................................................. 454 (iii) woonverbod .............................................................................. 454

p. voorstellen de lege ferenda................................................................ 454 (i) de verwijzing naar de tuchtrechtelijke of de bestuurlijke overheid ........................................................................................... 454 (ii) de schuldigverklaring met waarschuwing.................................. 455 (iii) het rijverbod als vorm van mobiliteitsbeperking ...................... 456

2. Burgerlijke gevolgen van het misdrijf .................................................... 457 a. de wettelijke onbekwaamheid ........................................................... 457


xxi

b. de teruggave ...................................................................................... 457 c. de gerechtskosten .............................................................................. 458 d. de schadevergoeding ......................................................................... 458 e. bijzondere burgerlijke sancties .......................................................... 460

(i) onwaardigheid om te erven ......................................................... 460 (ii) vervallenverklaring van de Belgische nationaliteit.................... 461

3. Maatregelen ............................................................................................ 462 a. maatregelen t.a.v. minderjarigen ....................................................... 462

(i) toepassingsgebied........................................................................ 465 (ii) het huidige jeugdsanctierecht..................................................... 466

a. achterliggende filosofie .......................................................... 466 b. de maatregelen t.a.v. minderjarigen ....................................... 467 c. voorbereidende rechtspleging en voorlopige maatregelen ..... 469 d. uithandengeving ..................................................................... 470

b. de internering van geestesgestoorde delinquenten............................ 471 (i) toepassingsgebied........................................................................ 472 (ii) de internering ............................................................................. 473

Hoofdstuk 2. Straftoemeting ............................................................................ 475 1. De straftoemeting in de strikte betekenis ............................................... 475

a. criteria voor de straftoemeting .......................................................... 475 (i) straftoemeting en beoordelingsvrijheid van de rechter ............... 475 (ii) de motivering van de straftoemeting (art. 163 en 195 Sv.)........ 478 (iii) straftoemetingscriteria de lege ferenda ..................................... 482

b. de verschoningsgronden (art. 78 Sw.)............................................... 484 c. de verzachtende omstandigheden (art. 79-85 Sw.)............................ 485

(i) toelaatbaarheid van de verzachtende omstandigheden ............... 485 (ii) werking van de verzachtende omstandigheden.......................... 487

a. criminele straffen (art. 80-84 Sw.).......................................... 487 b. correctionele straffen (art. 85 Sw.) ......................................... 488 c. politiestraffen.......................................................................... 488

(iii) correctionalisering en contraventionalisering........................... 489 a. begrip ...................................................................................... 489 b. wie kan correctionaliseren? .................................................... 489 c. voorwaarden ........................................................................... 490

(iv) verzachtende omstandigheden de lege ferenda......................... 491 d. recidive of herhaling (art. 54-57 Sw.) ............................................... 491

(i) begrip .......................................................................................... 491 (ii) toepassingsvoorwaarden ............................................................ 492

a. een vroegere strafrechtelijke veroordeling ............................. 492 b. een nieuw misdrijf .................................................................. 493 c. de staat van herhaling moet door de wet zijn bepaald ............ 494

(iii) strafverzwaring bij wettelijke herhaling ................................... 494 (iv) bijzonder gevolg van de herhaling: de TBS.............................. 496

e. de samenloop (art. 58-65 Sw.)........................................................... 496 (i) meerdaadse samenloop ............................................................... 497 (ii) eendaadse samenloop................................................................. 499

a. eendaadse samenloop stricto sensu......................................... 499 b. voortgezette misdrijven .......................................................... 500

(iii) belang van het onderscheid....................................................... 501 (iv) bepaling van de ‘zwaarste straf‘................................................ 502

f. de straftoemeting bij verzwarende omstandigheden.......................... 505


xxii

g. de straftoemeting bij strafbare poging en strafbare deelneming ....... 505 (i) poging.......................................................................................... 505 (ii) deelneming................................................................................. 506

h. onderlinge combinatie van de straftoemetingsregels ........................ 506 2. De modaliteiten van de strafoplegging: ‘effectief’, met uitstel, en de opschorting van de uitspraak ...................................................................... 507

a. algemene beginselen.......................................................................... 507 b. ratio legis........................................................................................... 508 c. uitstel en opschorting: wettelijke regeling......................................... 510

(i) toepassingsvoorwaarden ............................................................. 511 a. uitstel....................................................................................... 511 b. opschorting ............................................................................. 512

(ii) de probatievoorwaarden............................................................. 513 (iii) duur proeftermijn ...................................................................... 514 (iv) gevolgen .................................................................................... 515

a. uitstel....................................................................................... 515 b. opschorting ............................................................................. 515

Hoofdstuk 3. Strafuitvoering............................................................................ 517 1. Algemene beginselen.............................................................................. 517

a. achtergrond........................................................................................ 517 b. bronnen van het strafuitvoeringsrecht............................................... 519

(i) interne rechtspositie van veroordeelde gedetineerde .................. 520 (ii) externe rechtspositie van veroordeelde gedetineerden .............. 523

c. de rechterlijke controle op de strafuitvoering.................................... 524 d. het Centraal Strafregister................................................................... 527

2. Omstandigheden die het verval of tenietgaan van de straffen meebrengen................................................................................................. 529

a. de dood van de veroordeelde............................................................. 529 b. de verjaring van de straf .................................................................... 530

(i) termijnen ..................................................................................... 530 (ii) stuiting van de verjaring............................................................. 531 (iii) de ontvluchting ......................................................................... 531 (iv) schorsing van de verjaring ........................................................ 532

c. amnestie............................................................................................. 532 d. genade ............................................................................................... 534

3. De uitvoering van de straffen ................................................................. 535 a. de tenuitvoerlegging van de geldboete en de verbeurdverklaring..... 535 b. de tenuitvoerlegging van vrijheidsstraffen........................................ 537

(i) algemene beschouwingen ........................................................... 537 (ii) de door de minister van Justitie toe te kennen strafuitvoeringsmodaliteiten ............................................................ 540

a. de uitgaansvergunning (art. 4 en 5 Wet Strafuitvoering) ....... 541 b. het penitentiair verlof (art. 6 tot 9 Wet Strafuitvoering) ........ 541 c. de procedure (art. 10 tot 14 wet strafuitvoering) .................... 541 d. de onderbreking van de strafuitvoering (art. 15 tot 20 wet strafuitvoering) ........................................................................... 542 e. de invrijheidstelling met het oog op verwijdering van het grondgebied (art. 20/1 wet strafuitvoering)................................ 542

(iii) de door de strafuitvoeringsrechter/strafuitvoeringsrechtbank toe te kennen strafuitvoeringsmodaliteiten ...................................... 542

a. de voorwaardelijke invrijheidstelling ..................................... 542


xxiii

b. de voorlopige invrijheidstelling met het oog op verwijdering van het grondgebied of met het oog op overlevering ................. 546 c. beperkte detentie en elektronisch toezicht .............................. 546 d. opvolging en controle (art. 62 en 63 wet strafuitvoering) ...... 547 e. herroeping, schorsing en herziening van een strafuitvoeringsmodaliteit........................................................... 547 f. de definitieve invrijheidstelling (art. 71 wet strafuitvoering) . 549 g. bijzondere bevoegdheden van de strafuitvoeringsrechter ...... 549

(iii) oud regime dat voorlopig nog van kracht blijft voor vrijheidsstraffen van 3 jaar en minder: de niet-uitvoering van de korte gevangenisstraf ....................................................................... 550

c. de tenuitvoerlegging van de TBS ...................................................... 552 (i) uitvoeringsprocedure van de TBS............................................... 552 (ii) verloop van de vrijheidsbeneming ............................................. 553 (iii) verloop van de invrijheidstelling onder toezicht....................... 553 (iv) ontheffing van de TBS .............................................................. 554

d. probatieuitstel en probatieopschorting .............................................. 554 (i) toezicht op de probatievoorwaarden ........................................... 554 (ii) de herroeping van het (probatie)uitstel en de (probatie)opschorting....................................................................... 554

4. De uitvoering van beveiligingsmaatregelen ........................................... 556 a. de uitvoering van de maatregelen van de jeugdrechter ..................... 556 b. de tenuitvoerlegging van de internering............................................ 556

Hoofdstuk 4. Uitwissing en eerherstel ............................................................. 558 1. Automatische uitwissing ........................................................................ 558 2. Eerherstel ................................................................................................ 558

Boek 2 ............................................................................................................... 561 Titel 3 Algemene beginselen strafprocesrecht ....................................................... 563

Hoofdstuk 1. Definitie ...................................................................................... 564 1. Begrip ..................................................................................................... 564 2. Onderscheid tussen materieel en formeel strafrecht............................... 564

a. personen tot wie de regels gericht zijn .............................................. 564 b. inhoud van deze regels ...................................................................... 565 c. sanctionering van schendingen.......................................................... 566

3. Doelstellingen van het strafproces.......................................................... 567 a. waarheidsvinding............................................................................... 568 b. bescherming van de individuele grondrechten.................................. 568 c. onderlinge afweging van waarheidsvinding en individuele grondrechten.......................................................................................... 569

Hoofdstuk 2. Accusatoire en inquisitoire rechtspleging.................................. 573 1. Principe................................................................................................... 573 2. Praktijk ................................................................................................... 574

a. common law landen........................................................................... 574 b. ‘continentale’ landen......................................................................... 575

3. Strafrechtshervorming in Europa ........................................................... 577 Hoofdstuk 3. Verloop van het strafproces ....................................................... 582

1. Vooronderzoek ....................................................................................... 582 a. opsporingsonderzoek en gerechtelijk onderzoek .............................. 582 b. kenmerken van het vooronderzoek ................................................... 583

(i) het geheim karakter van het vooronderzoek ............................... 584


xxiv

a. draagwijdte ............................................................................. 584 b. sanctionering........................................................................... 586

(ii) niet-tegensprekelijk karakter en sturing van vooronderzoek ..... 589 (iii) het schriftelijk karakter van het vooronderzoek ....................... 589

2. Onderzoek ten gronde............................................................................. 590 a. openbaarheid van terechtzitting en uitspraak .................................... 590 b. tegensprekelijk karakter van de procedure........................................ 592 c. mondeling karakter van de rechtspleging.......................................... 593

Hoofdstuk 4. Actoren in het strafproces .......................................................... 595 1. De verdachte........................................................................................... 595

a. situering ............................................................................................. 595 b. de verschillende statuten van verdachte............................................ 595 c. de advocaat ........................................................................................ 598

2. Het slachtoffer ........................................................................................ 599 a. situering ............................................................................................. 599 b. de verschillende statuten van ‘slachtoffer’........................................ 600

(i) het slachtoffer in het algemeen ................................................... 600 a. slachtoffervriendelijke bejegening.......................................... 600 b. herstelbemiddeling tussen dader en slachtoffer...................... 602

(ii) de benadeelde persoon ............................................................... 603 (iii) de burgerlijke partij................................................................... 603

c. naar een actio popularis? ................................................................... 604 3. De burgerlijk aansprakelijke partij ......................................................... 606 4. De (vrijwillig of gedwongen) tussenkomende partij .............................. 607 5. De politie ................................................................................................ 608

a. situering ............................................................................................. 608 b. taken van de politie ........................................................................... 609

(i) daden van bestuurlijke politie ..................................................... 610 (ii) daden van gerechtelijke politie .................................................. 610

a. omschrijving ........................................................................... 610 b. officieren van gerechtelijke politie ........................................ 611 c. hulpofficieren van de procureur des Konings......................... 612

c. statuut van de politie.......................................................................... 612 (i) basisbeginselen............................................................................ 612 (ii) de lokale politie.......................................................................... 613 (iii) de federale politie...................................................................... 614 (iv) gespecialiseerde opsporingsdiensten......................................... 616

d. toezicht op de politiediensten............................................................ 617 (i) intern toezicht.............................................................................. 617 (ii) extern toezicht ............................................................................ 618

e. internationale politiediensten ............................................................ 618 f. staatsveiligheid................................................................................... 620

6. Het openbaar ministerie.......................................................................... 620 a. situering ............................................................................................. 620 b. taken van het openbaar ministerie..................................................... 622

a. de leiding van het onderzoek in strafzaken.................................. 622 b. de uitoefening van de strafvordering ........................................... 623 c. de buitengerechtelijke afhandeling .............................................. 624 d. de bewijsvoering voor de strafgerechten ..................................... 624 e. de tenuitvoerlegging van de straffen............................................ 624

c. statuut van het openbaar ministerie ................................................... 625


xxv

a. algemeen ...................................................................................... 625 b. de pen is slaaf, het woord is vrij .................................................. 625 c. het openbaar ministerie is één en ondeelbaar............................... 627

d. overzicht ............................................................................................ 627 a. de procureur-generaal bij het hof van beroep .............................. 627 b. de procureur des Konings ............................................................ 629 c. de federale procureur ................................................................... 633

e. toezicht op het openbaar ministerie................................................... 635 (i) intern toezicht.............................................................................. 635 (ii) extern toezicht ............................................................................ 636

f. het corpus juris: naar een Europees parket?....................................... 636 7. De onderzoeksrechter ............................................................................. 637

a. situering ............................................................................................. 637 (i) de onderzoeksrechter................................................................... 637 (ii) de rechter van het onderzoek ..................................................... 638

b. taken van de onderzoeksrechter ........................................................ 641 c. statuut van de onderzoeksrechter ...................................................... 642 d. toezicht op de onderzoeksrechter ...................................................... 643

(i) intern toezicht.............................................................................. 643 (ii) extern toezicht ............................................................................ 644

8. De onderzoeksgerechten......................................................................... 644 a. situering ............................................................................................. 644 b. de raadkamer ..................................................................................... 645

(i) controle op vrijheidsberovende en -beperkende maatregelen..... 645 a. controle op de voorlopige hechtenis ....................................... 645 b. de inobservatiestelling en internering van geestesgestoorde delinquenten ............................................................................... 646

(ii) de regeling der rechtspleging ..................................................... 646 (iii) de uitvoerbaarverklaring van buitenlandse dwangbevelen....... 647

c. de kamer van inbeschuldigingstelling ............................................... 647 (i) de inbeschuldigingstelling........................................................... 647 (ii) hoger beroep tegen de beschikkingen van de raadkamer........... 648 (iii) hoger beroep tegen weigeringsbeschikkingen van de onderzoeksrechter en de procureur des Konings ............................. 648 (iv) het toezicht op de onderzoeksrechter ........................................ 649 (v) de controle op de regelmatigheid van de procedure................... 650 (vi) de controle op het vertrouwelijk dossier bij observatie en infiltratie........................................................................................... 650 (vii) enkele bijzondere bevoegdheden ............................................. 651

a. eerherstel................................................................................. 651 b. advies betreffende uitlevering ................................................ 651 c. ambtshalve vervolgingen ........................................................ 651

9. De vonnisgerechten ................................................................................ 651 a. taak van de vonnisgerechten.............................................................. 651 b. het statuut van rechter ....................................................................... 652 c. toezicht op rechters............................................................................ 653 d. indeling van de vonnisgerechten....................................................... 654 e. samenstelling en bevoegdheid van de vonnisgerechten .................... 655

(i) het Hof van Cassatie ................................................................... 655 a. samenstelling .......................................................................... 655 b. bevoegdheid............................................................................ 656


xxvi

(ii) het hof van beroep...................................................................... 656 a. samenstelling .......................................................................... 656 b. bevoegdheid............................................................................ 657

(iii) het hof van assisen .................................................................... 657 a. samenstelling .......................................................................... 657 b. bevoegdheid............................................................................ 658 c. de jury: behouden of afschaffen?............................................ 659

(iv) de correctionele rechtbank ........................................................ 663 a. samenstelling .......................................................................... 663 b. bevoegdheid............................................................................ 664

(v) de politierechtbank ..................................................................... 665 a. samenstelling .......................................................................... 665 b. bevoegdheid............................................................................ 666

(vi) de jeugdrechtbank ..................................................................... 667 a. samenstelling .......................................................................... 667 b. bevoegdheid............................................................................ 667

(vii) de jeugdkamer van het hof van beroep .................................... 668 a. samenstelling .......................................................................... 668 b. bevoegdheid............................................................................ 668

(viii) de kamer van uithandengeving ............................................... 668 a. samenstelling .......................................................................... 668 b. bevoegdheid............................................................................ 669

10. Strafuitvoeringsrechtbanken................................................................. 670 a. samenstelling .......................................................................... 670 b. bevoegdheid............................................................................ 671

11. Justitieassistenten en justitiehuizen ...................................................... 672 12. Tuchtrechtbanken ................................................................................. 673

Hoofdstuk 5. Beleidsorganen in het strafprocesrecht...................................... 675 1. De minister van Justitie .......................................................................... 676 2. Het college van procureurs-generaal ...................................................... 678 3. De procureur des Konings ...................................................................... 680 4. De raad van procureurs des Konings...................................................... 681 5. Beheersorganen van justitie.................................................................... 681

A. Federaal beheer van middelen.......................................................... 681 B. Lokaal beheer van middelen............................................................. 682 C. Inzet van middelen .......................................................................... 683 D. Controle............................................................................................ 683 E. Beleidsvoorstellen............................................................................. 683

Titel 4 Strafprocesrecht ........................................................................................... 685 Deel I De rechten van de verdediging in strafzaken ........................................ 687

Hoofdstuk 1. Algemene begrippen ................................................................... 688 1. Begrip en oorsprong ............................................................................... 688 2. Toepassingsgebied rechten van de verdediging in strafzaken................ 691

a. rechten van de verdediging in strafzaken .......................................... 691 b. het begrip “strafzaak”........................................................................ 691 c. de rechten van de verdediging in de verschillende fasen van de strafrechtspleging .................................................................................. 694

(i) vooronderzoek............................................................................. 694 (ii) strafuitvoering ............................................................................ 696 (iii) procedure voor penitentiaire commissies en strafuitvoeringsrechtbanken............................................................. 697


xxvii

(iv) procedure voor de raadkamer bij de handhaving van de voorlopige hechtenis ........................................................................ 697 (v) procedure tenuitvoerlegging Europees aanhoudingsbevel......... 698

Hoofdstuk 2. Overzicht .................................................................................... 699 1. Recht op toegang tot de rechter .............................................................. 699

a. betekenis ............................................................................................ 699 b. recht op toegang tot de bevoegde rechter.......................................... 701 c. recht op een onafhankelijk en onpartijdig rechter ............................. 701

(i) onafhankelijkheid........................................................................ 702 (ii) onpartijdigheid ........................................................................... 702

a. subjectieve onpartijdigheid..................................................... 702 b. objectieve onpartijdigheid ...................................................... 703

2. Het recht op een eerlijk proces ............................................................... 707 a. de “gelijkheid van wapens” (equality of arms) ................................. 708 b. recht op een eerlijke bewijsvoering................................................... 709 c. onmiddellijkheidsbeginsel................................................................. 712

3. Recht op een openbaar proces ................................................................ 713 a. begrip................................................................................................. 713 b. interne openbaarheid ......................................................................... 713 c. externe openbaarheid......................................................................... 717

4. Recht op de behandeling van zijn zaak binnen een redelijke termijn .... 720 a. begrip................................................................................................. 720 b. begin- en eindpunt............................................................................. 721 c. criteria ter beoordeling van de redelijkheid van de duur van het proces .................................................................................................... 722 d. sanctie bij overschrijding van de redelijke termijn ........................... 723

(i) naar Straatsburgs recht ................................................................ 723 (ii) naar Belgisch recht..................................................................... 724

5. Recht niet gedwongen te worden tegen zichzelf te getuigen ................. 726 a. principe.............................................................................................. 726 b. toepassingen ...................................................................................... 729

(i) negatieve conclusies m.b.t. het stilzwijgen van de beklaagde .... 729 (ii) strafbaarstelling van de weigering bepaalde inlichtingen te verstrekken....................................................................................... 730

c. het zwijgrecht in België..................................................................... 733 6. Vermoeden van onschuld ....................................................................... 734

a. vermoeden van onschuld en bewijslast ............................................. 734 b. vermoeden van onschuld en uitspraak over de grond van de zaak ... 736 c. vermoeden van onschuld en materieel strafrecht .............................. 738

7. Het recht op verdediging ........................................................................ 740 a. recht op informatie over de beschuldigingen .................................... 740 b. recht op voldoende tijd en faciliteiten ter voorbereiding verdediging............................................................................................ 741 c. recht zich zelf te verdedigen of de bijstand te hebben van een raadsman ............................................................................................... 743 d. recht getuigen te (doen) ondervragen................................................ 751

(i) getuigen à charge ........................................................................ 751 kwetsbare getuigen ..................................................................... 753 anonieme getuigen...................................................................... 754

(ii) getuigen à décharge.................................................................... 755 (iii) deskundigen .............................................................................. 756


xxviii

e. recht op kosteloze bijstand van een tolk (art.6(3)e............................ 757 f. recht op hoger beroep ........................................................................ 760 g. recht op een effectief rechtsmiddel ................................................... 760 h. ne bis in idem .................................................................................... 761

Hoofdstuk 3. Wettelijke waarborgen bij beperkingen van bepaalde grondrechten.................................................................................................... 764

1. Recht op persoonlijke vrijheid................................................................ 764 2. Recht op de eerbiediging van de private levenssfeer ............................. 766

a. legaliteit ............................................................................................. 767 b. legitimiteit ......................................................................................... 768 c. proportionaliteit ................................................................................. 769

Deel II De vorderingen die uit het misdrijf voortvloeien................................. 771 Hoofdstuk 1. De strafvordering ....................................................................... 772

1. Algemene beginselen.............................................................................. 772 a. strafvordering en vervolging ............................................................. 772 b. strafvordering, burgerlijke vordering en tuchtvordering................... 772

2. Personen die de strafvordering uitoefenen ............................................. 773 a. principe.............................................................................................. 773 b. ambtenaren openbaar ministerie die de strafvordering uitoefenen ... 774

(i) de procureur-generaal bij het Hof van Beroep............................ 774 (ii) de procureur des Konings .......................................................... 775 (iii) de federale procureur ................................................................ 775

c. uitzonderingen ................................................................................... 776 d. bevoegdheidsconflicten..................................................................... 776

(i) federaal parket en lokale parketten: ............................................ 776 (ii) ‘centralisering’ van de gerechtelijke onderzoeken .................... 777

3. Wijze waarop de strafvordering wordt uitgeoefend ............................... 777 a. beleid inzake de strafvordering ......................................................... 777 b. vervolging ......................................................................................... 779

(i) het instellen van de strafvordering .............................................. 779 a. de vordering tot onderzoek ..................................................... 779 b. de rechtstreekse dagvaarding of oproeping per proces- verbaal (art. 216quater Sv.) ........................................................ 780 c. het bevel tot onmiddellijke verschijning (art. 216quinquies Sv)............................................................................................... 780

(ii) beperkingen t.a.v. het recht de strafvordering in te stellen ........ 780 a. machtiging .............................................................................. 780 b. aangifte ................................................................................... 781 c. klacht van de benadeelde ........................................................ 782

c. niet-vervolging: het sepot.................................................................. 782 (i) begrip .......................................................................................... 782 (ii) onderscheid tussen technisch of processueel sepot en beleidssepot...................................................................................... 783 (iii) gevolgen van het sepot.............................................................. 783 (iv) nadelen van het sepot en de manier waarop eraan wordt verholpen ......................................................................................... 784

d. buitengerechtelijke afhandeling door het parket ............................... 785 (i) de minnelijke schikking (art. 216bis Sv.) ................................... 786

a. begrip ...................................................................................... 786 b. toepassingsvoorwaarden......................................................... 787 c. procedure ................................................................................ 788


xxix

d. bedrag van de geldsom ........................................................... 789 e. rechten van het slachtoffer...................................................... 790

(ii) de bemiddeling in strafzaken (art. 216ter Sv.) ........................... 790 a. begrip ...................................................................................... 790 b. toepassingsvoorwaarden......................................................... 791 c. rechten van het slachtoffer...................................................... 792 d. procedure ................................................................................ 793

(iii) burgerlijke vordering van de arbeidsauditeur ........................... 793 (iv) het tijdelijk huisverbod.............................................................. 793 (v) kanttekeningen ........................................................................... 795

e. administratieve afhandeling van misdrijven: het voorbeeld van de gemeentelijke administratieve sancties ................................................. 796

4. Personen tegen wie de strafvordering wordt uitgeoefend ...................... 799 a. principe.............................................................................................. 799 b. de immuniteiten................................................................................. 800

(i) de Koning.................................................................................... 801 (ii) parlementsleden ......................................................................... 801

a. misdrijven in uitoefening van de parlementaire functie ......... 802 b. andere misdrijven ................................................................... 802 c. kanttekeningen........................................................................ 804

(iii) Europarlementsleden ................................................................ 804 a. misdrijven in uitoefening van de parlementaire functie ......... 804 b. andere misdrijven ................................................................... 804

(iv) buitenlandse staatshoofden en regeringsleden .......................... 805 a. principe ................................................................................... 805 b. quid van voormalige staatshoofden en ministers?.................. 806

(v) diplomatieke ambtenaren ........................................................... 808 (vi) consulaire ambtenaren............................................................... 809 (vii) ambtenaren van internationale organisaties ............................. 809 (viii) leden van vreemde strijdkrachten ........................................... 810

c. bijzondere regels voor bepaalde categorieën personen ..................... 811 (i) ministers ...................................................................................... 811

a. historiek .................................................................................. 811 b. art. 103 en 125 grondwet ........................................................ 813 c. kanttekeningen........................................................................ 815

(ii) magistraten en hoge functionarissen.......................................... 816 5. (Extra)territoriale gelding van de strafvordering.................................... 818

a. misdrijven op Belgisch grondgebied gepleegd ................................. 818 (i) ambassades.................................................................................. 819 (ii) consulaten .................................................................................. 819 (iii) gebouwen van internationale organisaties ................................ 819 (iv) het koninklijk paleis .................................................................. 819

b. misdrijven in het buitenland gepleegd .............................................. 820 (i) facultatief karakter van de vervolgingen..................................... 821 (ii) ‘officieel bericht’ van de vreemde overheid of klacht van de benadeelde ....................................................................................... 821 (iii) de aanwezigheid van de verdachte op Belgisch grondgebied... 822 (iv) ne bis in idem ............................................................................ 823 (v) speciale filters voor zware inbreuken tegen het internationaal humanitair recht en sommige andere internationale misdrijven...... 823

c. misdrijven door Belgische militairen in het buitenland gepleegd..... 824


xxx

6. Prejudiciële vragen en prejudiciële geschillen ....................................... 824 a. prejudiciële vragen ............................................................................ 825

(i) vragen van Europees Unierecht .................................................. 825 (ii) vragen van Belgisch grondwettelijk recht.................................. 826

b. prejudiciële geschillen....................................................................... 827 7. Verval van de strafvordering .................................................................. 829

a. de opheffing of vernietiging van de strafwet (art. 2 al. 2 Sw.).......... 829 b. amnestie............................................................................................. 830 c. de klachtafstand bij klachtmisdrijven................................................ 831 d. de dood van de verdachte.................................................................. 831

(i) natuurlijke personen.................................................................... 831 (ii) rechtspersonen............................................................................ 831

e. de verjaring (art. 21-25 VTSv.) ......................................................... 832 (i) begrip .......................................................................................... 832 (ii) termijnen .................................................................................... 833 (iii) berekening van de verjaringstermijn......................................... 837

a. aanvang van de verjaringstermijn........................................... 837 b. einde van de verjaringstermijn ............................................... 840

(iv) de stuiting van de verjaring (art. 22 VTSv.) ............................. 840 a. periode waarin de stuiting kan plaats vinden.......................... 840 b. wijze waarop de stuiting plaats vindt ..................................... 841 c. omvang van de stuiting........................................................... 842

(v) de schorsing van de verjaring (art. 24 VTSv.) ........................... 843 a. uitstel van de regeling der rechtspleging ................................ 844 b. uitstel van behandeling tijdens het onderzoek ter terechtzitting ............................................................................... 845 c. de behandeling van bepaalde excepties door het vonnisgerecht.............................................................................. 845 d. prejudiciële geschillen ............................................................ 846 e. opschorting uitspraak veroordeling ........................................ 846 f. parlementaire onschendbaarheid............................................. 847 g. verzet ..................................................................................... 847 h. cassatieberoep......................................................................... 847 i. vordering tot heropening strafzaak.......................................... 847 j. de inleiding van de strafvordering bij het vonnisgerecht (voor feiten gepleegd vóór 1 september 2003)........................... 848

(vi) kanttekeningen .......................................................................... 848 f. het rechterlijk gewijsde...................................................................... 850

(i) voorwaarden i.v.m. de vroegere uitspraak .................................. 851 a. een strafrechtelijke uitspraak .................................................. 851 b. over de grond van de zaak ...................................................... 852 c. de beslissing moet in kracht van gewijsde getreden zijn........ 852 d. de beslissing moet uitgaan van een Belgisch strafrechter ...... 853

(ii) voorwaarden i.v.m. de nieuwe vervolgingen ............................. 853 a. het moet gaan om dezelfde persoon........................................ 853 b. het moet gaan om hetzelfde feit.............................................. 853

(iii) het ne bis in idem-effect van buitenlandse rechterlijke uitspraken......................................................................................... 854

a. de gemeenrechtelijke regeling (art. 13 VTSv.)....................... 856 b. de regeling t.a.v. de Schengenlanden en bepaalde EU-lidstaten................................................................................ 857


xxxi

g. de buitengerechtelijke afhandeling ................................................... 861 (i) de minnelijke schikking en de bemiddeling door het parket ...... 861 (ii) de onmiddellijke inning op grond van de Wegverkeerswet....... 862 (iii) de dading door sommige administraties ................................... 863

a. dading inzake douane en accijnzen......................................... 863 b. dading inzake bepaalde inbreuken op de Prijzenwet.............. 864 c. dading op grond van de wet Marktpraktijken en Consumentenbescherming.......................................................... 864

(iv) de administratieve geldboete..................................................... 864 Hoofdstuk 2. De burgerlijke vordering............................................................ 866

1. Algemene beginselen.............................................................................. 866 2. Personen die de burgerlijke vordering uitoefenen.................................. 869

a. personen die rechtstreeks door het misdrijf werden benadeeld......... 869 b. uitzonderlijk: verenigingen en instellingen van openbaar nut .......... 871

3. Personen tegen wie de burgerlijke vordering wordt uitgeoefend................. 873 a. de verdachte....................................................................................... 873 b. de burgerlijk aansprakelijke partij..................................................... 873 c. de rechtsopvolgers van de verdachte................................................. 874

4. Gevallen waarin geen burgerlijke partijstelling mogelijk is................... 874 5. Voorwerp van de burgerlijke vordering ................................................. 876 6. Wijze waarop de burgerlijke vordering wordt uitgeoefend.................... 877

a. de keuze tussen de burgerlijke rechtbanken en de strafgerechten..... 877 b. de burgerlijke vordering voor de strafgerechten ............................... 881

(i) de strafvordering was reeds aanhangig voor de strafrechter....... 881 (ii) de strafvordering was nog niet aanhangig voor de strafrechter . 882

a. rechtstreekse dagvaarding voor het vonnisgerecht ................. 882 b. de klacht met burgerlijke partijstelling voor de onderzoeksrechter....................................................................... 883

(iii) het ambtshalve aanhouden van de burgerlijke belangen (art. 4 al. 2 VTSv.) ........................................................................... 885

c. de burgerlijke vordering voor de burgerlijke rechtbanken................ 886 7. Verval van de burgerlijke vordering....................................................... 887

a. de afstand van rechtsvordering en dading ......................................... 888 b. de verjaring van de burgerlijke vordering......................................... 888 c. het rechterlijk gewijsde ..................................................................... 890

8. Gezag strafrechtelijk gewijsde t.a.v. burgerlijk gewijsde....................... 890 a. principe.............................................................................................. 890 b. draagwijdte........................................................................................ 892

(i) noodzakelijk ................................................................................ 892 (ii) zeker ........................................................................................... 893 (iii) hoofdzakelijk ............................................................................ 893 (iv) enkel t.a.v. wie partij was in de strafprocedure......................... 893

9. Hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden ............................. 894 Deel III Het vooronderzoek in strafzaken ........................................................ 897

Hoofdstuk 1. Wijze waarop het onderzoek gevoerd wordt .............................. 898 1. Opsporingsonderzoek en gerechtelijk onderzoek................................... 898 2. Wijze waarop misdrijven ter kennis komen van de overheid................. 900

a. klachten, aangiften en ambtelijke vaststellingen............................... 900 (i) klacht ........................................................................................... 901 (ii) de aangifte door particulieren .................................................... 901 (iii) de ambtelijke aangifte ............................................................... 902


xxxii

a. algemeen principe................................................................... 902 b. bijzondere regeling voor fiscale misdrijven ........................... 903

b. proces-verbaal en strafdossier ........................................................... 905 (i) proces-verbaal ............................................................................. 905 (ii) strafdossier ................................................................................. 906 (iii) vertrouwelijk dossier................................................................. 907

3. Wijze waarop misdrijven worden opgespoord en vastgesteld ............... 907 a. situering ............................................................................................. 907 b. permissieve regel, legaliteit en loyauteit ........................................... 908 c. sanctionering van onregelmatige opsporingshandelingen................. 911 d. opsporing en vaststelling van misdrijven en het E.V.R.M................ 912

(i) gebruik van dwang en geweld..................................................... 912 a. dwang, gebruik van geweld en art. 3 E.V.R.M....................... 912 b. dwang, gebruik van geweld en de Wet Politieambt ............... 913

(ii) recht op persoonlijke vrijheid .................................................... 915 (iii) recht op een eerlijk proces ........................................................ 915 (iv) recht op privacy......................................................................... 916

Hoofdstuk 2. Personen belast met de opsporing en vaststelling van misdrijven......................................................................................................... 920

1. Algemene beginselen.............................................................................. 920 2. De leidinggevende magistraten .............................................................. 922

a. het openbaar ministerie ..................................................................... 922 (i) de procureur des Konings ........................................................... 922 (ii) de federale procureur ................................................................. 924

b. de onderzoeksrechter......................................................................... 925 (i) algemeen ..................................................................................... 925 (ii) delegatie van bevoegdheden ...................................................... 927 (iii) ambtelijke opdrachten............................................................... 927

3. De politiediensten................................................................................... 929 a. opsporingstaken van de geïntegreerde politiedienst.......................... 929 b. verhouding leidinggevende magistraten politiediensten................... 931

(i) opsporingen in opdracht van procureur des Konings of onderzoeksrechter ............................................................................ 931 (ii) autonome opsporing door de politiediensten ............................. 931

Hoofdstuk 3. Het opsporingsonderzoek ........................................................... 934 1. Begrip ..................................................................................................... 934 2. De heterdaadprocedure........................................................................... 935

a. verrichtingen bij betrapping op heterdaad......................................... 935 (i) principe........................................................................................ 935 (ii) oorsprong van de speciale regels i.v.m. heterdaad..................... 936 (iii) bijzondere bevoegdheden bij betrapping op heterdaad............. 936

b. ‘gewone’ verrichtingen ..................................................................... 938 3. De proactieve recherche ......................................................................... 938

a. algemeen............................................................................................ 938 b. voorwaarden (art. 28bis §2 Sv.) ........................................................ 940

4. De bijzondere opsporingsmethoden ....................................................... 941 a. algemeen............................................................................................ 941 b. wettelijke regeling............................................................................. 944

(i) algemeen ..................................................................................... 944 (ii) het plegen van misdrijven in het raam van een bijzondere opsporingsmethode .......................................................................... 946


xxxiii

(iii) vertrouwelijk dossier................................................................. 948 (iv) wettigheidscontrole ................................................................... 951

5. Het ‘kaalpluk-onderzoek‘....................................................................... 955 6. Afsluiting van het opsporingsonderzoek ................................................ 958

a. niet-vervolging: sepot, minnelijke schikking of bemiddeling........... 958 b. vordering tot onderzoek .................................................................... 959 c. dagvaarding of oproeping voor het vonnisgerecht ............................ 959

Hoofdstuk 4. Het gerechtelijk onderzoek......................................................... 961 1. Begrip ..................................................................................................... 961 2. Taakomschrijving van de onderzoeksrechter ......................................... 962 3. Saisine van de onderzoeksrechter........................................................... 963

a. wijze waarop de onderzoeksrechter geadiëerd wordt........................ 963 (i) vordering tot onderzoek (art. 47 Sv.) .......................................... 963 (ii) klacht met burgerlijke partijstelling van de benadeelde (art. 63 Sv.) ...................................................................................... 964 (iii) uitzonderlijk: auto-saisine bij betrapping op heterdaad (art. 59 Sv.) ...................................................................................... 965 (iv) de ‘mini-instructie‘.................................................................... 965

b. omvang van de saisine ...................................................................... 966 (i) in rem, niet in personam.............................................................. 966 (ii) samenhangende en ondeelbare misdrijven?............................... 967

a. samenhangende misdrijven..................................................... 967 b. ondeelbare misdrijven ............................................................ 968

c. gevolgen van de saisine..................................................................... 969 4. Verhouding onderzoeksrechter-procureur des Konings......................... 970

a. situering ............................................................................................. 970 b. vorderingen van de procureur des Konings t.a.v. de onderzoeksrechter ................................................................................. 971 c. rechtsmiddelen................................................................................... 971

(i) hoger beroep door de procureur des Konings ............................. 971 (ii) cassatieberoep door de procureur des Konings.......................... 973

5. Rechten inverdenkinggestelde, burgerlijke partij en derde-beslagene tijdens het gerechtelijk onderzoek .............................................................. 973

a. het recht inzage te vragen in het strafdossier (art. 61ter Sv.) ............ 973 b. het strafrechtelijk kortgeding (art. 28sexies, 61quater en 61sexies Sv.) ........................................................................................................ 975 c. het recht bijkomende onderzoekshandelingen te vragen (art. 61quinquies Sv.).................................................................................... 981

(i) algemeen ..................................................................................... 981 (ii) kanttekeningen ........................................................................... 983

6. Afsluiting van het gerechtelijk onderzoek: de regeling van de rechtspleging............................................................................................... 984

a. situering ............................................................................................. 984 b. procedure voorafgaand aan de regeling der rechtspleging................ 985

(i) beschikking tot mededeling van de onderzoeksrechter............... 985 (ii) eindvordering van de procureur des Konings ............................ 985

c. de procedure voor de raadkamer ....................................................... 986 (i) vaststellen datum van verschijning en afhandeling van eventuele verzoeken tot bijkomende onderzoekshandelingen ......................... 986 (ii) zitting van de raadkamer ............................................................ 988

d. mogelijke beslissingen van de raadkamer......................................... 990


xxxiv

(i) buitenvervolgingstelling of verwijzing ....................................... 990 a. buitenvervolgingstelling (art. 128 Sv.) ................................... 990 b. verwijzing naar het vonnisgerecht.......................................... 992

(ii) de zuivering der ‘nietigheden’ ................................................... 993 (iii) beslissingen i.v.m. het onderzoek ............................................. 993 (iv) beslissingen over de grond van de zaak .................................... 995

e. rechtsmiddelen tegen de beschikking over de rechtspleging ............ 995 (i) hoger beroep bij de kamer van inbeschuldigingstelling.............. 995

a. hoger beroep door het openbaar ministerie en de burgerlijke partij............................................................................................ 995 b. hoger beroep door de inverdenkinggestelde........................... 996 c. termijnen en procedure voor de kamer van inbeschuldigingstelling............................................................... 998

(ii) cassatieberoep ............................................................................ 999 7. Controle door de kamer van inbeschuldigingstelling............................. 999

a. ambtshalve toezicht op het verloop van de gerechtelijke onderzoeken .......................................................................................... 999 b. toezicht op langdurige onderzoeken................................................ 1000 c. toezicht op de regelmatigheid van de rechtspleging ....................... 1001

(i) zuivering van de ‘nietigheden’.................................................. 1002 a. welke ‘nietigheden’?............................................................. 1002 b. wanneer in de procedure?..................................................... 1003 c. op wiens verzoek?................................................................. 1004 d. openbaarheid van de procedure voor de kamer van inbeschuldigingstelling............................................................. 1004 e. nietigheden kunnen slechts één keer worden opgeworpen... 1004 f. zuivering van het strafdossier................................................ 1005 g. cassatieberoep tegen arresten waardoor de ‘nietigheden’ worden gezuiverd ..................................................................... 1008

(ii) kanttekeningen ......................................................................... 1008 Hoofdstuk 5. Onderzoeksverrichtingen.......................................................... 1013

1. Het opnemen van klachten en aangiften............................................... 1014 2. Identiteitscontroles en het houden van gegevensbestanden ................. 1014

a. verzamelen van informatie .............................................................. 1014 b. houden van een gegevensbestand.................................................... 1015 c. misdaadanalyses .............................................................................. 1016

3. Plaatsbezoek ......................................................................................... 1017 4. Observatie............................................................................................. 1018 5. Ondervraging van de verdachte............................................................ 1019

a. minimumrechten ondervraagde persoon ......................................... 1019 (i) algemeen ................................................................................... 1019 (ii) recht op een advocaat............................................................... 1022 (iii) zwijgrecht en cautieplicht ....................................................... 1027

a. principe ................................................................................. 1027 b. sanctie ................................................................................... 1027

(iv) recht op een copie van het PV van verhoor ............................ 1027 b. ondervraging verdachte binnen opsporingsonderzoek.................... 1028

(i) verloop van de ondervraging..................................................... 1028 (ii) vrijheidsberoving ondervraagde persoon................................. 1028

c. ondervraging verdachte binnen gerechtelijk onderzoek.................. 1029 (i) plicht tot ondervraging? ............................................................ 1029


xxxv

(ii) oproeping verdachte................................................................. 1029 (iii) verloop van de ondervraging .................................................. 1030 (iv) zwijgrecht maar geen eed........................................................ 1030 (v) samenvattende ondervraging.................................................... 1031

d. ondervraging met behulp van audiovisuele media.......................... 1032 e. de vrijheidsberoving van de verdachte............................................ 1032

6. Inverdenkingstelling van de verdachte................................................. 1033 a. principe............................................................................................ 1033 b. rechten inverdenkinggestelde.......................................................... 1033 c. impliciete inverdenkingstelling ....................................................... 1034 d. inverdenkingstelling en loyauteitsplicht ......................................... 1035

7. Getuigenverhoor ................................................................................... 1036 a. getuigenverhoor binnen het raam van een opsporingsonderzoek ... 1036 b. getuigenverhoor binnen het raam van een gerechtelijk onderzoek. 1037

(i) begrip ........................................................................................ 1037 (ii) oproeping van getuigen............................................................ 1038 (iii) de eedaflegging ....................................................................... 1038 (iv) spreekplicht en zwijgrecht ...................................................... 1039 (v) minderjarige getuigen en minderjarige slachtoffers................. 1042

c. anonieme getuigen........................................................................... 1043 (i) gedeeltelijke anonimiteit (art. 75bis Sv.) .................................. 1045 (ii) volledige anonimiteit (art. 86bis Sv.)....................................... 1046 (iii) is de Belgische regeling in overeenstemming met het E.V.R.M? ....................................................................................... 1048 (iv) anonieme tip ............................................................................ 1048

d. bedreigde getuigen .......................................................................... 1049 (i) toepassingsgebied (art. 102 Sv.) ............................................... 1049 (ii) beschermingsmaatregelen (art. 104 Sv.) .................................. 1050 (iii) toepassingsvoorwaarden (art. 104 Sv.) ................................... 1050 (iv) getuigenbeschermingscommissie (art. 103 Sv.)...................... 1051 (v) besluitvormingsprocedure (art. 105 Sv.) .................................. 1051

e. ‘medewerkers met het gerecht’?...................................................... 1052 f. verhoor met behulp van audiovisuele media ................................... 1053

8. Inwinnen gegevens bankrekeningen en banktransacties en bevriezen van banktegoeden ..................................................................................... 1055 9. Deskundigenonderzoek ........................................................................ 1058

a. het deskundigenonderzoek binnen het raam van een opsporingsonderzoek........................................................................... 1058

(i) algemeen ................................................................................... 1058 (ii) autopsie .................................................................................... 1058 (iii) bloedmonsters ......................................................................... 1059

b. het deskundigenonderzoek binnen het raam van een gerechtelijk onderzoek ............................................................................................ 1060

(i) algemeen ................................................................................... 1060 (ii) niet-tegensprekelijk karakter.................................................... 1061

10. DNA-onderzoek ................................................................................. 1063 a. DNA-onderzoek in het raam van een opsporingsonderzoek........... 1063 b. DNA-onderzoek in het raam van een gerechtelijk onderzoek ....... 1067

11. Inobservatiestelling............................................................................. 1068 12. Fouillering .......................................................................................... 1069 13. Onderzoek aan het lichaam ................................................................ 1071


xxxvi

14. Huiszoeking........................................................................................ 1072 a. begrip en grondslag ......................................................................... 1072 b. toepassingsgebied............................................................................ 1073 c. grond- en vormvoorwaarden ........................................................... 1074 d. huiszoeking bij betrapping op heterdaad......................................... 1078 e. huiszoeking met toestemming van de bewoner van het huis .......... 1079 f. beperkingen...................................................................................... 1081

15. Andere ‘zoekingen‘ ............................................................................ 1081 16. Inkijkoperatie...................................................................................... 1083 17. Inbeslagneming................................................................................... 1085

a. algemeen.......................................................................................... 1085 b. zaken die in beslag kunnen worden genomen................................. 1086 c. kunnen zaken die zich bevinden bij een derde worden in beslag genomen? ............................................................................................ 1088 d. zaken die niet in beslag kunnen worden genomen.......................... 1088 e. beheer van de inbeslaggenomen goederen ...................................... 1089 f. inbeslagneming van voertuigen ....................................................... 1091 g. inbeslagneming van onroerende goederen ...................................... 1092 h. inbeslagneming in het buitenland.................................................... 1093 i. beklag tegen beslag: het strafrechtelijk kortgeding.......................... 1093 j. bestuurlijke inbeslagneming ............................................................ 1093

18. Databeslag en netwerkzoeking ........................................................... 1094 a. databeslag (art. 39bis Sv.) ............................................................... 1094 b. netwerkzoeking (art. 88ter Sv.) ....................................................... 1095 c. medewerkingsplicht van particulieren (art. 88quater Sv.) .............. 1095

19. Uitgestelde tussenkomst, gecontroleerde aflevering en gecontroleerde doorlevering..................................................................... 1096

a. uitgestelde tussenkomst (art. 40bis Sv.) .......................................... 1097 b. gecontroleerde aflevering en doorlevering...................................... 1097

(i) gecontroleerde aflevering.......................................................... 1098 (ii) gecontroleerde doorlevering .................................................... 1098

20. Schending briefgeheim....................................................................... 1099 a. het onderscheppen van post (art. 46ter Sv.) .................................... 1099 b. lezen van post (art. 88sexies Sv.) .................................................... 1100

21. Identificatie telefoonnummers en opsporen & lokaliseren van telecommunicatie...................................................................................... 1100

a. algemeen kader................................................................................ 1100 b. identificatie van telefoonnummers.................................................. 1101 c. opsporen of lokaliseren van telecommunicatie ............................... 1101

22. Afluisteren van privé(tele)communicaties ......................................... 1103 a. situering ........................................................................................... 1103 b. beschermde communicaties ............................................................ 1104 c. grondvoorwaarden (art. 90ter Sv.) .................................................. 1106 d. personen, zaken en plaatsen die het voorwerp van een afluistermaatregel kunnen uitmaken (art. 90ter §1 al. 3 Sv.) .............. 1109 e. vormvoorwaarden (art. 90quater Sv.) ............................................. 1109 f. duur van de maatregel...................................................................... 1110 g. afluistering en het beroepsgeheim................................................... 1110 h. praktische uitvoering van de maatregel........................................... 1111

23. Bijzondere opsporingsmethoden ........................................................ 1113 a. algemeen.......................................................................................... 1113


xxxvii

b. stelselmatige observatie .................................................................. 1115 c. infiltratie .......................................................................................... 1117 d. gebruik van informanten ................................................................. 1120

(i) de beloning van tipgevers en informanten ................................ 1120 (ii) de afscherming van de identiteit van tipgevers en informanten.................................................................................... 1121 (iii) de informantenwerking ........................................................... 1122

24. Voorlopige maatregelen t.a.v. rechtspersonen ................................... 1124 25. Beknopt voorlichtingsrapport en maatschappelijke enquête.............. 1124

Hoofdstuk 6. De voorlopige hechtenis........................................................... 1126 1. Algemene beginselen............................................................................ 1126

a. begrip............................................................................................... 1126 b. bronnen............................................................................................ 1127

(i) de Grondwet.............................................................................. 1127 (ii) de wet ....................................................................................... 1127 (iii) de mensenrechten.................................................................... 1128

c. kenmerken ....................................................................................... 1128 (i) de voorlopige hechtenis is steeds uitzonderlijk......................... 1128 (ii) de voorlopige hechtenis is geen straf ....................................... 1129 (iii) de voorlopige hechtenis is geen onderzoeksmaatregel ........... 1130 (iv) de voorlopige hechtenis is steeds voorlopig ........................... 1131 (v) voorlopige hechtenis kan enkel door een rechter worden bevolen........................................................................................... 1131

d. voorlopige hechtenis en andere vrijheidsberovingstitels ................ 1131 (i) de bestuurlijke aanhouding ....................................................... 1131 (ii) de kortstondige vrijheidsbeneming in het kader van een fouillering....................................................................................... 1132 (iii) de aanhouding op grond van het vattingsbevel....................... 1132

2. Arrestatie (art. 1 en 2)........................................................................... 1133 a. begrip............................................................................................... 1133

(i) personen bevoegd tot arrestatie................................................. 1134 (ii) misdrijven vatbaar voor arrestatie............................................ 1135 (iii) rechten van de gearresteerde................................................... 1135

a. recht op bijstand van een advocaat ....................................... 1135 b. inlichting vertrouwenspersoon ............................................. 1138 c. recht op medische bijstand.................................................... 1138

b. de termijn van 24 uur ...................................................................... 1138 (i) oorspronkelijke termijn ............................................................. 1138 (ii) bevel tot verlenging.................................................................. 1140

3. Bevel tot medebrenging (art. 3 en 4) .................................................... 1141 4. Aanhoudingsbevel (art. 16) .................................................................. 1142

a. grondvoorwaarden........................................................................... 1142 (i) er moeten ernstige schuldaanwijzingen zijn ............................. 1142 (ii) het feit moet strafbaar zijn met een gevangenisstraf van 1 jaar of meer ........................................................................................... 1143 (iii) de aanhouding moet volstrekt noodzakelijk zijn en de wettelijke redenen voor de verlening van een aanhoudingsbevel moeten aanwezig zijn..................................................................... 1144

b. vormvoorwaarden ........................................................................... 1145 (i) de ondervraging door de onderzoeksrechter ............................. 1145 (ii) het aanhoudingsbevel moet gemotiveerd zijn.......................... 1147


xxxviii

a. ratio legis van de motiveringsplicht...................................... 1147 b. inhoud motiveringsplicht (art. 16 §5)................................... 1147

(iii) het aanhoudingsbevel moet binnen de 24 uur aan de verdachte worden betekend ........................................................... 1148

a. de termijn van 24 uur............................................................ 1148 b. de betekening van het aanhoudingsbevel ............................. 1148

(iv) modaliteiten van uitvoering van het aanhoudingsbevel: gevangenis of elektronisch toezicht ............................................... 1149

5. Verbod van vrij verkeer (art. 20 al. 2) .................................................. 1151 6. Opheffing aanhoudingsbevel (art. 25).................................................. 1151 7. Aanhoudingsbevel t.a.v. een in vrijheid gelaten of gestelde verdachte 1152 8. Rechterlijk toezicht op de voorlopige hechtenis .................................. 1153

a. art. 5 E.V.R.M. ................................................................................ 1153 b. rechtsmiddelen tegen het aanhoudingsbevel ................................... 1154 c. handhaving van het aanhoudingsbevel door de raadkamer............. 1155

(i) draagwijdte van de controle ...................................................... 1155 a. de handhaving van het aanhoudingsbevel na 5 dagen (art. 21) ..................................................................................... 1155 b. de periodieke handhaving door de raadkamer (art. 22)........ 1157 c. controle op langdurige voorlopige hechtenissen .................. 1160 d. de inzage in het strafdossier en samenvattende ondervraging............................................................................. 1161

(ii) procedure.................................................................................. 1162 (iii) rechtsmiddelen ........................................................................ 1163

a. hoger beroep (art. 30) ........................................................... 1163 b. cassatieberoep (art. 31)......................................................... 1165

d. na de regeling der rechtspleging: het verzoek tot voorlopige invrijheid-stelling ................................................................................ 1165

9. Voorlopige hechtenis en regeling van de rechtspleging....................... 1167 10. Onmiddellijke aanhouding ter terechtzitting ...................................... 1169 11. Alternatieven voor de voorlopige hechtenis....................................... 1171

a. vrijheid en invrijheidstelling onder voorwaarden ........................... 1171 (i) voorwaarden waaraan de vrijheid of invrijheidstelling onder voorwaarden moet voldoen.................................................. 1172 (ii) voorwaarden die kunnen worden opgelegd ............................. 1173 (iii) toezicht op de naleving van de voorwaarden.......................... 1174 (iv) rechtsmiddelen ........................................................................ 1174

b. vrijheid of invrijheidstelling met borgsom...................................... 1175 12. Onwerkzame hechtenis....................................................................... 1177

a. onrechtmatige hechtenis .................................................................. 1177 b. onwerkdadige hechtenis .................................................................. 1178

13. Speciale regimes................................................................................. 1179 a. bevel tot onmiddellijke verschijning (snelrechtprocedure) ............. 1179

(i) algemeen ................................................................................... 1179 (ii) feiten waarvoor de onmiddellijke verschijning kan worden bevolen........................................................................................... 1180 (iii) bevel tot onmiddellijke verschijning....................................... 1180 (iv) onderzoek ter terechtzitting..................................................... 1181 (v) vernietiging door het Grondwettelijk Hof................................ 1181

b. voorlopige hechtenis van minderjarigen ......................................... 1182 c. voorlopige hechtenis van militairen ................................................ 1185


xxxix

14. Uitlevering.......................................................................................... 1186 a. begrip............................................................................................... 1186 b. soorten uitlevering........................................................................... 1188

(i) onderscheid tussen vervolgings- en executieuitlevering........... 1188 (ii) onderscheid tussen de actieve en de passieve uitlevering........ 1188

a. actieve uitlevering................................................................. 1188 b. passieve uitlevering .............................................................. 1189

c. voorwaarden .................................................................................... 1189 (i) er moet een verdrag zijn, gesloten op basis van wederkerigheid............................................................................... 1189 (ii)voorwaarden i.v.m. het feit waarvoor uitlevering wordt gevraagd......................................................................................... 1190

a. opsommings- en eliminatiemethode ..................................... 1190 b. de dubbele incriminatie ........................................................ 1190 c. dubbele jurisdictie en dubbele verjaring............................... 1192 d. litispendentie......................................................................... 1193 e. uitsluiting van politieke misdrijven ...................................... 1193 f. uitsluiting van militaire en fiscale misdrijven....................... 1194

(iii) voorwaarden i.v.m. de gezochte persoon................................ 1195 a. de exceptie m.b.t. nationale onderdanen............................... 1195 b. de vluchtelingenexceptie ...................................................... 1195

(iv) rechtsbedeling verzoekende staat moet aan zekere minimumnormen voldoen.............................................................. 1196

a. de discriminatieclausule........................................................ 1196 b. de clausule i.v.m. de doodstraf ............................................. 1196 c. mensenrechten als algemeen uitleveringsbeletsel ................ 1197

d. de uitleveringsprocedure ................................................................. 1197 (i) de vrijheidsberoving van de gezochte persoon ......................... 1197

a. de ‘normale’ procedure......................................................... 1198 b. de spoedprocedure ................................................................ 1198 c. de verkorte procedure en de vereenvoudigde procedure ...... 1199

(ii) het advies van de kamer van inbeschuldigingstelling.............. 1200 (iii) de beslissing van de regering .................................................. 1200 (iv) rechtsmiddelen ........................................................................ 1201

e. specialiteitsbeginsel......................................................................... 1201 15. Europees aanhoudingsbevel ............................................................... 1202

a. begrip............................................................................................... 1202 b. bronnen............................................................................................ 1202 c. voorwaarden i.v.m. het feit waarvoor overlevering wordt gevraagd .............................................................................................. 1204

(i) drempelstraf: 12 maanden......................................................... 1204 (ii) dubbele incriminatie?............................................................... 1205 (iii) dubbele jurisdictie en dubbele verjaring? ............................... 1207 (iv) litispendentie in de staat van tenuitvoerlegging ...................... 1208 (v) politieke misdrijven: niet langer een beletsel........................... 1208

d. voorwaarden i.v.m. de gezochte persoon ........................................ 1209 (i) nationaliteit: niet langer een beletsel......................................... 1209 (ii) minderjarigen worden niet overgeleverd ................................. 1210

e. voorwaarden i.v.m. de rechtsbedeling in de verzoekende staat ...... 1210 (i) discriminatieclausule................................................................. 1210 (ii) respect voor mensenrechten ..................................................... 1210


xl

a. probleemstelling ................................................................... 1210 b. weigeringsgrond ‘fundamentele rechten’ in Wet Europees Aanhoudingsbevel .................................................................... 1211 c. bijzondere garantie bij tenuitvoerlegging van verstekvonnissen....................................................................... 1212

(iii) de doodstraf en de levenslange gevangenisstraf ..................... 1213 f. andere weigeringsgronden ............................................................... 1213

(i) amnestie .................................................................................... 1213 (ii) ne bis in idem ........................................................................... 1213

g. procedure......................................................................................... 1214 (i) gewone procedure ..................................................................... 1214

a. algemeen ............................................................................... 1214 b. vrijheidsbeneming ingevolge een Europees aanhoudingsbevel ..................................................................... 1215 c. beslissing over de tenuitvoerlegging .................................... 1216 d. de overlevering ..................................................................... 1217

(ii) procedure in geval van instemming ......................................... 1217 (iii) specialiteit ............................................................................... 1218

Deel IV Het onderzoek ter terechtzitting ........................................................ 1219 Hoofdstuk 1. Inleiding.................................................................................... 1220 Hoofdstuk 2. De bevoegdheid in strafzaken................................................... 1222

1. Algemene bevoegdheidsregels ............................................................. 1222 a. algemene regels ............................................................................... 1222

(i) bevoegdheid ratione materiae ................................................... 1222 (ii) bevoegdheid ratione personae.................................................. 1223 (iii) bevoegdheid ratione loci ......................................................... 1224

b. uitzonderingen op de bevoegdheidsregels ...................................... 1225 (i) samenhang................................................................................. 1225

a. samenhang ratione materiae ................................................. 1226 b. samenhang ratione personae................................................. 1227 c. samenhang ratione loci ......................................................... 1227

(ii) ondeelbaarheid ......................................................................... 1227 (iii) verwijzing op grond van de Taalwet Gerechtszaken .............. 1228

2. Bevoegdheidsconflicten ....................................................................... 1229 a. algemeen.......................................................................................... 1229 b. bevoegdheidsconflicten met internationale strafhoven................... 1231

Hoofdstuk 3. De saisine van de vonnisgerechten .......................................... 1232 1. Wijze waarop het vonnisgerecht geadieerd wordt................................ 1232

a. de politierechtbank en de correctionele rechtbank .......................... 1232 (i) rechtstreekse dagvaarding ......................................................... 1232

a. algemeen ............................................................................... 1232 b. wijze waarop de rechtstreekse dagvaarding gebeurt ............ 1233

(ii) oproeping per proces-verbaal en bevel tot onmiddellijke verschijning.................................................................................... 1234

a. snelrecht in België ................................................................ 1234 b. oproeping per proces-verbaal ............................................... 1235 c. bevel tot onmiddellijke verschijning .................................... 1237

(iii) door een verwijzingsbeschikking van het onderzoeksgerecht 1237 (iv) door de vrijwillige verschijning van de beklaagde ................. 1238 (v) andere wijzen van adiëring....................................................... 1238

b. het hof van assisen .......................................................................... 1239


xli

2. Omvang van de saisine......................................................................... 1239 3. Gevolgen van de saisine ....................................................................... 1241

(i) het vonnisgerecht zal zich moeten uitspreken........................... 1241 (ii) rechten van de verdediging kunnen volledig worden uitgeoefend..................................................................................... 1241

a. informatie over de aard en de reden van de beschuldiging .. 1242 b. voldoende tijd en faciliteiten voor voorbereiding verdediging ............................................................................... 1243 c. contact met raadsman ........................................................... 1244

Hoofdstuk 4. De rechtspleging voor de vonnisgerechten .............................. 1245 1. De politierechtbank en de correctionele rechtbank .............................. 1245

a. de verschijning der partijen ............................................................. 1245 (i) rechtspleging op tegenspraak en rechtspleging bij verstek ....... 1245 (ii) persoonlijke verschijning of vertegenwoordiging?.................. 1246

a. regeling vóór het arrest van Geyseghem van het E.H.R.M. . 1246 b. huidige regeling .................................................................... 1247 c. rechtspersonen ...................................................................... 1249

b. de voorlezing van de processen-verbaal door de griffier ................ 1249 c. het eigenlijke onderzoek ter terechtzitting ...................................... 1250

(i) de ondervraging van de beklaagde............................................ 1251 (ii) het getuigenverhoor ................................................................. 1252

a. de oproeping van getuigen.................................................... 1252 b. de verschijning van de getuigen ........................................... 1253 c. de eedaflegging..................................................................... 1254 d. verloop van het getuigenverhoor .......................................... 1255 e. spreekplicht en zwijgrecht .................................................... 1256

(iii) het deskundigenonderzoek...................................................... 1257 (iv) Vergelijkend DNA-onderzoek ................................................ 1259

d. de eis van de burgerlijke partij ........................................................ 1259 e. de vordering van het openbaar ministerie ....................................... 1260 f. de verdediging van de beklaagde..................................................... 1261 g. de replieken ..................................................................................... 1261 h. de beraadslaging.............................................................................. 1261 i. het vonnis (of arrest) ........................................................................ 1262

(i) eindbeslissingen en beslissingen alvorens recht te doen........... 1262 a. eindbeslissingen.................................................................... 1262 b. beslissingen alvorens recht te doen ...................................... 1262

(ii) mogelijke eindbeslissingen ...................................................... 1263 (iii) de motivering van vonnissen en arresten ................................ 1263

a. de algemene motiveringsverplichting................................... 1264 b. de bijzondere motiveringsverplichting ................................. 1265

(iv) algemene regels i.v.m. de uitspraak ........................................ 1267 (v) vormvereisten i.v.m. de uitspraak ............................................ 1269 (vi) de uitvoering van de vonnissen en arresten ............................ 1269 (vii) kaalplukonderzoek ................................................................. 1270 (viii) gerechtskosten....................................................................... 1270 (ix) rechtsplegingsvergoeding........................................................ 1270 (x) het strafrechtelijk uitvoeringsonderzoek (SUO) ...................... 1272

a. achtergrond .......................................................................... 1272 b. begrip.................................................................................... 1273 c. werking ................................................................................. 1273


xlii

d. invordering en vervreemding van de in beslag genomen goederen ................................................................................... 1275 e. strafrechtelijk kortgeding...................................................... 1275 f. einde van het SUO ................................................................ 1276

2. Het hof van assisen............................................................................... 1277 a. algemeenheden ................................................................................ 1277 b. verloop van de procedure ................................................................ 1278

(i) preliminaire zitting.................................................................... 1279 (ii) samenstelling van de jury......................................................... 1280 (iii) de zitting ten gronde ............................................................... 1281 (iv) uitspraak .................................................................................. 1282

Hoofdstuk 5. Het bewijs in strafzaken ........................................................... 1285 1. Inleiding................................................................................................ 1285 2. De bewijsvoering.................................................................................. 1286

a. bewijslast en aanvoeringslast .......................................................... 1286 b. de actieve rol van de rechter............................................................ 1287

3. De bewijsmiddelen ............................................................................... 1288 a. principe: het bewijs mag met alle middelen worden geleverd ........ 1288

(i) de gegevens van het strafdossier ............................................... 1288 (ii) de bewijzen, voorgelegd ter terechtzitting ............................... 1289 (iii) vermoedens ............................................................................. 1289 (iv) algemeen bekende gegevens ................................................... 1290

b. de uitzondering: de mogelijke uitsluiting van onrechtmatig verkregen bewijs ................................................................................. 1291

(i) algemeen ................................................................................... 1291 (ii) de uitsluitingsregel ................................................................... 1291 (iii) de toestand in België vóór de Antigoonrechtspraak ............... 1293 (iv) de Antigoonrechtspraak en de Wet Landuyt........................... 1295

a. schending van op straffe van nietigheid voorgeschreven vormvoorschriften .................................................................... 1297 b. aantasting van de betrouwbaarheid van het bewijs .............. 1298 c. bewijs in strijd met het recht op een eerlijk proces .............. 1299

(v) Kanttekeningen ........................................................................ 1307 4. De bewijswaardering ............................................................................ 1310

a. uitgangspunt: het vrije bewijsstelsel................................................ 1310 b. uitzonderingen op het vrije bewijsstelsel ........................................ 1311

(i) de bewijskracht van sommige processen-verbaal ..................... 1311 (ii) wettelijke vermoedens ............................................................. 1313 (iii) ‘steunbewijzen’ ....................................................................... 1314

a. anonieme getuigenissen ........................................................ 1314 b. verklaringen afgelegd met behulp van audiovisuele media . 1316 c. verklaringen afgelegd in strijd met de Salduzwet................. 1317 d. BIM-wet ............................................................................... 1317 e. de lege ferenda: bewijswaarde getuigenissen spijtoptanten . 1318

5. De bewijsstandaard............................................................................... 1318 a. algemeen.......................................................................................... 1318 b. de bewijsstandaard in België........................................................... 1319 c. wat is de betekenis van ‘proof beyond reasonable doubt’?............. 1319

6. De motivering van het bewijs ................................................................ 1321 a. een zuiver formele motiveringsplicht ............................................... 1321 b. naar een meer inhoudelijke motiveringsplicht? ................................ 1322


xliii

Hoofdstuk 6. De rechtsmiddelen.................................................................... 1324 1. Inleiding................................................................................................ 1324

a. begrip............................................................................................... 1324 b. is rechtsmiddelen aanwenden een recht? ........................................ 1324 c. algemene beginselen i.v.m. het aanwenden van rechtsmiddelen .... 1325

(i) vereiste van een belang ............................................................. 1325 (ii) geen nadelig effect ................................................................... 1325 (iii) schorsend effect ...................................................................... 1326 (iv) devolutieve werking................................................................ 1326

2. Verzet ................................................................................................... 1327 a. begrip............................................................................................... 1327 b. algemene beginselen inzake het verzet ........................................... 1329

(i) recht op verstek ......................................................................... 1329 (ii) belang....................................................................................... 1329 (iii) opposition sur opposition ne vaut ........................................... 1329 (iv) verzet en hoger beroep kunnen worden gecumuleerd............. 1329

c. beslissingen die vatbaar zijn voor verzet......................................... 1330 d. partijen die verzet kunnen aantekenen ............................................ 1331 e. wijze waarop verzet wordt aangetekend ......................................... 1331 f. termijnen om verzet aan te tekenen ................................................. 1332

(i) de gewone termijn..................................................................... 1332 (ii) de buitengewone termijn.......................................................... 1332

g. gevolgen van het verzet................................................................... 1335 (i) verzet binnen de gewone termijn .............................................. 1335 (ii) verzet binnen de buitengewone termijn ................................... 1335

h. mogelijke beslissingen op verzet .................................................... 1336 (i) m.b.t. de ontvankelijkheid......................................................... 1336 (ii) m.b.t. de gegrondheid............................................................... 1338

3. Hoger beroep ........................................................................................ 1339 a. begrip............................................................................................... 1339 b. algemene beginselen i.v.m. het hoger beroep ................................. 1339

(i) belang ........................................................................................ 1339 (ii) tantum devolutum quantum appelatum.................................... 1340 (iii) geen nadeel voor partij............................................................ 1340

c. hoofdberoep en incidenteel beroep.................................................. 1342 d. beslissingen vatbaar voor hoger beroep .......................................... 1342 e. partijen die hoger beroep kunnen aantekenen ................................. 1343 f. termijnen om hoger beroep aan te tekenen ...................................... 1343 g. wijze waarop hoger beroep wordt aangetekend .............................. 1345 h. gevolgen van het hoger beroep ....................................................... 1346 i. mogelijke beslissingen van de beroepsinstantie............................... 1347

4. Voorziening in cassatie......................................................................... 1347 a. begrip............................................................................................... 1347 b. beslissingen vatbaar voor cassatieberoep........................................ 1348 c. partijen die cassatieberoep kunnen aantekenen............................... 1349 d. termijnen om cassatieberoep in te stellen........................................ 1350 e. wijze waarop cassatieberoep wordt ingesteld ................................. 1350 f. gevolgen van het cassatieberoep...................................................... 1351 g. mogelijke beslissingen .................................................................... 1351 h. nieuwe cassatieprocedure vanaf 1 februari 2015 ............................ 1352

(i) Achtergrond .............................................................................. 1352


xliv

(ii) termijn om cassatieberoep in te stellen .................................... 1353 (iii) beslissingen waartegen cassatieberoep kan worden ingesteld 1353 (iv) wijze waarop het Cassatieberoep wordt ingesteld .................. 1354 (v) filtering..................................................................................... 1355 (vi) mogelijke beslissingen ............................................................ 1356 (vii) nieuwe regels inzake cassatieberoep in assisenzaken............ 1356 (viii) nieuwe regels inzake cassatie in burgerlijke zaken en wraking van rechters...................................................................... 1356

i. bijzondere vormen van voorziening in cassatie ............................... 1357 (i) aangifte op bevel van de minister van Justitie (art. 441 Sv.) .... 1357 (ii) cassatie in het belang van de wet (art. 442 Sv.) ....................... 1357 (iii) vordering tot heronderzoek na ‘veroordeling’ in Straatsburg (art. 442bis Sv.).............................................................................. 1357 (iv) herziening in strafzaken (art. 443-447bis Sv.) ........................ 1359

5. Het beroep tot intrekking...................................................................... 1360 Index ............................................................................................................... 1363

DRUKKER GEHEEL 2014 Strafrecht iH - GarantStrafrecht, strafprocesrecht viii! Beknopte Inhoudstafel...

Documents

Transcript of DRUKKER GEHEEL 2014 Strafrecht iH - GarantStrafrecht, strafprocesrecht viii! Beknopte Inhoudstafel...