1

DROPOF

DRONDER

HET RIJKE LEVEN VAN

JOCHUM DOUWENGA:

VAN PUNTZAK TOT OLDTIMER

DE WATERKANT

JIRNSUM 2002

Uitgeverij De Waterkantp/a Van Slooten’s DropfabriekRijksweg 163, 9011 VD Jirnsum

Copyright © 2002 Jochum Douwenga,Van SlootenBewerking: Tjerkje YpmaOmslagontwerp: Jochum DouwengaIllustraties: Jochum DouwengaFoto’s en prenten: Jochum Douwenga

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ookzonder voorafgaande schriftelijke toestemming vanJochum Douwenga.

Dat geldt natuurlijk helemaal voor zijn droprecepten.Alle dropjes, namen en recepturen zijn onvoorwaardelijkeigendom van Jochum c.q. de Erven Douwenga.Amateurdropmakers zijn dus gewaarschuwd!

Alle dropjes in dit boekje zijn gedeponeerd bij De Hair &Maris Notarissen te Oisterwijk.

Voorwoord door Dr G.E. Itjeshorst

Wie aan overheerlijke dropjes denkt, denkt alsvanzelf aan Oldtimers. En wie aan dezeOldtimers denkt, denkt natuurlijk aan JochumDouwenga: de man die in deze nieuwerwetse tij-den de verrukkelijke dropsmaak van vroeger doetherleven. Dit boekje is in al zijn bescheidenheideen soort eerbetoon of, misschien beter, een dank-betuiging aan drie generaties dropmakers, driegeneraties Douwenga. De totstandkoming vandeze Oldtimers-kronieken is bepaald niet zonderproblemen gegaan. De heer Jochum Douwenga isgeen gemakkelijke man en stelde nogal wat eisenen voorwaarden aan het optekenen van zijn ver-haal. Geen censuur, geen mooiermakerij, geengeschiedvervalsing en wat dies meer zij. Met zijntoestemming heeft letterkundig medewerksterTjerkje Ypma àl te Friese zinsneden en krachtter-men vernederlandst.

Ik spreek de hoop uit dat de geschiedenis vanOldtimers en andere wetenswaardigheden u zalonderhouden.

Oldeholtwolde, maart 2002

Inleiding door Jochum Douwenga

Ik heb het al zo vaak gezegd, maar voor degelegenheid doe ik het nog een keer: achter elkdropje zit een verhaal. En niet alleen achter elkafzonderlijk dropje. Ik bedoel, dat die overheer-lijke Oldtimers zo vanzelfsprekend in uwsupermarktschappen liggen, is niet vanzelfgegaan. Ook daarachter zit een lang en boeiendverhaal. Het verhaal van drie generaties dropma-kers bij de firma Van Slooten, te Jirnsum. Vanafhet allereerste begin tot aan het succes van dehedendaagse Oldtimers. Een succes dat voor eengroot deel aan mijn persoon te danken is, kan ikin alle bescheidenheid zeggen.

Nu we het toch over mij hebben: er wordt van-daag de dag veel over mij beweerd. Laat mij umet klem zeggen: geloof niet alles wat men u opde mouw probeert te spelden. Het verhaal dat ikhier zal vertellen, is het enige ware verhaal van deDouwenga’s. Zowaar ik Jochum Douwengaheet. En zo heet ik.

Jirnsum, maart 20025

Het dropje op de kastWat de meeste mensen wel weten, is dat het

dropmakersambacht in mijn familie is gebrachtdoor mijn grootvader, Lieuwe Jolle Douwenga.Maar, zoals dat wel vaker in het leven het gevalis, was het niet louter toeval dat mijn grootvadernu juist het nobele vak van dropmaker uitgeko-zen had, om er zijn brood mee te verdienen. Alsik de Douwenga-kronieken werkelijk naar waar-heid wil vertellen, moet ik eigenlijk beginnen bijde grootvader van mijn grootvader (mijn over-overgrootvader dus), Hilke Douwenga. Volgensde overlevering was het in de zomer van 1810 datde kleine Hilke (die toen zo’n jaar of zes geweestmoet zijn) de grote deur van de familieboerderijopendeed en oog in oog stond met een venter uithet verre Amsterdam. De man wilde zijn koop-waar graag aan Hilke’s moeder tonen. NadatHilke zijn moeder had gehaald, gaf de man hemals beloning "een drietal zwart glanzende bolle-tjes, niet veel groter dan een knikker". Na eersteen tijdje naar het goed te hebben gekeken, keekHilke vragend de venter aan. "Dat is drop", zeideze. "Proef maar, het is heel lekker. De

6

Amsterdamse jeugd is er verslaafd aan." ToenHilke’s moeder (mijn over-over-overgrootmoederdus) dat hoorde, pakte ze de drie dropjes uitHilke’s handen met de woorden: "Verslaving?Daar doen wij hier niet aan." En legde het klei-nood op het hoogste plankje in de keukenkast.De rest van de middag, terwijl de venter zijnkoopwaar aan het demonstreren was, heeft dekleine Hilke naar de plek waar de dropjes lagengekeken totdat hij een stijve nek kreeg en hetetenstijd was. De volgende dag stond Hilke bijhet krieken van de ochtend op, om het plannetjewaar hij gisteravond op had zitten broeden, tenuitvoer te brengen. Met een stoel op het aanrechtmoest hij tot het bovenste plankje kunnen reiken.

Zich onbewust van het gevaar (te veel verlan-gend naar het onbekende) maakte Hilke zichzelfzo lang mogelijk door op z’n tenen te staan. Hetlukte hem met zijn rechterhand de bovenste plankte halen, maar tot zijn grote verbazing trof hijdaar maar één dropje aan. Hoe hij met zijn handook over de plank schoof, er was echt maar ééndropje. Die andere twee moesten door zijn ouderszijn verorberd, dat kon niet anders, dat zou hij

7

nog wel tot de bodem uitzoeken. Met het enedropje in de hand stapte Hilke van zijn stellage af.Hij legde het dropje voor ‘m op tafel en bemerk-te dat het aan zijn vingers had geplakt. Hijproefde aan zijn vinger en nam zich toen voorminstens een hele dag op dit snoepje te zuigen,want zoiets heerlijks had Hilke in zijn prille levennog nooit geproefd. Zoals dat gaat met dingendie lekker zijn, duurde het niet langer dan eenhalve minuut voordat het dropje op was. Wat er

8

HILKEDOUWENGA Grondlegger van de Douwenga droprecepturen.

met de andere twee dropjes gebeurd was, is Hilkenooit te weten gekomen. Maar dat maakte alle-maal niet meer uit. De smaak van dat ene dropjewas onuitwisbaar genoeg om z’n hele leven bij teblijven. Ook toen zijn kleinzoon (mijn grootva-der, Lieuwe J.Douwenga dus) 60 jaar later bijhem op schoot zat. Aan de kleine Lieuwe konHilke het verhaal niet vaak genoeg vertellen.Hoewel Hilke in zijn hele leven dus maar ééndropje had geproefd, eindigde hij zijn verhaalsteevast met de woorden: "Drop, m’n jongen, isde grootste uitvinding sinds de platte schuit."

Van postkamer tot hoofd dropmakerU kunt wel begrijpen dat een dergelijk verhaal,

verteld door een krachtige persoonlijkheid alsmijn over-overgrootvader, een onuitwisbareindruk had achtergelaten op mijn grootvaderLieuwe J. Douwenga. Echter, inmiddels was dropoveral in Nederland – dus ook in Friesland – allang en breed verkrijgbaar. Feitelijk was dropzelfs al bekend in Friesland in de tijd dat HilkeDouwenga zijn eerste en enige dropervaring hadin de zomer van 1810. In Drachten vervaardigde

9

de drop- en suykerwerckerij Dolstra &Daelenbout namelijk al hardzoete koetjesdrop(de tegenhanger van Hollandse katjesdrop) sinds1746. Maar wanneer mijn voorvaderen met dezewetenschap werden geconfronteerd, werd dataltijd afgedaan met een nonchalant wegwerpge-baar en de woorden: "Koetjesdrop is de naamdrop niet waardig." Mijn grootvader Lieuwe J.Douwenga had dus eigenlijk al vaker drop gege-ten, maar bleef volhouden dat dit niet smaaktezoals drop moest smaken. De smaak kwam sim-pelweg niet overeen met hoe zijn grootvader hetverteld had. "Als ik ooit de kans krijg", zei hij metde regelmaat van een Friese staartklok tegen zijnvrienden, "als ik ooit de kans krijg dan zal ik jul-lie eens laten proeven hoe echte drop smaakt."

Eigenlijk had niemand, behalve Lieuwe J.Douwenga zelf, gedacht dat die dag ooit zoukomen. Totdat, in 1880, bekend werd dat defamilie van Slooten van plan was te Harlingen eenzoetwarenfabriek te beginnen, waar ook drop eenvoorname plek toebedeeld zou krijgen. De jongeLieuwe, die met zijn 15 jaar nu toch eindelijk weleens mocht beginnen met werken, wist wat hem te

10

doen stond en solliciteerde naar een baantje bij deVan Slootens. Hij begon als koerier van de post-kamer. Het geluk daarvan was dat hij in diegedaante geoorloofd was overal te komen. Zelfsin de directiekamer, waar de oude Van Slootenvoornamelijk sigaren zat te roken en in boekenmet zeiljachten zat te bladeren, werd Lieuwe stee-vast joviaal ontvangen. Dat was natuurlijkallemaal erg aardig, maar zoals het een Douwengabetaamt, deden al die pracht en praal Lieuwe nietzoveel en was hij veel meer geïnteresseerd in deafdeling waar de drop werd vervaardigd.

De dienstdoende dropmakers, Lolkema, Kuipersen Dreunhuizen, waren gedrieën zeer gechar-meerd van de bovenmatige interesse die depientere Douwenga voor hun vak aan de daglegde. Hij wilde van elk ingrediënt het fijne weten:wat voor welke smaak zorgde, hoe drop z’n eigen-zinnige structuur verkreeg, enzovoort. Geregeldlieten ze hem dan ook proeven van de nieuwe cre-aties waar ze mee bezig waren. Naar buiten toewas Lieuwe altijd vol lof en sprak hij al vansmaaksensaties toen niemand nog ooit van datwoord gehoord had, maar in zijn hoofd zat

11

Lieuwe aantekeningen te maken die hij thuisnauwkeurig uitwerkte. Dit kan nog wat lauriergebruiken, hier kan nog wat zoethoutextract bij,dit verdient nog een vleugje salmiak en hier zoukaneel wel eens voor iets extra’s kunnen zorgen.

Na een drietal maanden begon Lieuwe J.Douwenga heel voorzichtig zo nu en dan eenklein adviesje te geven. Adviezen die net genoegwaren om het verschil te proeven, zonder dat

12

HET EERSTESCHRIFTmet de eersteaantekeningenvan mijn grootvader

Lieuwe J. zijn ambities al te veel blootgaf. Enlangzaam schroefde hij de mate van adviesgevingop totdat Lolkema, Kuipers en Dreunhuizen, wil-den ze zichzelf als dropmaker serieus nemen, nietmeer om zijn dropmakersvaardigheid heen kon-den. Hoewel met name Dreunhuizen Lieuwesbemoeienissen als een dreiging leek op te vatten,besloten de drie toch naar de grote Van Slooten tegaan om de dan 17-jarige Lieuwe J. Douwengavoor te dragen als leerling dropmaker. VanSlooten, die inmiddels zeer gesteld wasgeraakt op Lieuwe nadat deze eens ‘zo maar’een doos sigaren voor hem had meegenomen,gaf onmiddellijk zijn goedkeuring. Maar zoalsdat vaker gaat bij grote geesten, was de leer-ling binnen geen tijd veel verder dan zijn drieleermeesters bij elkaar. Na verloop van tijdkon men er niet meer omheen en werd LieuweJ. Douwenga op 20-jarige leeftijd hoofd drop-maker bij Van Slooten. En stond hij bovenLolkema, Kuipers en Dreunhuizen, wat metname Dreunhuizen niet kon verkroppen.Zodat deze 15 jaar later, vijf jaar voor z’n pen-sioen, besloot zijn baan voor gezien te houden

13

en de rest van zijn leven zich voor kaatsver-eniging Sla Raek en Hard te Bolsward in tezetten.

Mijn vader had er tabak vanZoals dat het geval was in die tijden, was het

de vanzelfsprekendheid zelve dat mijn vader inde voetsporen van zijn vader zou treden. Entot zijn twaalfde nam Douwe, zoals mijnvader zaliger heette, alle kennis die het drop-maken tot een kunst verhief gretig in zich op.Lieuwe J. Douwenga liet geen kans voorbijgaan om zijn enige zoon alles bij te brengenwat hij had geleerd.

Maar, je ziet het vaker bij kinderen van eensuccesvolle vader, er begonnen andere soortenvan levensstijlen te lonken. Met name opmomenten dat Douwe weer eens niet met zijnvriendjes buiten mocht spelen voordat hij dechemische structuur van arabische gom haddoorgrond, begon mijn vader een weerzinvoor drop in het algemeen en dropmaken inhet bijzonder te ontwikkelen.

Het toeval wil dat in de zomer van 1910, hon-14

derd jaar na de dropontdekking van mijn over-overgrootvader, mijn vaders dropweerzin zijnhoogtepunt bereikte, wat er bijna voor zorgde dathet afgelopen was met het rijke dropverleden vanmijn familie. Mocht mijn grootvader toen niet tij-dig en adequaat hebben ingegrepen, dan had ikhier nu hoogstwaarschijnlijk niet gezeten om ditverhaal aan u te vertellen. Ook nog om een ande-re reden, maar daar kom ik zo op terug.

15

DE SINT BONIFATIUS SCHOOLalwaar mijn vader gedurende zijn kleutertijd

per vergissing slechts één jaar verbleef.

In de zomer van 1910 dus, was mijn vader 15jaar en met zijn klas op excursie naarTerschelling. Mijn vader zat op een school, waarde enige afgevaardigden van het andere geslacht,voor de klas stonden. U kunt wel begrijpen datmijn vader en zijn klasgenoten even niet wistenwaar ze het moesten zoeken, toen bleek dat opdezelfde camping waar zij verbleven, ook eenmeisjesinternaat uit Heeg haar tenten had opgesla-gen. Omgekeerd was de opwinding waarschijnlijkeven groot, maar meisjes weten dat meestal wat beterte verbergen. Echter van beide kanten werden er inhet geheim toenaderingspogingen gedaan, deargusogen van de leraren proberend te vermijden.

Op een gegeven moment had mijn vader het planom in het omliggende bos post te vatten met zijnscheerspiegeltje, om ermee te seinen. "Ik ga evenkijken of ik nog wat paddestoelen kan vinden voorhet biologieproject", zei hij tegen niemand in hetbijzonder en liep naar het bos. Vanachter een struikhad hij perfect zicht op het ‘meisjeskamp’. Eerstzocht hij een, zo op het eerste gezicht, geschiktekandidaat uit en liet toen via zijn spiegeltje de zonin haar ogen reflecteren. Aanvankelijk hield ze haar

16

hand voor haar ogen. Maar ineens stond ze op, zeize iets tegen de omstanders en liep ze naar het bostoe. Recht op mijn vader af, die van de zenuwenbijna van z’n stokje ging. Ze gebaarde naar hemdat ze zich wat verder in het bos moesten terug-trekken om uit het zicht van de rest te blijven."Hoi, ik heet Boukje", zei ze. "Ik Douwe", mom-pelde m’n vader naar waarheid, maar waarschijnlijkhad ze hem niet eens gehoord, want ze bleef hem

17

TWEE CONTROLEURS OP WEGnaar het veer Harlingen-Terschellingom de reis van de jongeren uit Heeg ingoede banen te leiden.

vragend aankijken. De paniek sloeg m’n vader omhet hart. Het bleef een eeuwigheid stil, zou hij latervaak beweren. Het zweet brak hem uit. En toenbegon hij te praten, over het enige waar hij echtverstand van had: drop. Mijn vader kennende,bleef hij minstens een half uur doorratelen overuitgevloeide gomtranen, zoethoutwortels en lau-rierextracten. Totdat het meisje ineens haarwijsvinger op mijn vaders lippen legde en hemvroeg: "Heb jij misschien iets te roken? Ik heb aldrie dagen niet kunnen roken." Een meisje datrookte, daar had mijn vader nog nooit van gehoord.En hoewel hij wist dat hij geen rookwaren bij zichhad, doorzocht hij zijn zakken en toonde hij haarwat zijn zoektocht had opgeleverd: drie zwart glan-zende dropjes. "Ach, ga toch skûtsjesilen met jedrop", zei ze en liep boos weg, mijn vader verslagenachterlatend. Thuisgekomen maakte m’n vader ken-baar dat hij weigerde om verder te gaan in hetdropmakersvak: "Ik ga in de tabaksindustrie, of ikword skûtsjesiler." Na welke woorden mijn grootva-der zijn zoon bij zijn rechteroor naar boven sleepte,hem een viertal dropbenodigdheden voor de neuszette en zei: "Probeer daar maar tabak van te maken,

18

snotneus." Discussie gesloten.Drie jaar later kwam m’n vader Boukje tegen

in het uitgaansleven van Heeg. Mijn vader wasinmiddels zijn vader bijgetreden in het dropma-kersvak en liet Boukje zijn eerste eigen dropjeproeven, Echte licht gekruide EnkhuizerPareltjes. Boukje bekende nooit te hebben ger-ookt. Niet veel later trouwden ze en werd ikhun eerstgeborene.

19

BOUKJE DOUWENGA-TJALMAeen week na hetoverlijden vanhaar moedertoch in de echtverbonden metmijn vader.

Het laatste kievitseiIk werd geboren in het jaar 1925. De datum ver-

tel ik niet, want ik zie u al aankomen metverjaardagstaarten en –kaarten. Ik krijg al genoegfanmail. Het waren mooie tijden. Mijn vader enmijn grootvader brachten mij al vroeg de liefdevoor het dropmaken bij. Beiden hadden geleerdvan hun fouten en besloten mij wat vrijer in deopvoeding te laten. Meer dan mij enkel kennis telaten vergaren, brachten ze mij de schoonheid vanhet vak bij. Op gezette tijden baseerde mijn vadereen dropje op een van mijn suggesties, zoals bij-voorbeeld de met kaneel bestrooide Zoete KarperGriotten, waar ik later nog op zal terugkomen.Tot mijn twaalfde jaar leidde ik een onbezorgdejeugd, waarin het ons allen voor de wind ging.Maar het kan niet altijd rozengeur en maneschijnblijven wat de klok slaat. In de strenge winter van1937 liet mijn alom geliefde grootvader het leven.Het was een klap die mijn vader te boven pro-beerde te komen door aan de beerenburger tegaan. Niet onverantwoord veel, maar toch...Zoals bekend brak toen de oorlog uit. Dat het watminder ging met de dropverkoop was wel het

20

minste waar we ons in die dagen zorgen overhoefden te maken. Sombere tijden, waarin we zogoed en zo kwaad als we konden het hoofd bovenwater probeerden te houden. Een uitdrukking dieoverigens ironisch genoemd mag worden gezienhet verdere verloop van dit hoofdstuk.

Na de oorlog besloot m’n vader, wetend datzijn vader niet anders gewild had, er weer volgoede moed tegenaan te gaan. Maar z’n beeren-burgers bleef hij nuttigen, zij het vooral opfeestelijke gelegenheden. Zo ook tijdens de tra-ditionele zoektocht naar het eerste kievitsei in delente van 1948. Een jaar eerder was ik officieelbij mijn vader in de leer gegaan, de bedoelingwas dat ik zeven jaar later mijn vader’s taak zouovernemen en hoofd dropmaker zou worden.Maar het mocht niet zo zijn. Omdat zowel mijnmoeder als ik niet dronken, had mijn vader ookònze traditionele drie beerenburgers opgedron-ken, alvorens vanuit café ’t Koetske op zoek tegaan naar het eerste kievitsei. Gewapend meteen stok om de sloten mee over te springen, gingheel het dorp op pad. Als Friezen koppig hetente zijn, dan zijn de Douwenga’s de Friezen onder

21

de Friezen. Een week eerder had boer Dalstrarondgebazuind dat hij al een kievit op zijn landhad gesignaleerd. Logischerwijs gingen alledeelnemers hun heil zoeken op het land vanDalstra. Zo niet mijn vader, DouweDouwenga. Die moest zo nodig een heel wei-land voor zich alleen hebben en besloot hetland van boer Minkema uit te kammen. "Alsiedereen één kant op gaat, ga dan altijd deandere kant op, Jochum", zei hij tegen mij enlegde zijn hand op m’n schouder. We kekenelkaar diep doordringend aan en even begre-pen we elkaar volkomen. "Die koppigheidwordt nog eens z’n dood", zei mijn moeder,waarna ze mij met zachte dwang richting derest stuurde. Een kleine drie kwartier laterwerd de betrekkelijke stilte doorbroken doorvreugdevol geschreeuw. Iedereen die omkeekzag mijn vader luchtsprongen maken, zijn stokin de ene, een mandje in de andere hand. Toenstopte hij, nam hij een aanloop, stak zijn stokin de Tjonger en sprong. Wij zagen niets danopspattend water en hoorden een plons. Op53-jarige leeftijd, na een rijk leven vol liefde en

22

ervaringen, verdronk Douwe Douwenga in deTjonger. Mijn vader had het mandje nog op hetdroge kunnen werpen, maar het eerste kievitseihad de val net zo min overleefd.

Succes en voorlopige ondergang van een veelbe-tekenend dropmaker

Na het onverwacht heengaan van mijn vaderkreeg ik op betrekkelijk jonge leeftijd de verant-woording over het dropmaken. Het waren detijden dat de grote Arie van Slooten zijn hoogtij-dagen beleefde. Het waren de jaren van de

23

NA HET NUTTIGENvan 9 beerenburgers raaktDouwe Douwenga bij hetzoeken naar het eerstekievitsei in de Tjongerterecht en verdrinkt.

wederopbouw en ik kreeg alle ruimte om te expe-rimenteren. De dropvarianten die ik toen hebweten door te drukken waren met name in deomgeving beroemd en berucht. Vraag een oudeFries maar eens naar de Harlingse PlatteSchuiten, naar de Zoete Taaie Jeentjes of naar deFriese Elfsteden Kerkjes en u zult het water demond uit zien lopen waar u bij staat. Maar tijdenzijn er ook om te veranderen. Dat er nieuwe din-gen komen – zoals de televisie, de elektrischecitruspers, de stofzuiger en de hoelahoep – die hetleven hoegenaamd makkelijker en aangenamermaken, is nog tot daar aan toe. Ik ben de eerstedie toe zal geven dat ieder mens recht heeft op eenauto en warm water. Maar dat een dergelijke‘vooruitgang’ ook een mentaliteitsverschil metzich mee brengt, durf ik ronduit jammer te noe-men. De mensen willen het simpeler want demensen hebben minder tijd; de mensen willenmeer van hetzelfde zodat ze minder hoeven na tedenken; en wij moeten de mensen geven wat zewillen. Zo redeneert het bedrijfsleven waarin menniets anders voor ogen heeft dan florijnentekens.Zo redeneerde dus ook Arie van Slooten jr, die in

24

1962 de leiding had overgenomen van zijn vader,de grote Arie van Slooten. In het begin had ik hetnog niet door, maar langzaam aan kreeg ik steedsmeer de indruk dat ik niet helemaal serieus werdgenomen. De ideeën die ik over nieuwe dropjeshad werden vaak maar gedeeltelijk uitgevoerd ensoms zelfs zonder pardon rechtstreeks naar deprullenbak verwezen. Ik had het er al vaak metVan Slooten jr over gehad en telkens drukte hijme op het hart dat ik zeer belangrijk voor VanSlooten ben geweest en dat ik altijd belangrijk zalblijven. Hij zei er alleen wel bij dat ik er vredemee moest hebben dat andere tijden om anderesmaken vroegen. In 1975 beloofde hij me nog éénkeer echt carte blanche te geven voor een nieuwdropje. Het was sinds de Echte EksterPepermuntdrop van 1965 dat er nog eens eengeheel en al door mij was bedacht dropje ten uit-voer was gebracht, dus u begrijpt dat ik zinnenswas mijn best te doen om dit tot een goed eindete brengen. Ik besloot een statement te maken ennaar iets te zoeken dat niet van deze tijd, maarvan alle tijden was (gezien mijn succes metOldtimers was ik m’n tijd dus ver vooruit). Na

25

dagen en nachten nadenken, kwam ik uiteindelijkop de Friese Salmiak Terpen. Het waren ouder-wets degelijke dropjes, waar je lekker lang meedeed en die een pittige smaak hadden. Maar hetwerd een jammerlijk falen. Nu verdenk ik, omeerlijk te zijn, Van Slooten jr van lichte sabotage.Buiten de kruidenier te Jirnsum (waar ik toenwoonde) ben ik de dropjes in die dagen namelijknergens anders tegengekomen. Overigens had ikverboden mijn Terpen in de schappen van dienieuwerwetse supermarkten ten koop aan te bie-den. Wie koopt er nu drop in een supermarkt,dacht ik toen. Volgens Van Slooten jr was dat dehoofdreden van het falen van de Terpen. Maarwat weet zo’n snotneus er nu van. Helaas haddiezelfde snotneus wel de macht om mij buitendienst te zetten. 27 Jaren van trouwe dienst enwat mocht ik als dank doen toen ze mijn kennisniet meer nodig hadden? Rondleidingen gevendoor de dropfabriek. Kinderklasjes, Christelijkevrouwenbonden, plattelandsvrouwenverenigin-gen, amateur dropmakers, de verzameldeduiventelers. U weet niet half hoeveel verenigin-gen en bonden er bestaan waarvan de leden de

26

domste vragen durven te stellen die u zich voormogelijk kunt houden. Drie generatiesDouwenga houden zich met dropmaken bezig ophet hoogste niveau en dan moet de laatste ineensantwoorden gaan geven op vragen zoals:"Waarom is drop eigenlijk zwart?" Het is eenwonder dat ik die rondleidingen, zij het metsteeds mindere regelmaat, nog een aantal jarenheb weten vol te houden. Tot de dag kwam datVan Slooten jr (die zichzelf inmiddels een hele piefvond nu hij zijn familiebedrijf tot ‘een miljoenen-business had weten om te bouwen) met demededeling kwam dat Van Slooten zich zou gaan

27

1989 Het allereerste Autodropje,de Zacht Zwarte Kever.

specialiseren in dropjes in de vorm van een auto. 12 mei 1989 was het, ik weet het nog als de dag

van gisteren, dat ik van Van Slooten jr te horenkreeg van Autodrop. Met de woorden "Gaan diedan soms ook naar benzine smaken?", diende ikmijn ontslag in. Drie weken later ging ik met ver-vroegd pensioen. Uiteraard waren er de nodigetoespraken waarin met niets dan lof over mij enmijn verdiensten werd gesproken. Vele onbekendehanden moest ik schudden. En natuurlijk kreegook ík, Jochum Douwenga, de traditionele Friesestaartklok cadeau. Nu ben ik niet ondankbaaraangelegd, maar eerlijk gezegd vond ik het ronduiteen belediging om, net als de meest eenvoudigeverpakker die bij Van Slooten vertrekt, te wordenafgescheept met zo’n staartklok. Enigszins verbit-terd door het hele gebeuren en licht aangeschoten(er moest veel geklonken worden die avond),besloot ik de recepten van drie generatiesDouwenga uit de kluis mee te nemen, desnoods totin het graf. Als ze bij Van Slooten geen Douwengameer wensen, dan ook geen dropjes vanDouwenga. Een gedenkwaardige ochtend. Om eenbeetje gezelschap te hebben in deze moeilijke tij-

28

den, besloot ik in te trekken bij mijn ongetrouwdezuster Trijntje Douwenga te Warffum. Aangezienzij twee jaar eerder als administratief medewerkerbij Van Slooten was vertrokken, had ze al eenFriese staartklok in huis. Twee van die dingen iswat te veel van ’t goede, dus heb ik de mijne maargeschonken aan café Het Wapen van Warffum, teWarffum. In de jaren daarna heb ik mij toegelegdop het vervaardigen van scheepsmodellen. Ik had

29

DE SCHEEPSMODELLEN VANJochum Douwengavonden gretig aftrekover de gehele wereld

dat al enige tijd als liefhebberij en besloot mij meer gewoon volledig op toe te leggen. En ik magwel zeggen, niet zonder succes. De preciezedetaillering van mijn modellen werden geroemdtot in het verre Japan. Ik durf te beweren dat zede naam Douwenga daar nog steeds vol ontzaguitspreken.

Om kort te gaan, ik had een aardig lopendzaakje toen d’r op de tweede juli van het jaar1998 een modern uitziende wagen, ik vermoedvan Duitse makelij, voor m’n deur stopte. Ik wasnet bezig de mast van een Medemblikker plat-boomkotter te schuren. Een lange blonde man,goed in ’t pak gestoken, stapte uit de wagen. Hetwas alsof ik vijftig jaar werd teruggeslingerd ende grote Arie van Slooten op me af zag lopen.Maar dat was natuurlijk niet het geval. Het wasde jongste Arie van Slooten, die ik voor het laatstgezien had toen ie dertien was. Het is moeilijk tebeschrijven wat er door me heen ging in de paarseconden die volgden. Een Van Slooten komt nietzomaar langs, twaalf jaar nadat alle relaties zijnopgeschort. Maar aan de andere kant: als dejongste Arie van Slooten qua karakter maar half

30

zo veel leek op zijn grootvader als uiterlijk, dankon dit bezoek wel eens een geschenk uit dehemel zijn. Na wat gebruikelijke beleefdhedenbegon de jongste Arie te vertellen dat deAutodropjes in de vorm van een auto een door-slaand succes waren. Dat had hij me natuurlijkniet hoeven vertellen. Sinds mijn vertrek werd ikmet mijn neus op de feiten gedrukt als ik eens eensigaartje ging halen bij Boomstra & Zonen, waarer geen ontkomen aan die jolige verpakkingenwas. En dat schreeuwerige stemmetje van deradio en televisie had ik ook al iets te vaakgehoord. Zoals bekend ben ik ook nooit zo dolop de Autodrop-ontwikkelingen geweest, maarom nu meteen te gaan schreeuwen dat het ‘ver-boden zou moeten worden’, gaat mij wat ver.Maar om terug te komen bij de jongste VanSlooten: hoewel Autodrop dus een doorslaandsucces was, bleek er een toenemend verlangen bijhet publiek waar te nemen naar echte, ouderwet-se drop. De concurrentie was al begonnen en hij,de jongste Arie van Slooten, vond dat de VanSlooten Dropfabrieken niet mochten achterblij-ven in deze ontwikkeling. Hoewel ik vermoed dat

31

m’n handen wat trilden, ging ik onverstoord doormet het schuren van mijn mastje, maar van bin-nen sloeg mijn hart driemaal een klopping overvan opwinding. Want ik wist wat dit betekende.Dit betekende dat ze mij, Jochum Douwenga,weer nodig hadden, ja, zelfs niet konden missen.Even heb ik nog met het idee gespeeld om diearrogante Van Slootens eens een lesje te leren enelke medewerking te weigeren. Maar de voldoe-ning die wraak oplevert is van korte duur. Veelkorter in ieder geval dan de voldoening die eer-herstel oplevert. Bovendien klonk het zinnetje"Uiteraard zal Van Slooten nooit aangifte bij depolitie doen van het ontvreemden van waarde-volle archiefstukken" als een dreigementwaarvan ik de gevolgen niet zo nodig hoefde teweten. Ik heb nog wel wat van m’n werkvoor-waarden kunnen doordrukken. Ik had geen zinin een herhaling van de geschiedenis, waarbij ikin naam de leiding had, maar in praktijk nietskon doen. Ik weigerde ooit een dropje in de vormvan een auto te maken en ik eiste volledige zeggen-schap over welke drop er uitgebracht zou worden.De ‘smaaktest bij de consument’ die de jongste Van

32

Slooten suggereerde, zag ik aanvankelijk niet zo zit-ten. De drop die ik maak vindt immers iedereenlekker. Maar dat ik juist daarom een smaaktest niethoefde te vrezen, zoals de jongste Van Slootenopmerkte, was eigenlijk de spijker op de spreek-woordelijke kop. Onder het genot van mijn zusterskoffie, die altijd lichtjes naar chloor smaakt, schud-de ik de hand van de jongste Van Slooten op dezegedenkwaardige ochtend van de tweede juli 1998.Vanzelfsprekend heb ik de Medemblikker plat-boomkotter nog wel afgemaakt.

Het succesZoals te verwachten was, werden mijn

Oldtimers (noodgedwongen de naam van mijndropjes) een doorslaand succes. U weet het, achterelk dropje zit een verhaal, zeg ik altijd maar.Inmiddels heb ik drie dropjes op de markt gezet.De verhalen daarvan kunt u op de achterkant vande verpakkingen lezen. Ik ga hier niet nog eensherhalen hoe mijn grootvader, opgesloten op eenhouten plee op de Hindeloper kermis, zijn EchteMildzoute Hindelooper Ruitjes heeft verzonnen.Of hoe mijn vader aan het Harlingse zee-

33

34

mansleven de Echte Volzoete Scheepsknopendropheeft overgehouden. Of hoe ik in 1953 mijn voet-balclub SNEVO voor degradatie heb weten tebehoeden met mijn Echte Pittigzoete SnekerZoethoudertjes. Neen, dat kunt u beter zelf lezenop de respectievelijke verpakkingen van deze heer-lijke dropjes. Ik heb echter ik weet niet hoeveelandere dropideeën. Op de komende pagina’s zal ikvan een aantal daarvan het verhaal vertellen. Enwelke ingrediënten er zoal mee gemoeid zijn. Ik hebde meeste hiervan al eens aan Van Slooten verteld,

HET ORIGINELEONTWERPvan de Echtem i l d z o u t eHindelooperRuitjes anno 1896

maar die weigert ze allemaal uit te voeren. Vandaardat ik u aan het eind van mijn voorstellen zal vra-gen om me mee te helpen kiezen. Wellicht is er eendropje dat u koste wat kost aan de vergetelheid wilonttrekken. Met de juiste argumenten zal u dat luk-ken. En u schijnt er ook nog iets mee te kunnenwinnen. Maar daarover dus later meer.

Achter elk dropje zit een verhaal (1)De Echte Friese Neutjesdrop (anno 1938)Drop met een zweem van beerenburg.

Zoals gezegd was mijn vader een groot liefhebbervan beerenburg. Ik moet een jaar of 13 geweestzijn. Precies de leeftijd om dat spul interessant tegaan vinden. Soms dronk mijn vader er wel zo’nstuk of tien achter elkaar op, dus het moest lekkerzijn, dacht ik zo. Maar hoe ik ook smeekte, mijnvader weigerde me een slokje beerenburg te geven.Op een dag besloot ik m’n stoute schoenen aan tetrekken en gewoon eens, buiten medeweten van

35

mijn vader om, te proeven hoe dat goedje nusmaakte. Ik pakte de fles, deed wat in een drink-beker en nam een ferme slok. Alsof er eengloeiende soldeerbout in m’n keel vastzat, zo voel-de het. En ik proestte en hoestte dat het een aardhad. Deze geluiden trokken de aandacht van m’nvader die de keuken kwam in gerend. Overstelptmet schuldgevoel en met een stem als een schuur-machine legde ik m’n vader uit wat er gebeurdwas. Om redenen die ik toen nog niet begreep,barstte m’n vader in een onbedaarlijk lachen uit.Hij aaide me ruw over de bol en beloofde toen eendropje te maken met de smaak van beerenburg,maar de zachtheid van drop. De Echte FrieseNeutjes werden bijzonder populair bij de Friesejeugd die te jong waren om beerenburg te drinken,maar al oud genoeg om het wel te willen.

Achter elk dropje zit een verhaal (2)De Echte Leeuwarder Dravertjes (anno 1934)Bruine drop met salmiaksmaak.

36

Ik mag dan wel een keer een weddenschap heb-ben afgesloten, men kan de Douwenga’s moeilijkgokkers noemen. Toch waren mijn vader, mijngrootvader en ik vaak te vinden op de kortebaan-draverijen te Leeuwarden Zij het niet om tegokken. Ikzelf was nog klein en kwam vooral omnaar de paarden te kijken. Maar mijn vader engrootvader kwamen er om te handelen. En welmet de heer Paulus T. Scheffer die aan VanSlooten Dropfabrieken de salmiak leverde. Mijnvader en grootvader hadden van de grote VanSlooten zelf de opdracht gekregen om op te lettenwanneer de heer Scheffer eens op het goede paardhad gewed. Scheffer hield namelijk wél van gok-ken en als hij won kon dat zeer gunstig uitvallenvoor de inkoopprijzen. Zo ook op de derde juli1934. Scheffer had naar verluid al zijn geld gezetop Walküre Ventura III. Mijn vader had net ach-ter Scheffer postgevat toen Walküre als eersteover de finish kwam. De juichende linkervuistvan Scheffer schampte de kaak van mijn vader dieenige pijn veinsde. Met een mengeling vanschuldgevoel en voornamelijk overwinnings-vreugde beloofde Scheffer dat hij de volgende

37

lading salmiak voor eigen rekening zou nemen.Van Slooten was zo verheugd dat hij besloot dezedag met een dropje te eren. Waarop mijn vader deEchte Leeuwarder Dravertjes met pittige salmiak-smaak suggereerde.

Achter elk dropje zit een verhaal (3)De Echte Zoete Karpergriotten (anno 1933)Dropjes met een donkergrijze, zachte griotstruc-

tuur, maar heerlijk zoet. Afgestrooid met kaneel.

In feite is dit het eerste dropje dat ik ooit hebverzonnen, op achtjarige leeftijd wel te verstaan.Het was een warme zondagnamiddag in denazomer van 1933 toen ik samen met mijn vaderzat te vissen in de Tjonger. Mijn vader had eenzelfvervaardigd, klassiek zakje zoute griottenvoor me meegenomen. Ik was jong en kon desmaak van zoute drop nog niet zo goed appre-ciëren Misschien was het de zon die de hele tijdop m’n kop had gestaan, misschien was het datde vissen niet zo goed wilden bijten, maar het

38

39

ongenoegen dat ik aan de zoute griotten beleef-de, kon ik niet onder stoelen of banken steken."Ze zijn veel te zout, papa", schijn ik meermaalsgezegd hebben. Mijn vader was van het zwijgza-me soort, maar zei na verloop van tijd toch:"Zou ik dan eens zoete griotten voor je maken,met kaneel erover?" Nou, daar had ik wel orennaar. Ik mocht zelfs verzinnen welke vorm mijnnieuwe dropjes kregen. Terwijl ik aan het naden-ken was, bemerkte ik ineens dat m’n dobberbewoog. Ik riep m’n vader en samen sleurden weeen knoert van een karper uit het water. "Zo’nvorm moet het dropje krijgen, vader", zei ik wij-zend naar de vis. Twee maanden later had ikm’n eerste, zelfbedachte dropje in handen. Desmaak was onovertroffen. Het dropje werd ergpopulair bij de Friese jeugd. En bij de ware vis-liefhebber natuurlijk.

Achter elk dropje zit een verhaal (4)De echte Drop Dam Schijfjes (anno 1964, nooit

uitgevoerd)Zwarte dropschijfjes en witte mintschijfjes.

Eigenlijk loop ik met dit dropidee al zo’n 38jaar rond. In de jaren ’60 heb ik het voorgelegdaan Arie van Slooten jr, maar die zag er geenbrood in. Kennelijk zelfs geen drop. Ik kwam ophet idee tijdens een potje dammen met mijn goedevriend Manus Posthuma. We zaten bij hem thuis.Toen we zijn damspel openden, bemerkten we dater enkele damstenen misten. Zowel bij zwart alsbij wit. Manus wist bij Bonifatius niet waar diesteentjes nu gebleven konden zijn. En terwijl hijtevergeefs zocht, haalde ik m’n zakken leeg, waarik wat Echte Friese Muntdrop en een rolletjepepermunt vond. Hoe toevallig, dacht ik en zeitegen Manus dat hij zijn zoektocht kon staken.Manus speelde met wit, ik met zwart. Beidenhadden we al meerdere stenen van elkaar gesla-gen, toen ik met een van mijn stenen aan Manus’

40

kant van het bord geraakte. De damspelregelszeggen dan dat je recht hebt op een steen bovenop jouw steen, zodat je niet meer met één plaats-je tegelijk hoeft te schuiven, maar met zoveeltegelijk als je zelf wilt. Een aanzienlijk voordeel,zoals u wel begrijpt. Echter, Manus had al mijngeslagen damstenen opgegeten. Zou het nietgeweldig zijn, dacht ik toen en denk ik nu nogsteeds, om een heel damspel, bestaande uit drop-en muntschijfjes, in één verpakking te stoppen.En dat je die verpakking uit elkaar kan halen,zodat het een echt dambord wordt. Ja, mensen,dat zou geweldig zijn.

Achter elk dropje zit een verhaal (5)De Echte Zachte Friese Kermismeiden (anno

1921)Zachte, zoete bruine drop.

Mijn vader kon altijd uren over de kermissenvan vroeger vertellen. Zoals elke jongen van zijn

41

42

leeftijd, had Douwe als jonge tiener een grootontzag voor het kermisvolk. Alle meisjes van hetdorp vielen als een blok voor de kermisjongens.Die net deden alsof ze al die vrouwenaandachtniet nodig hadden. Schijnbaar achteloos liepen zerond, zo nu en dan een knipoog gevend. Met hetnodige gegiechel tot gevolg. Mijn vader en zijnvrienden begrepen niet echt goed wat die kermis-gasten in die dorpsmeisjes zagen. Als je zag watvoor vrouwelijke leeftijdsgenoten zijzelf rondhadden lopen... Dat waren al echte vrouwen tenoemen. Met alle volumineuze vormen op degoede plaats, zal ik maar zeggen met het risicoom denigrerend over te komen. Eentje spande dekroon. Trijntje Tichelaar was haar naam, maariedereen noemde haar Tetje (waarom, daar heb ikzo wel m’n ideeën over, maar dit is niet de plaatsom die uit de doeken te doen). Mijn vader zaghaar voor het eerst op de Harlingse kermis, in dezomer van 1908. Minstens met tien man waren zehaar verschijning aan het aangapen toen WillemHartstra, toch al vaak de meest vrijpostige van hetstel, uitslaakte: "Daar zou ik best eens in willenbijten." En dat moest iedereen beamen. Elk jaar

zagen ze haar weer, en elk jaar bleef het bij aan-gapen. Mijn vader kon enkel maar dromen hoedat wulpse vrouwenvlees aanvoelde. Hij zou hetlater nog vaak verzuchten, zelfs met mijn moedererbij. Die dat maar liet voor wat het was, hoewelze het niet graag hoorde. In 1921 eerde mijn vaderTrijntje Tichelaar door de woorden van WillemHartstra letterlijk te maken en haar beeltenis ineen zacht, volzoet bruin dropje te gieten.

Achter elk dropje zit een verhaal (6)De Echte West-Friese St. Maarten Drop (anno

1950)Zoete, rode drop.

In 1949 had ik een maand lang een soort vandropblokkade. Werkelijk niets wilde me te bin-nen schieten dat tot een interessant dropje konleiden. Ik besloot maar eens van de gelegenheidgebruik te maken om Tante Jetske en oom Polop te zoeken, die na de oorlog de Zuiderzeewaren overgestoken en naar West-Friesland

43

waren geëmigreerd. Het was in de week van Sint-Maarten, Heel de familie, met kinderen van 6 en8 jaar, was door het dolle heen. Ik was niet zo inde stemming voor al dat gedoe en zo kwam hetdat ik op 11 november alleen thuis bleef. Ennatuurlijk werd er toen geklopt. Ik deed open.Voor me stonden vijf kindertjes (met een moedererachter) die enigszins onverstaanbaar een melo-dietje begonnen te mompelen. Daarna hielden zeme een zakje voor. Ik doorzocht m’n zakkenwaarin ik meestal wel wat dropjes had, maarniks. "Even wachten, jongens", zei ik tot de kin-deren en ging het huis doorzoeken. Alle kastjesging ik af, maar niks, helemaal niks. Toen ikterugkwam stonden de kindertjes er nog steeds,de moeder had ondertussen een sigaretje opge-stoken. "Het spijt me, jongens, maar ik kan geensnoep vinden", stamelde ik. De moeder keek mekwaad aan, gooide haar sigaret op de grond enzei tegen de kinderen: "Kom mee, hier hebbenwe niks te zoeken." Met gebogen hoofdjes zagik de kinderen het pad aflopen. Dit mochtnooit meer gebeuren, nam ik mij voor en ginggelijk aan het werk. Volgend jaar zou ik terug-

44

komen met heerlijk zoete rode drop in de vormvan Sint Maarten die zijn kleed door de helftsnijdt voor een arme drommel.

Achter elk dropje zit een verhaal (7)De Echte Zoete Taaie Jeentjes (anno 1954)Drop, gecombineerd met gebrande suiker.

De Elfstedentocht van 1954, wie herinnert hemzich niet. Zelden had koning winter zijn regeerpe-riode zo streng geëindigd. Het vroor dat hetkraakte van eind december tot over half febru-ari. Oren werden ingepakt, tongen vroren vastaan gietijzeren ophaalbruggen en schaatsen wer-den uit het vet gehaald. Geen rayonhoofd dienaam waardig kon een bezwaar hebben tegeneen Elfstedentocht. Uiteindelijk werd de derdefebruari 1954 geprikt als de dag om de tocht dertochten te rijden. Het was de Elfstedentocht diena zeven uur en 35 minuten, met een halfbevro-ren bovenlip werd gewonnen door Jeen van denBerg. Op Friese doorlopers uiteraard. Volgens

45

mij heb ik nooit meer waardering voor eensportprestatie gehad dan voor deze. Een dropjeleek me een mooi eerbetoon. Ik had gehoord datsporters energie kregen van suiker, dus leek mijeen zoet, op gebrande suiker gebaseerd dropjewat dat betreft zeer gepast. Verder vond ik datde schaatsers er lang mee moesten kunnen doenen bovendien leek mij het begrip ‘taai’ erg goedpassen bij een doorzetter als us Jeentje. Vandaarde Echte Zoete Taaie Jeentjes in de vorm van eenFriese doorloper. Overigens werd het dropje,eind jaren ’50, vooral populair in de Friese voet-balwereld. Met name Abe Lenstra schijnt er zeerover te spreken te zijn geweest.

Achter elk dropje zit een verhaal (8)De Echte Zeeuwse Salmiak Decimeter Drop

(anno 1932)Kleine, zachte dropveter met pittige salmiaksmaak.

Mijn vader heeft dit dropje deels uit ergernisdeels uit wraak bedacht. Uit ergernis aan de infe-

46

rieure drop van de dropveters die je op de kermisaantrof. En uit wraak vanwege een gebeurtenisdie zich afspeelde tijdens onze vakantie inZeeland in de zomer van 1932. In een winkeltjete Zierikzee had mijn moeder een lap stof vantwee meter gekocht voor een jurkje dat ze thuis inFriesland zou gaan maken. Waarschijnlijk washet stof die in Friesland nergens te vinden is,anders weet ik ook niet waarom je in Zeelandstof voor een jurkje zou kopen, maar dat is evenbezijden de kwestie. Mijn moeder had er geenacht meer op geslagen totdat we weer thuis inFriesland waren. Bij het nameten bleek de lap stofin plaats van 2.00 meter slechts 1.80 meter temeten. Zo maakte mijn moeder, tot haar schande,het eerste korte rokje dat in Friesland te zien was(niet dat ze het ooit droeg, maar het hing wel inhaar kledingkast). Na dit voorval is het begrip‘een Zeeuwse decimeter’ binnen onze familie eengevleugelde uitspraak geworden voor alles eniedereen die te zuinig was. Kennelijk vonden zedit in Zeeland geen enkel bezwaar (wellichtwaren ze zelfs gevleid), want de drop is daar tien-tallen jaren een groot succes geweest.

47

Achter elk dropje zit een verhaal (9)De Echte Zachte Kruizemunt Friese

Koetjesdrop (anno 1746, verbeterd in 1956)Kleine zwartglanzende koetjes met klassieke drop-

smaak en een vleugje mint.

Al eerder in dit boekwerk heb ik verteld dat koe-tjesdrop al sinds mensenheugenis verkrijgbaar is inFriesland. Naslagwerk leert dat de eerste beschrij-vingen opdoemen in het jaar 1746. In die tijdschijnt de drop- en suykerwerckerij Dolstra &Daelenhout te Drachten ermee begonnen te zijn enhet groot te hebben gemaakt. Het was altijd hardedrop geweest, het Friese equivalent van deHollandse katjesdrop. Maar men hield ervan, zijhet niet iedereen... Eerder in dit boekwerk heb iknamelijk ook verteld dat mijn grootvader de Friesekoetjesdrop nooit als echte drop heeft willen erken-nen. En om mijn grootvader te eren, heeft ook mijnvader altijd geweigerd koetjesdrop te maken. Eneigenlijk was ook ik van plan nooit aan de koetjes-drop te beginnen. Totdat ik ze in 1956 in mijn

48

schoot geworpen kreeg. Wegens gebrek aan succesen opvolging moest Dolstra & Daelenhout z’n deu-ren sluiten en kon ik voor een prikje hun licentiesopkopen. Toch zat het me wel dwars. Mijn voor-ouders waren immers allemaal zo faliekant tegenkoetjesdrop geweest. De enige mogelijkheid die ikzag, was om er alsnog echte drop van te maken,volgens de dropeisen van de Douwenga’s. Ik gaf dekoetjes een iets zachtere bite, maakte ze iets zoeteren voegde er een zweem van kruizemuntextract aantoe. Voor de natuurbarbaren onder u: kruizemuntis een plantje dat ’s zomers rijkelijk aan de oeversvan de slootjes rond Jirnsum groeide.

Achter elk dropje zit een verhaal (10)De Echte Zaanse Nootmuscaat Molentjes (anno

1934)Zoete, zachte drop met een vleugje laurier afge-

strooid met kaneel en een heel klein beetjenootmuskaat.

49

Nadat door mijn toedoen de ZoeteKarpergriotten succesvol op de markt warengebracht, begon ik mij vaker te bemoeien metmijn vaders dropkunsten. Ik zat in de vierde klasvan lagere school Uilenhof, toen meester BoukeBokkinga ons over de Zaanse nootmuskaatmo-lens vertelde. Hij vertelde verder over devermeende geneeskrachtige werking van noot-muskaat toen ik het idee voor dit dropje kreeg.Nu mijn aandacht voor de les definitief was ver-slapt, begon ik molentjes te tekenen. Nadat deschool was uitgegaan, rende ik linea recta naarmijn vader en liet hem mijn molentjes zien. Ik zeihem dat het me heel lekker leek, dropmolentjesmet nootmuskaat. Mijn vader vond dat dit ideeeen uitwerking verdiende en een aantal wekenlater kwam hij met de molentjes aanzetten."Alsjeblieft", zei hij, "Zaanse molentjes metnootmuskaat." Zo trots als een pauw heb ik mijndropjes de volgende dag in de klas uitgedeeld. Ikkreeg toen nog ruzie met Siep Dalstra die beweer-de dat de molentjes naar kaneel in plaats van naarnootmuskaat smaakten. Thuisgekomen verteldeik mijn vader over de belachelijke beschuldiging

50

van Siep. Mijn vader zei dat hij tot zijn spijtmoest bekennen dat Siep de waarheid hadgesproken. De nootmuskaat was echt doorkaneel vervangen. Voor het eerst in mijn levenwas ik teleurgesteld in mijn vader. Later begreepik dat hij het uit liefde had gedaan. Evenwel hebik in 1955, toen ik het zelf voor het zeggen had,toch een vleugje nootmuskaat toegevoegd.

Achter elk dropje zit een verhaal (11)De Echte Harlingse Platte Schuiten (anno 1952)Vrij grote, bruinkleurige dropjes met uitgesproken

honingsmaak, zacht maar een beetje taai.

Hoewel een ‘burn-out’ anno 1952 nog nietbestond, had ik toch het gevoel dat ik er eens vantussen moest. Na de dood van mijn vader in 1948had ik niets anders gedaan dan hard werken, ikmoest echt eens rust nemen. Ik besloot naarTerschelling te gaan. Dat is op zich lekker dicht-bij, dus als er iets bij Van Slooten gebeurdewaarvoor mijn aanwezigheid noodzakelijk was,

51

dan was ik in principe zo terug. Mocht ik nietnodig zijn, dan zou ik een week lang rust en vredehebben. Ik had mij voorgenomen mij niet metdrop bezig te houden deze dagen. Maar het bloedkruipt waar het niet gaan kan. Het begon bij deoversteek. Dat gebeurde in die tijden op platteschuiten die vertrokken vanuit Harlingen. Heteerste halfuur stond ik op het dek. Het weer datik had uitgekozen om m’n eerste vakantie in jarendoor te brengen, was niet bepaald ideaal vakan-tieweer. Ik liet de striemende regen en hetopspattende water mijn gezicht zandstralen enprobeerde met dichtgeknepen ogen naar de ein-der te turen. Het had wel wat, zo’n gevecht metde elementen, maar na een half uur begon ’t metoch wat teveel te worden. De angst bekroop medat ik blijvende putjes in m’n gezicht zou krijgenen ik besloot het benedendek maar eens met eenbezoek te vereren. Binnengekomen begon m’nhuid te tintelen. Eerst pijnlijk, toen aangenaam.Ik dronk een thee met honing en bemerkte hoe-zeer de hier heersende gezelligheid in schrilcontrast stond met de gure woestenij van boven-deks. Dat bracht mij op het idee van een dropje

52

dat hard van buiten, maar zacht van binnen was.De rest van mijn vakantie ben ik bezig geweest ditdropje uit te werken, met de Echte honinggevul-de Harlingse Platte Schuiten als gevolg.

Achter elk dropje zit een verhaal (12)De Echte Schiedamse Brandewijn Kikkers

(anno 1923)Een frisse goudgele gum, zoet met een licht bittere

zweem van alcohol.

In de tijden dat mijn vader zijn gloriedagen bijVan Slooten beleefde, zeg maar de jaren twin-tig, kwam er geregeld werkbezoek. En nietalleen uit Nederland. Nee, zelfs uit Engelandkwam men om te zien hoe mijn vader die over-heerlijke dropjes nu maakte. Zo kreeg mijnvader ook zogeheten winegums te proeven,fruitige dropjes op wijnbasis gemaakt, die deEngelsen hadden meegenomen om te laten ziendat zij ook wel wisten wat lekker was. "Daarhoeven wij hier niet voor onder te doen",

53

schijnt mijn vader te hebben gezegd nadat deEngelsen weer vertrokken waren, eind septem-ber 1922. Hij trok z’n zondagse pak aan, namde trein naar Stavoren, de boot naarEnkhuizen, de trein naar Amsterdam en vandaar uit de trein naar Schiedam. Alwaar hijintrek nam in hotel Christoffel. De volgendedag vervoegde hij zich bij de toenmalige‘Genever en Likeurstokerij de Kikker’ (ver-woest na een brand in 1936). Na een middagproeven koos mijn vader voor de brandewijnmet suiker. Hoewel iets aangeschoten wist hijde onderhandelingen toch naar zijn hand te zet-ten. Hij hoefde niets voor de licentie te betalen,mits de brandewijngums de vorm van de naamvan de stokerij zouden krijgen. De volledigenaam was dan wel ‘Genever en Likeurstokerijde Kikker’, mijn vader besloot dat een kikkermoest voldoen.

Achter elk dropje zit een verhaal (13)De Echte Licht Gekruide Enkhuizer Pareltjes

(anno 1917)Kleine, hoogglanzende knikkertjes. Stevig, maar

54

met een zachte bite. Aangenaam licht gekruid metfoelie, venkel en laurier. In verschillende maten.

Volgens de overlevering is dit het eerste dropjedat mijn vader geheel eigenhandig heeft bedacht.Hij was nog in opleiding bij zijn vader en werd ergeregeld op uitgestuurd om ‘grondstoffen’ te gaanhalen in het verre Amsterdam. Zo kwam het datmijn vader geregeld op de boot van Stavoren rich-ting Enkhuizen zat. Op een mooie dag, ergens inapril 1917 als ik mij goed herinner, ontmoettemijn vader op zijn boottocht een oud Indië-gan-ger. De man had duidelijk een rijk leven achter derug, waarin veel was gebeurd, maar moest nu zijnbrood verdienen door zijn eigen bezit te verko-pen. Hij toonde mijn vader een handvolbloedkoralen rond geslepen kralen en bood ze tekoop aan. Enkhuizer Pareltjes werden de steentjesgenoemd, vertelde de oud Indië-ganger. Eerlijkgezegd weet ik niet of mijn vader de pareltjesgekocht heeft, maar ik weet wel dat mijn vaderzich door dit voorval heeft laten inspireren tot het

55

creëren van een uiterst smaakvol, klassiek gewor-den dropje. En om de oud Indië-ganger te erenhad mijn vader ze een beetje uitheems gekruid.Het laat maar weer eens zien hoe vooruitstrevendmijn vader dacht binnen het dropgebeuren.

Achter elk dropje zit een verhaal (14)De Echte Stoofpeertjes van Buurvrouw Stien

(anno 1989)Zachte, zoete dropjes met kaneel/wijn/perensmaak.

Ik mag dan wel gedurende vijftien jaar op non-actief zijn gezet waar het dropmaken betreft, ditbetekent niet dat ik nooit meer aan drop dacht.Integendeel, ik heb nog tientallen dropjesbedacht. De Echte Stoofpeertjes van BuurvrouwStien is echter een van de weinige dropjes die mezijn bijgebleven. Hoewel dat vooral komt doorStien die mij er ongeveer elke week aan weet teherinneren, zo trots is ze dat ik een dropje naarhaar vernoemd had. Dat het dropje nooit in pro-

56

ductie is geweest, deed en doet er kennelijk niettoe. Het dropje ontstond in het jaar dat mijn zus-ter een reis naar Maastricht maakte om daar eenvriendin van vroeger op te zoeken. Zoals te begrij-pen, had ik niet zo’n zin om een week langdagelijks voor mezelf te koken, vandaar dat ikmezelf zo nu en dan bij buurvrouw Stien uitno-digde voor een goed avondmaal. Haar koffie isvan twijfelachtige aard, haar stoofpeertjes echterzijn niet te versmaden. En als ik iets weet te waar-deren, dan zeg ik dat ook. "Hm", zei ik. "Vind jem’n stoofpeertjes lekker?", vroeg Stien. "Jaja", zeiik. En toen begon ze een heel verhaal over de ont-staansgeschiedenis van de peertjes. Dat het eenfamilierecept was op basis van rode wijn, kaneelen natuurlijk peer. In het halfuur dat ze nodig hadom haar verhaal te vertellen, had ik het dropjebedacht. "Dit is de mooiste dag uit m’n leven", zeize toen ik mijn bedenksel kenbaar maakte.

57

Achter elk dropje zit een verhaal (15)De Echte Urker Hete Bliksems (anno 1918)Zeer verfrissend dropje, gebaseerd op menthol,

eucalyptus, salmiak en zwarte peper.

In zijn jonge jaren bracht mijn vader zijn vakan-ties met enige regelmaat door op Terschelling. Hijlogeerde dan altijd in hotel De Wadlooper, waarook menig Urker visser zijn nacht doorbrachtwanneer het weer te bar was om terug naar Urkte keren. Mijn vader was gefascineerd door deruige, stoere Urker vissers en luisterde maar al tegraag onder het genot van een beerenburg naarhun verhalen vol zilte ontbering. Aan één dingergerde hij zich echter mateloos: de smerigegewoonte van het pruimen die de mannen had-den. Net zelden spogen de mannen naast de poten bleef er een natte, zwarte plek op de houtenvloer zichtbaar. Jong en naïef als mijn vader was,besloot hij daar iets aan te doen en bedacht hijeen dropje voor vissers, zo sterk en stoer dat hetpruimen ermee vergeleken een kinderachtige

58

bezigheid was. Het heeft niet zo mogen zijn. Devissers bleven pruimen en schakelden later overop zware shag. Het dropje was dan wel weerrazend populair bij Groninger studenten die hetgebruikten om hun alcoholkegels te maskeren.

Achter elk dropje zit een verhaal (16)De Echte Heerenveense Kaatsballetjes (anno

1901)Hard van buiten, zacht van binnen. Appel, peren

en kruisbessensmaak.

Weinig mensen weten dit maar mijn grootvader,Lieuwe Jolle Douwenga, was een fervent en zeerfanatiek kaatser. Was hij geen dropmaker gewor-den dan had hij zeker een professionelekaatscompetitie op touw gezet. Tijdens de velewedstrijden die mijn grootvader heeft gespeeld,konden zijn emoties huizenhoog oplopen. En tus-sen de wedstrijden door zat hij zich bijna letterlijkop te vreten van de zenuwen. Of beter gezegd: hij

59

zat de veter van het zakje waarin hij zijn kaats-ballen hield op te vreten. Toen hij daar een keerop attent werd gemaakt tijdens het straatkaats-toernooi van Heerenveen, bedacht mijngrootvader dat het misschien verstandig was eendropje te maken waarmee hij zijn zenuwen inbedwang kon houden door erop te zuigen. Zobedacht hij de Heerenveense Kaatsballetjes. Hardvan buiten, zacht van binnen en in de smakenappel, peer en kruisbessen. Je kon erop zuigen enkauwen, bovendien zouden deze snoepjes het sui-kerpeil op peil houden. Het volgende toernooi,dat in Drachten werd gehouden en waar hij tegenzijn vroegere leermeester/werknemer Dreunhuizenmoest spelen, heeft mijn grootvader naar eigenzeggen weten te winnen door de rustgevende wer-king die alleen al uitging van de wetenschap dathij de snoepjes bij zich had.

60

Achter elk dropje zit een verhaal (17)De Echte Ekster Pepermunt Drop (anno 1965)Zachte, zoete drop in combinatie met harde, frisse

pepermunt.

Dit is een van die dropjes die volgens Arie vanSlooten jr. een grote mislukking was, omdat "deconsument de combinatie zachte drop en hardepepermunt niet kan bevatten." Regelrechteonzin, als u het mij vraagt, maar niemandvraagt mij ooit wat. Zeker Arie van Slooten jr.vroeg mij nooit wat. En als hij al iets vroeg, danluisterde hij nooit naar wat ik antwoordde.Maar goed. Ik kwam op dit dropje in de weekvan 7 april 1965. Ik had gemerkt dat de helftmijn georven zilveren theelepeltjes uit mijn keu-kenlade waren verdwenen. Eigenlijk verdacht ikmijn zuster Trijntje van de diefstal, aangezien zijde enige was die mij onlangs met een bezoekhad vereerd. Met een smoesje nodigde ik haarnog een keer uit. Zogenaamd nonchalant had ik

61

mijn keukenlade opengezet om het gemak tevergroten. Ik nam plaats met uitzicht op de keu-ken en nuttigde een kopje thee met mijn zuster.Het was mooi weer voor de tijd van het jaar, ikhad m’n keukendeur opengezet. Voor de tweedemaal had ik mijn zuster thee ingeschonken toenik ineens een ekster over mijn aanrecht zag hup-sen. Met de theepot in de hand sloop ik naarm’n keuken toe en zag hoe de ekster zich rich-ting mijn keukenla bewoog. Het beestje wasvlakbij toen ik ineens kwam binnengestormd.Van schrik vloog de ekster eerst tegen het raam,alvorens naar buiten te vluchten. Die kwam nietmeer terug. Maar hij had wel twee veertjes ach-tergelaten, een pikzwarte en een spierwitte. "Alsdaar geen succesvol dropje inzit", dacht ik bijmezelf, "dan eet ik mijn wollen sokken op."

U mag ook wel eens een handje helpenWel, dit was het dan zo’n beetje. Uiteraard

kan ik nog uren doorgaan. Aanvankelijk was ikdat ook wel van plan. Mij was immers gezegddat ik een boek mocht schrijven. Maar zoals uwellicht al heeft gezien meet dit ‘boek’ een scha-

62

mele 11 x 9 cm en dan kunnen we bezwaarlijkvan een boek spreken. (Bedankt Firma vanSlooten!). Vandaar dus dat ik genoodzaakt wasom slechts van 17 (van de in totaal 134) drop-jes het verhaal dat er achter steekt te vertellen.Mijns inziens behoren de 17 die ik heb verkozentot de lekkerste dropjes die deze wereld ooitheeft mogen proeven. Maar binnen onbepaaldetijd moet er toch echt eentje uitgekozen wordenom weer in productie te gaan. U begrijpt wel-licht dat het me aan het hart gaat om uit dezetoch al krappe selectie er maar eentje te kiezen.Daarom dat ik uw hulp inroep bij deze. Wellichtdacht u tijdens het lezen ineens: nou, dat is nueen dropje waar ik al jaren op aan het wachtenben. Meld ons dan even in een brief welk drop-je volgens u in productie genomen moet wordenen waarom. (Stuur uw brief naar J. Douwengap/a Van Slooten’s Dropfabriek, afd. Oldtimers,Antwoordnummer 90350, 9010 VA Jirnsum)Het is namelijk zo dat de beste, leukste of origi-neelste argumentatie beloond wordt met eenheuse prijs.

63

Ja echt, u kunt een prijs winnenElke maand zal een jury bestaande uit mijn

buurvrouw Stien, Luwe Gratema (eigenaar vancafé ’t Koetske) en ondergetekende (JochumDouwenga dus) de brieven lezen en beoordelen.Iedere inzender krijgt een persoonlijke brief vanmij terug. De leukste briefschrijver krijgt eenecht ‘luxe weekeinde te Friesland’ aangeboden.Wellicht dat ik nog even langskom. Mocht iktijd over hebben natuurlijk. ’t Is namelijk weeraardig druk de laatste tijd. Nu ik eraan denk, ikmoet nu echt stoppen en weer aan ’t werk gaan.Er moet drop gemaakt worden!

64

EEN VAN DEMOGELIJKE verblijfplaatsenvoor een echtluxe weekeindete Friesland

In Drop of Dronder verteltJochum Douwenga, dropma-ker bij de Firma van Slooten teJirnsum, op zijn eigen onna-volgbare wijze het

levensverhaal van zijn vader, zijn grootva-der en hemzelf. Dankzij de nooit eerdergepubliceerde verhalen achter 17 in hun tijdzeer succesvolle dropjes, mag Drop ofDronder met recht een uniek documentworden genoemd.

De pers over Drop of Dronder:“Met Drop of Dronder toont JochumDouwenga zich een uiterst origineel verteller.Met gevoel voor detail en voor de kleine dingen des levens.”Siep Brasem in Ut Heegertje

“In een woord prachtig mooi.”Tjerk van Rossum in De Dropeter

“Dat oude mannetjes oeverloos kunnendoorzeuren over vroeger, is algemeenbekend. Maar de heer Jochum Douwenga spant de kroon.”J. Belsinga in De Dokkummer Courant