Dr. Frederike Jörg

Senior onderzoeker GGZ Friesland

Postdoc ICPE/UMCG

Verbeteren van de leefstijl van

langdurig opgenomen GGZ-patiënten

Leefstijl VT Wonen?

Leefstijl Way of life?

Leefstijl Levensfase?

Gezonde leefstijl:

gezond eten en voldoende bewegen

Schizofrenie en mortaliteit

Metabool syndroom

Criteria:

- Te grote buikomvang

- Te veel triglyceriden

- Te laag HDL-cholesterol

- Te hoge bloeddruk

- Te hoog HbA1c

Prevalentie:

- In algemene bevolking ~20% (en stijgend!)

- GGZ populatie: 30-40%

- GGZ verblijfspopulatie: 50% (PHAMOUS)

Risicofactoren metabool syndroom

• Gebruik antipsychotica

• Te weinig beweging

• Roken, drugs, alcohol

• Ongezonde voeding

• Slechte zelfverzorging

• Stress

• Genetica: link schizofrenie en DM

De verblijfs GGZ:

een ongezonde omgeving

• Beperkt aanbod sportactiviteiten

• Activiteiten/dagbesteding niet verplicht

• Weinig zelf koken, zelf boodschappen doen

• Centrale keuken serveert ongezonde producten

• Overvloedig aanbod ongezonde tussendoortjes

• Met de bus naar het werk

• Schoonmaakdienst maakt kamers schoon

Houding en verwachtingen

• Wat verwachten we eigenlijk van cliënten?

• Autonomie?

• Rehabilitatie?

• Wat is de eigen gezondheid van hulpverleners?

• En hoe groot is hun kennis over gezondheid?

• Hoe groot is de groepsdruk?

Leefstijlinterventies in de GGZ?

• Ongezondheid meten = ook behandelen

• Behandelen met leefstijlinterventie, want:

– leefstijlinterventie net zo effectief, maar veel goedkoper dan medicatie (in algemene bevolking)

– tot nu toe slechte communicatie met huisarts

• Patiënten zijn zich bewust van ongezondheid

• Patiënten zijn gemotiveerd daar wat aan te doen

• Voor de scepticus:

• Interventie = meer activiteiten = invulling lege dagen

• Maar: is een leefstijlinterventie wel effectief bij langdurig zorgafhankelijke patiënten?

• 16 studies (N=11 - 130); 10 RCTs

• Gericht op ‘counseling’ (dieet en beweging)

• Duur interventie: 10 weken – 18 maanden

• Resultaten:

– Gewicht ↓

– Risicofactoren ↓ bij langere duur interventie

• Conclusie: ‘gedragstherapeutisch programma gericht op

gewichtsverlies kan effectief zijn in het voorkomen van door

antipsychotica toegenomen gewicht’

• 3 studies (N= 61, 13, 10)

• Yoga vs exercise, wandelen, fitness/aerobics

• Duur interventie: 12-16 weken

• Resultaten:

– Verbetering negatieve symptomen

– Verbetering fysieke conditie

• Conclusie: nog te weinig en te kleine studies voor definitief

oordeel over effect

• 23 studies (N= 8 - 309); 9 RCT’s

• Nadruk op kennisoverdracht en motivatie

• Duur interventie: 30 minuten – 52 weken

• Resultaten:

– gewicht ↓ in 10/18 studies;

– cardiovasc. risicofactoren ↓ in 7/13 studies

• Conclusie: gecombineerde leefstijlinterventie lijkt veelbelovend in de behandeling van somatische klachten SMI patiënten

• Meer aandacht nodig voor implementatie in dagelijkse praktijk

• 8 RCTs (N = 10 - 128)

• Wandelen, fitness, aerobics, yoga

• Duur interventie: 1 sessie – 6 maanden

• Resultaten:

– gewicht ↓, risicofactoren ↓

– psychiatrische sx ↓, functioneren ↑

• Conclusie: Bewegingsgerichte interventies positief effect, maar

aantal studies is beperkt, kleine N, en inhoud interventies divers.

• Grotere studies zijn nodig met langere follow up en duidelijk

omschreven interventie

Financiering:

Doel en werkwijze ELIPS • Deelnemers: 500 BW en KW bewoners van

GGZ Friesland en Lentis

• Opzet: Cluster gerandomiseerde trial

• Doel: Stimuleren gezonde leefstijl bij bewoners

• Interventie: 3 maanden; 9 maanden monitoren

• Door: Leefstijladviseurs i.o. Hanze Hogeschool

• Metingen: T0 - T3mnd - T12mnd

* Lichamelijk (metabool syndroom parameters)

* Psychosociaal (pos & neg sx, kvl, funct.)

* Voeding en beweging (oa fitheid)

* Zorgconsumptie

• Personeel: Kennis, attitude, self efficacy gezonde leefstijl

ELIPS: 3 uitgangspunten

1. Interventie gericht op team

2. Creëren gezonde leefomgeving

3. Small change approach

ELIPS: vooral veel DOEN

Ingrediënten interventie

• Beweeg- en sportactiviteiten

• Workshops over gezond kopen, koken en eten

• Informatie overdracht

• Motiverende gesprekken

• Gezonder maken van omgeving

Motiverende

gesprekken

Gezondere leefomgeving

• Kantine, restaurant

• Tussendoortjes

• Keukenkastjes

Workshops over voeding

• Suikerklontjes test

• Smoothies maken

• Groentequiche maken

• Gezonde lunch

• Naar de markt

• Alternatieven uitproberen

• Spelletjes over voeding

• Recepten uitdelen

Beweeg- en sportactiviteiten

• Wandelen

Bewegen en sporten

• Huishoudelijke taken

Bewegen en sporten

Bewegen en sporten

Bestendiging activiteiten

• Informatie (posters, flyers)

• Continuïteit

• Monitoring

Ervaringen tot nu toe: START • Leefstijl ècht heel ongezond

– Ontbijten met chips

– Om 10 uur de frituur aan

– Pizza bestellen na ‘tafeltje dekje’

• Teams en bewoners enthousiast

– ‘Basiszorg’; ‘hernieuwde aandacht’ etc

• Veel beren op de weg (externe oorzaken)

– Geen formatie, geen indicatie, geen geld, geen activiteiten, geen zaal, etc etc etc

Ervaringen tot nu toe: INTERVENTIE

• Veel intiatieven:

• Wat doen de bewoners:

– snackbars langs om soort frituurvet

– smoothies verkopen aan personeel

• Maar ook:

– Eigen hagelslag meenemen naar de lunch

Omgeving wordt gezonder:

• Wat doet het personeel?

– Dienstrooster aanpassen

– Voorraadkasten op slot

– Bestellijsten aanpassen

– Geen zoet beleg meer serveren

– Fruit op tafel (ook op de verpleegpost!)

– Gesprekken met patiënten wandelend voeren

– Belangstelling van patiënten peilen!!

Omgeving wordt gezonder

• Wat doet de organisatie?

– Restaurants gaan gezond

– Dag van de verpleging: fruit

– Gezondheid personeel…..

– (Meer) eisen stellen aan patiënten

– Vraagt medewerkers goede voorbeeld te geven

– Leefstijlmodules in zorgprogramma

Wat moet nog?

• Samenwerking met PMT/beweegagogen

• Samenwerken met activiteitenbegeleiders

• Leefstijl als onderdeel behandelplan

• Aandacht voor negatieve symptomen,

motivational interviewing, teambuilding, ……….

• Aandacht voor somatiek en gezonde leefstijl in

opleiding (psychiater, verpleegkundige)

Discussie

• Ongezonde leefgewoontes bespreekbaar?

• Met patiënt, met elkaar?

• Autonomie versus paternalisme; of

• Autonomie versus negatieve symptomen

Dank voor uw aandacht

• frederike.jorg@ggzfriesland.nl