Download hier het programmaboekje.

52
1 Waarde Maken programma 12 & 13 november 2015 Akoesticum Ede #KunstVan

Transcript of Download hier het programmaboekje.

Page 1: Download hier het programmaboekje.

1 Waarde Maken

programma12 & 13 november 2015Akoesticum Ede

#KunstVan

Page 2: Download hier het programmaboekje.

2

programma overzichtDonderdag 12 november, dagprogramma09.30 – 10.00 Inloop10.00 – 11.00 Opening door Ocker van Munster, directeur LKCA en Keynote Jan Rotmans ‘Verbeelden van de Grote Transitie’11.00 – 12.30 Werksessies donderdagochtend12.30 – 14.00 Lunchpauze13.15 – 14.00 Aan tafel met… 14.00 – 14.30 Parel 14.30 – 15.30 Keynote Liesbeth Coltof ‘Liesbeth, hoe blijf jíj je ontwikkelen?’15.30 – 17.00 Werksessies donderdagmiddag17.00 – 17.30 Parel en reflectie op de dag door Ocker van Munster, directeur LKCA

Donderdag 12 november, avondprogramma18.00 – 19.30 Diner19.30 – 21.00 Werksessies donderdagavond21.15 – 22.00 Presentaties werksessies22.00 – 23.00 Borrel

Vrijdag 13 november09.30 – 10.00 Inloop10.00 – 11.00 Keynote Pascal Gielen ‘Cultuur en de zin van zinloos geweld’11.00 – 12.30 Werksessies vrijdagochtend12.30 – 14.00 Lunchpauze13.15 – 14.00 Aan tafel met… 14.00 – 14.30 Parel14.30 – 15.30 Keynote Tabo Goudswaard ‘Artistieke acties met impact’15.30 – 17.00 Werksessies vrijdagmiddag17.00 – 17.30 Parel en reflectie op de dag door Erik Schrijvers17.30 – 18.30 Borrel

Page 3: Download hier het programmaboekje.

platte grondAkoesticum

zalen en verblijfsruimtes begane grond

auditorium (290 m2)concertvleugel, tribune,symfonisch slagwerktheaterverlichtingdansvloer

2 tuinzalen (195m2),dansvloer, vleugel

8 studio’s (47m2)

dansvloer, piano

eetzaal, bar, keuken

binnenplaats

parkeerplaats

hoofdingang

NS

stat

ion

Ede

- W

agen

inge

n

3

1

2 7

3 8

4 9

6 11

5 10

Page 4: Download hier het programmaboekje.

4

Page 5: Download hier het programmaboekje.

2

3

5

6

8

10

26

31

48

52

Programmaoverzicht

Plattegrond

Inhoudsopgave

Voorwoord

Over het programma

Donderdag 12 november dagprogramma

Donderdag 12 november avondprogramma

Vrijdag 13 november dagprogramma

Leestips

Over het LKCA

Colofon

inhoud

5

Page 6: Download hier het programmaboekje.

6

Samen de waarde van kunst en cultuurparticipatie meer zichtbaar maken. Dat is ons doel tijdens deze tweede editie van De Kunst van…

Met kunst het leven vieren en met elkaar delenCultuurparticipatie, uw kunstpraktijk, gaat over kunst- en cultuuractiviteiten in de volle en uiterst diverse breedte. Het gaat over meespelen in een circustheatervoorstelling, zingen in een koor, Turks dansen tijdens een bruiloft, een workshop hiphop volgen op een festi-val, films maken en op YouTube zetten, jezelf schminken, kleding ontwerpen en maken, je verkleden voor carnavals- of halloweenoptochten, over basgitaar spelen of drummen in een band, dansen in de dansvoorstelling van de balletschool, gedichten schrijven en delen op een online schrijfplatform, streetart maken, tekenles volgen in het Rijksmuseum of bij een kunstenaarsatelier. Het zijn allemaal vormen van cultuurparticipatie, en manieren waarop mensen met kunst het leven vieren en met elkaar delen.

Ruimte voor experiment en samenwerking‘De waarde van kunst is een waarde op zich’ zegt Jan Rotmans in een interview over zijn bij-drage aan De Kunst van …. Waarde Maken. En juist in de kunst moet er ruimte zijn voor ex-periment en nieuwe vormen, ook op het gebied van actieve cultuurparticipatie. Hij benadrukt verder het belang van samenwerken en is van mening dat zzp’ers alleen machteloos zijn. Ook wetenschapper Robbert Dijkgraaf hield de cultuursector deze spiegel al eens voor tijdens het Paradisodebat: hij noemde de sector individueel sterk, maar collectief zwak, en riep op tot veel meer samenwerken.

voor woord

Page 7: Download hier het programmaboekje.

Inspirerende keynotesDe keynotes van Jan Rotmans, van Liesbeth Coltof over ambacht en authenticiteit, van Pascal Gielen over ‘betekenis’ en van Tabo Goudswaard over het aangaan van verbindingen met andere domeinen, en de vele workshops en tafelgesprekken zijn erop gericht u te inspireren. Ze bieden u stof tot nadenken en de gelegenheid om met vakgenoten in gesprek te gaan over hoe u samen De Kunst van ….Waarde Maken in praktijk brengt. Aan het einde van de tweede dag zal Erik Schrijvers, die meeschreef aan het rapport Cultuur Herwaar-deren van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, reflecteren op wat hij zag, hoorde en beleefde bij De Kunst van …. Waarde maken.

De waarde van kunst en cultuurparticipatie meer zichtbaar maken. Ik kijk ernaar uit hier samen met u aan te werken. Ik dank alle collega´s en partners bijzonder hartelijk voor hun bijdrage aan deze tweede editie van De Kunst van….en wens u geïnspireerde dagen in Akoesticum!

Wies RosenboomLKCA, hoofd Cultuurparticipatie

7

Page 8: Download hier het programmaboekje.

8

Kunst maakt waarde.Dagelijks zie je als kunstprofessional wat het werken in de amateurkunst, de community arts en de participatieve kunst oplevert. De verbeeldingskracht van kunst maakt blij en gelukkig en werkt louterend. En hoe groter de kwaliteit van de kunstproducties, hoe meer ‘neveneffecten’: sociale cohesie, verdraagzaamheid, weerbaarheid, kritisch vermogen, mon-dig burgerschap, enzovoort.

Om de kwaliteit in jouw kunstpraktijk te garanderen, werk je als kunstprofessional hard, vaak alleen, maar alert op de wereld waarin je beweegt. En telkens weer moet je legitimeren wat jouw kunst doet, je moet je verantwoorden waarom je kunst maakt, hoe en hoeveel het waard is.

Daarom willen we in deze tweede editie van De Kunst van… met jou op zoek, vragen stellen en inspireren. Op zoek naar handvatten, woorden, antwoorden over de waarde. En niet alleen ter legitimatie, ook als zelfreflectie! Want welke rol speelt onze kunstpraktijk? En belang-rijker: welke rol en ruimte durven wij als kunstprofessionals op te eisen in deze wereld in transitie?

over het programma

Page 9: Download hier het programmaboekje.

We stellen 4 thema’s centraal in onze programmalijnen: • Ondernemers in transitie: over nieuwe perspectieven en nieuwe vaardigheden: hoe posi- tioneer je jezelf in een veranderende markt? Welke verdienmodellen kun je creëren? • Artisticiteit en ambacht: over je ambacht, kunstenaarschap en authenticiteit: wat betekent

je vak voor je en hoe geef je het vorm?• Betekenis geven: over een krachtig en scherp verhaal voor de kunsten. Welke waarde

maak je voor anderen? Waarin ligt de kracht van jouw kunst en hoe neem je anderen hierin mee? • Maatschappelijk verbinden: hoe geef je vorm en inhoud aan de verbinding tussen kunst en

andere domeinen? Welke meerwaarde creëer je zo samen met anderen?

Daarnaast is er in het programma extra aandacht voor:• Ouderenparticipatie (in samenwerking met het programma Lang Leve Kunst). • Jongerenparticipatie. • ‘De spelende kunstenaar’: actieve, vrolijke sessies waar je direct mee aan de slag kunt. • TANDEM Community & Participation: een internationaal uitwisselingsprogramma in community arts, amateurkunst en cultuureducatie. (www.tandemexchange.eu)

Het is tijd om bijzondere, goede en mooie verhalen over de waarde van kunst bij elkaar te brengen. In De Kunst van… Waarde Maken gaat het over hoe je dat doet. Met elkaar naar grotere, overstijgende vergezichten. Verhalen die je in je achterzak paraat hebt om anderen te verleiden om ruimte te maken voor kunst.

Ingrid Docter en Hans NoijensProjectleiders De Kunst van… Waarde Maken

9

Page 10: Download hier het programmaboekje.

10

Donderdag 12 november dagprogramma

Page 11: Download hier het programmaboekje.

11

Opening en keynoteDagopening door Ocker van Munster, directeur van het LKCA

Keynote Jan Rotmans: Verbeelden van de Grote TransitieProgrammalijn: Ondernemers in TransitieIn zijn keynote gaat Jan Rotmans in op de verandering van tijdperk. Wat is de Grote Tran-sitie en waar schuiven de machtsverhoudingen? Wat is de nieuwe opkomende orde en wie vormen die orde? Welke rollen zijn daarin te spelen? Duidelijk is dat er een beweging van onderop gaande is. Mensen ontwikkelen zelf alternatieven en die zijn essentieel voor de transitie naar een beter aangepaste samenleving en economie. Welke rol kunnen kunste-naars in deze beweging spelen?Jan Rotmans onderzoekt niet alleen de kanteling van de samenleving, maar probeert daar ook actief aan bij te dragen. Hij is professor en progressor, friskijker en dwarsdenker, kop-loper en kantelaar. ‘We leven niet in een tijdperk van verandering maar een verandering van tijdperk’.

• Jan Rotmans is hoogleraar duurzame transities en systeeminnovaties aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. In 2014 startte hij het initiatief ‘Nederland Kantelt’ dat de ver-nieuwingsbeweging in Nederland zichtbaar maakt op 9 verschillende terreinen...’

www.janrotmans.nl

10.00 -11.00 uur

Page 12: Download hier het programmaboekje.

12

WerksessiesSessie 1. Uurtje – factuurtjeProgrammalijn: Ondernemers in TransitieVeel kunstdocenten en kunstenaars bepalen hun prijs op basis van de gewerkte uren in relatie tot een ‘redelijk’ uurtarief, veelal gebaseerd op de gemiddelde prijzen die in de sector worden gevraagd. In een markt met veel aanbod (kunstenaars/docenten) en niet bescherm-de titels komen de prijzen steeds verder onder druk te staan.

Is het mogelijk om, met behoud van de ambachtelijke, inhoudelijke en artistieke normen van het vak, andere verdienmodellen te ontwikkelen waarmee de financiële armslag wordt verruimd?

In deze workshop bespreekt Marcel de Groen voorbeelden van verdienmodellen en kijkt hij naar de voorwaarden die nodig zijn om vanuit een verdienmodel te werken. Dit wisselt hij af met een actief onderzoek naar jouw eigen praktijk. De workshop is toegankelijk voor kunste-naars en kunstdocenten die zelfstandig werken en geïnteresseerd zijn in het ontwikkelen van een verdienmodel voor de eigen praktijk.

• Marcel de Groen begeleidt organisaties en individuen in transitie van inhoudelijk, artistiek en visionair gedreven naar ondernemerschap en onafhankelijkheid. Processen die daarin (onbewust) belemmerend werken herkent en duidt hij.

www.marceldegroen.nl

11.00 - 12.30 uur

1

Page 13: Download hier het programmaboekje.

13

Sessie 2. Van droom naar actie! Programmalijn: Ondernemers in Transitie A Sharing Academy is een tienstappenmethode waarin kunstenaars leren hun droom om te zetten tot een praktisch uitvoerbaar project. Eén van de interessante aspecten van A Sharing Academy is delen: durven dromen en durven om anderen actief te betrekken bij je project. Het afgelopen jaar hebben componist Merlijn Twaalfhoven, LKCA en Cultuur Ondernemen gezamenlijk een pilot van A Sharing Academy gerealiseerd. Gespreksleider Hannah Roelofs gaat naar aanleiding van enkele gerealiseerde dromen uit de pilot in op de pijlers van deze bijzondere methode. Hoe kun je als kunstenaar idealistische dromen en artistieke idealen omzetten in concrete acties om zo de impact van kunst in de wereld te vergroten?

• Hannah Roelofs is dramaturg en houdt zich bezig met het uitdiepen van de methodiek van A Sharing Academy. Ze is gefascineerd door de vele vormen van samenwerking tussen professionals en amateurs.

Sessie 3. Ondernemerschap in jongerencultuurProgrammalijn: Ondernemers in Transitie, jongerencultuurWelke manieren van ondernemen zijn er binnen de jongerencultuur? Hoe krijgen jouw creatieve ideeën vorm in een organisatie? Hoe blijf je scherp en innovatief? Hoe onderhoud je jouw netwerk?

In deze workshop presenteren Hall of Fame uit Tilburg en 4xM uit Mill hun verschillende werkwijzen. Beide organisaties richten zich op de jongerencultuur en vertellen openhartig waar ze tegenaan lopen, hoe ze samenwerken met de gemeente, maar ook over hoe zij ervoor zorgen dat jongeren zich thuis voelen bij hun organisatievorm. Na twee interessante presentaties, gaan de sprekers in gesprek met de deelnemers van de workshop.

2

3

Page 14: Download hier het programmaboekje.

14

• Cees Thomassen is directeur van Cultuurfabriek Hall of Fame in Tilburg, een stichting gericht op het stimuleren van jongerencultuur. Door verschillende subculturen in de stad samen te brengen, zorgt Hall of Fame ervoor dat jongeren elkaar helpen ontwikkelen.

www.hall-fame.nl

• Gert-Jan Nabuurs is cultureel ondernemer met een DIY-mentaliteit. Hij heeft een afkeer van ‘U’ zeggen en aan ondernemingsplannen schrijven doet hij niet. Hij heeft sinds 2004 hiphopworkshopbureau 4xM. Hij levert lessen, workshops enzovoort in Nederland en Vlaanderen en werkt uitsluitend met zzp’ers.

www.workshopstartpagina.nl

Sessie 4. I’m not the doctor Programmalijn: Artisticiteit en Ambacht, TANDEM(NB De voertaal bij deze sessie is Engels.)De kunstenaar als therapeut: hoe behoud je artistieke onafhankelijkheid en integriteit? We gaan in gesprek met Nederlandse, Duitse en Engelse kunstenaars over werken in instituti-onele instellingen zoals de zorg en het gevangeniswezen. Werk waar met weinig middelen, in korte tijd en onder moeilijke omstandigheden, directe resultaten worden gevraagd. En dan het liefst medisch of anderszins meetbaar. Hoe ver reikt het aanpassingsvermogen van de kunstenaar? Wat zijn de mogelijkheden om tot een ander model te komen? Deze vragen stonden centraal bij twee TANDEM-projecten. Het eerste project, NowHere, is een kunstenaarsuitwisseling van Equal Arts en Kunst in de Zorg. Zij formuleerden een ‘artistiek model’ voor werken met ouderen en dementie. Het tweede project Moving Bars brengt met de expertise van TanzTangente en Changes & Chances dans als ‘life skill’ naar een Berlijnse gevangenis.Na een korte projectpresentatie volgt een gesprek over ‘principles of practice’, en voor iedereen die wil bewegen is er een workshop dansen-in-de-gevangenis. De sprekers uit deze sessie hebben allemaal deelgenomen aan het uitwisselingsprogramma TANDEM Community & Participation:

4

Page 15: Download hier het programmaboekje.

15

• Alice Thwaite, Equal Arts, Gateshead (www.equalarts.org.uk)• Marjolein Gysels en Vera Broos, Kunst in de Zorg, Amsterdam (www.zonaskiosk.nl)• Ed Santman, Changes & Chances, Den Bosch (www.changeschances.com)• Daniela Grosset en Nadja Raszewski,TanzTangente, Berlijn (www.tanztangente.de)

Sessie 5. Me, Myself in the theatre: Niet weer een Shakespeare hè! Programmalijn: Artisticiteit en AmbachtHoe maak je van iets wat je hebt meegemaakt een theatrale vertelling? George & Eran delen in deze actieve sessie hun expertise op het gebied van persoonlijk theater. Zij laten je ken-nismaken met hun manier van werken. Hoe werk je aan een autobiografisch voorstelling? Hoe zorg je er voor dat het geen therapeutische ontmoeting wordt? Hoe maak je je verhaal universeel en herkenbaar?

Je dagelijkse leven is het vertellen waard. Zo zijn de grote meesters ook begonnen: Ibsen, Anton Tsjechov, Alan Ayckbour. Dus waarom niet zelf een gokje wagen?

• Eran Ben Michaël (1982) studeerde in 2004 af aan de Toneelschool in Amsterdam. Sinds-dien speelde hij o.a. bij De Theatercompagnie, het Gasthuis, het Nationale Toneel, Stella Den Haag en De Utrechtse Spelen. Hij regisseert, schrijft en maakt ook voorstellingen.

• George Elias Tobal (1985) studeerde in 2012 af aan de Amsterdamse Toneelschool & Kleinkunst Academie. Sindsdien speelde hij onder meer bij De Utrechtste Spelen en RO Theater. In 2011 won hij prijzen met zijn solovoorstelling ‘Vertreksvergunning’.

Samen maakten zij de internationaal succesvolle conflictkomediereeks ‘George & Eran lossen de wereldvrede op’. www.georgeeneran.nl

5

Page 16: Download hier het programmaboekje.

16

Sessie 6. Brede Netwerkbijeenkomst Ouderen en Cultuur Programmalijn: Maatschappelijk Verbinden, ouderenparticipatie/Lang Leve KunstHoe kun je als kunstprofessional investeren in en profiteren van lokale samenwerkingsver-banden met ouderen en zorgorganisaties? Hoe ontwikkel je als kunstprofessional duurzame kunst- en cultuuractiviteiten voor ouderen?Deze vragen staan centraal tijdens de netwerkbijeenkomst Ouderen en Cultuur. Samen met kwartiermakers en partners van het programma Lang Leve Kunst verdiep je je in de kansen en mogelijkheden van duurzame samenwerkingsverbanden voor ouderen en cultuurparticipatie.

Rieke Schouten van Stichting RCOAK en Fonds Sluyterman van Loo vertelt over de onder-steuning van negen kwartiermakers die projecten initiëren om de kloof tussen de wereld van kunst en cultuur en zorg en welzijn te overbruggen.Gabbi Mesters geeft een impressie van de voorbeeld- en beeldbepalende projecten die gehonoreerd zijn door het Fonds voor Cultuurparticipatie. Twee kwartiermakers, Florielle Ruepert en Marthe de Vet en twee projecteigenaren van gesubsidieerde projecten van het Fonds voor Cultuurparticipatie, Elise de Ruiter en Alet Klarenbeek pitchen hun werkprak-tijk en leggen hun dilemma’s aan je voor. In kleine groepen ga je vervolgens dieper op deze dilemma’s in. De netwerkbijeenkomst Ouderen en Cultuur is bedoeld voor kunst- en cultuurprofessionals die bewust samen (willen) werken met welzijn- en/of zorgprofessionals aan de ontwikkeling van kunst- en cultuuractiviteiten en netwerken voor ouderen.

• Rieke Schouten is coördinator namens Stichting RCOAK en Fonds Sluyterman van Loo voor het themaprogramma Lang Leve Kunst. www.rcoak.nl

www.fondssluytermanvanloo.nl• Gabbi Mesters is programmacoördinator van de subsidieregeling Ouderenparticipatie van

het Fonds voor Cultuurparticipatie en projectleider van Lang Leve Kunst. www.cultuurparticipatie.nl

6

Page 17: Download hier het programmaboekje.

17

Sessie 7. Discussie Nederland KanteltProgrammalijn: Ondernemers in TransitieKunnen kunstenaars hun (vaak) gemarginaliseerde positie omzetten in een koppositie? Welke houding is daarvoor nodig: activistisch, initiërend, verbindend, idealistisch, be-lan-gen overstijgend? Aansluitend op zijn keynote gaat Jan Rotmans met deelnemers aan deze sessie in gesprek om samen Nederland te kantelen. (Zie ook keynote 1)

Lunchpauze en aan tafel met…LunchpauzeAan tafel met… (van 13.15 uur tot 14.00 uur)

Tijdens de lunchpauze kun je aanschuiven bij een van onze experts voor een informeel ge-sprek over een onderwerp dat zij inbrengen.

• Hannah Roelofs: ‘Who is afraid of….the amateur?’ Professionals kunnen zenden, maar kunnen ze ook ontvangen? Hoe betrek je de amateur, wat kan je dan als professional leren? Hoe creëer je een samenwerking die voor beide partijen vruchtbaar, leuk en liefst ook duurzaam is? Samen optrekken is een van de pijlers van A Sharing Academy, een tien-stappen-methode ontwikkeld door componist Merlijn Twaalfhoven, waarin kunste-naars hun droom omzetten in een praktisch uitvoerbare vorm, samen met anderen, maar zonder compromis. Hannah Roelofs is nauw betrokken bij deze methode.

• Liesbeth Coltof: Hoe keer je de conservatieve sfeer bij afnemers, publiek en vaak ook in het onderwijs, die van kunstenaars steeds meer amusement vraagt. ‘Het moet leuk zijn. Het moet niet te moeilijk zijn. Het moet herkenbaar zijn.’ Dit kun je niet negeren, maar hoe zou je deze tendens kunnen keren en mensen weer wat avontuurlijker maken? (Zie ook keynote 2)

12.30 - 14.00 uur

7

Page 18: Download hier het programmaboekje.

18

• Ocker van Munster: De gevestigde kunstpraktijk lijkt zich al maar verder te verwijderen van de culturele mainstream. De pogingen om de kunsten naar de samenleving te bren-gen ten spijt. Mensen vormen hun identiteit door gamen, facebooken en shoppen. Maar dat beschouwen we niet als kunst. In de wereld van cultuureducatie en amateurkunst zien we een soortgelijk verschijnsel. Vanuit de sector wordt actieve kunstbeoefening als verheffingsideaal gepropageerd. We zien in de samenleving echter steeds meer culturele uitingen opbloeien die mensen optillen en identiteit verschaffen, maar niet als “kunstbe-oefening” worden gehonoreerd. Hoe kunnen wij als LKCA (kunstprofessional) de kunst en cultuur uit de samenleving ophalen en een plek geven in ons beleid? Ocker van Munster is directeur van het LKCA.

• Marcel de Groen: ‘Als ondernemerscoach krijg ik te maken met kunstenaars die, op grond van allerlei redenen, meer ondernemend willen of moeten werken en soms rijst daarbij de vraag of het wel goed is dat deze kunstenaar zich als ondernemer opstelt. Leidt de druk van ‘verdienen’ en daarmee ook tegemoet moeten komen aan de wensen en eisen van de opdrachtgever / werkgever niet tot een ondermijning van de onafhankelijkheid van de kunstenaar of zelfs van het kunstenaarschap? Soms denk ik dat kunstenaars zich juist niet druk zouden moeten maken om verdiensten, cijfers en de behoeftes van klanten, maar vooral hun onafhankelijke rol moeten verdedigen, met alle consequenties die daarbij horen.’

(Zie ook sessie 1 en sessie 17)• Erika Happe: ‘Bij het ondernemen, moet je als kunstenaar afwegingen en keuzes maken.

En soms staan artisticiteit en zakelijkheid daarbij op gespannen voet met elkaar. De wens om waarderijke kunst te maken en de noodzaak om die ook aan te man te brengen kan lei-den tot een dilemma; een dilemma over de mate waarin je als kunstenaar commercieel mag of moet zijn. Bestaat er bij kunstenaars eigenlijk vrees om commercieel te worden/zijn? Waar bestaat die vrees dan uit?’ (Zie ook sessie 8)

Page 19: Download hier het programmaboekje.

19

ParelParel Toneelacademie MaastrichtTussen alle werksessies en lezingen door kun je genieten van een aantal parels: korte voor-stellingen en optredens van jonge makers of studenten van verschillende kunstopleidingen.

... besta je enkel in de ogen van een ander en wat dan als de ander die ogen (tijdelijk) sluit welke waarde dicht je toe aan een stilte die er valt wanneer je met een ander bent hoe kwetsbaar zijn de woorden: je bent waardeloos | vol ?• Stijn van Erp, student aan de performanceopleiding van de Maastrichtse Toneelacademie,

speelt ‘Another performance’

KeynoteKeynote Liesbeth Coltof: Liesbeth, hoe blijf jíj je ontwikkelen?Programmalijn: Artisticiteit en AmbachtDe keynote van theatermaker en artistiek leider van de Toneelmakerij Liesbeth Coltof gaat over motivatie, kunstenaarschap en authenticiteit. Hoe vind je een balans tussen ambacht en artisticiteit in je werk? Hoe kun je nieuwe wegen inslaan en toch je eigenheid bewaren? En hoe vind je vormen die passend zijn en hoe breng je jezelf in verwarring om tot grote artisti-citeit te komen? Liesbeth Colthof kan deze vragen als gevierd theatermaker als geen ander beantwoorden, haar werk reikt ver over culturele en geografische grenzen heen!

14.00 - 14.30 uur

14.30 - 15.30 uur

Page 20: Download hier het programmaboekje.

20

• Liesbeth Coltof weet in haar werk grote thema’s universeel te maken door met betrok-kenheid in te zoomen op het kleine en individuele. In 2014 kreeg zij een internationale prestigieuze prijs vanwege haar buitengewone verdiensten in het jeugdtheater.

www.toneelmakerij.nl

WerksessiesSessie 8. Alles over fondsen wervenProgrammalijn: Ondernemers in TransitieVoor een goed project is altijd geld. Maar het zoeken naar de juiste geldbron is een tijdroven-de en intensieve klus. Wat moet je doen voordat je een aanvraag opstelt? Hoe schrijf je een goede aanvraag? Altijd al willen weten hoe jouw aanvraag wordt beoordeeld en door wie? In 1,5 uur krijg je een kijkje in de keuken van vermogensfondsen. Een werksessie bomvol praktisch tips, do’s en do not’s waarbij al jouw vragen centraal staan!

• Erika Happe werkt als programmamanager marktontwikkelen bij Cultuur Ondernemen en is fondsenwerver van Stichting De Schoolschrijver. Eerder was zij bestuurder van het AMVJ-fonds en verantwoordelijk voor projectadvies en donatiebeleid bij het VSB-fonds.

www.cultuur-ondernemen.nl

Sessie 9. Don’t rain on my paradeProgrammalijn: Artisticiteit en Ambacht, TANDEMWat heb je nodig om een grootschalig, participatief stadsevenement te organiseren? Hoe ga je om met 1001 verschillende instanties, groepen en belangen? Het afgelopen jaar hebben MET-X (Zinneke Parade) en Sharing Arts Society (Sint Maartensparade) voor het TAN-DEM-uitwisselingsprogramma deze en andere vragen verzameld en bediscussieerd. Niet voor een ‘handboek’, maar voor een ‘vragenboek’. Deze werksessie laat door een rollenspel de verschillende perspectieven van ambtenaren, kunstenaars, organisaties en burgers zien.

15.30 - 17.00 uur

8

9

Page 21: Download hier het programmaboekje.

21

Elke deelnemer krijgt een rol en een set vragen: waar moet je aan denken als je een parade, stadsfestival of ander groot evenement organiseert? Door het aannemen van een ander perspectief test je jouw kennis, kunde en onderhandelingservaring.

De sprekers uit deze sessie hebben allemaal deelgenomen aan het uitwisselingsprogramma TANDEM Community & Participation:• Vital Schraenen, regisseur van theatrale totaalevents, MET-X. (www.met-x.be)• Rien Sprengers, projectleider Sint Maartensparade, Sharing Arts Society, Utrecht. (www.sintmaartenparade.nl)

Sessie 10. Theater en toeval Programmalijn: Artisticiteit en AmbachtHoe kun je in je werk ruimte maken voor het onverwachtse, zo dat het werk er krachtiger van wordt? Regisseur en artistiek leider van de Toneelmakerij Liesbeth Coltof laat in deze praktische workshop verschillende elementen een rol spelen in jouw zoektocht naar dit ‘niet gepande’ . Ze doet je heldere oefeningen aan de hand om je spelers uit te dagen het nieuwe tegemoet te gaan. Hoe kun je een artikel of bericht uit de krant gebruiken als inspiratiebron en dat vervolgens proberen te verbinden met je eigen ideeën? Voel je vrij muziek mee te brengen die waardevol voor je is. Liesbeth onderzoekt graag met jou hoe jouw muziek kan leiden tot nieuwe inhoud voor een voorstelling. Laat je leiden door het toeval en ontdek wat het onvoorziene je als maker kan opleveren!

• Liesbeth Coltof weet in haar werk grote thema’s universeel te maken door in te zoomen op het kleine en individuele. In 2014 kreeg zij een internationale prestigieuze prijs vanwege haar buitengewone verdiensten in het jeugdtheater.

www.toneelmakerij.nl

10

Page 22: Download hier het programmaboekje.

22

Sessie 11. Access for allProgrammalijn: Artisticiteit en Ambacht, jongerencultuurHoe kunnen kunstprofessionals –van compleet selfmade tot uiterst geschoold in de formele kunstsector- zich tot elkaar verhouden in een veranderende omgeving? In deze sessie zie en hoor je hoe een tool als CLOCK dit proces kan versterken. De aanname dat kunstprofessionals alleen meetellen wanneer ze de formele leerwegen hebben doorlopen, werkt belemmerend voor henzelf en de gevestigde instituten. Juist nu er in de culturele sector veel ruimte is ontstaan voor ondernemerschap (zzp’ers) en grenzen tussen disciplines vervagen. Zo stappen kunstbeoefenaars makkelijker over de traditionele grenzen van kunstdisciplines heen en krijgen opleidingen en instellingen steeds vaker oog en oor voor trends en ‘de straat’. CLOCK demonstreert hoe het zowel autodidacte kunstpro-fessionals als formele kunsteducatieve instellingen kan helpen artisticiteit en ambachtelijk-heid te blijven bieden.

• Maribel Coco Pérez (Kunstbedrijf Arnhem) komt haar leven lang al op voor mensen die wel een steuntje in de rug kunnen gebruiken. Ze werkte in de hulpverlening, trainde kwetsba-re jongeren in en werkt nu bij het Kunstbedrijf Arnhem. www.kunstbedrijfarnhem.nl

• Georgios Lazakis is selfmade kunstprofessional. Hij werkt als rapper, producer en mu-ziekdocent. Als lid van Kyteman’s Hiphop Orchestra stond hij op Lowlands, Pinkpop en North Sea Jazz. Met zijn debuut album ‘Life Story’ tourde hij de wereld rond. Zijn grootste passie is mensen inspireren en motiveren. Hij werkt nu met CLOCK aan zijn certificering en is bezig met de oprichting van een eigen school, ‘School Of Heart Knocks’.

www.greekgospel.com

11

Page 23: Download hier het programmaboekje.

23

12Sessie 12. Kunstprojecten met erfgoed voor ouderenProgrammalijn: Artisticiteit en Ambacht, ouderenparticipatieWat kunnen kunstenaars bijdragen aan activiteiten met ouderen op basis van cultureel erf-goed? In deze intervisiesessie worden drie projecten kort gepresenteerd, vergezeld van een dilemma over bijvoorbeeld artistieke kwaliteit en overdracht of het ontwikkelen van een be-roepspraktijk. Daarna kies je voor één van de drie om in een subgroepje over door te praten.

De herinneringen en kennis van ouderen over vroeger zijn waardevol. Kunstenaars kunnen helpen die verhalen krachtiger vorm te geven. Dat gebeurt onder meer in Onze Spullen 2.0, een project van Landgoed Borg Verhildersum. Om te voorkomen dat oude ambachten en technieken verloren gaan, organiseert het Zeeuws Museum het project Handwerk. In Hand-werk worden ontwerpers en vakopleidingen uitgenodigd om met ambachtelijke technieken aan de slag te gaan. Ten slotte vertelt beeldend kunstenaar Eline Janssens over haar pro-jecten met ouderen waarbij zij zich laat inspireren door cultureel erfgoed. Jan Ensink (LKCA) leidt het thema van deze sessie in.

• Karina Leijnse is projectleider van Handwerk, een project van het Zeeuws Museum. www.zeeuwsmuseum.nl• Lenny Bulthuis is projectleider Onze Spullen 2.0 van Landgoed Borg Verhildersum. www.verhildersum.nl• Eline Janssens is beeldend kunstenaar en ondernemer. Zij is initiatiefnemer van diverse

ouderenprojecten met erfgoed. www.eline-janssens

Page 24: Download hier het programmaboekje.

24

Sessie 13. Intergenerationeel… en dan? Programmalijn: Artisticiteit en Ambacht, ouderenparticipatieNa een prikkelende inleiding over intergenerationaliteit ga je aan de slag met gestructureer-de intervisie. Vier korte pitches leggen een actueel, herkenbaar dilemma bloot uit de praktijk van het werken met jong én oud. Op basis van de pitches kies je een intervisiegroepje waar-mee je aan het werk gaat. Deze werkvorm zorgt voor boeiende gesprekken met concrete oplossingen en kansen in de weerbarstige praktijk.

• Ger Tielen verzorgt de inleiding. Hij is onder meer betrokken bij het GeneratieLab, Art-Age en Euro+Songfestival en zet zich op verschillende manieren in voor leeftijdsdiversiteit en generatiesolidariteit in de samenleving. Hij put uit persoonlijke ervaringen en inzichten. www.generatielab.eu / www.art-age.nl

De intervisiedilemma’s komen van:• Thamar Kemperman zij werkt bij Formaat, werkplaats voor participatief drama. www.formaat.org• Monique Masselink is artistiek leider van stichting Pra. Ze werkt sinds 1990 in het (jeugd)

theater. pramuziektheater.nl• Casper Sikken is allround videomaker. Met ‘Clips in de Klas’ en ‘Voor altijd 10’ maakt hij kleine documentaires en reportages met kinderen in het basisonderwijs. www.vooraltijd10.nl

13

Page 25: Download hier het programmaboekje.

25

Parel en afsluitingParel Codarts en Misiconi Dance CompanyTussen alle werksessies en lezingen door kun je genieten van een aantal parels: korte voor-stellingen en optredens van jonge makers of studenten van verschillende kunstopleidingen.

Bij De Ode aan de Plastic Zak werken studenten van Codarts samen met mensen met een beperking in het dansgezelschap Misiconi Dance Company. De dansvoorstelling is een ode aan een van de beste uitvindingen van de eeuw door al zijn kleuren en dynamische mogelijk-heden. Plastic geeft ons stof tot nadenken. We kunnen niet meer zonder. Soms vinden plastic producten weer een nieuwe bestemming als grondstof. Soms verdwijnen ze in onze oceanen als Plastic Soup. Wij zijn als plastic soep deeltjes met al onze kleuren en mogelijkheden en hebben elkaar nodig om te bereiken wat we willen bereiken. Soms dobberen we rond en uiteindelijk komen we bij elkaar om weer een nieuw product te creëren.

Muziek door: Alex Severino Animatie door: Sjuuls OonkChoreografie: Joop Oonk in samenwerking met dansersCodarts dansers: Karlijn Tap, Lotte van Leerdam, Celine Braakman, Kirsten van TolMisiconi dansers: Enya Straver, Mathilde Dirkzwager, Patrick Kho, Karin Hoornenborg www.misiconidance.nl

Reflectie op de dag door Ocker van Munster, directeur van het LKCA

17.00 - 17.30 uur

Page 26: Download hier het programmaboekje.

26

Donderdag 12 november avondprogramma

Page 27: Download hier het programmaboekje.

27

Diner

Werksessies Sessie 14. De kracht van goed pitchenProgrammalijn: De spelende kunstenaarHoe ziet de ideale pitch eruit? Waar vind ik goede voorbeelden? Hoe belangrijk zijn mijn ver-bale en non-verbale communicatie en welke overtuigende kracht heeft beeld bij een goede pitch? In deze korte workshop worden bovenstaande vragen uitgebreid beantwoord door docent Petra Befort en krijg je opbouwende feedback van de andere deelnemers voor jouw sterkste pitch. Na deze workshop heb je alle tools in handen om zelf een overtuigende pitch te houden over je project voor opdrachtgevers.

• Petra Befort is projectleider bij Creativity+Business. Daar ontwikkelt ze projecten waarbij de inzet van creatieven centraal staat. Opdrachtgevers zijn onder andere festivals als Into The Great Wide Open, Mysteryland en Naturalis.

www.cultuur-ondernemen.nl

Sessie 15. Als ik geïnterviewd word, wat dan?Programmalijn: De spelende kunstenaarAls je gevraagd wordt voor een interview dan is dat natuurlijk een hele eer. Maar hoe zorg je ervoor dat het verhaal dat je wilt vertellen helder is, goed verteld wordt zodat het goed overkomt en daadwerkelijk impact heeft? Dat vraagt om gedegen kennis, goed inzicht en de juiste vaardigheden. En juist daar ligt de expertise van Media Academie.

18.00 - 19.30 uur

19.30 - 21.00 uur

14

15

Page 28: Download hier het programmaboekje.

28

In de workshop ‘Als ik geïnterviewd word, wat dan?’ neemt trainer en journalist Carmen Fernald u mee op pad. Aan de hand van voorbeelden laat zij zien wat er komt kijken bij het geven van een goed interview.In de workshop komen de volgende onderwerpen aan bod:• Welke verschillende interviews zijn er?• Wat is het verschil tussen een interview op radio, televisie of in de krant?• Hoe komt mijn verhaal het beste over?• Op welke manier moet je je voorbereiden op een interview?

• Carmen Fernald geeft trainingen aan de Media Academie en is journalist en tekstschrijver. In haar loopbaan heeft zij al heel wat bekende en onbekende mensen voor radio en televi-sie geïnterviewd én getraind. www.media-academie.nl

Sessie 16. De kunst van het liegenProgrammalijn: De spelende kunstenaar‘Misschien is niets geheel waar, en zelfs dat niet.’ (Multatuli)

Is liegen een slechte gewoonte of een kunde? Mag je liegen? Wanneer wordt de waarheid eigenlijk een leugen? Welke leugen brengt jou, als professional, verder?

In de workshop ‘De kunst van het liegen’ onderzoek je hoe leuk en functioneel het is om te liegen. Je ontdekt dat liegen jouw eigen droom dichterbij kan brengen zonder dat je jezelf geweld aan hoeft te doen. In anderhalf uur onderzoek je, door middel van diverse theatrale werkvormen, jouw droom, jouw waarheid én jouw ideale leugen. De kunst van het liegen: een speels onderzoek naar de bovengrens!

• Aad Spee is theatermaker en communicatietrainer. Deze combinatie staat garant voor gedegen onderzoek met een vrolijke, lichte toon. Aad Spee laat je ervaren dat de kracht en de schoonheid van de leugen jouw verder kunnen helpen in jouw kunstenaarschap.

16

Page 29: Download hier het programmaboekje.

29

Sessie 17. De kunst van het nee zeggenProgrammalijn: De spelende kunstenaarHeerlijk zelfstandig te zijn! Alle opdrachten zijn welkom, je jaaromzet wordt steeds meer leidend voor het aannemen van opdrachten. Maar hoe geef je richting aan je zakelijke identi-teit? De kunst van het nee zeggen is een onmisbare vaardigheid voor het verhelderen van je profiel.

• Marcel de Groen begeleidt organisaties en individuen in transitie van inhoudelijk, artistiek en visionair gedreven naar ondernemerschap en onafhankelijkheid. Processen die daarin (onbewust) belemmerend werken herkent en duidt hij.

www.marceldegroen.nl

Sessie 18. No bottom up without the topProgrammalijn: TANDEM(NB. Voertaal van deze sessie is Engels)Bottom-up in plaats van top-down is al jarenlang het devies. Maar hoe krijg je duurzame ver-andering voor elkaar als de top weigert om met jou in gesprek te gaan? Of als het in het ge-heel niet duidelijk wie die top is? Tijdens het TANDEM programma is uitgebreid stil gestaan bij de vraag hoe kunstenaars en cultuurmanagers zich kunnen toerusten en organiseren om slimmer te kunnen bijdragen aan duurzame verandering van de samenleving. In een ronde tafelgesprek onder leiding van Jotham Sietsma en Phil Wood horen we van Titia Bouwmees-ter hoe zij met het 5e Kwartier in Haarlem nieuwe wegen zoekt. Tunde Adefioye heeft in korte tijd de jongerenorganisatie UrbanWoorden aan de Leuvense beleidstafel gekregen. En Giles Agis van Brouhaha in Liverpool laat zich inspireren door Rotterdam Unlimited. Natuur-lijk spreekt ook de ´top´: een bekende cultuurwethouder en de voormalige directeur van een grote woningcorporatie worden verwacht.

1718

Page 30: Download hier het programmaboekje.

30

Met bijdragen van:• Titia Bouwmeester is artistiek leider van het 5e Kwartier in Haarlem. www.5ekwartier.nl• Tunde Adefioye is cultureel coördinator van UrbanWoorden in Leuven. www.urbanwoorden.be• Giles Agis is directeur van Brouhaha International, Liverpool. www.brouhaha.uk.com• Jotham Sietsma is vanuit MitOst de programmamanager van Tandem. www.mitost.org• Phil Wood noemt zichzelf een stadstherapeut en werkt met steden over de hele wereld om

creatieve antwoorden te vinden voor veranderingsprocessen. www.philwood.eu

Presentatie van de avondwerksessies‘De spelende Kunstenaar’

Borrel

21.15 - 22.00 uur

22.00 - 23.00 uur

Page 31: Download hier het programmaboekje.

31

Vrijdag 13 november dagprogramma

Page 32: Download hier het programmaboekje.

32

KeynoteKeynote Pascal Gielen: Cultuur en de zin van zinloos geweldProgrammalijn: Betekenis geven Op kunst en cultuur is zowel door de overheid als mainstream media het afgelopen decenni-um flinke roofbouw gepleegd. Toch heeft cultuur een hele specifieke waarde die niet door de politiek of economie vervuld kan worden. Cultuur geeft namelijk zin aan een mensenleven. En daarmee is cultuur, zo betoogt cultuursocioloog Pascal Gielen, het beste remedie tegen zinloos geweld.

Pascal Gielen deed in 2014 uitgebreid onderzoek naar de waarde van cultuur. De conclusie van zijn studie is dat de roofbouw die gepleegd wordt op het gemeenschappelijke culturele bezit op termijn niet alleen desastreus uitpakt voor de cultuur zelf, maar daarmee ook voor de (creatieve) economie.

• Pascal Gielen was lector ‘Kunstpraktijk in de Samenleving’ bij Fontys Hogeschool voor de Kunsten. Tegenwoordig is hij directeur van het onderzoekscentrum Arts in Society aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Reflectie op de keynote van Pascal Gielen door Erik SchrijversErik Schrijvers publiceerde begin 2015 het advies Cultuur herwaarderen. Erik is senior we-tenschappelijk medewerker bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Hij studeerde geschiedenis van de internationale betrekkingen en wijsbegeerte, en promo-veerde in 2012 in de geesteswetenschappen. Daarvoor volgde hij enkele jaren kunstvakon-derwijs.

10.00 -11.00 uur

Page 33: Download hier het programmaboekje.

33

WerksessiesSessie 19. Binden of overbruggen?Programmalijn: Betekenis gevenIn het Nederlands cultuurparticipatiebeleid wordt vaak verondersteld dat het actief mee-doen aan (amateur)kunstprojecten mensen met elkaar verbindt. Hanka Otte beoogt op basis van haar proefschrift ‘Binden of overbruggen?’ dat actieve deelname aan kunstprojecten niet meer te weeg brengt aan sociale cohesie dan een buurtbarbecue of een sportevenement, dat het bezoeken van (amateur)kunst meer oplevert en dat kunst als middel om te overbruggen alleen slaagt als de kunstenaar autonoom zijn project kan realiseren.

Hanka Otte presenteert kort haar onderzoek en hoopt daarna op een levendig debat met alle deelnemers.

• Hanka Otte promoveerde 1 oktober 2015 op het proefschrift ‘Binden of overbruggen?’ Over de relatie tussen kunst, cultuurbeleid en sociale cohesie. Daarvoor was zij o.a. beleidsme-dewerker cultuur bij de provincie Drenthe en twee Drentse gemeenten.

Sessie 20. Hoe breng je ‘onmaat’ in de participatieve kunstpraktijk? Programmalijn: Betekenis gevenHoe kun je ‘recalcitrant’ gedrag vertonen? Hoe kun je schuren, irriteren en toch… Zo dus. Pascal Gielen onderzoekt met de deelnemers in deze sessie hoe je mensen kunt betrekken in een proces waarin ze buiten hun alledaagse gewoontes willen gaan, een proces waarin ze zichzelf en hun omgeving in twijfel durven trekken. Gielen neemt je mee langs het werk van kunstenaar Benjamin Verdonck om vervolgens gedurfde voorstellen te formuleren.

11.00 tot 12.30 uur

19

20

Page 34: Download hier het programmaboekje.

34

• Pascal Gielen was lector ‘Kunstpraktijk in de Samenleving’ bij Fontys Hogeschool voor de Kunsten. Tegenwoordig is hij directeur van het onderzoekscentrum Arts in Society aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Sessie 21. ENVIE/BESOINProgrammalijn: Betekenis gevenENVIE/BESOIN betekent vrij vertaald goesting/noodzaak. Het zijn de twee drijfveren van beeldend kunstenaar en acteur Benjamin Verdonck. Benjamin Verdonck is een kunstenaar die met zijn werk vaak de openbare ruimte opzoekt. Onder de titel ‘even I must understand it’ bereidt hij momenteel een nieuwe actiecyclus voor die vertrekt vanuit de vraag: hoe kan ik met mijn kunsten mee vorm geven aan de samenleving? ’ Tijdens deze werksessie toont Benjamin films en geluidsfragmenten van eerdere acties en doet hij zijn nieuwe plannen uit de doeken. Uiteraard gaat hij daarover graag met je in gesprek!

In een eerder project onder de titel ‘kalender09’ deed Benjamin Verdonck een jaar lang iedere dag een actie in de openbare ruimte van Antwerpen. Deze acties verhielden zich bij-voorbeeld tot traditionele feestdagen, de seizoenen, 1 april en 11 september. Het jaar daarop sprak hij op uitnodiging van meer dan 100 Vlaamse en Nederlandse instellingen over zijn ervaringen met dit project.

• Benjamin Verdonck is een Vlaamse acteur, theatermaker, schrijver en beeldend kunste-naar. In 2009 ontving hij de Vlaamse Cultuurprijs voor Podiumkunsten. Zijn beeldend werk krijgt steeds vaker een plek in internationale tentoonstellingen.

www.benjamin-verdonck.be

21

Page 35: Download hier het programmaboekje.

35

Sessie 22. Hoe kunsteducatie het leren kan veranderenProgrammalijn: Betekenis gevenDeze werksessie laat zien hoe kunsteducatie kan uitgroeien tot een verdienmodel voor individu en samenleving. De bijeenkomst start met een korte presentatie van enkele re-cente projecten met groepen aan de rand van de samenleving: een toneelvoorstelling met vrouwelijke gedetineerden in het Portugese parlement, muziektheater in de gevangenis van Krimpen aan den IJssel en een kunstwerk gemaakt met ex-gedetineerden voor de Bosch Parade in Den Bosch. Sessieleider Ed Santman gaat in op nieuwe inzichten, ambities en doelstellingen bij het werken met groepen aan de rand van de samenleving. Hij bespreekt non-formele leerprocessen en de mogelijkheden die kunstprojecten bieden om te leren door te participeren. Daarbij zoemt hij in op de ontwikkeling van zogenaamde soft skills en laat hij zien hoe leeropbrengsten gevalideerd kunnen worden.In het tweede deel van de werksessie staat samenwerken centraal en ga je zelf actief aan de slag. In een hoog tempo, verzin je samen met de andere deelnemers verschillende scènes voor een toneelstuk en schrijf je een gedicht. • Ed Santman studeerde aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam. De afgelopen

jaren werkte hij regelmatig met gedetineerden in binnen- en buitenland. changeschances.com

Sessie 23. Tussen feit en fictie Programmalijn: Artisticiteit en AmbachtIn deze workshop onderzoekt Abdelkader Benali met de deelnemers hoe je te werk gaat bij het schrijven van fictie met biografische elementen. Welke research pleeg je? Welke feiten gebruik je, en welke niet? Mag je feit en fictie mengen? Hoe doe je dat op een goede manier, zonder dat je het thema van je verhaal uit het oog verliest? Hoe bewaar je voldoende afstand tot je werk? Benali, die zijn roman ‘Bad Boy’ (2013) deels baseerde op kickbokser Badr Hari, wisselt eigen ervaringen af met praktische schrijfopdrachten.

22

23

Page 36: Download hier het programmaboekje.

36

• Abdelkader Benali schrijft behalve romans en toneelstukken ook artikelen en recensies voor o.a. Esquire, de Volkskrant en Vrij Nederland. In 2003 won hij de Libris Literatuur Prijs voor zijn roman ‘De langverwachte’.

www.abdelkaderbenali.nl

Sessie 24. Van waardepropositie naar financieringskansenProgrammalijn: Ondernemers in TransitieIn deze workshop behandelt Alexander Ramselaar hoe je vanuit je eigen praktijk een waardepropositie kunt ontwikkelen die nieuwe mogelijkheden biedt voor cultureel onderne-merschap. De workshop daagt je uit om op een nieuwe manier naar je omgeving te kijken en deze omgeving nog beter in te zetten voor het realiseren van je ambities.

Alle financieringsbronnen die voor jouw onderneming relevant zijn, worden in een hel-der en samenhangend kader bijeen gebracht. Vragen die daarbij aan de orde komen zijn bijvoorbeeld: hoe speel je effectief in op de behoeften en belangen van je belangrijkste stakeholders? Hoe denken geldschieters? Zet je voor een onderdeel van het programma juist crowdfunding in of probeer je er een fonds voor te interesseren? Of misschien wel allebei? En hoe organiseer je dat? Alexander Ramselaar biedt je een interactieve workshop met een praktijkgerichte benadering. • Alexander Ramselaar werkte als bedrijfseconoom ruim 20 jaar in de financiële- en

vastgoedsector. Naast zijn werkzaamheden voor Cultuur-Ondernemen is hij betrokken bij initiatieven ter bevordering van het culturele klimaat in Nederland.

24

Page 37: Download hier het programmaboekje.

37

Sessie 25. Innovatie-atelier: belangen verbinden Programmalijn: Ondernemers in TransitieStap het innovatieatelier in! Werk anderhalf uur geconcentreerd met snelle en directe me-thodes aan het genereren van ideeën en het leggen van nieuwe verbindingen. Waar ontstaat de toegevoegde waarde, het engagement, de bijdrage aan een samenleving in verandering? Tien collega’s uit verschillende disciplines volgden in 2014-2015 het LKCA- innovatie-atelier onder leiding van Bart van Rosmalen. Vandaag delen ze visies en vondsten openbaar en gaan over de grenzen van disciplines de wisselwerking aan. Wakker je eigen ondernemerschap aan: wat heb je elkaar te bieden, wat wil je halen en wat heb je te brengen? Na de workshop sta je met een nieuwe aanpak en relevante contacten weer buiten.

• Bart van Rosmalen geeft leiding aan het lectoraat Muzische Professionalisering, een samenwerkingsverband van de HKU en De Baak. Van Rosmalen, van origine cellist en theatermaker, ontwikkelt een eigen methodiek van werkprocessen gebaseerd op het maakproces in de kunst en het begrip ‘public value’.

Sessie 26. Ouderen en culturele diversiteit Programmalijn: Maatschappelijk Verbinden, ouderenparticipatieOnder de groeiende groep ouderen in onze samenleving bevinden zich steeds meer ouderen die opgroeiden in een ander land. Bereiken wij hen ook met onze kunst- en cultuuractivi-teiten? Wat is er specifiek aan werken met multiculturele groepen? Of aan het werken met een groep ouderen van een bepaalde culturele achtergrond? Hoe zorg je voor vertrouwen, binding en continuïteit? De werksessie ‘Ouderen en culturele diversiteit’ biedt in de vorm van intervisie, veel ruimte voor de inbreng van eigen ervaringen.

• Stephanie Archangel is socioloog en als projectmanager werkzaam in de culturele sector. Ze houdt zich voornamelijk bezig met de vraag hoe je diverse doelgroepen door middel van cultuur kunt samenbrengen.

25

26

Page 38: Download hier het programmaboekje.

38

• Lieke de Liefde heeft als coördinator Cultuur van Florence, een zorginstelling in Den Haag e.o, veel ervaring opgedaan met het opzetten van multiculturele activiteiten waar bewo-ners van woonzorgcentra èn wijkbewoners betrokken worden.

• Irene Lopes Medina werkt bij welzijnsorganisatie Zowel!Delfshaven. Met ruim 100 culturen in één wijk is het een uitdaging alle bevolkingsgroepen aan te spreken. Tanja Jagtenberg is zelfstandig projectmanager en kwartiermaker van Lang Leve Kunst Delfshaven.

Lunchpauze en aan tafel met…LunchpauzeAan tafel met… (van 13.15 uur tot 14.00 uur)

Tijdens de lunchpauze kun je aanschuiven bij een van onze experts voor een informeel gesprek over een onderwerp dat zij inbrengen.

• Tabo Goudswaard: Er is behoefte om de maatschappelijke impact van kunst te meten. We beseffen allemaal dat we met het meten van bezoekersaantallen de impact van kunst tekort doen. Hoe kunnen we de impact van kunst valideren, zonder deze plat te slaan in meetbare oppervlakkige eenheden? Hoe kunnen de door kunst veroorzaakte inspiratie, bewustwording, nieuwe relaties of indirecte spin-offs gevalideerd worden? (Zie ook keyno-te 4)

• Pascal Gielen: Kunst houdt een cultuur dynamisch en in leven. Maar de kunstenaar kan dit alleen maar doen door iets unieks, door een ‘onmaat’ binnen de maat die een cultuur aangeeft, te brengen. Tegenwoordig roept men echter dat de kunstenaar rekening moet houden met de (potentiële) participant of consument. Hoe kan de kunstenaar een samen-leving gezond ‘irriteren’ en toch een groot publiek ‘vermaken’? (Zie ook keynote 3)

• Johan Wakkie: Sport en cultuur kennen verschillen, maar ook veel overeenkomsten. Johan Wakkie is voorzitter van de landelijke stuurgroep Sport en Cultuur. ‘Ik ben ervan overtuigd dat sport en cultuur elkaar kunnen versterken, maar ik denk dat beide werel-

12.30 - 14.00 uur

Page 39: Download hier het programmaboekje.

39

den elkaar eerst moeten snappen: de sportvereniging met vrijwilligers en de cultuur met vrijwilligers maar ook veel (docerende) professionals. Ook de kosten en organisatievormen van sport en cultuur verschillen.’ Hoe komen sport en cultuur tot elkaar? Johan Wakkie was directeur van de Hockeybond en is voorzitter van het Nederlands Blazersensemble. Wakkie was daarnaast jarenlang voorzitter van het Jeugdsportfonds en heeft het Jeugd-cultuurfonds ondersteund bij de oprichting. www.johanwakkie.nl

• Erik Schrijvers: Hoe kunnen we op een zinvolle manier over het maatschappelijk belang van kunst denken? Het veronderstelt in ieder geval dat de betekenis van kunst uitstijgt boven wat direct betrokkenen ervaren. Wat kan die betekenis zijn? De afgelopen jaren is hierover veel geschreven en gedebatteerd maar is ook een goed antwoord gevonden? Erik Schrijvers is senior wetenschappelijk medewerker cultuur bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, WRR. (Zie ook keynote 3)

• Abdelkader Benali: Hoe enthousiasmeer je een generatie die dolgraag wil schrijven en publiceren maar niet meer leest? (Zie ook sessie 23)

• Benjamin Verdonck: Waarom heeft in afwachting van sneeuw het bosje zich al uitgekleed? (Zie ook sessie 21)

• Wies Rosenboom: Kunst en Cultuur kunnen vanuit hun artistieke, creatieve en verbin-dende kracht van betekenis zijn voor andere sectoren, zoals de zorg, sport en natuur. Verschillende sectoren profiteren van wederzijdse samenwerking. De sector cultuur-participatie zoekt vanwege de waarde van actieve cultuurparticipatie voor bijvoorbeeld betekenisgeving, gezondheid en sociale cohesie naar kansrijke verbindingen. En andere sectoren, zoals de ouderenzorg en ook gezondheidscentra zien de waarde van cultuurpar-ticipatie en maken een voorzichtig begin met de samenwerking met kunst en cultuur. Hoe vergroten we de kansen? Wat is er binnen kunst & cultuur nodig om die kansen optimaal te benutten? Hoe krijgen kunst en cultuur een duurzame plek binnen andere sectoren? En hoe kan de individuele zzp’er daarin opereren? Zouden BIS-instellingen hier een aandeel in kunnen hebben? Wies Rosenboom is hoofd cultuurparticipatie bij het LKCA.

Page 40: Download hier het programmaboekje.

40

ParelParel Utrechts ConservatoriumTussen alle werksessies en lezingen door kun je genieten van een aantal parels: korte voor-stellingen en optredens van jonge makers of studenten van verschillende kunstopleidingen.

2 7 5 bestaat uit harpist Annemieke Breunesse en pianist/componist Anne-Maartje Lemereis. Ze leerden elkaar kennen op het Utrechts Conservatorium en besloten hun krachten te bunde-len. Hoewel de combinatie harp & piano niet veel voorkomt blijkt ze bijzonder goed te werken. 2 7 5 speelt vooral repertoire van jonge componisten die speciaal voor dit duo schrijven. Ze gaan op zoek naar de verschillen en overeenkomsten tussen hun instrumenten zodat beide karakters goed hoorbaar blijven, maar soms ook prachtig met elkaar versmelten.

• Annemieke Breunesse (1990) begon op 11-jarige leeftijd met harplessen. Drie jaar later werd zij toegelaten tot de Jong Talentklas aan het Utrechts Conservatorium. Annemieke heeft onder andere prijzen gewonnen bij het Nederlands Harpconcours (2006), het Prinses Christina Concours (2010) en het SJMN concours (2011). Annemiekes hart ligt bij moderne muziek en het aansporen van componisten om nieuwe muziek voor de harp te schrijven.

• Anne-Maartje Lemereis (1989) begon op 6-jarige leeftijd met pianospelen. Ze had altijd een grote interesse in componeren en improviseren. In 2001 speelde ze samen met het Nederlands Blazers Ensemble haar eigen compositie tijdens het Nieuwjaarsconcert in het Concertgebouw.

Anne-Maartje ging aanvankelijk naar het conservatorium om piano te studeren, maar besloot na haar propedeuse toch over te stappen naar het componeren.

Annemieke en Anne-Maartje zijn lid van het MatchingArts Collective (ma-collective.com), een collectief voor muzikanten en componisten.

14.00 - 14.30 uur

Page 41: Download hier het programmaboekje.

41

KeynoteKeynote Tabo Goudswaard: Artistieke acties met impactProgrammalijn: Maatschappelijk Verbinden

De keynote van Tabo Goudswaard gaat in op de belangrijke en waardevolle rol die kun-stenaars kunnen spelen in (het vormgeven van) de samenleving. Welke tendensen zijn er zichtbaar in de relatie kunst en samenleving? Wat zijn de complexe vraagstukken waar kun-stenaars aan bij kunnen dragen? Welke meerwaarde creëer je daarin samen met anderen? En hoe kan je die samenwerking goed vormgeven? Tabo Goudswaard zal voorbeelden geven van artistieke acties met impact, de effecten daarvan en welke omstandigheden daarvoor nodig zijn. Hij illustreert dat aan de hand van verschillende kunstprojecten die gehonoreerd zijn in de regeling van The Art of Impact, het stimulerings- en onderzoeksprogramma voor kunstprojecten met maatschappelijke impact van het ministerie van OCW en de zes landelij-ke publieke cultuurfondsen

• Tabo Goudswaard is kunstenaar/social designer. Hij is structureel verbonden aan een adviesdienst van consultancybureau Twynstra Gudde waarbij kunstenaars en adviseurs samenwerken aan maatschappelijke vraagstukken. Daarnaast is aangesteld als intendant bij The Art of Impact.

www.theartofimpact.nl

14.30 - 15.30 uur

Page 42: Download hier het programmaboekje.

42

WerksessiesSessie 27. Van groot sportevenement tot cultureel festival Programmalijn: Ondernemers in TransitieGrote sportevenementen als het WK Hockey in Den Haag (juni 2014) en de start van de Tour de France in Utrecht (juli 2015) doen er alles aan om een breder publiek te betrekken dan alleen de pure sportliefhebber. Een scholenprogramma, een optocht van gekke muziekma-kers op uitgedoste fietsen, een pittige debat of kunstenaars die zich laten inspireren door het evenement. We zien dat deze gevarieerde en boeiende activiteiten een groot publiek trekken, die en passant ook aanschouwt hoe topsporters zich in het zweet werken voor een medaille. De organisaties zijn overtuigd van het nut en het effect van deze culturele ‘side events’. Jij ook?

Rob van Doggenaar, Koen Breedveld en Paul Broekhoff gaan met de deelnemers van deze workshop in debat over de meerwaarde en het effect van de combinatie van sport en cultuur.• Rob van Doggenaar was coördinator van het culturele programma van Le Grand Départ,

de start van de Tour de France in Utrecht. Rob is een ervaren producent van veel culturele evenementen én wielerliefhebber. utrecht2015.com/nl/home

• Prof. dr Koen Breedveld is directeur van het Mulier Instituut en bijzonder hoogleraar sportsociologie aan de Radboud Universiteit. Hij doet onderzoek naar de plaats van sport in de levensstijl van Nederlanders en in de Nederlandse cultuur.

• Paul Broekhoff is directeur Sport en Cultuur van de gemeente Den Haag. Hij is betrokken geweest bij de organisatie van onder andere het WK Hockey in 2014, de Volvo Ocean Race in 2015 en het WK Beachvolleybal in 2015. Bij deze evenementen heeft de gemeente Den Haag bewust ingezet op een bredere profilering van het sportevenement. Ze heeft een cultureel programma aan het evenement toegevoegd en educatieve programma’s met scholen gemaakt.

15.30 tot 17.00 uur

27

Page 43: Download hier het programmaboekje.

43

Sessie 28. Spinvis zomaar bij je op de gang Programmalijn: Maatschappelijk Verbinden, ouderenparticipatieNoortje Kessels en Maaike Mul geven een werksessie over hun bijzondere evenement dat gehonoreerd is door de Art of Impact: Het Groot Letterfestival. Dit festival biedt verzorgings-huisbewoners de gelegenheid om een kwalitatief hoogstaand literair festival te bezoeken in eigen huis en het geeft bezoekers van buiten de gelegenheid een kijkje te nemen in verzor-gingshuizen. Hoe organiseer je een kwalitatief hoogstand literaire festival in verzorgingshui-zen? Hoe kun je een publiek van 0 tot 100 jaar samenbrengen, inspireren en verbazen?

Het Groot Letterfestival is een bijzonder literatuurevenement dat plaatsvindt in de verzor-gingshuizen van Vitalis WoonZorg Groep in Eindhoven. Schrijvers, dichters en muzikanten treden op in liften, gangen, huiskamers en op diverse andere bijzondere plekken. Behalve gerenommeerde auteurs krijgen talentvolle jonge én oude schrijvers een podium.

• Noortje Kessels is programmamaker en redacteur bij Literair Productiehuis Wintertuin, eigenaar van de Literaire Salon en initiatiefnemer en organisator van het Groot Letterfes-tival.

• Maaike Mul is coördinator kunst en cultuur bij Vitalis WoonZorg Groep in Eindhoven. www.deliterairesalon.nl

Sessie 29. Op pad met PAPAProgrammalijn: Maatschappelijk VerbindenParticipating Artists Press Agency, kortweg PAPA, is een internationaal en alternatief persagentschap voor kunstenaars, opgericht door beeldend kunstenaar Lino Hellings. Zij organiseert projecten waarbij kunstenaars zorgen voor nieuws. In deze werksessie neemt Lino Hellings je mee in de bijzondere wereld van PAPA, introduceert zij de eigenzinnige PAPA veldwerkmethode en fotowandeling. Deze fotowandeling, de ‘waar het oog op valt’, vijf dagen en 2 foto’s, de observatie en de tekst vormen de bron voor de volgende ontmoeting. Daarbij gaat het over de Tactics of Life, hoe mensen waar ook ter wereld oplossingen vinden voor de

28

29

Page 44: Download hier het programmaboekje.

44

dingen waar wij allemaal mee te maken hebben. Waar slaap je, eet je, hoe zorg je dat je een opleiding krijgt? Je wordt verliefd, krijgt kinderen, vermaakt elkaar etc. Hoe doe en deel je dat?

• Lino Hellings is kunstenaar, opgeleid als socioloog. Ze is oprichter van Dogtroep (1975-1992) en maakte als zelfstandig kunstenaar werk voor scholen, stations en ziekenhuizen. In 2008 richtte ze PAPA op (www.papaplatform.com). PAPA heeft een netwerk van corres-pondenten in tal van steden als Dhaka (Bangladesh), Lagos (Nigeria), Sao Paulo (Brazilië), enzovoorts.

Sessie 30. De maatschappelijke impact van sport en cultuur. Praktijkvoorbeelden uit stad en regioProgrammalijn: Maatschappelijk VerbindenWat heeft een schaakschool voor kinderen gemeen met een cultureel buurtfestival? En wat doen basketballers op de trampoline? Voorbeelden van samenwerking tussen sport en cul-tuur en het ontstaan van crossovers. Ervaringsdeskundigen komen aan het woord en vertel-len wat hun motieven waren om over de schutting van de eigen veilige omgeving te kijken. Zij vertellen hoe sport en cultuur bijdragen aan sociale binding in stadswijken en dorpskernen en aan identiteitsontwikkeling van kinderen en jongeren. Hun voorbeelden leveren inspiratie op voor een ieder die op zoek is naar de waarde van verbinding tussen kunst en sport.

• Mustapha El Jarmouni, schaakschool Indische buurt, en Simone Hoogervorst (kunste-naarscollectief) in gesprek over hun samenwerking tijdens het Indische buurtfestival in Amsterdam.

• Femke Monteney en Dirk Evers van Rotterdam Circusstad vertellen over de crossovers van A Brand New Day. Hoe en waarom circus de verbinding heeft gelegd met vele sportvereni-gingen en culturele verenigingen in Rotterdam.

30

Page 45: Download hier het programmaboekje.

45

• Pascal Kamperman (KNVB en projectleider ‘Scholder an Scholder’) reflecteert op de goede voorbeelden en vertelt welke plannen er zijn in de Achterhoek, om de veerkracht in kleine kernen te stimuleren.

• Claudia Marinelli leidt het gesprek in goede banen. Zij is projectleider Sport en Cultuur bij het LKCA.

Sessie 31. Jezelf naar WAARDE schattenProgrammalijn: Betekenis gevenHilde Braet ontwikkelt fotoprojecten met het accent op ‘identiteit’. Volgens haar is fotogra-fie een krachtig medium om bewustzijns- en denkprocessen te stimuleren omdat een foto direct verwijst naar de werkelijkheid. Deze workshop focust op het zelfbeeld en laat iedere deelnemer een Zelf-Portret maken: wie ben ik? Wie zou ik willen zijn? En hoe kom ik over?

Fotograaf en docent Hilde Braet laat je nadenken over jezelf aan de hand van een voorstel-ling met veel portretten en zelfportretten o.a. uit het canon van de fotografie. Daarnaast toont ze ook resultaten van andere workshops rondom identiteit. Uiteindelijk maakt iedere deelnemer aan de workshop een zelfportret in haar mobiele fotostudio.

• Hilde Braet is master in de cultuurwetenschappen, fotograaf, en auteur van het boek ‘De kracht van een foto’. Hilde onderzoekt al jaren hoe je fotografie in kunt zetten om emanci-patorische processen te bevorderen.

Sessie 32. De waarde van kunst voor dementerende ouderen Programmalijn: Maatschappelijk Verbinden, ouderenparticipatieIn deze intervisieworkshop geeft Cretien van Campen een korte inleiding op hoe demen-tiezorg eruit ziet en welke waarden kunst en cultuur hebben voor mensen met dementie. Aansluitend presenteren drie cultuurprofessionals hun voorbeeldprojecten en leggen zij hun dilemma’s aan je voor.

31

32

Page 46: Download hier het programmaboekje.

46

Atelier Beeldkracht, gerund door Ellen Geerts, is een atelier waar mensen met dementie zelfstandig of met ondersteuning van een mantelzorger kunnen tekenen en schilderen. Jan van Dongen van het Regionaal Instituut Kunst- en Cultuureducatie uit Weert vertelt over een project gericht op demente bewoners van De Wachtpost. Joyce Vlaming maakt met (begin-nende) kunstprofessionals vanuit zorgorganisatie Axion Continu cultuuractiviteiten mogelijk, zoals ‘Mind the Music’ (muzikale begeleiding aan huis voor mensen met (lichte) dementie en het Alzheimerkoor ‘Eigenwijs’ (een koor voor mensen met dementie en hun mantelzorger). Carlijn Stevens van Weergaaf ontwikkelt projecten waarin de leefomgeving van ouderen (met dementie) verbeterd wordt. De zintuigen staan daarbij altijd centraal. De resultaten variëren van gezamenlijke kunstwerken tot belevingsgerichte interieurs of activiteiten. Na de presen-tatie van de voorbeeldprojecten, worden de dilemma’s in intervisiegroepen besproken.

• Cretien van Campen is Associate lector toegepaste gerontologie bij Hogeschool Windes-heim en Senior onderzoeker ouderen en welbevinden bij het Sociaal Cultureel Planbureau. www.cretien.nl

• Ellen Geerts is autonoom beeldend kunstenaar en oprichter van Atelier Beeldkracht. www.ellengeerts.nl

• Jan van Dongen is hoofd Innovatie & Projecten bij Rick in Weert. www.ricknet.nl• Joyce Vlaming is projectleider Kunst en Cultuur bij Axion Continu. www.axioncontinu.nl• Carlijn Stevens is ontwerpster en het brein achter Weergaaf.

Sessie 33. Netwerkbijeenkomst schrijfdocenten(Besloten bijeenkomst voor leden van het Netwerk Schrijfdocenten)Programmalijn Artisticiteit & AmbachtLezing door Wilma Geldof ‘WAARGEBEURD IS GEEN EXCUUS’ Schrijver en schrijfdocent Wilma Geldof opent met de lezing ‘Waargebeurd is geen excuus’. Hoe vertaal je een persoonlijke geschiedenis naar een verhaal dat interessant is voor een breed publiek? Persoonlijke geschiedenissen zijn niet per se boeiend om te lezen. Hoe maak

33

Page 47: Download hier het programmaboekje.

47

je er een vertelling van die het individuele overstijgt? Een verhaal waar de lezer in gelooft? In deze lezing vertelt Wilma Geldof hoe zij te werk ging bij haar historische roman ‘Elke dag een druppel gif’ (een indringend verhaal over een overtuigd NSB-kind). De aanleiding om dit boek te schrijven was het NSB-lidmaatschap van haar vader. Ze toont de stappen waarlangs het verhaal tot stand kwam en welke keuzes zij hierin heeft gemaakt. ‘Elke dag een druppel gif’ werd bekroond met de Thea Beckman-prijs 2015.www.wilmageldof.nl Na de lezing is er gelegenheid voor uitwisseling van nieuwe projecten en werkwijzen van netwerkleden.

Parel en afsluitingParel Creative CollegeTussen alle werksessies en lezingen door kun je genieten van een aantal parels: korte voor-stellingen en optredens van jonge makers of studenten van verschillende kunstopleidingen.

De Soul Seekers, een crew van derdejaars studenten van De Dansopleiding van het Creative College in Utrecht, combineren verschillende Urban stijlen.

• Dans en choreografie: Joey de Calonne, Melina Romano, Arvian Bulan, Oscar Starink, Nyomi Huiskes, Gercon Brahm

www.creativecollege.nu

Reflectie op de dag door Erik Schrijvers, wetenschappelijk medewerker bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR)

Borrel

17.00 - 17.30 uur

17.30 - 18.30 uur

Page 48: Download hier het programmaboekje.

48

Lees tips

Page 49: Download hier het programmaboekje.

49

LeestipsWil je meer met de thema’s van De Kunst van… Waarde Maken? Uit onze informatiebank hebben we tien inspirerende leestips voor je geselec-teerd. Een uitgebreide omschrijving (pdf) van de tien leestips met directe links naar de websites waar je ze kunt bestellen of downloaden vind je op onze site: www.lkca.nl/leestips-dekunstvan

Iedereen een kunstenaar. Over authenticiteit, kunstenaarschap en de creatieve industrie (R. Jacobs, 2014) Ooit was authenticiteit het domein van de kun-sten. Nu is authenticiteit van iedereen. Deze publicatie bestaat uit drie essays: over de waarde die de maatschappij hecht aan authen-ticiteit, over de rol die creativiteit inneemt in de huidige economie en over de consequenties van dit alles voor de kunst.

Wat is een kunstenaar? (S. Thornton, 2015 )In ‘Wat is een kunstenaar?’ stelt Thornton de vraag of een kunstenaar bij uitstek een onderne-mer is of het kunstenaarschap juist een roeping is.

Verandering van tijdperk. Nederland kantelt (J. Rotmans, 2014)Rode draad in Verandering van tijdperk is dat alle maatschappelijke sectoren hun houdbaar-heidsdatum naderen, omdat de mens niet langer centraal staat. Mensen ontwikkelen zelf alterna-tieven en voeren die uit.

Show me the money: toegang tot financiering voor creatieve industrie (B. van Lier, 2015) Deze publicatie is een inventarisatie van de financieringsmogelijkheden van de creatieve in-dustrie en beschrijft daarnaast een aantal goede voorbeelden.

De waarde van cultuur (P. Gielen en anderen, 2014)Wat levert dat eigenlijk op, investeren in cultuur? Zijn er harde bewijzen voor positieve (neven)effecten op terreinen buiten de cultuurwereld zelf? Een multidisciplinaire team van sociologen, economen en psychologen, verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen, hebben hier onder-zoek naar gedaan.

Page 50: Download hier het programmaboekje.

50

Niet voor de winst. Waarom de democratie de geesteswetenschappen nodig heeft. (M. Nuss-baum, 2013) Martha Nussbaum houdt een pleidooi om kunst, literatuur, talen, muziek, filosofie, geschiedenis, religie en cultuur niet als een overbodige luxe te zien, maar als essentieel voor de vorming van de mens tot mondige staatsburger.

The economics of creativity: art and achieve-ment under uncertainty (P-M. Menger, 2014) Pierre-Michel Menger stelt in dit boek creativi-teit, innovatie en artistiek succes alleen kunnen ontstaan in onzekerheid.

Binden of overbruggen? Over de relatie tussen kunst, cultuurbeleid en sociale cohesie (H. Otte, 2015) In deze studie is geprobeerd antwoord te geven op de vraag hoe kunstparticipatie en sociale co-hesie zich tot elkaar verbinden en of de overheid met kunstparticipatie wel het juiste instrument kiest om sociale cohesie te bevorderen.

Social Design For Wicked Problems = SDFWP (K. Kuitenbrouwer, T. Goudswaard, A. Schaminée, 2014) De publicatie bevat resultaten van het publieke onderzoeksproject Social Design For Wicked Problems (SDFWP) naar de inzet van kunste-naars en ontwerpers in het aanpakken van lastige maatschappelijke problemen.

Manifest voor participatieve kunstpraktijken. Kunst in transitie (Redactie: W. Hillaert en S. Trienekens, 2015) Dit manifest roept kunstenaars, overheid, maatschappelijke en kunstenorganisaties op om gezamenlijk in te zetten op participatieve kunst-praktijken en al doende te onderzoeken hoe deze de komende jaren meer en beter kunnen worden ontwikkeld.

Kunst als recept ( Boekman, 2015)Themanummer van Boekman over de bijdrage van kunst aan het gezond ouder worden en over toepassingen van kunst in de gezondheidszorg, variërend van zorg voor ouderen, gehan-dicapten, jeugd en cliënten in de geestelijke gezondheids-zorg, tot zorg in ziekenhuizen en revalidatiecen-tra.

Page 51: Download hier het programmaboekje.

Het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA) is het landelijk kennisplatform voor professionals, bestuurders en beleidsmakers in cultuureducatie en cultuurparticipatie. Via kennisdeling en onderzoek dragen we bij aan de kwaliteit van praktijk en beleid. Het LKCA stimuleert de professionele ontwikkeling van het veld door ontmoeting en debat en biedt advies bij vraagstukken op het gebied van cultuureducatie en cultuurparticipatie in brede zin. Via informatienetwerken, conferenties en met digitale middelen verschaft het kennisinstituut inzicht in relevante ontwikkelingen op nationaal én internationaal gebied. Het LKCA draagt bij aan de ontwikkeling van beleidsprogramma’s van de rijksoverheid voor cultuureducatie en actieve cultuurparticipatie en ondersteunt de uitvoering daarvan.

Het LKCA maakt deel uit van het Nederlands Cultureel Bestel en ontvangt subsidie van het ministerie van OCW voor de landelijke ondersteuning van de educatie- en amateurkunst-sector.

Meer weten?www.lkca.nlTwitter @LKCA_www.facebook.com/lkca.nl

Over het LKCA

51

VormgevingTaluut, Utrecht

DrukwerkDrukkerij Libertas, Utrecht

Foto’sistockphoto

Portretfoto’s Lilian van Rooij

©LKCA, november 2015

Page 52: Download hier het programmaboekje.

52

Graag tot ziens op de volgende editie van De Kunst van… in 2016!