Download E-book Piwik
75
Transcript of Download E-book Piwik
E-book
Piwik – Bezoekersstatistieken
in eigen beheerHet e-book is geoptimaliseerd voor gebruik op een e-reader. Meer hierover kun
je lezen op www.theinternetacademy.nl/digitaal-lezen.
Uitgever: The Internet Academy
Auteur: Jaap van de Putte, The Internet Academy
Met dank aan: Frank Schaap, Open is Beter, www.openisbeter.nl Bart van Leeuwen, Leeuwennet
Datum: 11 juli 2017
Piwik-versie: 3.0
Dit e-book hoort bij:
• de opleiding Digitale Dienstverlening
• de training Piwik – bezoekersstatistieken in eigen beheer
Copyright (C) 2017 Jaap van de PuttePermission is granted to copy, distribute and/or modify this document under
the terms of the GNU Free Documentation License, Version 1.3 or any later version published by the Free Software Foundation; with no Invariant Sections,
no Front-Cover Texts, and no Back-Cover Texts. A copy of the license is available on http://www.gnu.org/licenses/fdl.html.
Inhoudsopgave1. Over dit e-book...........................................................................7
2. Introductie Piwik........................................................................8
2.1 Piwik Pro en Piwik on Premises............................................................................ 8
2.2 Meten van het bezoek op je site........................................................................... 9
2.3 Webdata zijn nodig om je website te verbeteren................................................9
2.4 Alternatief voor Google Analytics....................................................................... 10
3. Webanalyse, een inleiding....................................................... 12
3.1 Definitie webanalyse............................................................................................ 12
3.2 Webanalyse en webgovernance..........................................................................12
3.3 Digital Marketing and Measurement Model....................................................... 13
3.4 Invullen van het DMMM........................................................................................21
4. Dashboard en de hoofdonderdelen........................................23
4.1 Overzicht............................................................................................................... 23
4.2 Onderdelen............................................................................................................ 23
4.3 Widgets op het dashboard...................................................................................24
4.4 Periode en soort bezoeken..................................................................................25
4.5 Insights bij vaste tijdsperiode.............................................................................26
4.6 Live!........................................................................................................................ 26
4.7 Segmenten............................................................................................................ 27
4.8 Downloaden (exporteren) van de data................................................................27
5. Bezoekers................................................................................. 29
5.1 Overzicht............................................................................................................... 29
5.2 Bezoeken en bezoekers.......................................................................................29
5.3 Bezoekerslogboek................................................................................................30
Inhoudsopgave Pagina 3
5.4 Gebruikers............................................................................................................. 31
5.5 Aangepaste variabelen (custom variables)........................................................31
5.6 Apparaten.............................................................................................................. 32
5.7 Instellingen............................................................................................................ 32
5.8 Lokatie en provider...............................................................................................32
5.9 Herhaalbezoeken.................................................................................................. 33
5.10 Uur van de dag.................................................................................................... 33
5.11 Realtime Kaart.................................................................................................... 33
6. Acties.........................................................................................34
6.1 Pagina's (webadressen)....................................................................................... 34
6.2 Extra functionaliteiten bij Acties......................................................................... 35
6.3 Pagina's waarlangs de bezoeker binnen kwam................................................38
6.4 Pagina's die verlaten werden.............................................................................. 38
6.5 Paginatitels............................................................................................................38
6.6 Lokale zoekopdracht............................................................................................38
6.7 Outlinks..................................................................................................................39
6.8 Downloads............................................................................................................ 39
6.9 Gebeurtenissen (events)...................................................................................... 39
6.10 Contentbronnen.................................................................................................. 41
7. Herkomst..................................................................................45
7.1 Overzicht............................................................................................................... 45
7.2 Zoekmachines en trefwoorden........................................................................... 45
7.3 Websites................................................................................................................ 46
7.4 Campagnes........................................................................................................... 46
7.5 Verschillen tussen Google AdWords en AdWords-campagne in Piwik...........47
8. Doelen....................................................................................... 49
8.1 Doel instellen........................................................................................................ 49
Inhoudsopgave Pagina 4
9. Rapporteren en delen.............................................................. 50
9.1 Dashboards aanmaken voor anderen.................................................................50
9.2 E-mailrapportages................................................................................................ 51
9.3 Custom Alerts of alarmen: alerts bij grote wijzigingen..................................... 51
10. Beter meten............................................................................ 52
10.1 Controleren of code goed is geplaatst............................................................. 52
10.2 Eén adres per pagina......................................................................................... 53
10.3 Elke pagina een unieke titel via de page title...................................................54
10.4 Verschillen tussen pagina's en paginatitels..................................................... 54
10.5 Menustructuur zichtbaar in URL....................................................................... 55
10.6 Gebruik van iframes........................................................................................... 56
10.7 Uitsluiten eigen verkeer..................................................................................... 57
10.8 Eigen zoekfunctie meten................................................................................... 58
10.9 Meten van interne links (ankerlinks)................................................................. 59
10.10 Bezoekers volgen over meerdere sites.......................................................... 59
11. Privacy-instellingen................................................................61
11.1 Piwik en de cookiewet....................................................................................... 61
11.2 Anonimiseer IP-adressen van bezoekers.........................................................61
11.3 Ondersteuning van het volg-me-niet-register.................................................61
11.4 Geen trackingcookies........................................................................................ 62
11.5 Fingerprinting voorkomen................................................................................. 62
11.6 Gebruikersovereenkomst voor derden.............................................................62
12. Gebruikers..............................................................................63
12.1 Gebruikers aanmaken........................................................................................ 63
12.2 Gebruikers verwijderen...................................................................................... 63
12.3 Toegangsbeheer................................................................................................. 64
12.4 Superusers aanmaken....................................................................................... 64
Inhoudsopgave Pagina 5
13. Installeren en updaten........................................................... 66
13.1 Installeren............................................................................................................ 66
13.2 Updaten............................................................................................................... 67
13.3 SSL....................................................................................................................... 67
13.4 Vertrouwd IP-adres.............................................................................................68
13.5 Meerdere websites in 1 account....................................................................... 68
14. Plug-ins................................................................................... 69
14.1 Plugins beheren en installeren.......................................................................... 69
14.2 Plug-in Bottracker.............................................................................................. 69
14.3 Plug-in Alerts (alarmen)..................................................................................... 70
15. Checklist Piwik.......................................................................71
15.1 Trackingcode overal geplaatst.......................................................................... 71
15.2 Eén webadres per pagina.................................................................................. 71
15.3 Elke pagina een unieke titel...............................................................................71
15.4 Menustructuur zichtbaar in de url.....................................................................72
15.5 Eigen bezoek uitsluiten...................................................................................... 72
15.6 Meten interne zoekfunctie................................................................................. 72
15.7 Verkeer vanaf nieuwsbrieven of andere bronnen meten................................73
15.8 Deelstappen in formulier meten........................................................................ 73
15.9 SSL op jouw site................................................................................................. 73
15.10 Interne links (ankerlinks) meten...................................................................... 74
15.11 Eigen (sub)domein voor Piwik......................................................................... 74
15.12 SSL voor Piwik.................................................................................................. 74
15.13 Toegang Piwik beperken tot eigen IP-adres................................................. 75
Inhoudsopgave Pagina 6
1. Over dit e-bookDit e-book over Piwik is bedoeld voor iedereen die aan de slag gaat of is met Piwik.
Heb je nog nooit gewerkt met Piwik? Geen probleem, dit e-book helpt je op weg. Ben je al ervaren met Piwik? Bekijk dan de inhoudsopgave, we denken dat er genoeg
interessants voor je in zit.
Je kunt dit e-book gratis downloaden van onze site www.theinternetacademy.nl. De
belangrijkste onderwerpen bespreken we in dit e-book. Wil je meer weten, kijk dan in de goede handleidingen van Piwik zelf, zie piwik.org/docs/.
Het e-book hoort bij onze training Piwik en onze opleiding Online Professional, maar kan ook uitstekend gebruikt worden als je zelf wilt leren hoe je Piwik kunt gebruiken.
Ben je een opleidingsinstituut en wil je dit e-book gebruiken? Geen probleem, de licensie geeft je de mogelijkheid het boek zonder kosten te reproduceren en te
gebruiken. Heb je de bronversie nodig, bijvoorbeeld omdat je bepaalde hoofdstukken alleen wilt gebruiken, mail ons even.
Opmerkingen over de inhoud van dit e-book zijn altijd welkom! Er komt regelmatig een nieuwe versie online en jouw feedback kunnen we daarbij goed gebruiken.
Het e-book is geoptimaliseerd voor het lezen op een e-reader.
Ik hoop dat dit boek je een stukje verder helpt.
Jaap van de Putte
Inhoudsopgave Pagina 7
2. Introductie PiwikPiwik is een webstatistiekenpakket. Het is vergelijkbaar met Google Analytics,
maar met dit verschil dat je Piwik kunt installeren op je eigen server, waardoor de privacy van je gegevens veel beter is beschermd. Piwik is open source en
gratis te downloaden van www.piwik.org.
2.1 Piwik Pro en Piwik on PremisesNaast de gratis versie (Piwik Org) biedt het bedrijf Piwik ook 2 betaalde versies:
• Piwik Pro• Piwik Pro On Premises
Een vergelijking van de 3 versies staat op piwik.pro/comparison. Beide versies bespreken we hieronder kort. De rest van dit e-book gaat alleen over de gratis versie.
Piwik ProJe vindt deze versie op https://cloud.piwik.pro/. In deze versie regelt Piwik de hosting voor je. Dat kan erg handig zijn, want Piwik vraagt veel rekenkracht van je server en bij
het zelf hosten is de performance vaak een probleem. Bij Piwik Pro is dat geen probleem. Je kunt zo makkelijk langere tijdperioden of segmenten gebruiken zonder
lang te hoeven wachten op de berekening.
Verder zijn er enkele kleine dingen anders. Zo kun je segmenten met elkaar vergelijken. De kosten zijn ongeveer € 30 per maand voor de startversie.
Nadeel is dat als je overstapt van de gratis versie naar deze versie je niet automatisch
je data meeneemt. De kosten van het overzetten zijn naar schatting € 750, maar vraag het vooraf even na.
Piwik on PremisesDeze versie staat op https://piwik.pro. Beetje onbegrijpelijk dat ze dat op een ander domein hebben gezet dan de cloudversie … On Premises betekent in feite dat je het
zelf kan hosten en het eigenaarschap hebt. Ook hiervan onbegrijpelijk dat ze het 'on premises' noemen, want weinigen buiten de IT-sector weten wat dat betekent. Goed,
genoeg geklaagd.
Inhoudsopgave Pagina 8
De versie On Premises biedt veel extra functionaliteiten en ruime support van het Piwik-team. De kosten zijn hoog en daarmee is het enkel interessant voor grote
bedrijven.
2.2 Meten van het bezoek op je siteAls je iets met je website wilt doen, dan moet je weten wat bezoekers op jouw site
doen. En dé manier om dat te weten is door het bekijken van de bezoekersstatistieken. Dat maakt het internet ook uniek ten opzichte van andere
media. Hoe vaak en hoe precies de papieren krant wordt gelezen is nooit bekend, alleen met steekproefonderzoek kun je daar een grove schatting van maken. Bij een
website weten we welke pagina's bekeken zijn, hoe mensen daar gekomen zijn enzovoort. Die kennis is er en elke webbeheerder kan dat gebruiken om zijn website
beter te maken (of niet slechter te laten worden).
Tegenwoordig is de trend om de site te richten op de taak van de bezoeker, ook wel
de toptaken-aanpak genoemd. Ook daar zijn statistieken essentieel in. Met de statistieken weet je wat de top-30-pagina's op je website zijn en daarmee heb je een
goede indruk van de toptaken van je website. En je weet hoe mensen door je site klikken op zoek naar het antwoord op hun vraag. De statistieken helpen je om te zien
of mensen je website mobiel bezoeken, waar ze vandaan komen en hoeveel pdf's ze downloaden. Goed webbeheer is evidence-based, en daar heb je de statistieken voor
nodig.
2.3 Webdata zijn nodig om je website te verbeterenDe webstatistieken kun je op een aantal manieren inzetten:
1. Globaal inzicht krijgen in het gebruik van je site2. Waarschuwingen krijgen als iets niet goed gaat
3. Kwantitatief beoordelen van doelstellingen die je met je website nastreeft
Globaal inzichtOok al heb je geen duidelijk doel met het bekijken van je statistieken, gewoon ernaar
kijken helpt al. Het kijken naar een statistiek maakt al dat je gaat nadenken waarom iets zo is en hoe het beter kan. Kijken naar data inspireert. Als je gewoon eens door
de verschillende onderdelen van Piwik bladert zul je merken dat het leuk is om te zien wat er eigenlijk op je website gebeurt. En dit helpt om beter te worden. Conclusie: ook
zonder gericht beleid en specifieke doelstellingen is het al zinvol om je statistieken in Piwik te bekijken.
Inhoudsopgave Pagina 9
Alarm: alert of waarschuwing ontvangen bij grote wijzigingEen 2e reden om Piwik te gebruiken is het monitoren van grote onverwachte
wijzigingen. Als het aantal bezoekers opeens daalt naar 20%, dan gaat er iets niet goed. En daar wil je dan gelijk een bericht over krijgen. In Piwik kun je daarvoor de
plug-in 'Custom alerts' (Alarmen) gebruiken. Vergelijk het met het dashboard in je auto: een rood lampje betekent dat je direct iets moet doen. Er zijn helaas nog veel
organisaties die zelfs niet eens naar de 'rode lampen' van hun statistieken kijken. En die er bijvoorbeeld maanden later achter komen dat de webserver veel te traag
functioneert. Of dat Piwik niet goed is geïnstalleerd, zodat ze helemaal geen goede data hebben.
Het is belangrijk om ook onderwerpen te monitoren die je niet in Piwik hebt. Andere
onmisbare tools zijn bijvoorbeeld Google Search Console en PageSpeed Insights.
Meten van doelstellingenEen 3e functie van bezoekersstatistieken is het meten van doelstellingen. Stel: je wilt
20% meer gebruik van je formulieren. Deze doelstellingen kan je op een aantal manieren meten, en Piwik is daar een hele handige methode voor.
2.4 Alternatief voor Google AnalyticsOp dit moment (2017) gebruikt zo'n 80% van alle sites in Nederland Google Analytics. Google Analytics kwam onder vuur te liggen, omdat de privacy van de gegevens niet
gewaarborgd kon worden. Intussen is de situatie iets verbeterd, want Google hanteert de standaarden van de EU-US Privacy Shield. En hiermee voldoen ze aan de
Europese regels voor de privacy.
Gezien de eerdere privacy-problemen met Google had de Rijksoverheid in 2015
besloten om Piwik aan te bieden aan alle rijksoverheidssites (meer dan 1.000). De Rijksoverheid heeft hiervoor een serverplatform ingericht, zodat de individuele
organisaties zich geen zorgen hoeven te maken over de installatie en de hosting van Piwik.
Ook de provincies overwegen over te gaan op Piwik. Daarnaast gebruikt een groot deel van alle gemeenten Piwik. Het gebruik van Piwik bij de overheid is dus in
de laatste jaren enorm toegenomen. In maart 2017 gebruikte 47% van alle gemeenten Piwik.
Inhoudsopgave Pagina 10
Maar ook in andere sectoren krijgt Piwik steeds meer aandacht. Grote partijen, die marktleider zijn in Nederland, zien steeds meer het risico van het delen van de
gegevens met Google en stappen over op andere oplossingen, zoals Piwik.
Kortom: bij Piwik heb je controle over jouw eigen data. Niemand heeft toegang tot
jouw data, tenzij je hier expliciet toestemming voor geeft.
Wil je Piwik even proberen zonder te installeren, ga dan naar demo.piwik.org.
Inhoudsopgave Pagina 11
3. Webanalyse, een inleidingDe bezoekersgegevens die je verzamelt met Piwik (of Google Analytics of een
andere webanalyseprogramma) zijn een middel om inzicht te krijgen in het gebruik van je site. De analyse van deze gegevens heet webanalyse. Doel van
deze analyse is om je website te verbeteren.
3.1 Definitie webanalyseWebanalyse is het meten, verzamelen, analyseren en rapporteren van webdata met als doel het begrijpen en optimaliseren van het gebruik van het web.
Bron: https://en.wikipedia.org/wiki/Web_analytics
Webanalyse is niet meer dan een stukje gereedschap om de performance van je website te meten. Webanalyse is een middel tot een doel. Om webanalyse goed in te
zetten moet je dus eerst een goed beeld hebben van wat je met je website wilt bereiken. Met andere woorden: je hebt een webstrategie nodig: heldere doelen wat je
met je website wilt bereiken.
3.2 Webanalyse en webgovernanceOp deze plek is het goed om te kijken op welke manier webanalyse past binnen het
webmanagement van een organisatie.
Om te beginnen raad ik je aan het artikel 'Web Governance: Becoming an Agent of Change' van Jonathan Kahn te lezen. Aan de hand van Lisa Welchman omschrijft hij
de 4 componenten van webmanagement:• webstrategie
• webgovernance• webuitvoering
• webanalyse (web measurement)
Een citaat uit het genoemde artikel van Jonathan Kahn:
Web strategy should be created by senior management to establish guiding principles for the web: high-level objectives and metrics based on the organization’s
business strategy. It also formalizes authority and funding for the web within the
Inhoudsopgave Pagina 12
organization.
Web governance defines decision-making processes for the web, and sets policies
and standards for web content, design, and technology — in a way that respects subject-matter expertise. (For example, your CEO shouldn’t be setting standards for
markup or tone of voice.)
Web execution ensures that the organization has an appropriately staffed and resourced web team that can realistically execute the web strategy. (This is where
most A List Apart readers work at the moment.)
Web measurement measures web performance against the high-level objectives and metrics set by the web strategy. While web analytics help to achieve this, we should
be careful not to confuse the numbers we read in analytics tools for web measurement — we need to relate those numbers to business objectives to truly
measure success.
Webanalyse is bedoeld om de performance van de website objectief vast te stellen
ten opzichte van de algemene doelen van de website. Verder moeten we de webstatistieken niet verwarren met de cijfers die we nodig hebben om deze
performance goed te meten. Meestal moeten we nog een extra slag maken om deze webstatistieken om te zetten naar betekenisvolle en zinvolle webdata voor ons beleid.
3.3 Digital Marketing and Measurement Model Een handig model voor webanalyse is het stappenmodel van Avinash Kaushik: Digital Marketing and Measurement Model. Het bestaat uit 5 stappen:
• Stap 1: Doelstellingen website: het antwoord op de vraag 'Waarom bestaat mijn website?'
• Stap 2: Specifieke doelen: welke concrete doelen heb ik om deze algemene doelstellingen te bereiken?
• Stap 3: Key Performance Indicators (KPI's): welke statistieken kun je gebruiken om deze doelen in beeld te krijgen?
• Stap 4: Targets: streefgetallen, gekoppeld aan de KPI's
• Stap 5: Segmenten
Tijd om dit model beter te bekijken en te gebruiken voor onze eigen situatie.
Inhoudsopgave Pagina 13
Stap 1: Doelstellingen website vaststellenStel jezelf de vraag: waarom bestaat de website? Wat is de bijdrage van jouw website
aan de organisatie? Kaushik noemt dit de 'business objectives'. Het zijn de antwoorden op vragen als:
• Waarom bestaat mijn website?• Wat hoop je voor jouw organisatie te bereiken met je website?
Een andere omschrijving hiervoor zijn gewenste resultaten. Kaushik geeft als
voorbeeld de doelstellingen: create awareness, generate leads en highlight events.
Zonder heldere websitedoelstellingen doe je maar wat en ben je in feite stuurloos bezig met je website. Het ontbreken van doelstellingen geeft ook ruimte aan mensen
die de website willen misbruiken voor andere doeleinden, bijvoorbeeld om hun eigen boodschap te zenden. Normaal gesproken formuleer je er 3 tot 5.
Inhoudsopgave Pagina 14
Voorbeeld doelstelingen website van een gemeente • De website is het voorkeurskanaal voor het doen van eenvoudige transacties.
• De website biedt informatie om zo het gebruik van andere, duurdere kanalen te
ontlasten.• De informatie over de gemeenteraad en het college van Burgemeester en
Wethouders is op een gebruiksvriendelijke en toegankelijke manier bereikbaar
voor alle inwoners.
Stap 2: Specifieke doelen vaststellenKaushik noemt deze 'Goals'. Een doel is een specifieke strategie, waarmee je de doelstellingen van de website wilt halen. De websitedoelstellingen waren nog sterk
strategisch, de specifieke doelen zijn de concrete uitwerking hiervan. De websitedoelstellingen geven antwoord op de vraag 'waarom', de specifieke doelen op
de vraag 'hoe'.
Als KPI's noemt Kaushik:
Doel website Specifieke doelstelling
Create awareness Reinforce Offline/Online Advertising
Generate leads Capture leads (email/contact)
Provide homebuyer info & resources
Highlight events Engage community via Local Events
Inhoudsopgave Pagina 15
Voorbeeld doelstellingen website patiëntenorganisatieDoelstellingen van de website zijn:• Bieden van informatie over de aandoening
• Werven van nieuwe leden
• Grotere en betere naamsbekendheid (branding)
Dit zegt Kaushik erover:
The beauty of goals is that they reflect specific strategies. They are really DUMB.
They are priorities. They are actually things almost everyone in the company will understand as soon as you say them.
DUMB is een acroniem voor:
D: Doable Is het doel haalbaar?
U: Understandable Is het begrijpelijk voor jou, je team en je manager? Begrijpelijk betekent ook dat het duidelijk is waarom je dit doet. Het moet
voor iedereen duidelijk zijn dat het doel bijdraagt aan de algemene doelstelling.
M: Manageable Is het doel ook organisatorisch haalbaar?
B: Beneficial Is het aannemelijk dat het bijdraagt aan het behalen van onze
doelstellingen?
Stap 3: Vaststellen van KPI'sKey Performance Indicators (KPI's) zijn statistieken die je kunt gebruiken om het behalen van de specifieke doelen te meten. Het zijn de 'metrics', maar dan wel die
metrics die iets zeggen over hoe je het doet ten opzichte van je doelstellingen.
Zo beschrijft Kaushik dit:
If you don't have business objectives (from your HiPPO's) clearly defined, you can't identify what your KPI's are.
Inhoudsopgave Pagina 16
Voorbeeld webdoelstelling: onze doelgroep gebruikt onze site om meer te
weten over autismeSpecifieke doelen:
• Goede gebruikservaring van de site
• Eenvoudig taalgebruik
• Geschikt voor mobiel gebruik
Oh ja, een HiPPO is geen nijlpaard, maar de Highest Paid Person in the Organization. Dus niet de beste of de slimste, maar degene die het hoogst omhoog gevallen is
volgens het Peter's Principle. (En dat moet je maar even googelen ;) )
Als KPI's noemt Kaushik in zijn voorbeeld:
Doel website Specifieke doelstelling KPI
Create awareness Reinforce Offline/Online Advertising Branded traffic
Generate leads Capture leads (email/contact) Conversions (e-newsletter)
Conversions (Home Tours)
Generate leads Provide homebuyer info & resources # of downloads
Highlight events Engage communicty via Local Events
Visitor Loyalty
Inhoudsopgave Pagina 17
Hier zul je merken dat je alleen KPI's kunt vaststellen als je heldere websitedoelstellingen hebt.
Stap 4: Vaststellen van targetsNu komt de stap om de KPI's meetbaar te maken. En dat zijn de targets.
Voorbeeld targetEen stijging van 10% in het aantal paginaweergaves in de komende 3 maanden.
Definitie van Kaushik is:
Targets are numerical values you have pre-determined as indicators success or
failure.
Kaushik heeft ook deze targets uitgewerkt in zijn voorbeeld:
Doel website Specifieke doelstelling KPI en target
Create awareness Reinforce Offline/Online
Advertising
KPI: Branded traffic
Target: 7kk Visitis / Month
Generate leads Capture leads (email/contact) KPI: Conversions (e-newsletter)
Target: 45/MonthKPI: Conversions (Home Tours)
Target: 20 / Month
Generate leads Provide homebuyer info &
resources
KPI: # of downloads
Target: 150 / Month
Highlight events Engage communicty via Local
Events
KPI: Visitor Loyalty
Target: 50% Repeat Visitors
Inhoudsopgave Pagina 18
Voorbeeld: webdoelstelling is het bieden van informatie over autismeKPI's:
• Aantal paginaweergaves
• Loyaliteit bezoekers
• Task Completion Rate
Targets voldoen aan 2 eisen:
• Ze zijn SMART gedefinieerd.• Ze zijn gebaseerd op gesegmenteerde data.
SMART
SMART staat voor:
• Specifiek• Meetbaar
• Acceptabel• Realistisch
• TijdgebondenHierin zijn de belangrijkste: specifiek, meetbaar en tijdgebonden. Het gaat er om dat
je een target ook echt kunt evalueren of het wel of niet gehaald is.
Inhoudsopgave Pagina 19
In het voorbeeld hierboven is het:• Specifiek: 10% stijging van het aantal paginaweergaves
• Tijdgebonden: binnen 3 maanden• Meetbaar: via de statistieken in Piwik
Stap 5: SegmentenEen segment is een deelverzameling van al je bezoekers. Zo'n deel stel je vast op basis van bepaalde kenmerken van je bezoek. Deze kenmerken noemen we
dimensies.
Kaushik definieert deze als:
A dimension is, typically, an attribute of the visitor to your website.
Hieronder zie je een voorbeeld van een anonieme websitebezoeker (want dat zijn ze
nu eenmaal bijna altijd), met een aantal kenmerken (dimensies):• 2e bezoek
• Zoekwoord: Internet Marketing• Locatie: Utrecht
• Pagina X bekeken• Organisch verkeer via Google
• Reactie achtergelatenDimensies zijn dus kenmerken van je bezoek. Daarmee kun je makkelijk definiëren
wat een segment is:
Een segment is een selectie van de bezoekers gebaseerd op bepaalde dimensies.
In plaats van dimensies mag je ook kenmerken gebruiken, misschien is dat wel
duidelijker ...
Dit zegt Kaushik over segmenten:
In aggregate almost all data is useless (like # of Visits). The best way to find insights is to segment the data using one or more dimensions (like # of Visits from: USA, UK,
India as a % of All Visits).
Enkele voorbeelden van segmenten:
Inhoudsopgave Pagina 20
• Bezoek via de nieuwsbrief• Bezoek via Google (organisch)
• Mobiele gebruikers• Bezoek dat slechts 1 pagina van de site bekeek (bouncers)
• Bezoek dat via de zoekfunctie op de eigen site 0 resultaten kreeg
3.4 Invullen van het DMMMZo, nu heb je alles gelezen en is het tijd om uit je passieve modus te komen en zelf
aan de slag te gaan! Dat kan door het model zelf te gaan invullen voor jouw situatie. Probeer dat eens met onderstaande tabel.
Doelstelling website
Specifieke doelen
KPI's
Targets
Segmenten
Lukt het? Zo niet, lees nog even voorgaande pagina's door.
Inhoudsopgave Pagina 21
Ter ondersteuning nog een voorbeeld:
Doelstelling website Meer transacties via de website (en minder via
baliebezoek)
Specifieke doel Meer transacties via de formulieren
KPI's # aanvragen via webformulieren% afgeronde aanvragen t.o.v. # aanvragen die gestart
zijn # aanvragen via de balie
% aanvragen via de site t.o.v. totaal # aanvragen
Targets Op 1 januari 2016 vindt 10% van de aanvragen plaats
via de webformulieren.
Segmenten Bezoek via zoekmachines
Bezoek doorverwezen via de telefoonMobiel en tablet
Leeftijd (als dit bekend is)
Zo, genoeg inleidende praatjes. Nu aan de slag met Piwik ;)
Inhoudsopgave Pagina 22
4. Dashboard en de hoofdonderdelenOverzicht – Onderdelen – Widgets op het dashboard – Periode en soort
bezoeken – Opties bij grafieken – Opties bij tabelrijen – Segmenten
4.1 OverzichtNadat je bent ingelogd krijg je het dashboard van Piwik te zien. Je ziet:
• Links een hoofdmenu met daarin de statistieken.• Rechtsboven een topmenu met mogelijkheden voor het beheer.
• Onder het topmenu een selectiebox om de website te selecteren die je wilt gaan analyseren.
4.2 OnderdelenOnderdeel Subonderdelen
Bezoekers Overzicht
Bezoekerslogboek Aangepaste variabelen
Apparaten Software
Locaties
Inhoudsopgave Pagina 23
Herhaalbezoeken
Realtime kaart
Acties Pagina's
Pagina's waarlangs de bezoeker binnen kwam Pagina's die verlaten werden
Paginatitels Lokale zoekopdracht
Uitgaande links Downloads
GebeurtenissenContentbronnen
Herkomst Overzicht Alle referrers
Zoekmachines & sleutelwoorden Websites
Campagnes
Doelen Overzicht
(Ingestelde doelen)
4.3 Widgets op het dashboardMet het dashboard heb je in 1 oogopslag een beeld van het bezoek op je site. Dit dashboard kun je aanpassen aan jouw wensen. En dat doe je met de widgets.
Hieronder zie je een voorbeeld van een widget. Als je op de titel van de widget gaat staan krijg je een aantal mogelijkheden:
• Verschuiven• Verversen
• Inklappen• Uitklappen
• Verwijderen van het dashboard
Speel er gewoon een beetje mee: er kan niets misgaan. Wil je een widget toevoegen
dan klik je op 'WIDGETS & DASHBOARD'.
Inhoudsopgave Pagina 24
4.4 Periode en soort bezoekenDatumbereik geeft de periode van de statistieken aan. Het bereik dat je standaard ziet
is het bereik dat is ingesteld in je gebruikersinstellingen (Tandwieltje » Persoonlijk »
Instellingen).
Je kunt de periode wijzigen van de data die je wilt bekijken:
• Dag: de weergave is per dag, de periode is 1 week.• Week: de weergave is per week, de periode is 6 maanden
• Maand: de weergave is per maand, de periode is 2 jaar.• Jaar: de weergave is per jaar, de periode is meerdere jaren.
De periode kiezen doe je als volgt:
1. Klik op op het kalendericoontje van Datumbereik.
2. Kies daar de periode, bijvoorbeeld Week of Maand. 3. Klik nog een keer op de periode.
Je kunt ook zelf een tijdsperiode aangeven:
1. Klik linksboven op het kalendericoontje van Datumbereik.
2. Kies bij Datumbereik eerst in de linkerkalender het jaar, de maand en de dag (niet de dag vergeten!) en vervolgens doe je hetzelfde in de rechterkalender.
Inhoudsopgave Pagina 25
Voorbeeld van widget op dashboard
3. Klik op Voer datumbereik in.
Wil je standaard een andere periode, bijvoorbeeld altijd de laatste maand, dan kun je
dit aangeven in je gebruikersinstellingen.
4.5 Insights bij vaste tijdsperiodeKies je als tijdsperiode een vaste periode als dag, week, maand of jaar, dan krijg je
onder de statistieken een extra optie: insights (icoontje van een gloeilamp). Deze geeft de verandering aan van de huidige periode ten opzichte van de vorige.
1. Kies een vaste periode (dag, week, maand of jaar)
2. Ga bijvoorbeeld naar Acties » Pagina's
3. Scroll naar beneden.
4. Onder de tabel zie je een aantal icoontjes. Zie je die niet, ga dan even met de muis er overheen.
5. Kies het 2e icoontje van links (Verander van visuatlisatie) en kies dan 'Insights'.
4.6 Live!Bij de widgets staan bij 'Live!' een aantal widgets die laten zien wat er nu op je site
gebeurt. Zo kun je via Real Time bezoeker aantal direct zien hoeveel bezoekers er op jouw site zijn.
Inhoudsopgave Pagina 26
Insights: vergelijken huidige periode met vorige periode
4.7 SegmentenNet als in Google Analytics kun je ook in Piwik segmenten aanmaken. Met een segment filter je de bezoekers op een bepaald kenmerk. Je krijgt dan een deel van de
bezoekers te zien. Piwik laat dan specifiek voor dat segment de gegevens zien. Een uitgebreide uitleg over segmentatie vind je op piwik.org/docs/segmentation/.
Segmentatie wijzigt je gegevens niet. Je maakt slechts even een selectie, maar de
brongegevens blijven onaangepast. Je kunt dus met een gerust hart segmenten aanmaken, wijzigen en weer weggooien!
Voorbeeld 1 Bijvoorbeeld je wilt meer weten over het mobiel gebruik van je site. In dat geval kun je een segment aanmaken. Volg dan de volgende stappen:
1. Klik op ALLE BEZOEKEN en vervolgens op Voeg nieuw segment toe.
2. Je krijgt een dialoogvenster. Vul bij Naam de naam in die je aan dit segment
geeft, bijvoorbeeld Mobiel.3. In het linkerdeel staan de variabelen waarmee je een nieuw segment kunt
aanmaken.
4. Kies hier Apparaat type en sleep dit vanuit de linkerkolom naar het rechterdeel.5. Klik in het rechtervlak en kies "smartphone".
6. Klik eronder op Voeg EN voorwaarde toe.7. Herhaal de vorige actie en voeg in het rechtervlak "tablet".
8. Klik op Bewaar & Pas toe.
Vervolgens kun je dit segment selecteren en alle statistieken van deze deelverzameling bekijken.
4.8 Downloaden (exporteren) van de data Onderaan bijna elke pagina vind je de mogelijkheid om de gegevens te downloaden (exporteren). Klik daarvoor op het export-icoontje. Vervolgens zie je alle
mogelijkheden om te exporteren:• CSV: Comma Seperated Values: het eenvoudigste formaat
• TSV: CSV-formaat, maar dan geoptimaliseerd voor Excel• XML
• JSON
Inhoudsopgave Pagina 27
• PHP• RSS
Normaal gesproken is CSV of TSV de beste keuze. De gegevens kun je opslaan op je
computer. Als aantal pakt Piwik het aantal dat je rechtsonder op de pagina via het tandwieltje hebt ingesteld. Voor bijvoorbeeld pagina's zijn dat er maximaal 500.
Wil je meer kunnen exporteren, dan kun je de aantallen aanpassen in de config-file op
de server (config/config.ini.php). Voor meer informatie zie piwik.org/faq/how-to/faq_54/#faq_54. Hou er wel rekening mee dat dit het nodige aan rekenkracht van je
server vraagt en dat Piwik daardoor trager kan worden.
Inhoudsopgave Pagina 28
5. BezoekersOverzicht – Bezoeken en bezoekers – Bezoekerslogboek – Gebruikers –
Aangepaste variabelen - Apparaten - Instellingen – Lokatie & provider - Herhaalbezoeken - Uur van de dag - Realtime Kaart
5.1 OverzichtIn deze overzichtspagina zie je het aantal bezoekers over een bepaalde periode. Standaard wordt het aantal bezoekers getoond. De cijfers die onder de grafiek staan
gaan altijd over de periode die je hebt gekozen. Stel je kiest 'dag', dan krijg je de gegevens van 1 dag (van gisteren). De grafiek laat echter een langere periode zien;
dat kan soms wat verwarrend zijn.
Net boven de grafiek zit een klein icoontje. Klik je daarop, dan verschijnt er een dropdown met verschillende variabelen die je ook zichtbaar kunt maken in de grafiek.
Onder de trendgrafiek staat een rapportage met een aantal basisstatistieken. Als je
klikt op een van de statistieken, verschijnt deze in de grafiek erboven.
5.2 Bezoeken en bezoekersEven wat definities voor de soms verwarrende begrippen bezoek en bezoeker:
• Een bezoek aan jouw site is wanneer iemand een of meerdere pagina's opvraagt. Als dezelfde bezoeker na langer dan 30 minuten opnieuw de site
bezoekt, rekent Piwik dit als een nieuw bezoek. Een bezoeker kan dus meerdere bezoeken afleggen.
• Een bezoeker is bij Piwik een persoon die een of meerdere bezoeken aan jouw site brengt. Persoon moet je niet al te letterlijk nemen: een zoekrobot is geen
persoon, maar wel een bezoeker. Een bezoeker kan meerdere bezoeken afleggen.
• Een unieke bezoeker heeft binnen de tijdsperiode die jij bekijkt nog niet eerder de site bezocht. Dus stel dat je kijkt naar een periode van 1 week, dan is een
unieke bezoeker iemand die in die week niet op de site is geweest.
• Een terugkerende bezoeker is iemand die binnen de tijdsperiode die jij bekijkt
al eerder op de site is geweest.
Inhoudsopgave Pagina 29
Het ingewikkelde van de berekening van een bezoeker is dat deze dus afhangt van de tijdsperiode die je aan het bekijken bent. Kijk je naar 1 dag, dan kijkt Piwik dus alleen
of de bezoeker op die dag al eerder is geweest. Het aantal unieke bezoekers zal dus hoger liggen als je op 1 dag kijkt, dan wanneer je naar 1 maand kijkt.
Bezoekt iemand bijvoorbeeld 3 x op een dag de site, dan geldt dat als 1 unieke bezoeker, en als 1 terugkerende bezoeker.
Het vaststellen van een bezoek en een bezoeker doet Piwik vooral met cookies. Piwik
weet dus niet of het echt dezelfde 'bezoeker' is, maar alleen of hetzelfde cookie wordt gebruikt. Als je bijvoorbeeld de site eerst via je desktop bezoekt en daarna mobiel,
ziet Piwik dit als 2 bezoekers. Idem als je eerst met Firefox en daarna met Chrome de site bekijkt. Wanneer 2 mensen op dezelfde computer en dezelfde browser de site
bezoeken, ziet Piwik dit weer als 1 bezoeker. Ergo, kijk altijd globaal naar de cijfers en vooral naar trends, als absolute cijfers zijn ze niet betrouwbaar.
5.3 BezoekerslogboekIn het bezoekerslogboek zie je alle gegevens van een bezoeker. Dit is een erg leuke functie van Piwik. Je kunt bijvoorbeeld direct zien welke pagina's de bezoeker heeft
bekeken.
Inhoudsopgave Pagina 30
5.4 GebruikersVia deze functie Gebruikers kun je bezoekers koppelen aan een user-id. Denk hierbij vooral aan gebruikers die ingelogd zijn. Ook kun je gebruikers zo via verschillende
apparaten volgen, bijvoorbeeld als de bezoeker via een app op jouw website komt.
Meer hierover vind je op piwik.org/docs/user-id/.
5.5 Aangepaste variabelen (custom variables)Met custom variables kun je specifieke gegevens van pagina's en bezoekers
vastleggen in Piwik. Ik geef een paar voorbeelden:• Je hebt een site waar verschillende mensen een blog bijhouden. Je wilt weten
hoe populair elke blogger is. Dat kan je dan doen door via een custom variable vast te leggen welke auteur bij welk artikel hoort.
• Je wilt weten hoe vaak mensen inloggen.• Bij een formulier dat bestaat uit verschillende stappen wil je meten of mensen
tussentijds afhaken en bij welke stap ze dan stoppen.
Om dat te meten voeg je een regel JavaScript toe aan de Piwik-tracking-code op de pagina, die je wilt meten. Zo'n extra regel ziet er bijvoorbeeld zo uit:
_paq.push(['setCustomVariable','1','VisitorType','Member']);
Als je de custom variable hebt ingevoerd, dan vind je de data in Piwik terug bij
Bezoekers » Aangepaste variabelen.
Nog een voorbeeld van het gebruik van custom variables is het maken van een trechterweergave. Zo'n weergave is handig als je werkt met formulieren die uit
meerdere stappen bestaan en waarbij je deze stappen zichtbaar wilt maken in je statistieken. Bij een formulier dat uit meerdere stappen bestaat, zijn deze stappen
meestal niet terug te zien in de url. En dus zijn de stappen ook niet automatisch zichtbaar in Piwik. Met custom variables kun je dit wel zichtbaar maken. Aan elke stap
in het proces voer je een extra regel toe met daarin de gegevens van de variabele en de stap in het proces. Uiteindelijk krijg je dan in Piwik de stappen te zien bij
Bezoekers » Aangepaste variabelen.
Inhoudsopgave Pagina 31
Custom variables lijken wel een beetje op gebeurtenissen (events, zie verder). Het verschil is dat events vooral handig zijn voor acties zonder dat de pagina herladen
wordt, bijvoorbeeld klikken op links of scrolldiepte.
5.6 ApparatenDit menu-onderdeel geeft allerlei technische informatie over de apparatuur waarmee
de website is bekeken. Denk hierbij aan:• Type, bijvoorbeeld desktop, smartphone of tablet
• Merk: bijvoorbeeld Apple, Nokia of Samsung• Besturingssysteem: Windows 7, Apple OS of Ubuntu (Linux)
• Browser: bijvoorbeeld Chrome, Firefox, Internet Explorer
Bij de browsers kun je ook nog kijken naar welke browserversie. Onder de tabel kun je daarvoor klikken op 'Gerelateerd rapport: browser versie'.
5.7 InstellingenDeze pagina geeft informatie over de instellingen van de browser:• Plug-ins: cookies, Flash, Java
• Browsertaal• Schermresoluties
• Configuraties: combinatie van besturingssysteem, browser en schermresolutie
5.8 Lokatie en providerWil je weten waar jouw bezoekers vandaan komen, dan kun je dat hier zien.
Standaard berekent Piwik dit op basis van de taal van de browser. Dit is erg onnauwkeurig, want bijvoorbeeld in Nederland zijn er veel Nederlanders die browsen
met een browser met als landkenmerk de Verenigde Staten.Betere locatiebepaling kun je krijgen door extra locatiegegevens te installeren op de
Piwik-server. Op die manier kun je ook zien uit welke provincies en steden de bezoekers komen.
Wil je dit, ga dan naar Administratie » Instellingen » Geolocatie. Daar zie je de
instructie over hoe je de data kunt krijgen en moet installeren.
Inhoudsopgave Pagina 32
5.9 HerhaalbezoekenStatistieken van bezoekers die eerder op jouw site zijn geweest worden hier getoond. Als je per dag kijkt zie je de bezoekers die op die dag eerder zijn geweest. Idem voor
week en voor maand. Voor de periode van een jaar moet je wat extra's doen, want zo'n periode leidt normaal wel tot een tragere werking van Piwik.
5.10 Uur van de dagHier kun je zien hoe het bezoek over het verloop van de dag is. Veel sites zullen overdag drukker zijn. Is jouw site bijvoorbeeld om 9 uur al druk bezocht, dan kan je
kiezen om jouw nieuwsbrief altijd 's ochtends vroeg te versturen.
5.11 Realtime KaartWil je weten wie er nu op jouw site zijn, kijk dan bij Realtime Kaart.
Je kunt ook de widgets voor Realtime op je dashboard plaatsen, zie verder bij Dashboard.
Inhoudsopgave Pagina 33
6. ActiesPagina's – Extra functionaliteiten – Pagina's waarlangs de bezoeker binnen
kwam – Pagina's die verlaten werden – Paginatitels – Lokale zoekopdracht – Outlinks – Downloads – Gebeurtenissen – Contentbronnen
6.1 Pagina's (webadressen)Deze statistiek toont de gegevens van de pagina's op basis van de url (webadres). Je kunt de volgende gegevens bekijken:
• pagina-url• paginaweergaves
• unieke paginaweergaves• bounce ratio
• gemiddelde tijd op pagina • exit ratio
• gemiddelde generatietijd
Als je in de tabel met de muis over de tabelkop gaat, toont Piwik een toelichting.Standaard presenteert Piwik de pagina's per subdirectory. In Piwik heet dit
hiërarchisch. Je kunt de pagina's ook allemaal onder elkaar laten tonen; dat heet
vlak.
Wil je graag de vlakke weergave, volg dan de volgende stappen:
1. Ga naar Pagina's.
2. Klik rechtsonder de tabel op het icoon van een tandwiel.3. Je krijg een aantal mogelijkheden te zien.
4. Kies Maak het vlak.
Links onderaan vind je de mogelijkheid om de gegevens te downloaden (exporteren). Klik daarvoor op het export-icoontje.
Inhoudsopgave Pagina 34
6.2 Extra functionaliteiten bij ActiesAls je met de muis over de tabelrijen glijdt, dan verschijnen er extra functionaliteiten:• Transities
• Page Overlay• Gesegmenteerd bezoekerslogboek
• Rij evolutie
Inhoudsopgave Pagina 35
Extra functionaliteiten bij Acties
TransitiesMet transities zie je hoe de mensen op de pagina kwamen en naar welke pagina ze
vervolgens gingen.
Inhoudsopgave Pagina 36
Transities
Page overlayHiermee bekijk je op de pagina zelf waar jouw bezoekers op hebben geklikt.
Gesegmenteerd bezoekerslogboekPer bezoek worden hier de acties weergegeven, inclusief enkele gegevens van de bezoeker, zoals besturingssysteem, browser en IP-nummer.
Rij evolutieDeze functie geeft aan hoe vaak de pagina in de loop van de tijd bekeken is. Het is
dus een trendlijn (lijkt mij een beter woord dan 'rij evolutie').
Inhoudsopgave Pagina 37
Page overlay
Gesegmenteerd bezoekerslogboek
6.3 Pagina's waarlangs de bezoeker binnen kwamDit zijn de binnenkomstpagina's: de pagina's waarop bezoekers hun bezoek aan jouw site gestart zijn. (Bij Piwik houden ze van lange titels :) )
6.4 Pagina's die verlaten werdenDe vertrekpagina's: op deze pagina's verlieten de bezoekers jouw website.
6.5 PaginatitelsHier zie je niet de url van de pagina, maar de paginatitel. Dit is de tekst die in het title-
element staat in de site (in het head-gedeelte van de html). Deze statistiek is een van de belangrijkste.
6.6 Lokale zoekopdrachtAls je een eigen zoekfunctie op de site hebt, dan kun je ook meten welke zoekwoorden zijn gebruikt. Daarvoor moet je wel de zoekparameter instellen.
In hoofdstuk 10 (Eigen zoekfunctie meten) leggen we uit hoe je dit kunt doen.
Een leuke widget is 'Zoekopdrachten zonder resultaat': dan zie je met welke woorden mensen op jouw site hebben gezocht zonder een resultaat te krijgen. Standaard meet
Piwik dit overigens niet, je moet daarvoor wel je Piwik-code aanpassen. Zie:https://piwik.org/docs/site-search/#tracking-no-result-search-keywords.
Inhoudsopgave Pagina 38
Trendlijn pagina's (rij evolutie)
6.7 OutlinksOutlinks zijn externe links: de links die verwijzen naar pagina's buiten jouw site.
6.8 DownloadsEen van de handige features van Piwik is dat deze automatisch de downloads op
jouw site meet. (In Google Analytics moet je daarvoor een gebeurtenis aanmaken).
Piwik kijkt naar de volgende downloadextensies: 7z, aac, arc, arj, asf, asx, avi, bin, bz, bz2, csv, deb, dmg, doc, exe, flv, gif, gz, gzip, hqx, jar, jpg, jpeg, js, mp2, mp3, mp4,
mpg, mpeg, mov, movie, msi, msp, odb, odf, odg, odp, ods, odt, ogg, ogv, pdf, phps, png, ppt, qt, qtm, ra, ram, rar, rpm, sea, sit, tar, tbz, tbz2, tgz, torrent, txt, wav, wma,
wmv, wpd, xls, xml, z en zip.
Daarnaast kun je ook zelf een bepaalde link als download registreren in Piwik. Dat kan met een stukje JavaScript op de link. Zie hiervoor
developer.piwik.org/guides/tracking-javascript-guide#recording-a-click-as-a-download.
6.9 Gebeurtenissen (events)Gebeurtenissen kun je gebruiken om statistieken te verzamelen over specifieke gebeurtenissen, zonder dat er een nieuwe pagina wordt geladen.
Voorbeelden:
• Starten van een carroussel• Scrolldiepte: hoe ver scrollen mensen op een pagina?
• Bekijken van een video: hoeveel% van een video is bekeken? Op welke knoppen is geklikt?
• Aantal keren dat een banner is aangeklikt • Duur van een bezoek
• Invullen van een formulier• Versturen van een formulier
Gebeurtenissen worden verzameld met JavaScript. Hiervoor worden algemene scripts
gebruikt, die ook gebruikt worden voor het meten van events in Google Analytics of in andere webstatistiekpakketten.
Inhoudsopgave Pagina 39
Dit staat er over in Google Analytics:
Events are user interactions with content that can be tracked independently from a web page or a screen load. Downloads, mobile ad clicks, gadgets, Flash elements,
AJAX embedded elements, and video plays are all examples of actions you might want to track as Events.
Een gebeurtenis meet je met de JavaScript-functie 'trackEvent'. Die heeft de volgende opbouw:
trackEvent(category, action, [name], [value])
Het legt van een gebeurtenis het volgende vast:
• een gebeurteniscategorie: video, muziek, bewegend beeld, spelletjes
• de actie: start, pauze, duur, gedownload, aangeklikt, enzovoort
• en optioneel een naam en numerieke waarde
Stel je hebt een carrousel op je homepage en je wilt meten of mensen deze wel eens pauzeren. Je gebruikt dan de volgende variabelen:
• category = carrousel
• action = pause
Vervolgens voeg je aan de link van het pauze-knopje het stukje JavaScript toe:
<a onclick="javascript:_paq.push(['trackEvent', 'carrousel', pause']);">pauzeren</a>
Veel gebeurtenissen worden automatisch gemeten als het JavaScript is toegevoegd
aan de pagina.
Hieronder een voorbeeld van een grafiek die je krijgt voor het event scrolldiepte:
Inhoudsopgave Pagina 40
6.10 ContentbronnenContentbronnen zijn vooral handig als je banners op je site hebt. Een contentbron is
iets dat aanklikbaar is en je kijkt hoevaak het getoond en aangeklikt is.
Een contentbron kan van alles zijn, bijvoorbeeld:• banner
• slide in een carrousel• content in het html-element, bijvoorbeeld alle content binnen een <div>
• tekstlink
Om dit te kunnen meten in Piwik bevat dit stukje content de volgende informatie:• naam (content name)
• tekst of afbeelding• url
Om het geheel wat duidelijker te maken hieronder een voorbeeld van een banner.
Met contentbronnen krijg je de volgende statistieken over deze banner:
Inhoudsopgave Pagina 41
Grafiek bij event scrolldiepte
• Aantal vertoningen (Content impression): hoe vaak is de banner bekeken?
• Aantal kliks (Content interaction): hoe vaak is er op de banner geklikt?
• Interactie CTR, de click-through-rate (# kliks / # vertoningen)
Om contentbronnen te activeren moet je het volgende doen:
• Wijzigen trackingcode• Toevoegen van een class of een tag aan de link van de banner of carroussel-
slide• Toevoegen van een naam
Wijzigen trackingcodeAan je Piwik-trackingcode voeg je de volgende regel toe:
_paq.push(['trackVisibleContentImpressions']);
Class of tag toevoegen aan de link Stel je hebt een banner en daarvoor gebruik je de volgende html-code:
<a href="aanmelden"><img src="aanmelden.png" alt=”Aanmelden” /></a>
Om deze banner nu meetbaar te krijgen in Piwik, voeg je 'piwikTrackContent' toe. Je
hebt 2 mogelijkheden:• HTML-attribuut toevoegen
<a href="aanmelden" piwikTrackContent><img src="aanmelden.png"
alt=”Aanmelden” /></a>
• CSS-class toevoegen:
Inhoudsopgave Pagina 42
Banner, meetbaar via Contentbronnen
<a href="aanmelden" class="piwikTrackContent><img src="aanmelden.png"
alt=”Aanmelden” /></a>
Toevoegen naamDe beste oplossing is om expliciet een naam mee te geven. Dat doe je met het html-
attribuut "data-content-name":
<a href="aanmelden" piwikTrackContent><img src="aanmelden.png" data-content-name="Banner aanmelding vrijwilliger" alt=”Aanmelden” /></a>
Er zijn ook nog andere mogelijkheden. Bijvoorbeeld bij een afbeelding gebruikt Piwik
als standaard de naam van de afbeelding. In bovenstaand voorbeeld is dat 'aanmelden.png'.
Je kunt ook een naam toevoegen met een html-attribuut of een css-class:
<a href="aanmelden" piwikTrackContent><img src="aanmelden.png" banner-
aanmelden-vrijwilliger alt=”Aanmelden” /></a>
<a href="aanmelden" class="piwikTrackContent"><img src="aanmelden.png"
class="banner-aanmelden-vrijwilliger" alt=”Aanmelden” /></a>
Contentbronnen in rapportageAls dit allemaal is gelukt en de contentbron is aangeklikt, dan zie je deze terug bij
Acties » Inhoudsopgave.
Inhoudsopgave Pagina 43
Contentbronnen in rapportage Piwik
Meer lezen over contentbronnen?• piwik.org/docs/content-tracking/
• developer.piwik.org/guides/tracking-javascript-guide#content-tracking .
Inhoudsopgave Pagina 44
7. HerkomstOverzicht – Zoekmachines en trefwoorden – Websites – Campagnes
7.1 OverzichtBij Herkomst zie je op welke wijze mensen op jouw website zijn gekomen. Er zijn 4 mogelijkheden:
• direct bezoek• zoekmachines
• websites (verwijzend verkeer)• campagnes
Direct verkeer zijn bezoekers die niet via een andere website op jouw site komen. Zij
komen bijvoorbeeld via hun favorieten, door het webadres direct in te typen of via een e-mailnieuwsbrief.
Let op: als jouw site nog geen gebruik maakt van SSL, dan ziet Piwik al het bezoek van andere websites die wel SSL gebruiken als direct verkeer.
Aanvullend kun je ook in beeld brengen welk verkeer er via campagnes (zoals Google
AdWords of nieuwsbrieven ) komen. In dat geval moet je dit wel een extra parameter aan de url meegeven. Zie verder bij Campagnes.
7.2 Zoekmachines en trefwoordenBij de trefwoorden zie je in de meeste gevallen "Sleutelwoord niet ingevoerd". Dat komt omdat Google sinds enige tijd gebruik maakt van SSL en zo de gegevens
versleuteld en dus niet de trefwoorden doorgeeft die mensen in Google gebruiken. Omdat in Nederland Google verreweg de belangrijkste zoekmachine is, mis je zo bijna
alle trefwoorden en biedt deze statistiek niet zo veel interessants.
Dat betekent dat je nog weinig hebt aan dit menu-onderdeel.
Inhoudsopgave Pagina 45
7.3 WebsitesBij 'websites' staan alle websites waarmee bezoekers op jouw site gekomen zijn. Dit
zijn de verwijzende sites. Behalve natuurlijk de zoekmachines, want die staan bij de
zoekmachines.
Leuk is dat Piwik hier apart laat zien in hoeverre mensen via social media op je site komen.
7.4 CampagnesEen campagne meten in Piwik is eenvoudig: gewoon '?pk_campaign=' en de parameters toevoegen aan de url van je website. Als je een campagne hebt ingesteld,
dan zie je deze terug bij de referrers.
Bij campagnes kun je aan het volgende denken:• betaalde zoekresultaten, zoals Google AdWords, Facebook Ads of Microsoft
adCenter• banners
• links in e-mailnieuwsbrieven• links van affiliates, bedrijven die bezoek naar jouw site sturen
• tweets
Voorbeeld: tracken van bezoek uit nieuwsbriefVoor het tracken van campagnes voeg je aan het webadres '?pk_campaign=' en de
naam van de campagne toe.
Bijvoorbeeld je wilt in je nieuwsbrief linken naar de pagina:
www.example.org/landing.html.In je nieuwsbrief maak je daarvan:
www.example.org/landing.html?pk_campaign=email-nov2016.
Bezoekers die op de link in de mail klikken komen op je website. Piwik registreert het bezoek en de parameter. En de pagina zal geteld worden bij Verwijzer » Campagne
"email-nov2016"
Inhoudsopgave Pagina 46
Let erop dat de naam van de campagne bruikbaar is als onderdeel van een webadres. Dat wil zeggen:
• geen spaties• geen diakritische tekens, zoals ï, ö of é
• liever geen underscores (slecht leesbaar als de link onderstreept is)
De wijze waarop Piwik campagnes meet is sterk te vergelijken met Google Analytics. Het enige verschil is: Piwik gebruikt 'pk_campaign', Google Analytics gebruikt 'utm'.
Het is ook mogelijk om AdWords-campagnes of andere te tracken in Piwik.
Zie ook http://piwik.org/docs/tracking-campaigns/.
Programma's voor het maken van e-mailnieuwsbrieven bieden vaak de mogelijkheid tot integratie met Google Analytics, die daarvoor de utm-code gebruikt. Goed nieuws:
de utm-code wordt ook uitgelezen door Piwik, zie je die dus ook terug bij je campagnes. Handig hè?
Zie ook https://piwik.org/faq/general/faq_119/#faq_119.
7.5 Verschillen tussen Google AdWords en AdWords-
campagne in PiwikEr zijn nogal eens verschillen tussen de data die Google AdWords levert en de AdWords-gegevens die je bij campagnes in Piwik leest. Dit komt regelmatig terug in
de fora van Piwik.
Je kunt dit los van Piwik controleren door de serverlogs te analyseren en te kijken of het aantal bezoeken met de AdWords-code overeenkomt met de getallen in Google
AdWords. Hou er ook rekening mee dat in de serverlogs de gecachte pagina's niet zijn meegenomen, in Piwik weer wel.
Er zijn 2 mogelijke oorzaken:
1. Je hebt 'do not track' ingesteld.2. Het JavaScript wordt niet uitgevoerd.
Do not trackBezoekers die 'do not track' hebben ingesteld, meet Piwik niet.
Inhoudsopgave Pagina 47
JavaScript wordt niet uitgevoerdDe mogelijke oorzaken van het niet 'afvuren' van de JavaScript-trackingcode zijn:
• De Piwik-code staat niet bovenaan de pagina. De juiste plaats is in de head of direct onder de starttag van de body.
• Bezoekers verlaten de site heel snel, al weer voordat de trackingcode is uitgevoerd.
• Bezoekers gebruiken geen JavaScript. Sommige gebruikers zetten om veiligheidsredenen standaard hun JavaScript uit.
Ook hier zou je de serverlogs kunnen analyseren om te kijken of er veel meer pagina's
bezocht worden dan dat je via Piwik meet.
Inhoudsopgave Pagina 48
8. DoelenEen doel in Piwik is iets dat jij vaststelt dat belangrijk is om te meten. Het kan
zijn "Item verkocht", "Inschrijving" of "Brochure gedownload".
Je kunt een onbeperkt aantal doelen registreren in Piwik. Uitgebreide informatie vind je op piwik.org/docs/tracking-goals-web-analytics/.
8.1 Doel instellen1. Ga naar het hoofdmenu-item Doelen.
2. Je komt op de overzichtspagina.
3. Scroll naar beneden en klik op Creëer een nieuw doel.4. Onderaan de pagina krijg je de mogelijkheid om dit nieuwe doel toe te voegen.
Als voorbeeld nemen we onze eigen site van The Internet Academy. Een logisch doel op onze site is het inschrijven voor een training. Als iemand zich inschrijft krijgt hij aan
het einde van de inschrijving de pagina 'Bedankt voor de inschrijving'.
Het aanmaken van het doel doen we als volgt:
Doelstelling naam:Inschrijving voor training
Doelstelling is geactiveerd: Bezoek van een bepaalde paginatitel
waar de PaginatitelVul hier het unieke deel van de paginatitel. In ons geval is dat 'Bedankt voor uw
aanmelding'. Het aantal conversies per bezoek is 'eenmaal'. In de meeste gevallen zal dit ook de
logische optie zijn.
Doelstelling standaardomzet is:Vul hier een bedrag in als je dat kunt koppelen aan de doelstelling.
Klik op Voeg doelstelling toe.
Inhoudsopgave Pagina 49
9. Rapporteren en delenMet Piwik kun je ook uitstekend je data delen met anderen. Zo kun je
verschillende dashboards aanmaken en kun je per e-mail rapportages versturen. Je kunt ook instellen dat je een waarschuwing krijgt bij grote wijzigingen met de
plug-in Custom Alerts (Alarmen).
9.1 Dashboards aanmaken voor anderenJe moet ingelogd zijn als beheerder (superuser).
Aanmaken account voor een ander
1. Klik rechtsboven op het tandwieltje.
2. Kies links in het menu voor Administratie » Gebruikers.3. Maak daar een nieuwe gebruiker aan.
Aanmaken nieuw dashboard
1. Ga naar je dashboard.
2. Klik in het bovenmenu op Dashboard.3. Er verschijnt een dropdown-menu.
4. Kies de onderste optie Maak een nieuw dashboard.
5. Geef het dashboard een naam, kies de optie Maak dashboard leeg en klik op
Ja.6. Je krijgt de vraag om direct al widgets toe te voegen of om het dashboard te
resetten. Kies voor het laatste.7. Je kunt nu het dashboard gaan inrichten voor degene voor wie je het dashboard
maakt. De widgets die er staan en die je niet nodig hebt, kun je weggooien.8. In het linkermenu vind je het dashboard.
Koppelen dashboard aan gebruiker
1. Klik in het bovenmenu op Dashboard.
2. Er verschijnt een dropdown-menu.3. Kies de optie Kopieer dashboard naar gebruiker.
4. Je krijgt een dialoogvenster waarin je de gebruiker kunt selecteren. Geef het dashboard hier ook een goede naam.
Inhoudsopgave Pagina 50
Maak de dashboards zo eenvoudig mogelijk. Begin met maximaal 3 widgets en breid
dit pas uit als de gebruiker aangeeft meer informatie te willen.
9.2 E-mailrapportages1. Ga naar het admin-deel (rechtsboven klikken op tandwieltje).
2. Kies in het menu voor Persoonlijk » E-mail rapporten.
Hier kun je vervolgens een e-mailrapportage samenstellen. Daarin kun je ook de e-
mailadressen opgeven waar de rapportage naartoe gestuurd moet worden.
Zo makkelijk? Ja, zo makkelijk ;).
9.3 Custom Alerts of alarmen: alerts bij grote
wijzigingenPiwik biedt ook de mogelijkheid dat je een mailtje krijgt gestuurd als er grote
wijzigingen zijn. Bijvoorbeeld als het aantal bezoekers met meer dan 30% daalt. Wij hadden ooit een klant waarbij dit gebeurde en waarbij de klant er pas na een tijdje
achter kwam. De oorzaak was overigens dat het SSL-certificaat was verlopen, waardoor Piwik opeens veel minder ging meten.
Je kunt hiervoor de plug-in Custom Alerts (Alarmen) installeren. Zie hiervoor bij plug-
ins. De
Inhoudsopgave Pagina 51
10. Beter metenControleren of code is geplaatst – Eén adres per pagina – Elke pagina unieke
titel via de page title – Menustructuur zichtbaar in URL – Gebruik van iframes – Uitsluiten eigen verkeer – Uitsluiten verkeer eigen organisatie – Eigen
zoekfunctie meten – Meten tabbladen
10.1 Controleren of code goed is geplaatstDe trackingcode plaats je in de head of direct na de body-tag (uitleg).
Het is zinvol om eerst te controleren of de code overal geplaatst is. Dat kun je op een
aantal manieren:• Door zelf te kijken in je broncode.
• Door gebruik van het programma ScreamingFrog (de beste oplossing).
Methode 1: Kijk in de broncode
1. Ga naar de pagina die je wilt controleren.2. Klik met de rechtermuisknop in de pagina en kies daar (pagina)bron
weergeven/bekijken.3. Zoek op <head> en kijk of de trackingcode van Piwik in het head-gedeelte van je
site staat.
Methode 2: ScreamingFrogScreamingFrog is een softwaretool. Die tool kan in een keer de hele site scannen.
Daarvoor moet je wel de betaalde versie aanschaffen van ongeveer € 170, maar dat is het geld meer dan waard.
Om te controleren of er pagina's zijn waar de trackingcode niet op staat volg je de
volgende stappen:
Inhoudsopgave Pagina 52
1. Start ScreamingFrog.
2. Ga naar Configuration → Custom.Je krijgt een nieuw scherm, waarin je de custom filters kunt instellen.
3. Kies bij filter 1 “Contains” en vul daar je trackingcode in.4. Kies bij filter 2 “Does Not Contain” en vul daar weer je trackingcode in.
5. Klik op OK.6. Vul je webadres in bij “Enter URL to spider” en klik op “Start”.
Als de spider klaar is, ga dan naar Custom in het resultatenmenu en klik op “Filter
2”. Nu zie je alle pagina's waar de code ontbreekt.
Heb je geen ScreamingFrog, dan kunnen wij deze scan natuurlijk ook voor je doen (kosteloos). Een uitgebreide uitleg van ScreamingFrog staat in ons e-book
Webtechniek.
10.2 Eén adres per pagina Als je in Piwik gaat kijken hoe vaak een bepaalde pagina is bekeken is het handig dat
die pagina ook maar één adres (url) heeft. Er kunnen wel meerdere adressen in gebruik zijn, maar uiteindelijk moeten deze allemaal verwijzen naar slechts één url.
Als een pagina 2 webadressen heeft dan komt de pagina als 2 afzonderlijke pagina's terug in Piwik en dat is niet handig.
Voorbeeld:Een homepage heeft als webadressen:
• http://ncdt.nl
• http://www.ncdt.nl
• Via menu: www.ncdt.nl/default/home/id_407
• Via logo: www.ncdt.nl/default
Ook voor zoekmachineoptimalisatie is het beter om voor elke pagina slechts één
adres te gebruiken.
Inhoudsopgave Pagina 53
Voor het doorverwijzen van verschillende webadressen naar 1 webadres moet je gebruik maken van zogenaamde 301-redirects. Meer daarover kun je ook lezen in ons
e-book Webtechniek voor niet-techneuten.
10.3 Elke pagina een unieke titel via de page titleElke pagina heeft in principe een paginatitel. Dit is het html-element page title. Deze
zit in het head-gedeelte van de HTML-code van je site en is zichtbaar in het tabblad van de browser of linksboven in je browser.
In de HTML staat deze paginatitel in het <head>-gedeelte van de site, het deel waarin
onder andere de meta-informatie van de site staat. In de HTML-code ziet dat er bijvoorbeeld als volgt uit:
<title>Trainingen – The Internet Academy</title>
Let op: Het gaat hier om de “page title”. Het is niet de kop die boven de inhoud van
een pagina staat. Deze kop is de h1 (heading 1 of kop 1) van de pagina en deze kop is wel zichtbaar in de site.
Als je elke pagina een unieke paginatitel geeft, dan is de pagina heel goed te vinden in
je statistieken. Heb je voor meerdere pagina's dezelfde paginatitel, dan worden deze pagina's allemaal bij elkaar opgeteld als je sorteert op paginatitel.
Het controleren van pagina's op unieke titels kun je ook doen met ScreamingFrog.
10.4 Verschillen tussen pagina's en paginatitelsStel: jouw homepage heeft als adres '/' en als paginatitel 'Home'. Logischerwijs zou dan het aantal bij Pagina's (het adres) gelijk zijn aan het aantal bij Paginatitels. Maar
vaak zijn hier verschillen tussen.
Als voorbeeld nemen we even een homepage. Als we naar het webadres (/) kijken dan is deze 200 keer bekeken. Kijken we bij de paginatitel (Home) dan is de pagina 300
keer bekeken.
Pagina / 200 pageviews
Inhoudsopgave Pagina 54
Paginatitel Home 300 pageviews
De meest voorkomende oorzaak is dat de homepage ook onder een ander webadres
te bereiken is, bijvoorbeeld onder 'index.php'. Als het goed is vind je daar de resterende 100 pageviews.
Het omgekeerde kan ook het geval zijn:
Pagina / 300 pageviews
Paginatitel Home 200 pageviews
De oorzaak hiervan kan zijn dat de paginatitel is veranderd, bijvoorbeeld als depagina eerst 'Home / Nieuws' heette.
Een andere oorzaak kan zijn dat in het adres een zogenaamde identifier zit,
bijvoorbeeld in het volgende voorbeeld:
Adres Titel/nieuws?id=10 Wethouder Jansen opent bruggetje
/nieuws?id=11 Wethouder Jansen zwemt voor het goede doel
Standaard filtert Piwik deze identifier eruit. In bovenstaand voorbeeld registreert Piwik als adres '/nieuws'. En telt dus de verschillende pagina's bij elkaar op. Oplossing is
het niet meer werken met identifiers OF in Piwik de optie 'Paginafragmenten volgen' aanzetten.
10.5 Menustructuur zichtbaar in URLMeestal is de content op je website ingedeeld in categorieën. Als je bijvoorbeeld bij bol.com naar de Nederlandse boeken gaat, dan is de URL daarvan:
http://www.bol.com/nl/boeken/nederlandse-boeken/
In het webadres is dus te zien in welke categorie de content staat. Dit heeft als groot voordeel dat je in Piwik ook op categorie je statistieken kunt bekijken. In Piwik heet
dat hiërarchisch. (In Google Analytics heet dat Content Drilldown.)
Inhoudsopgave Pagina 55
Bijvoorbeeld: Bij The Internet Academy staan alle trainingen op het adres
www.theinternetacademy.nl/trainingen. En alle e-books op www.theinternetacademy.nl/ebooks/. Zo kunnen we dus de statistieken van deze
hoofdonderdelen vergelijken.
Voor een gemeentesite is het bijvoorbeeld handig als alle zaken die met paspoort te maken hebben terug te vinden zijn in het woord paspoort in de url. In Piwik kun je zo
goed segmenten maken van de verschillende onderdelen van je dienstverlening.
Ongeschikte URL's zijn adressen die gebruik maken van id's, zoals:
http://www.gemeentenaam.nl/index.php?mediumid=1.
Deze adressen zijn ook niet goed voor zoekmachineoptimalisatie en zijn ook niet
makkelijk te communiceren in bijvoorbeeld een brochure of via de telefoon.
Een webadres, dat leesbaar is en dat opdeelbaar is naar het menu-onderdeel waar ze bij hoort, is dus heel handig en heeft de voorkeur.
10.6 Gebruik van iframesEen iframe is een techniek, waarbij je met html een pagina binnen een andere pagina laat zien. Op je pagina is dan als het ware een rechthoekig frame geplaatst en binnen
dat frame wordt de informatie van een andere site geladen.
Het grote nadeel van een iframe is dat de informatie in dat frame van een andere site is en daardoor niet in jouw statistieken zichtbaar is. Daarnaast wordt de informatie in
dat frame ook niet geïndexeerd voor jouw site, dus voor de vindbaarheid van die informatie is het ook niet goed.
Toch zijn iframes niet per definitie slecht. Het is bijvoorbeeld erg makkelijk om op die
manier een filmpje van YouTube op je eigen site te laten zien. Hou er alleen rekening mee dat je die content op een andere manier zult moeten meten, want standaard
zitten ze niet in je Piwik-statistieken. Bijvoorbeeld als je via een iframe een YouTube-filmpje aanbiedt, dan kun je deze in de statistieken van YouTube wel terugvinden.
Inhoudsopgave Pagina 56
10.7 Uitsluiten eigen verkeer Er zijn 3 manieren om het bezoek van jezelf en/of je organisatie uit te sluiten:• Met een cookie
• Uitsluiten van IP-adressen via de instellingen • Uitsluiten van IP-adressen met een segment
Uitsluiten met een cookie
1. Ga naar Instellingen (via je accountnaam rechtsboven, ).
2. Kies in het linkermenu voor Persoonlijk » Instellingen.
3. De 2e kop op die pagina is Sluit uw bezoeken uit met een cookie. Klik
daaronder op de link om dit activeren.
Je hebt nu een cookie geplaatst in je browser. Dit cookie werkt alleen op de computer waar je dit gedaan hebt, en dan nog alleen in de browser waarin je dit deed. Je zult dit
op elke computer en browser moeten herhalen waarop je werkt.
Uitsluiten IP-adressen via instellingen websitesSoms wil je ook al het bezoek vanuit je eigen organisatie verwijderen. Dit doe je door
verkeer vanaf bepaalde IP-adressen uit te sluiten van de registratie.
1. Ga naar Administratie (menu rechtsboven).2. Kies in het linkermenu voor Websites.
3. Je komt op de pagina 'Beheer websites'.4. In het rechterdeel van de pagina staat 'Algemene websites instellingen'.
5. Daaronder staat 'Uitgesloten IP's'.6. Hier kun je de IP-adressen invoeren van bezoekers die je niet wilt meenemen in je
statistieken.
Let op: als je het IP-adres hebt geanonimiseerd, dan kun je he bezoek niet
wegfilteren op basis van IP-adres, want dat is niet meer beschikbaar.
Uitsluiten IP-adressen met een segmentEen andere manier is om een segment aan te maken, waarin je een aantal IP-
adressen uitsluit. Dit heeft 2 voordelen:• Je kunt dit segment achteraf aanmaken.
Inhoudsopgave Pagina 57
• Je verandert niet de data van de site.
1. Maak een nieuw segment aan.
2. Kies daar voor 'Bezoeker » IP bezoeker' 3. Kies als optie 'Niet gelijk aan'4. En vul in het 3e veld jouw IP-adres in.
5. Heb je nog een IP-adres (bijvoorbeeld het IP-adres van thuis), voeg dan een EN-voorwaarde toe en herhaal bovenstaande stappen.
10.8 Eigen zoekfunctie metenAls jouw site een eigen zoekfunctie heeft, dan is het handig om de gebruikte
zoektermen te weten. Je moet eerst kijken welke “zoekparameter” jouw website gebruikt. Daarna moet je deze zoekparameter invoeren in Piwik.
Vinden eigen zoekparameter
1. Ga naar je eigen site en zoek iets willekeurigs met de zoekfunctie, bijvoorbeeld
fiets.2. Kijk in het webadres. Daar staat meestal iets als “search?zoekterm=”fiets”.
3. Het woord dat direct achter het vraagteken staat is de zoekparameter. In dit geval
is het “zoekterm”.
Zie je geen zoekparameter in je url, dan gebruikt jouw zoekfunctie waarschijnlijk het
POST-protocol en niet het GET-protocol. In dat geval zou je het beste met de webbouwer kunnen overleggen om de zoekfunctie zo aan te passen dat het GET-
protocol wordt gebruikt. Pas dan zijn ook de zoektermen zichtbaar in de url.
Maar ook met het POST-protocol kun je de zoektermen zichtbaar krijgen. Daarvoor kun je gebruik maken van de JavaScript-functie trackSiteSearch(). Zie voor meer
informatie piwik.org/docs/site-search/#tracking-site-search-keywords.
Invoeren zoekparameter in Piwik
1. Ga naar Instellingen (via je accountnaam).
2. Ga naar Websites. Je komt op de pagina Webmanager.
3. Scroll iets naar beneden tot je komt bij Tracking Internal Site Search.
Inhoudsopgave Pagina 58
4. Voer daar je zoekparameter in. Standaard staan er al enkele veel gebruikte
zoekparameters. Die kun je allemaal verwijderen.
0-resultatenpagina metenInteressant is om te weten of mensen ook wel eens 0 resultaten krijgen na een
zoekactie. Standaard meet Piwik dit niet, je moet daarvoor de Piwik-code aanpassen. Zie: https://piwik.org/docs/site-search/#tracking-no-result-search-keywords.
10.9 Meten van interne links (ankerlinks)Sommige sites gebruiken bij een lange pagina ook interne links (ankerlinks). Deze zijn herkenbaar aan het #-teken (hash-teken), zoals in:
https://vught.nl/paspoort#section-3
Als je de interne links niet apart wilt meten, dan hoef je niets te doen. Het voordeel is dat je dan een pagina makkelijk in je statistieken terug ziet. Het kan echter ook zijn
dat je graag wel de verschillende interne links wilt terugzien in Piwik. Volg dan de volgende stappen:
1. Log in als beheerder.
2. Ga naar Instellingen (via het tandwieltje).
3. Onder de kop Algemene website-instellingen vind je een kopje Pagina URL
fragmenten volgen.
4. Vink aan Keep Page URL fragments when tracking Page URLs.
Het kan ook zijn dat je tabbladen gebruikt (zoals vught.nl/paspoort). Deze tabbladen
zijn wel bereikbaar met een ankerlink (bijvoorbeeld vught.nl/paspoort#section-3 om direct naar de kosten te gaan), maar als je gewoon alleen op de tabbladen klikt wijzigt
de url niet en krijg je deze dus niet zichtbaar via de bovengenoemde optie. Dit kun je wel doen met Gebeurtenissen.
10.10 Bezoekers volgen over meerdere sitesEen wens van veel gebruikers is om een bezoeker te kunnen volgen over meerdere sites. Ook wel cross domain tracking genoemd
Inhoudsopgave Pagina 59
Voorbeeld
Iemand wil een afspraak maken voor het aanvragen van een nieuw paspoort op de website van de gemeente Emmen.
1. De bezoeker start http://gemeente.emmen.nl.2. Hij gaat naar de pagina Paspoort en kiest daar voor de optie 'Afspraak maken
zonder Digid'.3. De link leidt naar http://dloket.emmen.nl. En dat is dus een ander domein.
Meerdere subdomeinen koppelen in PiwikIn ons geval willen we aan ons hoofddomein https://www.theinternetacademy.nl. Het
subdomein https://catia.theinternetacademy.nl/ koppelen, want op dat domein staat het inschrijfformulier voor de trainingen.
1. Ga naar Instellingen » Websites » Tracking code.
2. Je krijgt daar een aantal opties. Vink deze allemaal aan:– Volg bezoekers op elk subdomein van [naam domein]
– Plaats het sitedomein voor de paginatitel tijdens het traceren.– In het "Uitgaande links"-rapport, verberg links naar bekende aliassen van [naam
domein]3. Daaronder staat de JavaScript-code. Deze is aangepast aan de opties die je net
hebt gekozen. Kopieer deze code en zet deze in je site EN in de site die op het subdomein staat.
Let er op dat je dus de code plaats in de subdomeinen die je wilt meten.
Een andere manier waarmee je kunt meten over verschillende domeinen is met een tag manager. Je kunt de Google Tag Manager gebruiken, maar ja, dan zit je wel weer
vast aan Google. Voor de betaalde versie van Piwik – Piwik PRO – is er de Piwik Tag Manager. Wij hebben daar geen ervaring mee.
Inhoudsopgave Pagina 60
11. Privacy-instellingenAnonimiseer IP-adressen van bezoekers – Ondersteuning van het volg-me-niet-
register – Geen trackingcookies
11.1 Piwik en de cookiewetVolgens de cookiewet moet je nog steeds melden dat je via cookies jouw site-
bezoekers volgt. Daarnaast moet je de IP-adressen anonimiseren (zie hieronder). Netjes is het verder om het volg-me-niet-register te ondersteunen (zie ook hieronder).
11.2 Anonimiseer IP-adressen van bezoekers Via Instellingen » Privacy kun je de gegevens in Piwik anonimiseren. In de nieuwe
Telecommunicatiewet is dit ook als eis opgenomen (alhoewel dit verder niet te
controleren is …). Piwik adviseert 2 bytes, waarschijnlijk is 1 byte ook al voldoende. Gebruik van deze
optie betekent dat je locatiegegevens (waar komen bezoekers vandaan?) iets minder goed zal zijn.
Let op: Als je je eigen bezoek wegfiltert op IP-nummer EN je anonimiseert het IP-
adres, dan zal het eigen bezoek niet meer weggefilterd worden. Immers, dit filter kan niet meer werken, omdat het IP-nummer niet meer volledig bekend is.
Noot: We vragen ons af of dit eigenlijk wel nodig is. Ten 1e beheer je in Piwik je zelf de bezoekersdata. Dus het anonimiseren hoeft daarom ons inziens niet. Het
anonimiseren heeft als nadeel dat je je eigen bezoek niet kunt wegfilteren en dat loicatiegegevens minder betrouwbaar zijn. Ten 2e heb je als webbeheerder sowieso
toegang tot alle IP-adressen in de serverlogs. Het wegfilteren in Piwik lijkt zo weinig zinvol en heeft dus alleen nadelen.
11.3 Ondersteuning van het volg-me-niet-registerPiwik ondersteunt het volg-me-niet-register. Informatie over dit register vind je op http://www.youronlinechoices.com/nl/
Standaard staat de ondersteuning aan. Bij de plugins kun je dit uitzetten (maar dat wil
je vast niet …).
Inhoudsopgave Pagina 61
11.4 Geen trackingcookiesJe kunt het ook rigoureus aanpakken en geen trackingcookies meer gebruiken. Om hieraan te voldoen moet je een regel toevoegen aan je trackingcode:
[...]// Add this line before the trackPageView() callpiwikTracker.disableCookies();
piwikTracker.trackPageView();
[...]
Als je dit doet gebruikt Piwik andere methoden om toch een indruk te krijgen van het
bezoek. Waarschijnlijk is dit vergelijkbaar met het meten van logfiles (serverlogs), dus door de gegevens die op de server bekend zijn over het bezoek op te slaan, zoals het
IP-adres en gegevens over de browser en het besturingssysteem van de bezoeker.
Ons inziens heeft het weinig zin om dit te gebruiken, want deze statistieken vertellen
je heel weinig. Ons advies is om deze optie dus niet te gebruiken. Meer hierover kun je lezen op http://piwik.org/faq/general/#faq_157.
11.5 Fingerprinting voorkomenAls iemand het plaatsen van cookies heeft uitgezet, dan kun je toch enigszins herleiden wie de bezoeker is via de gegevens die op de server worden verzameld van
het bezoek, zoals IP-nummer, browser en besturingssysteem. Deze techniek heet 'fingerprinting'. Misschien herken je het wel, je hebt alle cookies weggegooid en even
later weet Google je toch weer te tracken en krijg je advertenties op basis van eerdere zoekopdrachten.
Vanuit privacy is dit nogal een gevoelige methode. Je kunt dit voor jouw site uitzetten
door het IP-nummer te anonimiseren, zie hierboven.
11.6 Gebruikersovereenkomst voor derdenMet anderen die ook toegang hebben tot Piwik moet je een gebruikersovereenkomst
afsluiten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan jouw webbouwer.
Inhoudsopgave Pagina 62
12. Gebruikers Piwik kent 2 type gebruikers: de standaardgebruiker en de superuser. De
gewone gebruiker heeft toegang tot alle statistieken en kan bijvoorbeeld een eigen dashboard maken. De superuser heeft een aantal extra rechten, zoals het
beheren van gebruikers.
Alle acties die we hier uitleggen kun je alleen als superuser doen.
12.1 Gebruikers aanmaken
1. Ga naar Administratie » Gebruikers.
2. Ga naar het kopje "Gebruikersbeheer".
3. Kies voor Voeg gebruiker toe.
4. Vul de velden in (zie hieronder voor een toelichting).
5. Kies voor Bewaar.6. Vergeet niet bij Toegangsbeheer de gebruiker nu toegang te geven, anders kan
die nog niets.
Uitleg van de velden bij gebruiker:• Gebruikersnaam: dat is de loginnaam, de naam om in te loggen
Bijvoorbeeld: jaap• Wachtwoord
Bijvoorbeeld: fd879_3d12re• E-mail
Bijvoorbeeld: [email protected] • Alias: dat is de volledige gebruikersnaam. Deze wordt getoond in het menu
rechtsboven, na het inloggen
Bijvoorbeeld: Jaap van de Putte• Authenticatie code: deze code is het wachtwoord bij gebruik van een
API(Application Programming Interface). Elke gebruiker heeft zijn eigen unieke
code.
Bijvoorbeeld: c8f659e73be50bc4435e1393d2d0f510ab13
12.2 Gebruikers verwijderenDat doe je op dezelfde plek als gebruikers aanmaken.
Inhoudsopgave Pagina 63
1. Ga naar Administratie » Gebruikers.
2. Ga naar het kopje "Gebruikersbeheer".3. Kies in de tabel met gebruikers de knop Verwijderen bij de betreffende gebruiker.
4. Er volgt een waarschuwing of je dat wel echt wil. Kies hier "Ja".
12.3 ToegangsbeheerNa het aanmaken van de gebruiker moet je deze nog wel toegang geven.
1. Ga naar Administratie » Gebruikers.
2. Ga naar het kopje "Toegangsbeheer".3. Kies bovenaan voor de website waarvoor je gebruiker toegang wil geven.
4. Klik daarna bij de gebruiker op het rode rondje in de kolom BEKIJK. (Lekker handig gemaakt voor mensen met kleurenblindheid ...)
5. Je ziet eronder de melding Klaar. De aanpassing is dus direct uitgevoerd.
12.4 Superusers aanmakenMaak alleen mensen superuser, die dat ook echt moeten zijn. Superusers hebben veel rechten en bij verkeerd gebruik heb je wel een probleem. Bij voorkeur zijn er maximaal
2 mensen in je organisatie superuser.
1. Ga naar Administratie » Gebruikers.
2. Ga naar het kopje "Beheer Super Gebruiker toegang".
3. Klik bij de gebruiker die je superuser wil maken op het rode rondje in de kolom Superuser.
4. Je krijgt een waarschuwing of je deze persoon echt superuser wil maken. Kies
voor "Ja".
5. Klaar! Het rode rondje is gewijzigd in een groen rondje met een vinkje erin.
De superuser heeft een aantal extra rechten.• Beheer websites, zoals toevoegen en verwijderen van websites
• Instellingen websites, zoals uitsluiten IP-nummers• Plugins toevoegen, verwijderen, inschakelen en uitschakelen
• Algemene instellingen• Privacy-instellingen
Inhoudsopgave Pagina 64
• Geolocatie• SMS-berichten
• Systeemcontrole
Onder de menuknop 'Administratie' vind je deze rechten terug.
Inhoudsopgave Pagina 65
13. Installeren en updatenInstalleren – Updaten – Veiligheid installatie – Meerdere websites
13.1 Installeren
Stap 1: opzet systeem
Installatie
Piwik kun je downloaden van www.piwik.org en vervolgens installeren op je eigen server. Voor deze installatie is het wel nodig dat je kennis hebt van het installeren van
programma's op een server en dat je toegang tot je server nodig hebt. Heb je dat niet, vraag het eventueel aan je webbouwer of de ICT-afdeling van je organisatie. Piwik
draait op een webserver (Apache, Nginx), PHP en MySQL.
Eigen domein
Piwik installeer je liever niet op het domein van je website, maar op een apart domein, bijvoorbeeld een subdomein. Dan spreek je op dit subdomein eigen servercapaciteit
aan.
Tijdzone
De tijdzone van de statistieken is de tijdzone van de locatie van de server. Staat de server bijvoorbeeld in de VS en je hebt een website voor Nederland, dan kloppen de
tijden van je statistieken niet.
De tijdzone stel je in op:
Beheer » Websites » Algemene instellingen » Standaard tijdzone voor nieuwe
websites
Stap 2: plaatsen trackingcodePiwik maakt gebruik van een stukje Javascript om het bezoek te meten. Deze code
heet de trackingcode.
Deze trackingcode vind je als volgt:
1. Zorg dat je bent ingelogd.
2. Klik rechtsboven op je accountnaam, zie screenshot hieronder.
Inhoudsopgave Pagina 66
3. Klik links in het menu op “Trackingcode”.
4. Bij 'Javascript Tracking Tag' staat het stukje code. Kopieer dat en plaats in het head-gedeelte op elke pagina van je site.
En dat is alles! Vervolgens kun je overigens nog wel Piwik beter gaan inrichten, maar met het plaatsen van deze code is het meten van het bezoek aan je site begonnen.
Noot: Piwik is (op piwik.org) niet helemaal duidelijk waar de code geplaatst moet
worden. Er staat ook dat je de code direct onder de <body>-tag kunt plaatsen of direct boven de </body>-tag. Waarschijnlijk zal het dus wel niet veel uitmaken. Piwik
PRO adviseert in het head-gedeelte, dus daarom kiezen wij daar ook voor.
13.2 UpdatenZorg dat je steeds de laatste versie van Piwik gebruikt. Zoals alle online software is
ook Piwik doelwit van malafide hackers. Als je steeds zorgt dat je de laatste versie van Piwik gebruikt, minimaliseer je de kans dat je site gehackt wordt.
Je moet updaten als er rechts in je dashboard een melding verschijnt met “NIEUWE
UPDATE PIWIK”.
Het updaten gaat als volgt:
1. Klik op de link “Nieuwe update: Piwik ...”.2. Klik op de link “Gelieve nu te updaten”.
3. De update vindt nu plaats. 4. Heeft de nieuwe Piwik-installatie ook een aanpassing van de database nodig,
dan verschijnt de opmerking “Uw Piwik-database is niet up-to-date”. Klik op “Upgrade Piwik”.
5. Als het goed is krijg je dan de melding “Piwik upgrade is gelukt”.
Nu hopen we dat het inderdaad ook zo foutloos is gegaan bij jou.
13.3 SSLZorg altijd dat je Piwik draait over een SSL-verbinding. Er gaan immers voortdurend
persoonsgegevens via jouw site naar Piwik. Gelet op de privacy van deze gegevens moet je deze versleutelen. En dat doe je met SSL.
Inhoudsopgave Pagina 67
Let overigens goed op dat het SSL-certificaat niet verloopt. Als het is verlopen,
registreert Piwik niet meer goed en kun je dus een enorme daling zien in het aantal bezoekers. En die data ben je voorgoed kwijt.
13.4 Vertrouwd IP-adresIn principe wordt jouw Piwik-installatie door slechts enkele mensen of alleen door jou gebruikt. De veiligheid van de Piwik-site kun je makkelijk verhogen door alleen verkeer
toe te staan van vertrouwde IP-adressen.
In Piwik kun je deze vertrouwde adressen op een white-list zetten en verder alle andere IP-adressen op een black-list. Alleen de bestanden piwik.php en piwik.js
(staan in de root) moeten van buitenaf bereikbaar zijn.
IP-adressen uitsluiten doe je met .htaccess. Piwik moet daarvoor wel op een linuxserver draaien.
13.5 Meerdere websites in 1 accountIn één Piwik-installatie kun je meerdere websites beheren. De stappen:
1. Log in als beheerder.
2. Klik rechtsboven op je accountnaam en kies dan “Instellingen”3. Klik in het linkermenu op “Websites”
4. Je komt op de pagina “Webmanager”. Klik op “Voeg een website toe”.5. Volg vervolgens de stappen voor het aanmaken van de nieuwe website. Je krijgt
voor elke website een eigen trackingcode.
Inhoudsopgave Pagina 68
14. Plug-insPiwik kun je eenvoudig uitbreiden met plugins. Deze bieden extra functionaliteit.
De plug-ins vind je op plugins.piwik.org. Om de plug-ins te kunnen beheren en installeren moet je wel de rechten hebben als super user (super gebruiker). Meer
over plug-ins lees je op piwik.org/faq/plugins.
14.1 Plugins beheren en installerenDe plug-ins die al geïnstalleerd zijn staan in Administratie » Systeem » Plugins.
Hier kun je plug-ins activeren en deactiveren.
Nieuwe plug-ins vind je in Administratie » Platform » Marktplaats. Kies daar een plug-in die je interessant lijkt en kies voor Installeren. De rest gaat vanzelf.
Twee interessante plug-ins zijn Bottracker en Alarmen (Custom Alerts).
14.2 Plug-in BottrackerEen veel gebruikte plug-in is de bottracker. Deze filtert een aantal bekende zoekrobots uit jouw bezoek, zodat je deze robots jouw data minder vervuilen.
Hoe installeer je deze plug-in?
1. Ga naar Administratie » Plugins.
2. Kies voor Nieuwe plugins installeren.3. Je komt dan op de Marktplaats (Market Place)
4. Kies daar voor het installeren van de plug-in BotTracker.5. De plug-in wordt gedownload en uitgepakt. Als het goed is krijg je daarna de
melding 'Je hebt succesvol de plug-in BotTracker geïnstalleerd'.'
6. Kies voor Plugin inschakelen.
Vanaf het moment dat je de BotTracker hebt geïnstalleerd filtert deze veel
voorkomende bots uit. Dat gebeurt dus niet met de oude data.
Inhoudsopgave Pagina 69
14.3 Plug-in Alerts (alarmen)
Installeren
1. Ga naar Administratie » Plugins » Marktplaats.2. Zoek de plug-in Custom Alerts op.
3. Kies Installeren.
In je administratiedeel is bij Persoonlijk een item bijgekomen: Alarmen.
Alarm aanmaken
1. Ga naar Administratie » Persoonlijk » Alarmen.
2. Kies Nieuw alarm maken.
Hier kun je een aantal gegevens invullen:
• Naam alarm• Voor welke website
• Periode• Zend rapport naar e-mailadres
• Stuur sms (Hiervoor moet je wel betalen en een sms-provider kiezen)• Alarm Voorwaarde: Kies hier een rapport.
• Alarmeer mij wanneer: hier stel je het eigenlijk alarm in, bijvoorbeeld daling van 50% of meer van het aantal bezoeken.
Je krijgt vanaf nu een alert per mail en/of sms als aan de voorwaarde is voldaan.
Wij hebben bijvoorbeeld een alarm staan met de volgende gegevens:
• Periode: 1 week• Rapport: Bezoekers samenvatting
• Alarm mij wanneer:◦ Bezoeken
◦ % increases more than◦ 50%
• Vergeleken met dezelfde dag in de vorige week
Inhoudsopgave Pagina 70
15. Checklist PiwikGebruik onderstaande checklist om je Piwik-installatie te controleren. Zo
verbeter je de betrouwbaarheid en bruikbaarheid van je statistieken.
15.1 Trackingcode overal geplaatst
UitlegHeb je de Piwik-code op elke pagina geplaatst? Denk ook aan bijzondere pagina's, zoals een zoekresultatenpagina, een 404-pagina en een formulier. Kijk vooral ook naar
subdomeinen of webapplicaties.
AanpassenScan je site met ScreamingFrog (betaalde versie). Plaats de code op de ontbrekende
pagina's.
15.2 Eén webadres per pagina
UitlegSoms heeft een pagina 2 webadressen, bijvoorbeeld www.mijnwebsite.nl en www.mijnwebsite.nl/index.php voor een homepage. Als deze niet via een redirect naar
elkaar doorverwijzen, zijn dat voor Piwik 2 pagina's. Als je dan wilt weten hoe populair de pagina is, moet je altijd nog handmatig de statistieken van beide pagina's optellen.
Niet handig. Ook niet voor SEO.
AanpassenControleer met ScreamingFrog op duplicate paginatitels. Redirect verschillende
adressen met een permanente redirect, een 301.
15.3 Elke pagina een unieke titel
UitlegStel: de pagina 'Afspraak maken voor paspoort' en de pagina 'Afspraak maken voor identiteitskaart' hebben allebei de paginatitel 'Afspraak maken'. Ze zijn dan in Piwik
moeilijk van elkaar te onderscheiden. Zorg daarom dat elke pagina een unieke titel heeft. (Ook dat heeft weer veel andere voordelen.)
Inhoudsopgave Pagina 71
AanpassenControleer met ScreamingFrog op duplicate paginatitels. Als die er zijn, controleer of
dat dan ook verschillende pagina's zijn met statuscode 200. Als dat zo is, geef ze een unieke titel.
15.4 Menustructuur zichtbaar in de url
UitlegDe meeste sites hebben hun content ingedeeld in categorieën. Wij hebben op onze
site bijvoorbeeld de onderdelen 'Trainingen' en 'E-books'. Wil je die onderdelen terugzien in Piwik, dan moeten die zichtbaar zijn in de url.
AanpassenBekijk de webadressen van je site. Zie je hierin de menustructuur niet terug, pas de site daarop aan.
15.5 Eigen bezoek uitsluiten
UitlegNormaal gesproken wil je niet je eigen bezoek laten meetellen in de
bezoekersstatistieken.
AanpassenSluit je eigen bezoek uit op IP-nummer. Dat is handig als je de hele organisatie wilt
uitsluiten. Hou ook rekening met thuiswerken. Je kunt ook op individueel niveau afsluiten met een cookie. Doe dat dan in elke browser waarin iemand werkt.
15.6 Meten interne zoekfunctie
UitlegZorg dat je meet welke zoekwoorden mensen gebruiken in de zoekfunctie op jouw
site.
AanpassenControleer of Piwik de zoekacties op de eigen site meet. Zo niet, voeg dan je
zoekparameter toe aan Piwik.
Inhoudsopgave Pagina 72
15.7 Verkeer vanaf nieuwsbrieven of andere bronnen
meten
UitlegGebruik je Google AdWords of Facebook Ads? Twitter je? Heb je banners op je site?
In al deze gevallen moet je hiervoor een campagne aanmaken.
AanpassenZie de uitleg in ons e-book Piwik voor het aanmaken van een campagne.
15.8 Deelstappen in formulier meten
UitlegAls een formulier uit meerdere pagina's bestaat is het zinvol om te meten of mensen
tussendoor ergens afhaken. Heb je formulieren die uit meerdere pagina's bestaan? Kijk dan of de URL wel of niet wijzigt.
AanpassenHet meten van de verschillende stappen in een formulier kun je doen met custom variables. Zie ook daarvoor ons e-book Piwik. (Met dank aan Frank Schaap voor deze
tip).
15.9 SSL op jouw site
UitlegAls jouw site geen SSL gebruikt, dan ziet Piwik alle verwijzende sites die wel SSL gebruiken als direct verkeer, en niet als verwijzend verkeer.
AanpassenInstalleer SSL op jouw site om dit op te lossen. (SSL gebruiken heeft natuurlijk nog veel meer voordelen.)
Inhoudsopgave Pagina 73
15.10 Interne links (ankerlinks) meten
UitlegAls je pagina's hebt waarin gebruik wordt gemaakt van interne links (ankerlinks),
bijvoorbeeld als de pagina tabbladen heeft of een intern menu, dan is het handig om het gebruik van deze interne links ook te meten.
AanpassenKies in Piwik de optie 'Paginafragmenten volgen', zie Administratie » Instellingen.
15.11 Eigen (sub)domein voor Piwik
UitlegPiwik moet nooit draaien op het domein van je site, maar altijd op een subdomein of een ander eigen domein.
AanpassenPlaats Piwik op een eigen domein, bijvoorbeeld een subdomein. Bijvoorbeeld: bij ons staat onze site op www.theinternetacademy.nl en staat Piwik op
stats.theinternetacademy.nl.
15.12 SSL voor Piwik
UitlegMet Piwik sla je privacygevoelige gegevens van jouw bezoekers op. Zorg dat je dit goed beveiligt, onder ander door gebruik te maken van SSL.
AanpassenInstalleer SSL op je Piwik-site. Het toevoegen van SSL aan je site verandert niets aan je Piwik-data. Je hoeft dus niet bang te zijn dat je opeens al je bezoekersgegevens
kwijt bent.
Inhoudsopgave Pagina 74
15.13 Toegang Piwik beperken tot eigen IP-adres
UitlegJe kunt Piwik beter beveiligen door alleen toegang toe te staan voor de IP-adressen
van de beheerders.
AanpassenGebruik .htaccess om IP-adressen uit te sluiten. Piwik moet daarvoor wel op een
Apache-webserver draaien.Voorbeelden van zo'n htaccess-bestand vind je op http://forum.piwik.org/read.php?
6,17251. – – –
Einde e-book. Aan alles komt een einde, ook aan dit e-book.
Inhoudsopgave Pagina 75
