DoorDachte Doener

Jij bent een steady en consequente docent. Je leerlingen volgen jou. Jij bent een

docent met een specifieke passie en die deel je graag met je klas. Als het in je

lessen over deze passie gaat ontsteekt het vuur vanbinnen. Je hebt dan alles tot

in de puntjes voorbereid en uitgewerkt en je inspireert je leerlingen. Je reguliere

lessen zijn duidelijk en ‘to the point’. Je houdt van projectweken en je leerlingen

leren daar veel, misschien wel het meest. Wat er leeft bij jou, leeft in de klas.

Het afhandelen van incidenten of lastige situaties hoort volgens jou thuis bij de

decaan of zorgcoördinator. Kernwoorden die bij je passen:

analytisch

nauwkeurig spitsvondig

tips van Beau voor jou

Beau Oldenburg is pestonderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze heeft voor jou een

paar praktische tips op een rijtje gezet. Handig als je aan de slag gaat met werken aan sociale

veiligheid bij jou in de klas.

1. Speak up

Jij bent een kei in het overbrengen van kennis en ziet dat als jouw voornaamste taak. Als er

problemen je mentorgroep zijn, vind je vaak dat anderen (bijvoorbeeld de zorgcoördinator)

beter toegerust zijn om dit op te lossen. Vergeet echter niet dat jij de expert bent als het gaat

om jouw mentorgroep! Uit mijn onderzoek blijkt dat docenten het verschil kunnen maken1.

Je bent niet alleen een expert, maar ook een rolmodel2. Door een duidelijk standpunt tegen

pesten in te nemen en ter plekke in te grijpen geef jij de leerlingen de boodschap mee dat

pesten niet geaccepteerd wordt. Pesten is een groepsproces en jij bent een belangrijke actor

binnen de groep.

2. Benadruk verantwoordelijkheden

Onderzoek laat zien dat door een betere sfeer te creeren, leerlingen zich niet alleen beter voelen

maar ook de leeropbrengsten bevorderd worden3. Benadruk dat iedereen in de klas verantwoor-

delijk is voor het welzijn van de ander. Maak positief geformuleerde afspraken met de groep

(bijvoorbeeld: wij gebruiken ik-taal; ‘Ik vind het prettig als je me uit laat praten.’) en hang deze

op een duidelijk zichtbare plek in het lokaal. Kom terug op de afspraken wanneer nodig.

3. Focus

Het is vaak lastig om te achterhalen wat er nu precies gebeurd is. Ga niet te ver door op details

om oeverloze discussies tussen leerlingen te voorkomen, maar focus op de oplossing: hoe

kunnen de leerlingen ervoor zorgen dat iedereen zich fijn voelt in de groep.

1) Oldenburg, B., Van Duijn, M.A.J., Sentse, M., Huitsing, G., Van der Ploeg, R., Salmivalli, C., & Veenstra, R. (2015). Teacher characteristics and peer victimization in elementary schools: A class-level perspective. Journal of Abnormal Child Psychology, 43, 33-44. Journal, 28,

2) Poulou, M., & Norwich, B. (2002). Cognitive, emotional, and behavioural response to students with emotional and behavioural difficulties: A model of decision-making. British Educational Research Journal, 28, 111-138.

3) Juvonen, J., Wang, Y., & Espinoza, G. (2010). Bullying Experiences and Compromised Academic Performance Across Middle School Grades. The Journal of Early Adolescence, 31, 152–173. doi:10.1177/0272431610379415

aan de slag!

Respect Education Foundation heeft lesmateriaal ontwikkeld om aan de slag te gaan

met sociale veiligheid in de klas. De opdrachten die voor jou zijn geselecteerd, zijn

opdrachten die gaan over de individuele talenten en passies van je leerlingen. Zelf deel

je graag wie je bent en wat je bezig houdt. Hoe zit dat bij jouw leerlingen?

Alle opdrachten zijn ontwikkeld met sociale veiligheid als hoofddoel. De lessen gaan

over elkaar leren kennen, verantwoordelijkheid nemen, jezelf durven laten zien en

elkaar accepteren hoe je bent.

Deze opdracht is een ‘nieuwe’ manier van een presentatie houden. Deze vorm

zorgt ervoor dat de leerlingen iets vertellen over hun echte passie. Als docent

heb je een meer coachende rol om inhoudelijk meer van je leerlingen naar

boven te halen. Presentaties worden normaal gesproken bij een van de talen

of maatschappijleer gehouden maar deze vorm is leuk voor in de mentorgroep.

Zo leren de leerlingen elkaar op een andere manier kennen.

“Ik hou mijn spreekbeurt over paarden”, “ik over voetbal...” of “oooooh...shit, ik heb maandag

mijn spreekbeurt”. Dit kunnen we dit jaar toch wel eens anders doen! Laten we elkaar vertellen

wat ons écht bezig houdt en waar we écht iets vanaf weten! Dit jaar doen we ‘Het moment

van...’

Introductie van de leerkracht

Vertel de leerlingen over je eigen grote passie. Dit kan iets zijn wat je al jaren als hobby doet of

iets waar je deze week pas vol enthousiasme mee begonnen bent. Neem attributen mee, laat

plaatjes of foto’s zien. Maak er een persoonlijk moment van.

opdracht 1: het moment van... (wekelijks)

Vegetarisch zijn, kickboxen, of de nieuwe auto

van de buurman... wat houdt je echt bezig?

Klassikaal

Leg uit dat we dit jaar geen spreekbeurt doen maar dat iedereen een persoonlijk moment

heeft in de klas, waarin je vertelt wat je het meeste bezig houdt. Iedereen komt aan de beurt,

en het onderwerp mag van alles zijn! Prik data* met de leerlingen en maak een schema.

(Samen doen mag als dat logisch is, maar moedig dit niet aan!)

* Het ‘moment’ kan het beste op een donderdag of vrijdag plaatsvinden. Zo kom je niet in de knoop met de voorbereiding.

Eén op één

Spreek met de leerling die aan de beurt is op een rustig tijdstip af. De laatste 10 min van de

les bijvoorbeeld. Bespreek zijn/haar passie van dit moment. Dit is een coachgesprek waarin

je samen zoekt naar een onderwerp.

Maak samen een mindmap van de passie. Samen bedenk je een plan: hoe vertel je

straks over je passie? Het is belangrijk dat leerlingen worden ondersteund in het maken van

de keuze van een onderwerp. Coachingsgesprekken en een pasie serieus nemen voorkomt

dat je straks allemaal ‘laatste-moment’ presentatie en suffe onderwerpen krijgt.

Zorg ervoor dat de leelingen iets doen waar ze echt mee bezig zijn. Moedig ze aan iets

van zichzelf te laten zien. De dingen die indruk maken zijn de dingen waar je echt zelf bij

betrokken bent.

Bekijk het effeWelke verhalen kunnen de leerlingen bedenken over afval. Met deze

werkvorm kun je meer ontdekken van de verbeeldingskracht van je leerlingen.

De expeditie

Ga met de klas naar buiten. Deel de klas op in kleine groepen en geef ze een plastic zak.

Laat ze rondom de school allerlei troep van de grond oprapen, uit de struiken plukken

of verzamelen van het schoolplein. Denk aan blikjes, zakjes en propjes papier. Laat ze

ongeveer 10 minuten zoeken. Verzamel alle groepjes, ook als ze niets hebben gevonden.

Zorg er wel voor dat leerlingen het niet te gek maken. Niemand zit te wachten op

hondendrollen in het lokaal.

De expositie

Ga met de leerlingen terug naar het klaslokaal. Stal alle gevonden voorwerpen uit en bekijk

ze. Laat nu iedere leerling een voorwerp uitkiezen en geef ze de opdracht een verhaal te

maken.

Opdracht: Hoe is de troep op straat terrecht gekomen? Hoe lang ligt het er al, hoe ziet het

eruit, waar zou het colablikje liever willen zijn?

Richt vervolgens een hoek in de klas in. Hier maak je een tentoonstelling met gedrama-

tiseerde verhalen over afval. Een afval-expositie met ‘pratende’ colablikjes, chipszakken en

verfrommelde flesjes met allemaal een eigen levensverhaal.

opdracht 2: expeditie expositie (ca. 40 min)

hoe komt dat blikje in de bosjes

Wie heeft het daar ingegooit?

....en de prullenbak stond er gewoon naast?

Waarom lukte het niet???

Daar zal wel een héél goede reden voor zijn...

Bekijk het effeDit is de meest inhoudelijk vorm van samenwerkend leren. Het past goed bij

de Doordachte Doener omdat je de leerlingen eigen verantwoordelijkheid geeft

en de leerlingen de gelegenheid geeft zich ergens in te verdiepen. Ergens iets

meer vanaf weten is immer leuker dan oppervlakkige algemene kennis.

opdracht 3: experts (ca. 30 min)

1. Deel de lesstof op in logische stukken of op onderwerp

(ongeveer 3 tot 5 onderwerpen, nummer de onderwerpen)

2. Deel de leerlingen in groepen en geef elke leerling een nummer dat correspondeert

met een onderwerp. (Voorbeeld: er zijn 4 onderwerpen, dus 4 leerlingen. Elke leerling

heeft een eigen nummer en onderwerp.)

3. De leerlingen bestuderen hun eigen onderwerp.

4. Elke leerling rapporteert, legt uit of deelt de informatie die hij net heeft bestudeerd/

verzameld met zijn werkgroep.

5. Vervolgens gaan de leerlingen naar een andere werkgroep die nu worden gevormd

door de nummers van de stof. (Alle nummers 1 bij elkaar, alle nummers 2, etc.) In deze

werkgroepen delen de leerlingen weer informatie met elkaar. Ze zijn allemaal ‘expert’

van het zelfde onderwerp en verdiepen met elkaar het onderwerp.

6. Daarna gaan de leerlingen terug

naar hun oorspronkelijke werkgroep.

Ze rapporteren, leggen uit en delen

de informatie met elkaar.

7. Alle leerlingen in de werkgroep

hebben nu van alle onderwerpen

dezelfde informatie.

Bekijk het effe

Via een moodboard krijg je nog meer te zien wat de leerlingen zelf mooi vinden

en hoe ze zichzelf graag presenteren. Het zegt iets over hun identiteit.

opdracht 4: Moodboard maken (ca. 45 min)

Wie ben jij? Wat vind jij? Waar droom je van? Dat zijn vaak best ingewikkelde vragen om

antwoord op te geven! Gelukkig kun je met beelden, foto’s en plaatjes ook zeggen wie je

bent of wat je voelt, het gaat makkelijk en werkt echt! Verzamel tijdschriften en boekjes,

blader, scheur en maak een collage.

Stap 1

Vraag alle leerlingen verschillende bladen en tijdschriften mee te nemen van huis. Gooi alles

op een hoop en laat de leerlingen struinen door alle bladen. Ze gaan op zoek naar foto’s die

ze mooi vinden, die aanspreken, plaatjes die idealen bevatten, of gewoonweg dingen die ze

bij zichzelf vinden passen of een fijne sfeer uitstralen. Alle beelden die ze kiezen, vertellen

iets over wie zij zelf zelf zijn.

Stap 2

Geef nu iedere leerling een A3-vel. Knip, schuif, gooi weg en plak de collage in elkaar.

Stap 3

Nabespreking: Bespreek een aantal collages. Laat de maker van het moodboard zo weinig

mogelijk uitleg geven. Stel vragen als: Wat zie je op dit moodboard? Wat is er verrassend?

Weten we nu meer van deze leerling dan hiervoor? Wat zou zijn droom zijn?

Kijk voor meer informatie over pesten ook eens op de website van Stichting School & Veiligheid

Doen: Bewaar de moodboards een paar maanden

en bespreek ze dan nog eens. is er iets veranderd

of zijn sommige idealen uitgekomen?