nummer

Word abonnee van Doorbraak zie achterpagina!

nummer

.euDoorbraakapril 2011

10

€ 3,00

Foto

: Eric Krebbers

PVV-Europarlementariërs steunen vooral banken en bedrijfsleven

Bij de verkiezingen voor het Europees Parlement

in juni 2009 sleepte de PVV vier van de 25

Nederlandse zetels binnen. In een toespraak

tot zijn achterban noemde Wilders de uitslag

“fantastisch” en “ge-wel-dig”. Maar kan

die achterban, of in ieder geval een gedeelte

ervan, hetzelfde zeggen nu de PVV alweer zo’n

dik anderhalf jaar in de bankjes in Brussel en

Straatsburg zit?

De PVV probeert al enige jaren stemmen aan de linker­kant van het politieke spectrum weg te snoepen door zichzelf een sociaal smoel aan te meten. Zo zegt

men tegen een verhoging van de AOW­leeftijd te zijn, keert men zich tegen de inperking van de WW en wil men niet dat aan het ontslagrecht gesleuteld wordt. In werkelijkheid is dit echter niet meer dan een façade: het “breekpunt” van de AOW heeft de partij allang vaarwel gezegd en de PVV steunt in het kabinet Bruin I allerhande rechtse neo­liberale maatregelen die de onderkant van de maatschappij en de arbeidsmarkt hard treffen. Ook in Europa laat de PVV haar ware gezicht zien. Na de winst bij de verkiezingen voor het Europees Parlement sprak een lyrische Wilders nog over een “dag van hoop”, een “hoop voor een beter en ander Nederland” waarin “de Nederlanders” weer “centraal” staan. Maar uit het stemgedrag van de PVV­Europarlementariërs blijkt dat “de Nederlander”, voor zover die al bestaat, voor de PVV helemaal niet centraal staat. In plaats van op te komen voor de belangen van Henk en Ingrid kiest de PVV keer op keer de kant van Maria­Louise en Maurits­Jan. De gedelegeerden van de PVV stemmen namelijk keer op keer tegen voorstellen voor een socialer Europa, en daarmee tegen een socialer Nederland.

Ultra-rechts discoursDe PVV zegt niets te moeten hebben van Europa en haar instituties. De invloed van Brussel zou namelijk te groot zijn. De deur zou wagenwijd opengezet worden voor landen als Turkije, en Nederland zou opgezadeld worden met beleid waardoor vluchtelingen, migranten en moslims niet massaal het land uitgezet kunnen worden. Een logisch standpunt van een nationalistische partij waarvoor “alleen Nederland telt”. Het liefst zou de PVV de grenzen van Nederland afbakenen met zandzakken en zich ingraven in schuttersputjes, in de hoop het onheil van buiten te weren. Niettemin heeft de PVV de zetels in het Europees Parlement ingenomen, naar eigen zeggen om “Europa van binnenuit te bestrijden”. Een bijkomend voordeel voor de partij is dat men de eigen zakken kan vullen en ook nog eens een extra podium heeft om via provocerende uitspraken het eigen ultra­rechtse discours neer te zetten.

c c c Vervolg op pagina 9

Zware tijden breken aan. Veel mensen die de afgelopen jaren veel nuttig werk gedaan hebben bij diverse culturele en maatschappelijke organisaties zonder winstoogmerk,

worden door de gemeente aan de dijk gezet. Voor het behoud van hun gesubsidieerde banen is geen geld meer. Studenten die zich sowieso al in de schulden moesten steken om te kunnen studeren, worden nu gedwongen om nóg meer te betalen voor hun studie. Woonruimte voor deze studenten en voor veel andere mensen met een kleine portemonnee wordt tegelijkertijd steeds duurder en schaarser. Voor cultuur en kunsteducatie is ook geen geld meer, aldus regering en gemeentebestuur, en dus wordt het nog meer een exclusief voorrecht voor de elite om van kunst te mogen genieten. De zorg wordt voor velen van ons onbetaalbaar, dus zullen we ons moeten onderverzekeren; liever rotte tanden dan geen brood op de plank. Openbaar vervoer wordt langzamerhand onbetaalbaar – als de treinen überhaupt rijden! Publieke diensten zijn de afgelopen decennia zonder steun van de bevolking geprivatiseerd, en daardoor alleen maar duurder en ontoegankelijker geworden. De onzekerheid op de werkvloer neemt toe, want mensen met een vast contract en een lange staat van dienst worden zonder pardon de laan uit gestuurd.

En zo kunnen we nog wel even doorgaan. Als het aan het kabinet Bruin I ligt, wordt de komende jaren zo’n beetje op alles bezuinigd. Want, zo stelt deze rechts­elitaire regering, de crisis is een probleem voor ons allemaal, en dus zullen we samen de last moeten dragen.

Maar wie de zaken zo voorstelt, liegt dat hij barst! Geld is er namelijk genoeg. Kijk maar om je heen, als je op straat loopt. Hoeveel mensen rijden er in auto’s rond die meer geld kosten dan wij met jarenlang hard werken überhaupt bij

elkaar kunnen verdienen? Hoeveel absurde bouwprojecten worden er in onze woonplaats uit de grond gestampt, gewoon omdat gemeentebestuurders en hun machtige vriendjes in de vastgoedwereld het nu eenmaal zo willen? Hoeveel riante villa’s en landhuizen worden er eigenlijk met ons geld gesubsidieerd, in de vorm van een “hypotheekrenteaftrek”? Hoeveel miljoenen­bonussen worden er niet aan falende topbestuurders uitgereikt, terwijl het bij diezelfde bedrijven ontslagen regent? Hoeveel feestjes en recepties organiseert de bestuurlijke elite voor zichzelf, terwijl wij niet eens meer een keer naar een concert of het theater kunnen? Hoeveel verdienen uitzendbureaus en werkgevers aan het flexibeler en onzekerder maken van ons werk?

Waarom wordt het geld altijd juist daar gehaald waar het niet zit? Waarom wordt het geld niet gehaald waar het juist wel te vinden is? En waarom blijven de rijken, door wie de crisis in eerste instantie is veroorzaakt, zo gemakkelijk buiten schot? Wij hebben die crisis niet veroorzaakt! Wij hebben ook niet het geld om het voor de rijken op te lossen. En waarom zouden we ook? Wij gaan deze crisis niet betalen! Haal het geld maar waar het wél zit: bij de rijken, bij de banken, bij de grote bedrijven, bij de belachelijke prestigeprojecten van gemeenten en de regering.

c c c Vervolg op pagina 5

Waar zit het geld?“Waar zit het?” is de naam van een nieuwe strijdbare campagne van Doorbraak in Arnhem en Nijmegen.

Studentendemonstratie op 25 maart in Den Haag.

<2nummer 10 > april 2011 doorbraak.eu

Veel vluchtelingen zijn getraumatiseerd, gestresst, depressief

of suïcidaal. Hun psychische klachten vormen een beletsel bij

het vertellen van hun vluchtverhaal tijdens de asielprocedure,

waardoor ze nog sneller kunnen worden afgewezen door de

IND. Het Amsterdams Solidariteits Komitee Vluchtelingen

(ASKV) heeft uitgebreid laten onderzoeken welke psychische

problemen ze hebben en hoe de medische zorg kan worden

verbeterd.1 Maar de overheid maakt het voor vluchtelingen juist

steeds moeilijker om zorg te krijgen, wat al vaker heeft geleid

tot sterfgevallen.2

Van 2006 tot 2010 zijn meer dan 800 vluchtelingen met psychische problemen aangemeld bij het ASKV. Velen van hen bleken tijdens hun asielprocedure onvoldoende zorg of behandeling te hebben gekregen.

In asielzoekerscentra vallen medici steeds minder aan te treffen. Sinds de invoering van een geprivatiseerde 24­uurslijn voor medische zorg in 2009 blijkt de hulpverlening nog verder te zijn verslechterd. Vluchtelingen in de centra mogen zelf geen arts inschakelen, maar moeten daarvoor buiten spreekuurtijden een centraal nummer van zorgverzekeraar Menzis bellen. Een telefonist van Menzis beslist dan of ze worden doorverwezen naar een dokter. De overheid heeft dus een zorgverzekeraar, die altijd op de centen let en de medische kosten zo laag mogelijk wil houden, in de positie gebracht om te beoordelen of de vluchtelingen wel echt ziek zijn en tot de zorg toegelaten moeten worden. Verder komt het voor dat het COA­personeel artsen niet binnenlaat in asielzoekerscentra, omdat ze geen “pasje” hebben. Vooral financiële en administratieve afwegingen bepalen dus of vluchtelingen zorg krijgen. VluchtelingenWerk en 80 gemeenten met asielzoekerscentra hekelen de slecht functionerende zorgbureaucratie, maar minister Gerd Leers van Immigratie en Asiel wuift alle kritiek achteloos weg.3

ParacetamolVluchtelingen hebben oorlog en repressie vaak aan den lijve ondervonden. Zijzelf, hun familieleden of hun vrienden zijn opgepakt, gevangen genomen, verkracht of gemarteld. Ook in asielzoekerscentra voelen vluchtelingen zich onzeker en onveilig. Ze hebben een groot gebrek aan leefruimte en privacy en zijn voortdurend bang om te worden uitgezet. Hun psychische klachten kunnen daardoor flink worden versterkt.

Uit het ASKV­onderzoek blijkt dat vluchtelingen de zorgverlening als matig tot slecht beoordelen. Verbetering van de zorg is in hun ogen dringend noodzakelijk. Ze willen door zorgverleners serieus genomen worden, gerespecteerd en geloofd worden, meer aandacht krijgen, niet afgescheept worden met paracetamol, sneller doorverwezen worden, en hetzelfde worden behandeld als Nederlanders. Vluchtelingen twijfelen niet zozeer aan de technische vaardigheden van zorgverleners, maar missen vaak wel een vertrouwensrelatie.

PlaneetIn de onderzoeksrapporten valt op hoezeer zorgverleners de neiging kunnen hebben om vluchtelingen respectloos over één kam te scheren. Ook valt op hoe weinig sommigen zich inleven in de kwetsbare, geïsoleerde en passief makende positie van vluchtelingen in asielzoekerscentra, die daar in het geheel geen controle en zeggenschap over hun eigen leven hebben. “Het is heel moeilijk om de zelfzorg erin te krijgen. Dat ze bijvoorbeeld zelf paracetamol moeten kopen. De meesten hebben een houding dat ze verzorgd moeten worden, dat alles voor ze gedaan moet worden. Dat ze zelf verantwoordelijk zijn voor afspraken, stukje verantwoording dragen, dat je zelf zelfzorgmiddelen moet kopen, nou, dat gaat er niet in, hoor.”

Een andere zorgverlener merkt op: “Wij hebben het hier over de planeet Somalië. Die mensen hebben een compleet andere belevingswereld. Je kan wel psychische problemen signaleren, maar wat dan? Als zelfs een zwangerschap, dat toch wereldwijd hetzelfde is, niet begrepen wordt, wat kan je dan nog? Je kan het niet laten lopen, maar je krijgt het niet duidelijk dat ze hulp nodig hebben en dat ze naar afspraken moeten gaan. We hebben een geval gehad van een vrouw die vlak voor de bevalling nog naar het dorp wilde gaan. Toen zeiden wij: ‘Dat vinden we onverantwoord’. Dan zegt zij: ‘Inshallah’. Toen hebben we gedreigd het Advies­ en Meldpunt Kindermishandeling in te schakelen: ‘Als je niet snel gaat liggen bevallen, halen we het kind weg’. Dat komt helemaal niet aan. Niks werkt.” Het komt de zorgverlening bepaald niet ten goede dat Somalische vluchtelingen worden weggezet als bewoners van een andere planeet waarmee niets valt te beginnen. Sommige zorgverleners erkennen zelfs “een allergie” te hebben ontwikkeld voor bepaalde nationaliteiten. “Bijvoorbeeld Armenen. Zij zijn heel theatrale mensen. Anderen heel veeleisend, zoals Iraniërs en Irakezen. Ik werk het liefste met Afrikanen, prettige groep. Liever twintig Afrikanen dan vijf Armeniërs.”

Weer een andere zorgverlener lijkt bij een vluchteling warempel een nieuwe psychische stoornis te hebben ontdekt. ”Ik denk dat hij verschrikkelijke dingen heeft meegemaakt en dat zijn functioneren daardoor is beïnvloed. Of het werkelijk een posttraumatische stressstoornis is, nou ja, dat mag ik niet beslissen. Ik zou het scharen onder asielzoekerproblematiek. Dat is geen kopje, etiketje, maar wel iets dat wij hier heel veel zien.” Doordat de psychische problemen van de vluchteling zo werden gereduceerd tot het stigmatiserende ziektebeeld “asielzoekerproblematiek”, kwam de behandeling ervan veel te laat op gang. Dat is overigens eerder regel dan uitzondering, zo blijkt uit het onderzoek.

PottenkijkersVeel zorgverleners zeggen uit te gaan van de eigen kracht en de zelfredzaamheid van de vluchtelingen. Ze hameren op de eigen verantwoordelijkheid van mensen die die verantwoordelijkheid onder de gegeven leefomstandigheden in asielzoekerscentra gewoonweg niet kunnen en mogen oppakken. Hun hele bestaan wordt immers bepaald door de strenge leefregels van het COA­personeel, dat hen in de centra in opdracht van het ministerie van Justitie in de gaten moet houden en hen bij overtreding van de regels ook straf mag opleggen. Daar komt bij dat vluchtelingen nauwelijks contact kunnen maken met de Nederlandse samenleving en heel weinig geld en andere middelen krijgen om van te leven.

Volgens de onderzoekers bestaat er bij nogal wat zorgverleners “een discrepantie” tussen aan de ene kant hun ervaring dat veel vluchtelingen te lijden hebben onder psychische problemen, en aan de andere kant hun visie op de zorgverlening, die inhoudt dat ze een afwachtende houding aannemen en verlangen dat vluchtelingen zelf het initiatief nemen om passende zorg te gaan regelen. Dat mag echter niet zomaar van mensen met ernstige psychische problemen worden verwacht, en zeker niet van vluchtelingen die pas kort geleden berooid en ontheemd in een ver en vreemd land zijn aangekomen en daar volstrekt geïsoleerd opeengehokt moeten zitten, temidden van zoveel andere vaak ook getraumatiseerde vluchtelingen met een andere nationaliteit en cultuur. Omdat juist de zorgverleners zich passief blijken op te stellen, belanden nogal wat vluchtelingen met psychische problemen tussen wal en schip. Niemand kijkt echt naar hen om, en hun gezondheidsklachten dreigen te worden vergeten of te laat te worden behandeld.

Sommige zorgverleners moeten ook niet veel hebben van asieladvocaten die zich te veel zouden bemoeien met de zorgverlening aan hun cliënt. “Soms krijgen we een brief van een advocaat. Dat zijn cliënt naar de psychiater zou moeten of zo. Daar krijgen we jeuk van. Dat bepaal ik zelf wel.” In plaats van asieladvocaten per definitie te beschouwen als onwelkome pottenkijkers dienen zorgverleners tot de conclusie te komen dat de zorg aan vluchtelingen structureel tekort schiet.

Harry Westerink

Noten

1. “Zorg voor Asielzoekers met Psychische Problemen (ZAPP)”, www.askv.nl.

2. “Dood van Somalische vrouw gevolg van jarenlange aanvallen op vluchtelingen”,

André Robben, 1 juli 2010, www.doorbraak.eu.

3. “Leers: nee hoor, niks mis met zorg asielzoekers”, www.joop.nl.

Een T­shirt met deze cartoon van Tim Looten kun je bestellen via: www.spreadshirt.nl/evolutie­van­geert­C4408A14915976.

Overheid holt medische zorg aan vluchtelingen uit

Asielzoekerscentrum Zeeburg.

Foto

: Bas Balthu

s

3>doorbraak.eu nummer 10 > april 2011

In de kille maand december was het weer flink raak met aanvallen op werklozen. “Ze moeten maar sneeuw gaan ruimen. Dan doen ze ook nog eens wat terug”, zo klonk het

uit de Tweede Kamer en in de media. “Er zijn veel sentimenten tegen werklozen en er is weinig weerwoord”, zegt Van der Lende. “Een onderklasse van mensen met een uitzichtloos laag inkomen werkt als bliksemafleider van de werkelijke oorzaken van armoede. Overal roept men: ‘Het ligt aan de mensen zelf, die doen niet hun best’. De aanwezigheid van die onderklasse heeft ook een afschrikeffect naar anderen toe. Liever worden mensen zelfstandige zonder personeel, een zzp­er, of nemen ze genoegen met laagbetaalde baantjes dan dat ze in de bijstand terecht komen. Er is geen sociale beweging meer als in de zestiger, zeventiger en tachtiger jaren, die maatschappij­analyses maakt en van daaruit antwoorden biedt. Alles is geïndividualiseerd. Ook in het Amsterdamse Bos was er geen echt collectief verzet, maar wel mensen die zeiden: ‘Tot hier en niet verder’. Eén persoon heeft zijn ervaringen ook opgeschreven. Daaruit bleek dat iedereen die kritiek uitte, excuses moest aanbieden aan de leiding, in een individueel gesprek. Dan zou hen niets overkomen. Maar twee mensen weigerden om excuses aan te bieden. Die werden uiteindelijk geschorst.” Het beeld doemt op van bijstandsgerechtigden die op hun knieën om vergiffenis moeten smeken voor hun kritiek op het kneden en drillen van het arbeidsreserveleger.

VechtmaatschappijVan der Lende: “Het dominante neo­liberalisme met zijn controlesamenleving en allen tegen allen­ideologie heeft de sociale bewegingen verslagen en houdt de middenklasse angstig en gehoorzaam met hypotheken op het gestimuleerde bezit van een eigen huis. De bestaande onvrede wordt geïndividualiseerd, gemedicaliseerd en gejuridiseerd, in plaats van politiek besproken en omgezet tot strijd van onderop. Mensen zoeken hun heil steeds meer bij advocaten en andere hulpverleners, in plaats van te proberen om sociale veranderingen af te dwingen. Professionals kunnen nog wel aan het politieke en bestuurlijke besluitvormingsproces deelnemen. Maar als je geen onderdeel wilt zijn van dat systeem en je blijft opstellen als activist, dan word je genegeerd in de neo­liberale vechtmaatschappij. Mensen zijn bang om kwaad te worden en te hard te schoppen, om vervolgens in hun eentje achter te blijven zonder voldoende inkomen. Het gevoel voor rechtvaardigheid bestaat nog steeds, maar mensen zijn wel banger geworden om te verliezen.”

Ook onder werklozen heeft het ongebreidelde individualisme en de gedepolitiseerde houding van het “cliënt”­zijn flink toegeslagen. “Zo zijn mensen jarenlang opgevoed. In geval van onrecht door de Dienst Werk en Inkomen (DWI) van de gemeente Amsterdam verwachten veel bijstandsgerechtigden dat de Bijstandsbond hun eigen individuele probleem wel eventjes gaat oplossen. Aan collectieve actie wordt vaak niet gedacht. Zo ontstaat er een situatie van hulpvrager en hulpverlener. Daarbij worden onze mogelijkheden overschat. Want als wij overleggen met gemeentelijke diensten, dan wordt onze invloed ingeperkt. Die diensten spreken een ambtelijke taal, en daarin is geen ruimte voor de belevingswereld van de uitkeringsgerechtigden. Als we duidelijk zeggen waar het op staat en wat er in werkelijkheid gebeurt, dan zijn we niet meer welkom. Dan schuiven er tussen ons en die diensten professionals aan, die een tussenpositie innemen en ons buiten het gesprek plaatsen.”

Van der Lende nam onlangs deel aan een bijeenkomst van het Euromarsen­initiatief2 en sprak daar met werklozen uit de Duitse steden Hamburg, Bochum en Kölln. “Die kampen met dezelfde problemen. Er is daar wél een radicalisering gaande, tegen het Hartz IV­regime3 voor werklozen”, een streng disciplineringsregime waarbij uitkeringsgerechtigden worden verplicht om met behoud van uitkering voor 1 euro per uur te gaan werken. “De uitkeringsgerechtigden zijn daar beter georganiseerd dan in Nederland. Met tamelijk harde acties bereiken ze dat mensen zonder inkomen een uitkering krijgen. Ze gaan dan ter ondersteuning van één persoon met een hele groep mensen naar de sociale dienst en eisen dan voor die

persoon een inkomen. Meestal komt er dan wel geld los. Als iemand wordt gedwongen tot een 1 euro­job in het kader van het Hartz IV­traject, dan gaan meer mensen mee naar het gesprek daarover met een of andere ambtenaar. Zo’n groep oefent collectief druk uit en kan door de macht van het getal een verbetering afdwingen. Vaak gaat het plan dan niet meer door. Ik zie nog geen grote sociale beweging die de samenleving door strijd van onderop structureel kan veranderen, maar het is in elk geval een begin. Zo was er in Oldenburg een demonstratie van drieduizend mensen, terwijl de organisatie ervan maar op zo’n duizend mensen had gerekend. Ondanks dat succes is dat initiatief toch ingestort. Intern werd veel gediscussieerd over hoe er meer bereikt zou kunnen worden. ‘Zelfs als we met 10 duizend mensen gaan demonstreren, lachen ze ons uit’, zeiden sommigen. Nu gaat het debat over de vraag wat er zou kunnen gebeuren als drieduizend mensen tegelijkertijd proletarisch zouden gaan winkelen, in plaats van te demonstreren.”

Basisinkomen“In Nederland laten mensen zich massaal intimideren. Dat heeft ook met beeldvorming te maken. Massamedia maken ons nu moedeloos, gefrustreerd en machteloos. Maar dat hoeven we niet zo te voelen. Uitkeringsgerechtigden zouden in de media veel meer kritiek kunnen geven op de arbeidsdwang die de onderklasse krijgt opgelegd en op de bestaansonzekerheid van minimumlijders. Sommige serieuze journalisten willen wel wat tegengeluid horen, maar kunnen daarvoor in feite alleen terecht bij de Bijstandsbond. Gezien het heersende klimaat tegen werklozen valt het niet te verwachten dat willekeurige individuele bijstandsgerechtigden in de media de beleids­ en opiniemakers van repliek kunnen dienen. Dat is toch meer voorbehouden aan kritische wetenschappers, belangenbehartigers van cliëntenraden, linkse activisten, en mensen met een gesubsidieerde arbeidsplek die door die positie wat sterker in hun schoenen staan. Dat soort mensen moet opkomen voor de bijstandsgerechtigden, niet alleen in overlegstructuren, maar ook in de publiciteit. Er zitten honderden belangenbehartigers in cliëntenraden, maar wat doen die in godsnaam? Ik heb me er bijvoorbeeld hogelijk over verbaasd dat de Vereniging voor een basisinkomen zich buiten de discussie over het verplichte sneeuwruimen hield, terwijl dat een uitgelezen moment was om het idee van een basisinkomen te bepleiten en misschien wat knoppen om te krijgen in de beeldvorming. Wij spraken over dwangarbeid. Dat maakte veel reacties los, onder meer van mensen met een baan die cynisch opmerkten dat ze morgen weer naar hun dwangarbeid gingen. Ze waren het duidelijk niet met ons eens, maar ze gebruikten die term wel ­ en waarschijnlijk voor het eerst ­ voor hun eigen werksituatie.”

Arbeid kan de zelfontplooiing bevorderen, maar ook de belangen van anderen dienen. Als de overheid mensen onder druk gaat zetten om te werken, uitsluitend omdat de staat het nuttig acht en zonder acht te slaan op de persoonlijke ontplooiingsmogelijkheden, dan kan dat werk “dwangarbeid” worden genoemd. De rechter noemt het “verplichte arbeid”. De VVD heeft onlangs voorgesteld om een “wederkerigheidsbeginsel” in te voeren. Bijstandsgerechtigden zouden verplicht moeten worden om wat terug te doen voor hun uitkering, zoals sneeuwruimen. Dat is een vorm van dwangarbeid, omdat het voorbij gaat aan de individuele mogelijkheden en wensen van mensen met een uitkering.

OnderklasseVan der Lende: “De regering Rutte maakt duidelijk een onderklasse van bijstandsgerechtigden te willen die de staat zo min mogelijk kost en die onder controle van de overheid werkt, op uitkeringsniveau. Dat betekent dus werken onder het wettelijk minimumloon en helemaal onderaan de ladder van sociale status. Men wil mensen in de bijstand “rendabeler” maken, met een loondrukkende functie, zonder perspectief

op maatschappelijke stijging. Dat streven valt binnen de strategie om de loonarbeid over de hele linie zo goedkoop mogelijk te houden. Veel banen zijn inmiddels wegbezuinigd en komen terug als arbeid ‘met behoud van uitkering’. Veel bijstandsgerechtigden, waaronder de bezoekers van ons spreekuur, ervaren dat zo. Maar als we die ontwikkeling voorleggen aan DWI­beleidsmedewerkers, dan worden we buitengesloten. Ik moet daar in technische DWI­taal over reïntegratietrajecten spreken.”

“De ervaringen van bijstandsgerechtigden moeten meer in de media komen. Daar zitten mogelijkheden, daar zouden we veel meer in kunnen bereiken. Natuurlijk zijn veel mensen in de bijstand bang van de DWI, omdat ze er voor hun inkomen zo afhankelijk van zijn. Maar sommigen zijn het op een bepaald moment zo zat dat ze hun hele hart uitstorten, zoals de persoon die het Amsterdamse Bos­traject heeft aangeklaagd. Vaak wordt gesteld dat reïntegratiemaatregelen niet werken, maar dat is niet waar: ze werken wel degelijk. Namelijk voor bedrijven die op zoek zijn naar spotgoedkope arbeiders. De gemeente Amsterdam heeft ‘een vacaturecarrousel’ ingesteld van 8 weken om te voorkomen dat mensen aan de bijstand gaan wennen. Sommige hogeropgeleiden hebben daar over geklaagd. Die carrousel is een selectiemechanisme waarbij de Vacature Service Amsterdam slechts een paar soorten vacatures aanbiedt, in opdracht van bepaalde bedrijven. Zo kwam een werkloze ict­er bij een callcenter terecht, wat laaggeschoold werk is. Lekker goedkoop voor de werkgever.”

ProtestVan der Lende: “In de Alliantie voor een Rechtvaardig Amsterdam (ARA), die in 2007 is opgericht, zit wel perspectief voor protest, maar we zijn er de laatste tijd een beetje te laks mee geweest. Het probleem is dat zo’n organisatie te weinig kader heeft. De Bijstandsbond en een aantal migrantenorganisaties draaien op zichzelf wel, maar de ARA moet gedragen worden door een kleine hoeveelheid mensen. De kerken hadden voorheen betaald kader bij het arbeidspastoraat voor de begeleiding. Maar ze hebben hun subsidies voor belangenbehartiging ingetrokken, ook voor ARA. Bisschop Punt is heel conservatief. De kerkleiding wil meer charitatief gaan werken, ook voor illegalen. Met Amsterdam Zuid­Oost houden we moeilijk contact. Dat is in feite een aparte stad. Zeker onder Amsterdamse Marokkanen en Turken neemt de armoede toe. Ze moeten bijvoorbeeld hoge legeskosten betalen, krijgen geen volledige AOW of hebben problemen met hun pensioen. Maar meer dan de helft van de mensen in de bijstand is ‘autochtoon’. De bijstandsregels worden steeds strenger en steeds meer overlevingsgedrag wordt crimineel gemaakt. Natuurlijk zijn er wel eens echt grote fraudegevallen. Dat zijn vaak criminelen die een legale inkomstenbron nodig hebben. Maar de overheid bestrijdt juist het kruimelwerk dat bedoeld is om te overleven. Dat probeert men zoveel mogelijk uit te bannen.”

Willem Slaapmaat

Noten

1. “Kafka in het groen oftewel de hoofdstedelijke goelag”,

www.bijstandsbond.org.

2. euromarsen.wordpress.com.

3. “Hartz concept”, en.wikipedia.org.

Bijstandsbond keert zich tegen dwangarbeidDe onvermoeibare Piet van der Lende is al jaren actief bij de Amsterdamse Bijstandsbond.

Ik had een gesprek met hem op het moment dat bekend was geworden dat in december

2010 uitkeringsgerechtigden een dag hadden gestaakt tegen het “leerwerktraject Groen

en Onderhoud” in het Amsterdamse Bos.1 Ze waren het zat om nog langer door hun bazen

te worden gekleineerd en steeds maar in de vrieskou te moeten wachten, met gebrek aan

toereikend gereedschap en werkkleding. Wat broeit er aan de onderkant van de arbeidsmarkt?

Voormalige werkkolonie in Veenhuizen, waar vroeger werklozen werden gedisciplineerd.

Foto

: Mariët van

Bom

mel

<4nummer 10 > april 2011 doorbraak.eu

~Blogs+

*Praatjesmaker=Van bonus tot luier

De rechtse elite: “Deze crisis moeten we goed misbruiken. We moeten meer geld stoppen in onszelf, hogere bonussen. Daarom moeten de winstbelastingen van bedrijven omlaag, we moeten doorgaan met de hypotheekrenteaftrek, we moeten het geld geven aan de mensen die een huis van tien miljoen kopen. En onder het mom van eigen verantwoordelijkheid moeten we minder geld stoppen in zorg, onderwijs en armoede.”

De voorzitter van de Raad van Bestuur van een zorginstelling: “We krijgen nu minder geld van Den Haag. Ikzelf verdien ongeveer driehonderdduizend per jaar. In deze tijden van crisis heb ik maar vier procent loonsverhoging, normaal zit ik tegen de acht á tien procent aan. Dat heb ik ook nodig. Maar ja, het is nu crisis. En omdat we minder geld krijgen, moet de bedrijfsvoering ook anders. We moeten efficiënter werken. Dat houdt in: met minder mensen hetzelfde werk doen. We hebben nieuwe topmanagers aangenomen die de opdracht hebben gekregen om efficiënter te werken. En dat gaat erg goed.”

De topmanager van een zorginstelling: “Als ik zie waar ik nu ben, dan kan ik zeker concluderen dat ik goed carrière heb gemaakt. Mijn leeftijdsgenoten hebben het bij lange na niet zo ver geschopt als ik. Ik ben in diverse bedrijven manager geweest. Ik zag dat ze gingen bezuinigen bij de zorginstellingen en dat ze daar managers nodig hadden om dat in goede banen te leiden. Die kans heb ik gegrepen. Ik heb natuurlijk ook ervaring met bedrijven die efficiënter wilden worden. Nu heb ik de verantwoordelijkheid voor tien verpleeghuizen. En het gaat steeds beter.”

De manager van een verpleeghuis: “Ja, bezuinigingen, hè? Niemand kan daar wat aan doen. We moeten het nu doen met veel minder geld. Ik zie dat het soms lastig wordt, af en toe komen er ook wel klachten bij mij binnen, dat de werkdruk te hoog is. Maar ja, ik zeg dan dat we moeten roeien met de riemen die we hebben. Meer kan ik ook niet doen. We hebben in dit verpleeghuis verschillende afdelingen, in elke afdeling hebben we verschillende soorten cliënten. De ene is dement, de andere heeft lichamelijke klachten. Afhankelijk van de ziekte van de cliënt krijgen we geld binnen, en daarmee moeten we het doen. Elke afdeling heeft een teammanager en die krijgen de opdracht van mij om het te doen met het geld dat ze krijgen. Als er weinig klachten komen van een afdeling, betekent dat dus dat de teammanager het goed doet.”

De teammanager van een afdeling van een verpleeghuis: “Vroeger had ik veel meer personeel op de werkvloer, nu kan dat niet meer. De bezetting is minimaal, en dat merken de zorgwerkers. Als alles goed gaat, is er niets aan de hand, maar als we één zieke hebben, dan zitten we al met onze handen in ons haar. Ook de bewoners merken dat. Ze worden onrustiger als ze zien dat het chaotisch is op de werkvloer. Maar ik heb ook slechts een beperkt budget. Wat moet ik dan?”

De zorgwerker: “Het ergste vind ik dat het allemaal ten koste gaat van de bewoners. Zij verdienen een veel betere zorg. Zij verdienen meer aandacht. Nu moeten we hup hup hup, snel snel snel. Snel uit bed halen, snel eten geven. Ik zou mijn eigen ouders nooit in dit verpleeghuis stoppen. De bewoners krijgen slechte zorg en nul komma nul aandacht, maar ook wij gaan helemaal kapot. Ik heb nu al lichamelijke klachten en moet wekelijks naar de fysio. Continu zijn ze bezig om te kijken hoe ze nog meer kunnen bezuinigen. Nu bezuinigen ze ook nog eens op voeding. Twee sneetjes brood per dag per bewoner, dat soort dingen. Dat kan toch niet. De grens is allang bereikt. We moeten echt iets doen. Deze bewoners verdienen veel beter.”

De leerling in een verpleeghuis: “Ik krijg helemaal geen begeleiding. Daar is geen tijd voor. Ik word gewoon ingeroosterd als volle kracht en ik moet het maar doen. Wat een hoge werkdruk. Als ik iets langer dan normaal aandacht besteed aan een bewoner, dan word ik raar aangekeken van: wat doe je nou, je weet toch dat daar geen tijd voor is. Maar daarom heb ik niet gekozen voor de zorg. En dit trek ik sowieso niet tot mijn zevenenzestigste. Ik ben al aan het uitkijken naar iets anders.”

Bewoner van een verpleeghuis: “Ik werd vanochtend vroeg wakker, wilde liefst gelijk uit bed, maar omdat er te weinig zusters zijn, hebben ze mij er pas om twaalf uur uit kunnen halen. Ik moest gelijk ontbijten en een uur later alweer lunchen. Dat kant-en-klare eten krijg ik ook al niet meer door mijn keel. Het wordt steeds erger. Daarna zat ik de hele dag samen met de andere bewoners in de huiskamer. We doen niets. We wachten allemaal op onze dood. Straks moeten we snel ons avondeten opeten en worden we weer in bed gestopt. Ik verlang altijd naar de wekelijkse douchedag, want dan krijgen we tenminste tien minuten aandacht. Toen ik hier net kwam wonen, vroeg ik de zusters soms wel eens om even met me te praten. Maar zij hebben het steeds drukker. Ik val hen maar niet lastig met mijn kleine probleempjes. Ik plas nog wel een keertje in mijn luier, zodat ze me niet naar de wc hoeven te begeleiden.”

Cihan Ugural

BORN 2b WILDers

Meer strips in deze reeks op www.maroc.nl en www.doorbraak.eu.

Strip: Tim Lo

oten

Een selectie uit de meer dan 90 nieuwe artikelen, blogs, aankondigingen, verslagen en cartoons die op doorbraak.eu zijn verschenen sinds het vorige nummer van deze krant.

Revolutie in Egypte(8 februari, Peter Storm)Actievoerders regelden dat het plein enigszins schoon bleef, dat er eten en drinken was, dat gewonden werden verzorgd, dat er gewaarschuwd werd als Mubarak-knokploegen gevaar opleverden. Actievoerders probeerden ook met fouilleringen en identiteitscontroles te voorkomen dat de politie haar mensen het plein op kon krijgen.

Bruin I draait door: 300 miljoen bezuinigen op “zorgleerlingen”(10 februari, Koos Kuijt)Veel kinderen zullen zonder goede begeleiding in moeilijkheden komen, in de steek gelaten door een egoïstische maatschappij die hen tegen zo laag mogelijke kosten in een keurslijf wil wringen waar ze met geen mogelijkheid in passen.

Wilders’ Armageddon(10 februari, David Vervoort)Niettemin smullen PVV-aanhangers volop van Wilders’ duistere vergezichten dat de sharia binnenkort wordt ingevoerd, en dat de elites samenzweren tegen de bevolking, terwijl moslims in stilte wachten op het juiste moment voor hun totale machtsovername.

Noisejob: Mijn wens voor elke nieuwe dag(11 februari, Lili Irani)Ik kom uit een donker land waar de zwarte kleur van de angst de mensen bij de keel grijpt. Nu ben ik in een duistere kamer en doordringt een ander soort angst me van top tot teen. De angst namelijk dat de IND mij afwijst, mij geen asiel geeft.

Wil de SP samen met Bruin I optrekken tegen “de Polen-tsunami”?(15 februari, Willem Slaapmaat)Nu roept Kamerlid Paul Ulenbelt dat de “gemeente Zundert niet is opgewassen tegen de Polen-tsunami”. De situatie zou “onhoudbaar” zijn. VVD-minister van Sociale Zaken Henk Kamp moet van hem onmiddellijk al zijn hulptroepen naar Zundert sturen om de gemeente te helpen met “de rauwe invasie” van arbeidsmigranten.

“Beginnen met het collectiever maken van individuele gevechten”(16 februari, Harry Westerink)Een praatje tijdens een besloten bijeenkomst van vereniging Ntundenganye, een zelforganisatie van Burundese vluchtelingen in Nederland.

Griekenland: massale hongerstaking van migranten zonder papieren(17 februari, Frank Zippo)“Tv-aanklagers” gaan zo ver dat ze de migranten ervan beschuldigen “besmettelijke ziekten met zich mee te dragen en te verspreiden”, en er wordt zelfs beweerd dat “buitenlandse indringers zijn gestuurd om het land te destabiliseren”.

Connexxion helpt bij het opsporen en oppakken van domestic workers in villawijken(25 februari, Koos Kuijt en Harry Westerink)In het land van de administratieve en sociale apartheid worden steeds meer organisaties ingezet om te jagen op mensen zonder verblijfsvergunning.

Macht zoekt macht(8 maart, Ronald van Haasteren)Een heel legertje hoge politici en bestuurders uit diverse Europese landen blijkt zich de afgelopen jaren te hebben laten trakteren op snoepreisjes van dictators. Op vakantie in het privé-vliegtuig van Mubarak. Uitgenodigd worden op het buitenverblijf van de inmiddels verdwenen dictator van Tunesië.

5>doorbraak.eu nummer 10 > april 2011

:Wat schrijft rechts?-

Waar zit het geld?c c c Vervolg van voorpagina

Wij eisen een eerlijker verdeling van de welvaart. We vertikken het nog langer om de problemen voor dit rijkeluiskabinet van Wilders, Rutte en Verhagen op te lossen. We weigeren om nóg meer geld in te leveren voor het armoedebevorderende uitpersingsbeleid van overheden en de oplichterstrucjes van banken en grote bedrijven. Wij betalen niet meer mee aan de miljonairsbolides en de villasubsidies van de rijke klasse!

Waar zit het geld dan wel? Dat is de vraag die we de samenleving willen stellen. Het geld zit niet waar het door rechts wordt gehaald. Wij willen laten zien waar het wél zit! We roepen iedereen op om met ons in actie te komen tegen de oneerlijke verdeling van geld en bestaansmiddelen, en tegen de verdere uitpersing van diegenen die al het minst kunnen missen.

Waar zit het geld volgens jou? Laat het ons en alle andere mensen in jouw directe leefomgeving zien en weten. Mail je suggesties naar nijmegen@doorbraak.eu en doe mee met onze acties, of organiseer je eigen protest. Kijk op waarzithet.nl of hierzithet.nl. Voor deze nieuwe campagne heeft Doorbraak een korte film gemaakt: www.doorbraak.eu/?p=4640.

Doorbraak

T ijdens het lezen van de tijdschriften voor deze gewaardeerde rubriek zapte ik langs de kanalen die mijn nieuwe digitale tv­pakket me biedt. Mijn oog viel al snel op de evangelische tv­zender Family7. Het is daar halleluja voor

en halleluja na, en het geheel is begeesterd met een zalvende toon die al snel tot riekende oprispingen leidt. Al vlot belandde ik in een godsvruchtige uitzending die gemaakt bleek door de homofobe anti­abortusactivisten van Schreeuw om Leven. Die zendelingen blijken maar liefst twee keer per week een programma op Family7 te verzorgen. “Godnondeju!” riep ik uit. Waar zijn toch de vertrouwde tijden gebleven dat orthodoxe christenen in de televisie een werktuig van de duivel zagen en iedereen vervloekte die ernaar keek!? Maar goed, nu máken ze dus ook nog eens televisie. De uitzending waar ik pardoes in viel, stond geheel in het teken

van een demonstratie van de rechts­religieuze Christenen voor Israël. Die club bracht een paar honderd Jezus­fans op de been om zich solidair te verklaren met ­ hoe kan het ook anders ­ Israël. Een medewerker van de SGP deed tijdens de demonstratie huilie­huilie over “de Palestijnse propaganda” waardoor tegenwoordig zelfs Israël­supporters zich zouden laten inpakken. Schreeuw om Leven­voorman Bert Dorenbos verkondigde, gewikkeld in een Israëlische vlag, dat “Jeruzalem de stad van God is” en dat de Hemelse Vader daar ook ooit weer gaat wonen, al zal dat waarschijnlijk niet in een flatje driehoog zijn. Natuurlijk kon PVV­Kamerlid Wim Kortenoeven niet ontbreken. Deze voormalige medewerker van het

CIDI orakelde over het vermeende gevaar van de islam voor Israël en vreest “de moslims die ook hier aan de deur kloppen”. Maar Kortenoeven ziet wel vaker klopgeesten.

De Vlaams­Nederlandse Werkgroep Hagal is een extreem­rechtse heidense organisatie die voorchristelijke tradities van Germanen en Kelten promoot. Dat doet men onder meer via een wekelijks programma bij de extreem­rechtse internetradio Radio Rapaille. Het programma pleit voor een traditioneel volksnationalisme, uiteraard van vreemde smetten vrij. Volgens hun nieuwsbrief Geheugen en Gedachte leverde men ook een spreker voor een samenkomst van Voorpost over “nationalisme en ecologie”, en dan wordt een vermelding in deze rubriek wel een keer tijd. In de nieuwsbrief is verder een verslag te lezen van een Joelfeest van Hagal. Dat is een Germaans zonnewendefeest dat jaarlijks eind december gevierd wordt. De aanhangers van Hagal blijken het Joelfeest met veel plezier en vertier in de vrije natuur gevierd te hebben. Men ging in de bossen op een heuse “reuzenjacht”, nadat die reuzen het aangedurfd hadden om “het Eeuwige Vuur” te stelen waarmee de jongens en meisjes van Hagal het “Joelvuur” wilden aansteken. Maar gelukkig werd het vuur op de reuzen “heroverd” en werden ze “verjaagd”. Hierop zongen de aanwezigen een “traditioneel Vlaams Volkslied ter verbanning van de ondermaanse reuzen”. Na het aansteken van het “Joelvuur” werden “de harten verwarmd door samenzang” en deed men aan “volksdans en volksmuziek”. Allemaal leuk en aardig, maar wie wil er nou eigenlijk dood gevonden worden bij dit soort rare snuiters?

Revolte, tijdschrift van Voorpost Vlaanderen en Nederland, bracht onlangs een themanummer “Nationalisme en ecologie” uit. In een bijdrage stelt Tim Mudde dat er tegenwoordig “ook in rechtse en nationalistische kringen meer aandacht is voor een verantwoorde manier van eten en omgang met de natuur”. Hij geeft toe dat het “bij velen weliswaar niet begon vanuit liefde voor de dieren”, maar “eerder uit afkeer van de islam” en ritueel slachten, oftewel: het werd vaak gezien als een goede manier om tegen migranten aan te trappen. Maar goed, Mudde steekt een heel pleidooi af tegen het eten van vlees. In een andere bijdrage pleit iemand juist weer voor het eten van meer vlees, biologisch vlees wel te verstaan. Vlees eten zou namelijk “natuurlijk” zijn en door het eten van veel biologisch vlees zou de prijs van dat vlees omlaag gaan en zou de bio­industrie een slag toegebracht kunnen worden. De auteur sluit zijn artikel wel heel bizar af: “Eet vlees, uit liefde voor het dier!” Maar moord blijft toch moord, of ben ik nou aan het mierenneuken? In Revolte staat voorts een artikel van de nieuw­rechtse denker Guy de Maertelaere. Hij pleit voor “een kleinschalige, traditionele en ecologisch gezonde samenleving”. Die samenleving moet natuurlijk wel raszuiver zijn en “niet­assimileerbare elementen” weren. Dat is volgens De Maertelaere namelijk heel normaal, want een menselijk lichaam “produceert” volgens hem ook koorts om binnendringende “ziektekiemen” uit te zweten. Normaliter ben ik geen voorstander van dit soort bruine ideeën, maar vooruit, wat mij betreft mogen alle eco­fascisten zich verzamelen in een traditioneel en ecologisch tuigdorp op de hei. Dan kunnen ze daar naar hartenlust Wodan aanbidden en hebben wij er geen last meer van.

In De Nationale Amsterdammer van de ex­CP’86­voorzitter Wim Beaux wordt de eventuele ondergang van de euro toegejuicht. Dat zal weliswaar “de nodige financiële offers vragen”, maar “de euro had er nooit mogen zijn, evenals het ongewenste verenigd Europa”. De Nationale Amsterdammer wil het liefst weer terug naar de gulden, of zal men heimelijk terugverlangen naar de Reichsmark zoals die ten tijde van nazi­Duitsland gebruikt werd? Anyway, men wil in ieder geval niet meer een afbeelding van een lid van het Nederlandse koningshuis op de munt. De Oranjes zouden namelijk betrokken zijn bij “het internationale grootkapitaal” en “een spreekbuis van linkse elementen” zijn. Wellicht doet de kop van NSB­leider Anton Mussert het dan beter...

De Dagelijkse Standaard is een rechts weblog, opgericht door Joshua Livestro. Hij was eerder de persoonlijke assistent van VVD­coryfee Frits Bolkestein, bestuurslid van de oerconservatieve Edmund Burke Stichting en tegenwoordig vooral actief als fervent aanhanger van de Here God en als adviseur van de rechtse godsdienstwaanzinnige Sarah Palin uit Amerika. Op de Dagelijkse Standaard verscheen onlangs een bijdrage van Joost Niemöller, een voormalig redacteur van HP/De Tijd. Niemöller maakt het daarin wel erg bont. Hij lijkt in de leer geweest te zijn bij Joseph Goebbels himself en omschrijft de vluchtelingen uit landen als Tunesië en Libië als “donkerharige jongens met de sjofele leren jasjes” die “als sprinkhaanzwermen” het Italiaanse eiland Lampedusa “bezetten”. De vluchtelingen zijn volgens hem ook nog eens “uitkeringsbeluste beschavingvernietigers” die met “een complete veroveringsoorlog” bezig zijn. Op deze manier “kleurt Europa in een nog hoger tempo donker dan het al tientallen jaren doet”, aldus een losgeslagen Niemöller. Na een storm van protest liet Livestro weten het inhoudelijk met Niemöller oneens te zijn, maar zéker geen censuur te willen plegen. Maar wat is dat toch met die leerlingen van Bolkestein? De een, Wilders, heeft een partij opgericht waarin al dan niet criminele malloten aan de lopende band xenofobe voorstellen doen, en de ander runt een weblog dat uitblinkt in overspannen haatpraat over migranten en stereotyperingen over Arabieren. Is conservatisme tegenwoordig dan werkelijk niets meer dan een schaamlap voor racisme?

Op het nazistische webforum Stormfront Nederland en Vlaanderen wordt met gemengde gevoelens teruggekeken op een demonstratie van de Nederlandse Volks Unie (NVU) eind maart in Ede. Daar kwamen zo’n 80 wannabe­SS­ers op af, opgetuigd en wel. De witte veters in de grote legerschoenen ontbraken ook dit keer niet, evenals de nodige kaalkoppen, foute vlaggen, Duitse nazi­muziek en de Hitlergroeten. Al snel gooiden leden van het Nationaal Bananen Front, met apenmutsen op het hoofd, dat soort gekromde vruchten richting de partijleden. Zo protesteerden ze ludiek tegen de NVU en tegen de import van buitenlandse bananen, waar ons land aan ten gronde zou gaan. “Nur niederländischen Bananen. Es muss Ordnung geben”, schreeuwde een van de apen het uit. De aandacht voor de speech van de NVU was hiermee compleet weg. Op het einde werd nog een Duitse nazi in een ambulance afgevoerd, omdat hij een epileptische aanval gekregen zou hebben. Of poogde de jongeman enkel om meerdere keren en enigszins ongecoördineerd de Hitlergroet te brengen? Dat kan natuurlijk ook. Maar goed, sommige reacties op Stormfront waren niet mals. Een extreem­rechtse activist met het brein van een walnoot in plaats van een pelpinda snapte “dat er maar heel weinig mensen hiermee geassocieerd willen worden” en sprak van een “ongeregeld zooitje”. Anderen hekelden de onbeschofte en ronduit onbeholpen omgang van de NVU met de pers tijdens de demonstratie. NVU­leider Constant Kusters zegt lering te trekken uit het debacle. Hij wil zijn achterban gaan scholen in omgang “met de media”. Ook roept hij hen op om voortaan gedisciplineerder te demonstreren, oftewel: in strakke militaire rotten van drie, net zoals de nazi’s in de oorlog altijd zo goed konden. Dat laatste vind ik dan wel weer een puik idee. Want wie zal zo’n carnavaleske bedoening met een stumperige hang naar het verleden dan nog serieus nemen?

Gerrit de Wit

In de obscure blaadjes van

extreem- en populistisch

rechts komt hun ware

aard naar boven. Haat

tegen niet-westerse

migranten en Joden voert

de boventoon. Daarbij

geven de publicaties

een aardig kijkje in het

verknipte leven van menig

bruinhemd: onderlinge

ruzies zijn aan de orde van

de dag.

Schreeuw om Leven zet ook de nodige kinderen in bij hun

protesten tegen abortus. Een soort “Kinderen voor

kinderen”, maar dan anders.

<6nummer 10 > april 2011 doorbraak.eu

De contouren van een van de smerige overheidstrucs tekenen zich af sinds augustus 2010. Opeens bleek dat “de maximale termijn” dat de bajesboten in Zaanstad

zouden blijven, best nog een paar jaar opgerekt zou kunnen worden, wat het Zaanse college van B&W betreft. Daarmee laat de gemeente zien dat ze volledig naar de grillen danst van de landelijke overheid, de Dienst Jusitiële Inrichtingen (DJI) en de Rijksgebouwendienst (RGD). Niet voor het eerst.

Paaien“Als hier een vertrekcentrum voor afgewezen vluchtelingen komt, dan ben ik geen wethouder meer”, zei de Zaanse PvdA­wethouder Harm Jan Egberts in 2004. Maar hij bleef aan, toen in januari 2006 aan het licht kwam dat er twee bajesboten werden gebouwd in Zaandam. Dat werd overigens pas bekend door een bezetting van de bouwplaats1 door actiegroep All Included. Egberts bleef nog steeds wethouder toen in maart 2006 door zijn college van B&W daadwerkelijk werd besloten om de twee boten aan te meren. Door een handige procedure in te zetten, waarbij er maximaal vijf jaar kan worden afgeweken van het bestemmingsplan, kon de gemeenteraad bovendien buitenspel worden gezet.

Het “links­midden” college PvdA­SP­GroenLinks­CDA liet zich gewillig overhalen om in te stemmen met de drijvende gevangenissen. Men liet zich inpalmen door de landelijke overheid, die stelde dat er op de boten banen zouden komen voor werklozen. Bij elke illegalenbajes gebruikt de landelijke overheid dat argument om de lokale overheid te lijmen, zoals bijvoorbeeld in Alphen aan den Rijn.2 Daarnaast werd aan het college toegezegd dat tegen de tijd dat “de tijdelijke voorzieningen” zouden sluiten, de werkgelegenheid kon worden overgebracht naar de dan gebouwde permanente gevangenis op het vasteland. Die gevangenis zou tegen 2011 opengaan. En, zo probeerde Egberts de critici gerust te stellen, er zouden “geen uitgeprocedeerde asielzoekers” komen vast te zitten in Zaandam. Zelfs de lokale SP en GroenLinks stemden verlekkerd toe, alleen de lokale partij ROSA bleef tegen.

Tijdens de bouw bleek wandbekleding gebruikt te worden die bij de Rotterdamse bajesboten al was afgekeurd. Egberts was verongelijkt, maar legde de bouw slechts tijdelijk stil.3 Nadat de gevangenissen in gebruik werden genomen, mochten de gedetineerden vanwege brandgevaar geen magnetron gebruiken op hun cel. Hun ingevroren maaltijden moesten dus allemaal door de soms ronduit botte bewaking worden opgewarmd.4 In 2008 bleek dat er wel afgewezen vluchtelingen werden opgesloten in Zaandam. Ook dat was geen reden voor Egberts om de boten te sluiten. Samen met de IND beweerde hij doodleuk dat het hier ging om “ex­asielzoekers”. Als mensen na het verstrijken van de 28 dagen van de vertrektermijn Nederland niet verlaten hebben, dan zouden ze niet meer vallen onder de noemer “uitgeprocedeerd”. “Ex­asielzoekers” zouden volgens Egberts dus gewoon achter slot en grendel gezet kunnen worden, zonder de afspraken te verbreken.5

MiscommunicatieIn augustus 2010 stelde ROSA de vraag wanneer “die vermaledijde boten eigenlijk uit onze gemeente verdwijnen”. De “maximale termijn van vijf jaar” zou in september 2011 moeten aflopen. Overigens arriveerde de eerste boot al in oktober 2005, dus de eerste 11 maanden krijgt Justitie al gratis en voor niets. Maar nog gekker, volgens het college was er “op verschillende momenten” toegezegd dat de sluiting vijf jaar “na ingebruikname” zou zijn. Bij de eerste boot was dat in 2007, maar men rekent pas vanaf de tweede boot, en dus pas vanaf 2008. Dat blijkt uit een rapport van de Inspectie voor de Sanctietoepassing uit januari 2010. De DJI wil de boten dus pas sluiten in 2013.

“Verschillende momenten” van “miscommunicatie”, zei de huidige VVD­wethouder Dennis Straat op 10 februari 2011.6 Op 3 maart bleek echter dat het in werkelijkheid maar om één enkele brief ging. Die was “door een ambtenaar buiten het college om” verstuurd, en bevatte een antwoord op een vergunningaanvraag voor het plaatsen van trapjes bij de boten, waarin de sluitingstermijn van 2013 slechts en passant wordt vermeld. Straat dringt op basis van die ene brief aan op “een compromis”. Dat houdt echter een volledige tegemoetkoming aan Justitie in om de boten door opneming in het bestemmingsplan te laten liggen tot 2013.

De Zaanse SP is “bitter gestemd” en voelt zich “bedrogen”. Men jammert op het SP­weblog7 dat “de wegen van de overheid ondoorgrondelijk lijken”. Maar de beweegredenen van de overheid zijn juist heel goed te begrijpen. Want iedereen zonder verblijfsvergunning moet oprotten. En iedereen die dat niet doet, moet worden opgepakt, vastgezet en uitgezet. Alle afspraken, regeltjes en procedures moeten daarvoor wijken. Als het om het uitzetten van illegalen gaat, laat de overheid haar ware aard zien. Enkele actievoerders8 van de Zaanse Anarchistische Groep ondervonden dat aan den lijve toen zij op zeer hardhandige wijze de raadszaal werden uitgewerkt nadat zij een spandoek hadden ontvouwd met daarop “schoon schip, 5–9–11 trossen los”. Vanwege deze “ernstig bedreigende” actie gaf men een van hen zelfs een toegangsverbod voor minimaal een jaar om “op eigen

De zoveelste gebroken belofte over de Zaanse bajesboteninitiatief de gebouwen van de gemeente Zaanstad te betreden”. Bij de daaropvolgende actie voor de deur van het gemeentehuis werd het flyeraars verboden om daar te staan. Toen daaraan geen gehoor werd gegeven, werden de actievoerders gearresteerd.

De Zaanse gemeenteraad gaat stemmen over het opnemen van de bajesboten in het bestemmingsplan. Volgens een poll onder politieke partijen van het Zaans Stadsblad lijkt daarvoor geen meerderheid te bestaan. Schijn bedriegt, want pro­bajesbootpartijen TON en ZOG worden niet genoemd. Daarmee heeft de PvdA de sleutel tot de raadsmeerderheid in handen.9 Ondanks de vele woorden in 2006 en 2007 van Egberts dat de bajesboten niet langer in Zaandam zouden blijven dan aan de gemeenteraad was toegezegd, twijfelt de huidige fractie hierover vanwege de “300 arbeidsplaatsen” van de boten. Die zouden verplaatst worden naar de beloofde permanente gevangenis. Maar die, zo laat zich raden, is er ook nog niet.

Manipuleren Het is sowieso al de vraag in hoeverre de stemming wat kan veranderen aan de situatie. Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie Fred Teeven wil graag ruim baan houden voor zijn bajesboten. Hij wil de boten niet sluiten in 2011, en eigenlijk ook niet in 2013. In een brief aan de gemeente schrijft hij dat hij “het wenselijk acht dat beide platforms voor onbepaalde tijd in Zaandam kunnen blijven”.10 De detentiecapaciteit van Zaandam moet worden “uitgefaseerd”. De gevangenen zullen worden overgeplaatst naar de nieuwe Schipholgevangenis die op z’n vroegst in 2012 in gebruik wordt genomen. De permanente gevangenis is in 2013 zeker nog niet klaar, dus het personeel zal langer moeten wachten. In de toekomst kunnen de bajesboten daarom het best gebruikt worden als “huis van bewaring of voor het opvangen van andere doelgroepen”, aldus Teeven. Een in november 2010 afgesloten planschadeovereenkomst met de gemeente zou volgens de VVD­staatssecretaris daarnaast opnieuw bewijzen dat de bajesboten tot minstens 2013 mogen blijven. Ook van deze overeenkomst wist de gemeenteraad niets. En dit speelde nota bene nadat ROSA al raadsvragen had gesteld over het verdwijnen van de boten.

Een werkbezoek van de gemeenteraad aan de boten werd ook vervroegd tot voor de stemming, om de raad in te “masseren” hoe “goed, humaan en winstgevend” de boten zijn.11 De lokale SP wil zich niet langer laten manipuleren. Fractievoorzitter Patrick Zoomermeijer heeft het in een uitgebreid verslag over het bezoek van 25 maart aan de boten over “twee grote drijvende dozen aan een kale kade” die “uiteindelijk niets meer of minder zijn dan gevangenissen”.12 De gevangenen worden “onmenselijk” behandeld. Maar, zo schrijft hij ook, “niets dan lof voor de vriendelijke en professionele bewakers op de werkvloer”. Die bewakers zullen ongetwijfeld hun instructies hebben gekregen dat alles zo schoon en gemoedelijk mogelijk moest overkomen op de “kritische” gemeenteraadsleden.

De afkeuring door de SP is wel een beetje mosterd na de maaltijd, zeker in Zaandam waar de fractie in 2006 voor de komst van de bajesboten heeft gestemd. Hoe vaak moet nog in allerlei media tot in detail worden gepubliceerd hoe afschuwelijk de omstandigheden ook alweer zijn in illegalenbajessen? Hoe vaak moet nog worden “bewezen” dat de gevangenen ook maar gewone mensen zijn, met dromen, verlangens en gevoelens, met familieleden van wie ze nu afgesloten zijn? De mythe van een rechtvaardig migratiebeleid in “ons fatsoenlijke Nederland” heeft zijn klauwen nog diep in vrijwel alle politici zitten. Meer info? Zie: dezaanseschande.nl

Mariët van Bommel

Noten

1. “Koehandel en handjeklap met nieuwe bajesboten in Zaanstad”,

Harry Westerink, Fabel-krant 76, Gebladerte Archief, www.doorbraak.eu.

2. “Uitkeringsgerechtigden mogelijk aan de slag in gevangenis”,

Alphen aan den Rijn, www.alphenaandenrijn.nl.

3. “Bouw bajesboten stilgelegd”, All Included, www.allincluded.nl.

4. “Gemeente Haarlemmermeer onmenselijk”, Janneke van Beek, www.devrije.nl.

5. “Gekonkel over ‘uitgeprocedeerde asielzoekers’ op Zaanse bajesboten”,

Harry Westerink, Fabel-krant 93/94, Gebladerte Archief, www.doorbraak.eu.

6. “Bajesboten”, Erik Schaap, eriksgaap.wordpress.com.

7. “Komen we dan nooit van die bajesboten af”, SP Zaanstreek, zaanstreek.sp.nl.

8. “Mooi overzicht van alle acties tegen de Zaanse boten: Politiestaat Zaanstad

revisited”, Joke Kaviaar, www.indymedia.nl.

9. “Bajesbotenbesluit”, Erik Schaap, eriksgaap.wordpress.com.

10. “Het schip in met Fred”, Erik Schaap, eriksgaap.wordpress.com.

11. “Bajesbotenpaniek”, Erik Schaap, eriksgaap.wordpress.com.

12. “Bajesboten, de Zaanse schande”, SP Zaanstreek, zaanstreek.sp.nl.

Jaren van leugens over wie er opgesloten worden in illegalenbajessen“Joegoeslavische inbrekers” zouden er komen te zitten in de bajes in Zaandam. In Alphen aan den Rijn beweerde rijksambtenaar Kroon dat men moet denken aan “de Nigeriaanse maffia, niet aan asielzoekers”1 De toenmalige burgemeester benadrukte vervolgens in de media dat de grootste illegalenbajes van het land is bedoeld voor “criminale illegalen die iets op hun kerfstok hebben” en “ongewenste personen met duistere motieven”. Maar uit alle onderzoeken blijkt dat er bij de opsluiting van illegalen geen onderscheid wordt gemaakt tussen uitgeprocedeerde vluchtelingen, illegale arbeiders, of zelfs zieken, gehandicapten, gezinnen en kinderen. Als echter illegaal verblijf strafbaar wordt gesteld, zoals het huidige kabinet zich heeft voorgenomen, krijgt men alsnog gelijk. Mensen zonder verblijfsvergunning zijn dan immers niet meer “onschuldig”, maar zijn allemaal al crimineel gemaakt, alleen maar omdat ze geen papieren hebben.

Noot

1. “Nieuwe illegalenbajes in Alpen”, Harry Westerink, Fabel-krant 68,

Gebladerte Archief, www.doorbraak.eu.

Het oppakken, opsluiten en uitzetten van illegalen is een integraal onderdeel van het bikkelharde

Nederlandse migratiebeleid. Vijf illegalenbajessen hebben samen de capaciteit om duizenden migranten en

vluchtelingen van hun vrijheid te beroven, alleen omdat ze geen verblijfspapieren hebben. Over de ruggen

van die gevangenen wordt heel wat bekokstoofd. De overheid is daarbij niet in haar eerste leugentje

gestikt. Men liegt, bedriegt, bedreigt, paait, slijmt, breekt de eigen (brandveiligheids)regels en keilt

gemaakte afspraken zo de gracht in. In dit verband blijven de Zaanse bajesboten regelmatig opduiken.

7>doorbraak.eu nummer 10 > april 2011

~Blogs+Universiteitsbesturen hebben genoeg van studenten(14 maart, Frodo Tromp)De universiteit is een bedrijf. En op dat bedrijf wordt bezuinigd door de overheid in de hoop dat het efficiënter gaat werken, dat er dus meer studenten geproduceerd worden voor de arbeidsmarkt voor minder geld.

Schoonmakers en sympathisanten vieren strijdbaar verjaardagsfeestje(19 maart, Eric Krebbers)Het is haast onvoorstelbaar dat het nog maar een jaar geleden was dat de schoonmakers zich voor het eerst in de hal van Utrecht Centraal waagden, tegen het verbod van de politie in. Een paar weken daarop hielden ze die hal zelfs een week bezet. En nu lopen ze er binnen, alsof het de gewoonste zaak van de wereld is.

Actievoerders in Rotterdam steunen demonstraties in Marokko(20 maart, Eric Krebbers)Er werden flink wat leuzen geroepen in het Arabisch en het Tamazight. Een daarvan kende verschillende varianten: “De vrijheidsstrijders zitten in de gevangenis/liggen op het kerkhof, de dieven/leugenaars zitten in het parlement”.

Vecht mee tegen de huurexplosie(23 maart, Harry Westerink)

De huren explosief laten stijgen in gebieden met woningnood, zodat armere huurders de huur niet meer kunnen ophoesten en moeten oprotten naar andere regio’s. Die asociale maatregel van Bruin I staat niet in het regeerakkoord zelf, maar zit verscholen in de financiële bijlage ervan.

Tegen Wilders, maar liever niet op de manier van Mohamed Rabbae(24 maart, Eric Krebbers)Links moet uiterst kritisch zijn op de repressieve praktijken van de Israëlische staat, zoals op die van elke andere staat. Maar Israël zit niet achter Wilders’ rol in de neo-liberale aanval hier op de laatste restjes georganiseerde solidariteit, zoals de uitkeringen en de zorg.

Nu ook razzia’s van vreemdelingenpolitie in privé-woningen(25 maart, Harry Westerink)Het gaat de vreemdelingenpolitie vanzelfsprekend vooral om de verblijfsstatus van “de buitenlandse kindermeisjes”. Vreemd dat de vreemdelingenpolitie privé-woningen binnenvalt, als men de bemiddelingsbureaus voor au pairs zegt te willen controleren.

Werkloos? Dan mag je geen Nederlander worden(30 maart, Harry Westerink)Wie zich niet wil laten disciplineren tot volkomen geassimileerde kaaskop, wie een dubbele nationaliteit wil houden, wie een bijstandsuitkering heeft, wie over onvoldoende opleiding of werkervaring beschikt, die kan het wel schudden en mag niet tot het fantastische Nederlandse volk toetreden.

“Kraken is voor neo-liberalen” en andere wijsheden van een jonge ‘socialist’(30 maart, Koos Kuijt)Daar kwalificeerde hij de krakers en hun sympathisanten als “tuig”. Dat de haat bij Menges diep zit, was wel aan zijn gezicht af te lezen. Vandaag blijkt dus dat het niet alleen “tuig” is, maar zelfs neo-liberaal “tuig”, een term die ik toch liever gereserveerd zie voor inhalige ondernemers en politici die aan de leiband van de kapitalisten lopen.

Het studentenprotest leeft(1 april, Shirley de Vet)Anders dan de organisatoren van “de grootste demonstratie sinds 1988” leken te denken, zijn studenten tot meer bereid dan wat boegeroep, het omhooghouden van een spandoek en het rondspringen op muziek.

Vanaf 6 april: Ideecafé en meldpunt in Nijmegen(3 april, Doorbraak e.a.)Op het meldpunt kunnen individueel klachten geuit worden met betrekking tot de afbouw van de gesubsidieerde banen. Door deze verhalen te verzamelen kunnen we gezamenlijk druk zetten op de politiek.

Zonder vergunning bouwen en gebruiken van brandonveilige gebouwen

De landelijke overheid begon al met de bouw van uitzetcentrum Schiphol-Oost voordat er een vergunning was afgegeven door de gemeente Haarlemmermeer. Hoewel in diverse rapporten stond dat het centrum brandonveilig was, werd het toch in gebruik genomen. De gemeente Haarlemmermeer gaf hiervoor twee maal een dwangsom aan de landelijke overheid, maar keurde uiteindelijk de vergunning onder dwang toch goed. Terwijl de brandweer constateerde dat er stelselmatig brandveiligheidsvoorschriften werden overtreden, bleef de gevangenis open. Bij de Schipholbrand in 2005 kwamen uiteindelijk 11 opgesloten vluchtelingen en migranten om.1 Niemand van de verantwoordelijke ambtenaren werd echter vervolgd.2 Er wordt nu geschermd met de brandonveiligheid van het oude centrum, zodat men een nieuwe gevangenis kan bouwen.3 Tegelijkertijd is het oude complex nog steeds in gebruik.

Ook Kamp Zeist was jarenlang zonder vergunning open. De gemeente stuurde een brandbrief omdat men bij het ministerie van Justitie “niet het gevoel van urgentie” bespeurde om de problemen op te lossen. In de Rotterdamse bajesboten bleken in 2006 nog “goedkope pvc-kabels” te zitten die “bij brand dodelijke rook produceren”. De RGD zou hiervan sinds 2005 op de hoogte zijn. Een deskundige oordeelde dat “er telkens is gekozen voor de goedkoopste oplossing”. “Dit klopt”, volgens de RGD, “dit was ook het uitgangspunt”. Dezelfde kabels zijn overigens ook gebruikt bij de bajesboot in Dordrecht. De bajesboten in Rotterdam en Dordrecht zijn overigens nu niet meer in gebruik.

In Alphen aan den Rijn staat de grootste en nieuwste illegalenbajes. Deze gevangenis zou een “voorbeeldgevangenis” worden, maar is al vanaf het begin brandonveilig. Toch worden er sinds eind 2007 illegalen in opgesloten. In 2008 concludeerde een rapport dat “het bouwwerk niet kan voldoen aan de brandveiligheidseisen. De mogelijkheid moet niet worden uitgesloten dat wanneer de gebreken bij de lokale overheid bekend worden, zij zich genoodzaakt ziet de gebruiksvergunning in te trekken.” De gemeente is verantwoordelijk voor de brandveiligheid van het complex, maar werd niet ingelicht. Pas nadat Omroep West in juli 2009 opgevraagde documenten publiceerde, kwam de Alphense gemeente achter de waarheid. Twee maanden later werd de gevangenis brandveilig verklaard. De DJI “belooft” de gemeente voortaan wel te informeren.

Maar er is meer. In maart 2009 beweerde het ministerie van Justitie nog dat er niet genoeg bewakers waren om de bajes helemaal in gebruik te nemen. Een half jaar later bleek dat bouwkundige gebreken debet zijn aan de leegstand van meer dan de helft van het complex. De gevangenis bleek al die tijd ook “zo lek als een mandje”. De isoleercellen liepen onder water, de douches waren kapot, de regenpijpen lekten. Er zaten scheuren in vloeren en muren. Vanwege alle problemen is het gebouw nog steeds niet officieel opgeleverd, terwijl er wel mensen in opgesloten worden.

Vanaf augustus 2010 is de gevangenis “tijdelijk” gesloten. Een rapport dat zou inventariseren wat er nu precies verbouwd moet worden, zou vier maanden geleden al uitkomen. “De minister heeft het te druk met andere zaken”, aldus de verklaring van de woordvoerder van de RGD in februari 2011. Het rapport kwam uiteindelijk in maart. Men hoopt dat 50 procent van de gevangenis weer gebruiksklaar is in september dit jaar. Voor de gevangenen maakt het geen verschil. Zij zitten nu in een andere zo “goedkoop” mogelijk gebouwde gevangenis.

Noten

1. “’Zeer adequaat beleid’ maakt 11 dodelijke slachtoffers”, Eric Krebbers,

Fabel-krant 74, Gebladerte Archief, www.doorbraak.eu.

2. “Advocaat daagt Schipholbrand-ministers voor Europees Hof”, Mariët van Bommel,

Fabel-krant 97/98, Gebladerte Archief, www.doorbraak.eu.

3. Campagne-site tegen de nieuwe illegalenbajes in Schiphol: www.jcschiphol.nl.

Laatste nieuws!Op 7 april heeft een raadsmeerderheid van VVD, CDA, TON, ZOG en PvdA besloten dat de Zaanse bajesboten mogen blijven liggen tot 2013. Een motie van ROSA om de boten al dit jaar op te doeken, haalde het niet. Ook de PvdA kwam met een motie. Daarin sprak men het vertrouwen uit in een goede afhandeling door het ministerie van Justitie. Die motie werd wel aangenomen.

Actievoerders met Tamazight-vlaggen.

Foto

: Eric Krebbers

Gevangen in de bajesboot.

<8nummer 10 > april 2011 doorbraak.eu

Framing en de Irak-oorlogPeter voegt een dimensie toe aan de discussie over (re)framing door het in een internationaal perspectief te plaatsen. De wijze waarop de wereldwijde oppositiebewegingen tegen de oorlog in Irak stelling namen, vormt volgens hem een goed voorbeeld van een retorische strategie waarin men zich wel degelijk in het frame van de ander begaf door deze argumentatief te ondergraven. Het door de regering Bush gehanteerde frame ­ namelijk dat Saddam Hoessein over massavernietigingswapens beschikte en nauwe banden onderhield met Al Qaida ­ werd door de anti­oorlogsbeweging niet zozeer actief gereframed, maar met argumenten ontkracht. En, zo stelt Peter, “deze tegenaanval wérkte: waar mensen je in oktober 2002 nog uitlachten als je tegen de oorlog was, kreeg je zes weken voor de aanval in 2003 brede bijval voor die stellingname. De oorlog werd wereldwijd dan ook met grootschalige demonstraties begroet.”

Allereerst vind ik het succes van deze strategie op zijn zachtst gezegd betwistbaar. Uiteraard was de weerstand tegen deze oorlog wereldwijd zeer groot en uitdrukkelijk, en inderdaad bleek de anti­oorlogsbeweging in staat om op massale schaal te mobiliseren, waarbij de beweging in Nederland overigens nog bleek afstak bij het verzet in veel andere Europese landen. Het gebrek aan succes ­ de oorlog vond immers doorgang, en de gemobiliseerde beweging bleek niet tegen deze tegenslag bestand ­ is de anti­oorlogsbeweging mijns inziens weliswaar moeilijk in het geheel aan te rekenen. Maar om te stellen dat hun oppositie succesvol was, gaat mij toch wel erg ver! Zeker ook met betrekking tot de matige discursieve invloed van de anti­oorlogsbeweging, is deze stelling moeilijk vol te houden: niet alleen omdat de morele steun voor de oorlog eveneens zeer groot (zoniet overweldigend) was, maar tevens omdat de initiator van deze oorlog zijn presidentschap nog eens met een termijn heeft kunnen verlengen ­ en dus ook in politiek opzicht niet direct op zijn illegale oorlog is afgerekend.

Maar belangrijker is natuurlijk de vraag: zijn de internationale campagnes tegen de oorlog een goed voorbeeld van een argumentatieve tegenstrategie waarbij men het frame van de ander zogezegd met succes van binnenuit onder vuur nam? Inderdaad zou men kunnen vaststellen dat de verantwoording voor het binnenvallen van Irak aanvankelijk inhoudelijk betrekkelijk zwak was. Tegenstanders hebben hier handig gebruik van gemaakt, door de ‘bewijzen’ voor illegale wapenvoorraden en vermeende politieke verbanden stelselmatig in twijfel te trekken. Inderdaad blijkt hier dus dat narratieve strategieën niet staan of vallen bij een goede framing, en dat het dus ook slechts één uit vele ­ in verschillende situaties potentieel effectieve ­ strategieën betreft. Dat framing in sommige situaties een effectieve methode kan zijn, neemt natuurlijk niet weg dat we, indien de mogelijkheden toereikend zijn, een stelling niet (ook) argumentatief onderuit zouden kunnen en moeten halen. In zoverre heeft Peter inderdaad een punt.

Maar dan is de volgende vraag of, in de aanloop naar de oorlog, deze strategie ­ het ontkrachten van het frame van de ander op basis van tegenargumenten ­ ook in haar geheel genomen effectief is gebleken. Met andere woorden: de vraag blijft staan of deze benadering ook op langere termijn haar vruchten heeft afgeworpen. En hiervan is mijns inziens geen sprake: integendeel zelfs! Ten eerste, zoals gezegd, omdat het politieke succes van de tegenbeweging in haar geheel beperkt is gebleken, maar met name ook omdat in de aanloop naar de oorlog wel degelijk stelselmatig, doelbewust en vooral met groot succes gebruik

is gemaakt van een (re)framingsstrategie ­ door de tegenstander wel te verstaan!

Want wat is er feitelijk gebeurd toen het door voorstanders van een oorlog toegepaste frame ontoereikend bleek? Ook de grootste pleitbezorgers van de oorlog, de VS en Groot­Brittannië voorop, hebben zich terdege gerealiseerd dat hun positie politiek ernstig verzwakt dreigde te raken. En dus hebben ze precies een framingstechniek toegepast die ik ook in mijn eerdere artikel omschreef: ze hebben doelbewust de discussie van het praktische naar het principiële terrein verlegd, en een frame van een geheel andere orde tegen de praktische tegenargumenten van de anti­oorlogsbeweging ingezet. In de aanloop naar de oorlog is haar verantwoording namelijk fundamenteel verschoven: aanvankelijk werden massavernietigingswapens, internationale veiligheid en de vermeende banden met terroristische organisaties voortdurend aangevoerd als legitimering van een preventieve zelfverdedigingsoorlog. Maar naarmate de oorlog dichterbij kwam, werden het dictatoriale karakter van Hoesseins regime, de stelselmatige onderdrukking van diens bevolking en de vele door dit regime gepleegde mensenrechtenschendingen in toenemende mate als voornaamste verantwoording aangedragen. Gingen ‘we’ aanvankelijk nog in oorlog uit zelfverdediging, later werd de Derde Golfoorlog een regelrechte bevrijdingsoperatie voor het Iraakse volk. De ‘War on Terror’ ontpopte zich tot ‘Operation Iraqi Freedom’, en werd daarmee gebaseerd op een frame dat op veel bredere steun van de (Amerikaanse én Europese) bevolking kon rekenen. In het politieke conflict rond de Golfoorlog is dus wel degelijk effectief gereframed, maar niet door ons!

De tegenbeweging had hier met al haar sterke ontkrachtingen en inhoudelijke tegenargumenten niet van terug. Uiteraard hanteerde deze beweging, zoals ook Peter aangeeft, ook haar eigen frames, die zich met name richtten op de achterliggende politieke en economische motivaties voor onder andere de VS, “zoals geopolitieke macht, een greep op een regio vol gas en olie, en de vestiging van een militaire basis op de stoep van China”. Het veelgehoorde “geen bloed voor olie” is een dergelijk eigen frame van de tegenbeweging, met de nodige zeggingskracht. Maar de combinatie van een beperkte eigen agenda en framingsstrategie enerzijds, en een poging de tegenstander inhoudelijk te weerleggen anderzijds, bleek niet afdoende. Te weinig durfde deze beweging zich juist gehéél buiten het rechtse frame te wagen. Te weinig durfde zij haar eigen agenda centraal te stellen, in plaats van zich te concentreren op een weerlegging van rechtse argumenten.

Identificatie en mobilisatieEn hier raken we ook weer aan de problematiek van de nog immers groeiende discursieve invloed van de PVV en VVD. Peter stelt dat “net zoals we destijds Bush’ leugenpraat weerlegden, we dat nu wel degelijk ook met de kletskoek van Wilders moeten doen”. Maar zoals uit het voortgaande blijkt, ben ik ook in deze context niet overtuigd van de effectiviteit van een dergelijke strategie. Weliswaar sluit ik in mijn pleidooi voor de toepassing van een (re)framingstrategie natuurlijk geenszins uit dat wij als linkse beweging ook inhoudelijk een stevig weerwoord op rechts moeten kunnen formuleren. En uiteraard speelt het doorgronden van, en anticiperen op argumenten van de tegenpartij hierin een sleutelrol. Framing is dan ook niet zozeer een uitdrukkelijk passeren of negeren van de inhoudelijke kant van de zaak. Evenmin is het een manipulatieve techniek, waarbij men datgene waar men geen valide

weerwoord op heeft, dan maar zo veel mogelijk tracht te mijden. Framing is de herformulering van onze eigen basiswaarden in een eigen politiek discours.

En dat betekent dat het inderdaad de vraag is of we ons überhaupt soms “met één been” in het frame van de ander moeten durven wagen, zoals Peter suggereert. Het voorbeeld dat Peter noemt ­ stelselmatig Wilders als oplichter of leugenaar ontmaskeren ­ zou Wilders inhoudelijk niets dan recht doen, en zou daarnaast inderdaad een zeer nuttige toepassing van een framingsstrategie kunnen zijn, maar dan alleen als zodanig (overigens is dit een frame dat door Wilders Sluit Ook Jou Uit nadrukkelijk gehanteerd wordt). Het gaat er dus niet om dat we nooit inhoudelijk in kunnen gaan op wat Wilders te zeggen heeft. Waar het om gaat, is dat we weigeren om dat in zijn terminologie en referentiekaders te doen, en dat we in plaats daarvan vooral in onze eigen termen over politiek denken en spreken. Het risico bestaat dat we ons te gemakkelijk laten verleiden om Wilders’ frames in ieder geval te delen, al dan niet onbewust over te nemen, in poging hem te weerleggen. Dat zou de kracht van de toegepaste framingstechniek echter grotendeels teniet doen. Op één been kan je niet lopen.

Hier dreigen we als linkse beweging inderdaad eenzelfde fout te begaan als eerder de anti­oorlogsbeweging. We zullen onze tegenstander nooit effectief kunnen framen, als we niet tegelijkertijd aan onze eigen basiswaarden weten te refereren. Uiteindelijk moeten die waarden het kader vormen van waaruit frames begrepen en bepaald kunnen worden, en uiteindelijk zullen die frames, om niet volledig hol en inhoudsloos te worden als de frames van rechts, ook andersom dergelijke waarden moeten kunnen overbrengen. Framing gaat vooral om het creëren en uitdragen van een idee waar mensen zich mee kunnen identificeren. De vraag is of dat de anti­oorlogsbeweging gelukt is; het is in ieder geval een gegeven dat deze beweging niet tot de kern van het politieke discours heeft weten door te dringen. Te weinig mensen hebben zich uiteindelijk met deze beweging en haar basiswaarden kunnen identificeren om haar voldoende slagkracht te geven. De tegenstander, die de nieuwe oorlog steeds meer als een humanitaire bevrijdingsmissie presenteerde, creëerde klaarblijkelijk een politieke identiteit waar een groot publiek zich meer en meer bij ging thuisvoelen. Een meer bewust toegepaste framingsstrategie had niet alleen de eigen identiteit van de beweging kunnen versterken, maar ook een effectieve anticipatie op deze ontwikkeling kunnen bevorderen.

Het eigen belangIn het verlengde van het voorgaande wil ik nog een laatste kanttekening maken over de relatie tussen belangen en politieke identiteit. Zoals ik in mijn eerdere artikel vaststelde, wordt met name de rol van de politieke identificatie nog altijd dramatisch onderschat door links. Hier gaat men er nog altijd graag vanuit dat mensen uiteindelijk wel zullen kiezen voor wat hun belangen het beste dient. Links vooronderstelt doorgaans nog steeds dat verkeerde politieke keuzes derhalve zijn gebaseerd op een gebrek aan inzicht in eigen belang en situatie, en dat gedegen kennis dus in theorie altijd leidt tot de beste keuzes. In de (zowel politieke als wetenschappelijke) praktijk blijkt echter dat politieke posities in grotere mate afhankelijk zijn van zelfbeeld en emotionele associaties dan voorheen werd aangenomen.

Hoewel Peter het in grote lijnen wel eens is met deze constatering, nuanceert hij mijn positie door er op te wijzen dat het belang van mensen desondanks nog altijd een voorname inzet

Blogger en officieus ‘recensent van

de linkse beweging’ Peter Storm

publiceerde in de vorige Doorbraak-

krant een inhoudelijke reactie op mijn

artikel “Reframe rechts”. Peters bijdrage

is grotendeels eerder een aanvulling

dan een kritiek op mijn centrale

stellingnamen. En - zoals Peter ook

terecht vooronderstelt - kan ik een groot

deel van zijn kanttekeningen dan ook

slechts beamen. Desondanks een paar

punten ter verheldering en nuancering

van mijn eerdere betoog, en een reactie

op een aantal van Peters argumenten.

Op één been kan je niet lopen

Frame.

Foto

: Gre

go

r Eg

litz

<Discussie>

<Reframe>

9>doorbraak.eu nummer 10 > april 2011

c c c Vervolg van voorpagina

Sinds de komst van de PVV naar het Europees Parlement heeft de partij aan heel wat stemmingen deelgenomen. Het zal niet verbazen dat de partij van Wilders zich keerde tegen het voorstel om mensen uit mogelijke kandidaat­lidstaten als Servië, Montenegro en Bosnië zonder visum naar de EU te laten reizen. Ook zal het niet verbazen dat de PVV­fractie in het Europees Parlement zich als enige Nederlandse fractie keerde tegen een voorstel om miljoenen in te zetten voor de financiering van energiebesparende projecten. Daarbij moet gedacht worden aan de ontwikkeling van energievriendelijk openbaar vervoer in steden. De PVV heeft gewoon niets met maatregelen om de aarde te redden, en stemde dus tegen. Geheel in dezelfde lijn stemde de PVV tegen een resolutie voor de bescherming van de biodiversiteit in Europa. Men stemde dus tegen een voorstel om ontbossing tot stilstand te brengen, om destructieve visserijmethoden af te schaffen en om het uitsterven van bedreigde diersoorten te voorkomen.

PVV steunt rijkenOp sociaal gebied bakt de PVV het in Europa bruin. Men keert zich werkelijk tegen alle voorstellen die Europa en Nederland socialer kunnen maken en kiest onomwonden de kant van de rijken. Zo stemde het Europees Parlement eind 2009 over een resolutie voor de invoering van een minuscule belasting op internationale kapitaaltransacties. Meerdere Europarlementariërs juichten de invoering toe, omdat zo ook de financiële sector enigszins mee zou moeten gaan betalen aan de door henzelf veroorzaakte crisis. Maar de resolutie werd weggestemd, mede door de Nederlandse Europarlementariërs van de PVV, de VVD, de SGP en het CDA. Die partijen leggen de rekening van de crisis liever neer bij de belastingbetalers en de onderkant van de samenleving. Eind 2009 stemde het Europees Parlement ook over een Europees programma voor microkredieten. Daarmee kunnen werklozen die een kleine onderneming op willen zetten een lening krijgen van maximaal 25 duizend euro. Het initiatief is officieel bedoeld om sociale uitsluiting en werkloosheid in Europa tegen te gaan. De PVV bleek daarin totaal niet geïnteresseerd en stemde tegen. Halverwege 2010 stemde het Europees Parlement over een voorstel dat voedselfabrikanten verplicht om op hun etiketten het herkomstland van hun producten te vermelden. Het verplicht de fabrikanten ook om de zeer ongezonde transvetten en smaakversterkers op het etiket aan te duiden als “nano­food”. De voedingsindustrie stak veel tijd en geld in een lobby om parlementariërs te overreden om tegen te stemmen. Het zou hun producten “demoniseren”. De PVV liep netjes aan de leiband van de voedingsmiddelenindustrie en stemde tegen. Het voorstel werd niettemin aangenomen. De PVV stemde verder in september 2010 als enige Nederlandse partij tegen een voorstel voor de oprichting van een Europese Bankautoriteit. Die moet zorgen voor een beter toezicht op internationaal opererende financiële instellingen en ervoor waken dat ze het niet al te bont maken. Maar dat zal de PVV een biet wezen.

In 2010 keerde de Europese PVV­fractie zich ook tegen een voorstel om op Europees niveau te ijveren voor de invoering van een vaderschapsverlof bij de geboorte van een kind. Daarmee zou volgens de indieners ook de positie van de vrouw op de arbeidsmarkt beter beschermd worden, aangezien de man dan vaker de zorg voor een kind op zich kan nemen. De PVV, de SGP en de CU zien niets in voorstellen om de positie van de vrouw te verbeteren en stemden tegen het voorstel. Eind 2010 werd er gestemd over een plan om het betaald zwangerschapsverlof te verlengen van 14 naar 20 weken. Dat zou volgens de voorstanders de gezondheid van de zwangere vrouw ten goede komen. Partijen als de PVV, de VVD en de SGP stemden zonder succes tegen.

MensenrechtenIn het Europees Parlement keert de PVV zich tevens tegen nagenoeg alle voorstellen die de mensenrechten, de privacy van burgers, en de journalistieke vrijheden moeten waarborgen. Zo werd er in 2009 gestemd over een motie waarin de Italiaanse overheid opgeroepen werd om te stoppen met de beknotting van de persvrijheid. De motie hekelde ook het feit dat veel tv­stations en kranten in handen zijn van één persoon, te weten premier Silvio Berlusconi. De resolutie

werd nipt weggestemd. De PVV stemde natuurlijk tegen, evenals de SGP en het CDA, maar die laatste partij zit dan ook met de partij van Berlusconi in dezelfde Europese christelijke fractie. Eind 2009 stemde het parlement over een voorstel omtrent de internetvrijheid. Het voorstel zorgt ervoor dat consumenten niet zonder enige vorm van proces door overheden afgesloten kunnen worden van internet. Dat zou alleen mogen na een eerlijke en onpartijdige procedure waarbij de internetgebruiker het recht heeft gehoord te worden en recht heeft op beroepsmogelijkheden. Het voorstel werd aangenomen, maar van de Nederlandse parlementariërs stemden die van de PVV en de SP tegen.

In 2010 stemde de PVV, net als veel andere Nederlandse fracties, voor het uiteindelijk aangenomen plan om de uitwisseling van bankgegevens van burgers tussen de VS en de EU mogelijk te maken. Met die gegevens willen de inlichtingendiensten “terroristen” opsporen, maar ze worden in de praktijk vooral gebruikt om de handel en wandel van grote groepen onschuldige burgers in kaart te brengen. De EU heeft bij dit zogenaamde SWIFT­akkoord wel wat minieme waarborgen bedongen, maar dat mag nauwelijks een naam hebben. In 2010 stemde het parlement ook over een wet die de rechten van verdachten en aangeklaagden in de EU moet verbeteren. De wet bepaalt dat zij recht hebben op een vertaling tijdens verhoren door de politie en bij rechtbankzittingen. Concreet betekent dit bijvoorbeeld dat een aangehouden Nederlander in Spanje recht heeft op een tolk. De wet werd met brede steun aangenomen. Alle Nederlandse parlementariërs stemden voor, met uitzondering van die van de PVV.

Extreem-rechtse fractie?De PVV­Europarlementariërs hebben op dit moment de status van “niet­ingeschrevenen”. Ze zijn bij geen van de zeven fracties in het Europees Parlement aangesloten. De invloed van de PVV is daarom miniem. De uiterst rechtse fractie Europe of Freedom and Democracy (EFD), die nu al nauw met de PVV samenwerkt, heeft de partij van Wilders gevraagd om zich bij haar aan te sluiten. Volgens Europarlementariër Barry Madlener denkt de PVV daar serieus over na. “Als het tot voordelen leidt en als wij er genoeg voordelen in zien, dan kunnen wij dat zeker overwegen”, aldus Madlener in januari 2011. Dat is opmerkelijk, omdat hij het Europese fractiesysteem eerder nog afdeed als “ridicuul”. De EFD heeft op dit moment iets meer dan 30 aangesloten parlementsleden. Die komen uit partijen als de extreem­rechtse Italiaanse Lega Nord, de eurosceptische en xenofobe UK Independence Party, de Franse Mouvement Pour la France die tegen het homohuwelijk is en voor de doodstraf, de Slowaakse Nationale Partij die bekend staat om haar opruiende taal tegen Roma, en de Nederlandse SGP die de bijbel als enige wetboek wenst. De PVV zou er prima bij passen.

Gerrit de Wit

kan zijn voor de mobilisering tegen rechts: “Het is helemaal niet verkeerd om vast te stellen dat Wilders’ politiek haaks staat op de belangen die mensen hebben. De kunst is om dat punt te maken, maar dan ingebed in een realiteit van gemeenschappelijke strijd. Voor het opbouwen van zulke strijd en verzet is het idee van inzichtelijk te maken belangen, klassenbelangen en dergelijke, van mensen aan de onderkant, helemaal niet misplaatst.” Peter gaat er met recht vanuit dat ik dit punt zal onderschrijven, maar waarschuwt dat de mobiliserende factor in het (klasse)belang onderschat dreigt te worden.

Hoewel ik begrijp wat Peter hiermee wil zeggen, wil ik tot slot nog wel wijzen op een sluimerende misvatting die ook bij buitenparlementair links wijdverbreid is, en hier ook enigszins door Peter geïmpliceerd lijkt te worden. Uiteraard stemt een aanzienlijk deel van de PVV­ en VVD­kiezers tegen het eigen klassebelang, maar het is zeker niet zo dat deze partijen vooral in de lagere economische klasse ondersteund worden ­ integendeel. Wijzen op de eigen politieke en economische belangen heeft daarom terdege sterke beperkingen: ten eerste omdat een groot deel van onze ‘natuurlijke’ achterban zich hiervan al sterk genoeg bewust is, en ten tweede omdat hetzelfde geldt voor veel van de PVV­stemmers uit de lagere economische klasse. We zullen meer moeten bieden om hen echt te kunnen overtuigen.

Framing is daarom niet zozeer alleen een methode om aanhang bij rechts weg te halen; het is vooral ook een manier om de eigen achterban te activeren door daar een nieuwe politieke identiteit voor te creëren. Het mes snijdt wat dat betreft aan twee kanten: enerzijds zullen we Wilders en de zijnen de wind uit de zeilen moeten nemen. Maar aan de andere kant moeten we ook een politiek discours vestigen waar wij ons weer achter kunnen scharen. Uiteindelijk gaat het erom dat we een politieke taal spreken die echt van ons zelf is. Want pas dan zijn we écht klaar voor een strijd die het verbale overstijgt.

Mathijs van de Sande

PVV-Europarlementariërs steunen vooral banken en bedrijfsleven

Demonstratie van Doorbraak tegen Wilders op 26 februari in Arnhem.

<10nummer 10 > april 2011 doorbraak.eu

Kort overzichtje van de crisisdiscussie tot nu toe

De discussie begon met ons visiestuk (1) “Doorbraak en de crisis”, op onze website doorbraak.eu geplaatst op 6 juli 2010. Op 1 november reageerde Peter Storm met (2) “Doorbraak en de crisis - enkele kanttekeningen”. De reactie van Eric Krebbers op 7 november luidde (3) “Nog geen eensluidende messcherpe analyse van het kapitalisme”. Daarop reageerde Willem Bos op 27 december met (4) “Kapitalisme, crisis en klassenstrijd”. De volgende bijdrage kwam van Henk Zeldenrust op 2 maart met (5) “Klassenstrijd, crisis en kapitalisme”.

In deze krant reageert Bos op Zeldenrust met (6) “De systeemcrisis en de consequenties”. Daarna reageert Klasse! op de hele discussie tot nu toe met (7) “Over crisis, bezuinigingen en bewegen”. Tenslotte nog een reactie van Zeldenrust op Bos met (8) “Crisis? Welke crisis?”. Wordt vervolgd.

In de vorige Doorbraak-krant reageerde

Henk Zeldenrust op mijn eerdere bijdrage in

de discussie over links en de crisis. Uit zijn

bijdrage blijkt dat ik in mijn eerdere stuk

onvoldoende duidelijk ben geweest over

het karakter van de crisis en de politieke

gevolgen daarvan. Daarom hier, met dank

aan Zeldenrust, en in discussie met hem,

een poging tot nadere precisering.

Zeldenrust gebruikt een deel van zijn stuk om de lezer uit te leggen dat ik behoor tot “de orthodoxe geloofgemeenschap

van partijmarxisten”, die zich met een “volstrekt achterhaalde analyse”, richten “op de mannelijke fabrieksarbeiders en gezinshoofden”. En dat er bij mij als lid van de Vierde Internationale “sprake (is) van gevestigde belangen”. Ik vind dat niet zo’n vruchtbare

manier van discussiëren en aangezien hij voor al deze kwalificaties geen argumentatie levert, laat ik ze verder voor wat ze zijn en concentreer ik me op de inhoud.

Een systeemcrisisIn mijn vorige stuk heb ik me onder andere gekeerd tegen de opvatting dat de crisis veroorzaakt is door verzet tegen kapitalistische uitbuiting. Daartegenover betoogde ik dat crises inherent zijn aan het kapitalisme, daar noodzakelijkerwijs uit voortvloeien. En dat dat ook bij deze crisis het geval is. Zeldenrust trekt daar de conclusie uit dat ik van mening ben dat er met deze crisis “niets nieuws onder de zon is”. Blijkbaar denkt hij dat ik deze crisis alleen maar als periodiek terugkerende conjunctuurcrisis zie. Niets is minder waar. Ik zie deze crisis als veel meer dan dat, en ik schreef daarover in de tweede alinea van mijn stuk: “Beide (wij van Grenzeloos en Doorbraak) onderkennen we dat er niet alleen van een economische crisis sprake is, maar ook van een daarmee samenhangende voedselcrisis, energiecrisis en ecologische crisis”. En even verderop voegde ik daar nog aan toe: “…die allemaal samenhangen met de kapitalistische manier van produceren”. In een stuk voor Konfrontatie in 2009 schreef ik daar over: “In werkelijkheid hebben we niet te maken met één crisis, maar met drie, of beter gezegd met het einde van drie cycli van geheel verschillend karakter en duur. De eerste is de ­ in het kapitalisme normale ­ conjunctuurcyclus. De periode van opgang vanaf 2000 leidde, zoals te verwachten was, in 2008 tot een periode van neergang. De tweede cyclus omspant een periode van zo’n 30 jaar. Een periode van globalisering, liberalisering, privatisering en expansieve groei van de financiële sector. De periode van het neo­liberalisme dat zich ontwikkelde als reactie op de crises van de jaren 70 en 80. De toen optredende stagnatie van de kapitalistische wereldeconomie werd opgevangen door een vlucht naar voren. De derde en verreweg belangrijkste cyclus omvat de hele periode vanaf het begin van de industriële revolutie tot nu. In drie eeuwen werden de hele productie en consumptie gebaseerd op het gebruik van de fossiele brandstoffen: kolen, olie en gas.” Er is in mijn visie sprake van een systeemcrisis. Niet alleen in de zin dat de crisis uit het systeem voortkomt, maar ook dat die het hele systeem raakt. Op de politiek­strategische consequenties daarvan komen we later nog terug. Laten we eerst kijken wat Zeldenrust zegt over het karakter van de crisis.

Een verklaring die niets verklaartVolgens Zeldenrust bevinden we ons al “vanaf begin jaren 70 in een crisis die zich voortsleept en zich steeds meer radicaliseert”. Hier beweert Zeldenrust zelf dat er niets nieuws onder de zon is en dat we te maken hebben met een crisis die zich al 40 jaar voortsleept. Zeldenrust maakt hier de fout geen onderscheid te maken tussen algemene en permanente crisisverschijnselen van het kapitalisme, (het verval, de verspilling, de groeiende tegenstellingen, enzovoorts) en een actuele crisis. Het is echt onzinnig om de huidige crisis, met het instorten van een aantal grote financiële instellingen, een scherpe val van de productie op wereldschaal, het inzakken van de wereldhandel, een enorme stijging van de werkloosheid, fundamentele veranderingen in de internationale krachtsverhoudingen, enzovoorts, enzovoorts, te beschouwen als niets meer dan een voortzetting van de crisis die zich al vanaf de jaren 70 voortsleept. Met zo’n verklaring verklaar je helemaal niks.

Welke verklaring geeft Zeldenrust van het ontstaan van de crisis in de jaren 70? “En die crisis die begin jaren 70 ontstond is wel degelijk het gevolg van strijd, en zeker niet alleen van strijd van de mannelijke loonarbeiders,” schrijft hij. Nu zal niemand ontkennen dat er in de jaren 70 sprake was van strijd en dat daar niet alleen mannelijke loonarbeiders aan deelnamen (voor de jaren 70 trouwens ook niet). Maar is dat een verklaring voor het ontstaan van de crisis? Waarom was er in de jaren 70 meer strijd dan in de jaren 60, of de jaren 80, of de jaren 90? Is de “radicalisering” van de crisis (om de terminologie van Zeldenrust aan te houden) vanaf 2008 ook het gevolg van de toegenomen strijd? En waar zien we die strijd dan? En waarom kwam die toen? En niet eerder of later?

Ter onderbouwing van zijn “crisis door strijd”­theorie komt Zeldenrust met een lang citaat van Mario Montano dat begint met: “Het kapitaal heeft de crisis opgedrongen gekregen…” Vervolgens wordt uitgeweid over verschillende vormen van strijd en het feit dat de strijd niet alleen via de vakbeweging en niet alleen door mannelijke gezinshoofden wordt gevoerd. Geen zinnig mens zal beweren dat die strijd er niet was, er niet op vele fronten werd gestreden, en ja, inderdaad niet alleen door mannelijke gezinshoofden. Maar wat is de bewijskracht van dit citaat? Zolang het kapitalisme bestaat hebben mensen ­ ja inderdaad, mannen en vrouwen en kinderen ­ zich op allerlei manieren verzet. Direct en indirect, in hun werksituatie en daarbuiten. Dat is wat de oude Marx de dagelijkse klassenstrijd noemde. Dat verzet begint niet pas in de zeventiger jaren van de vorige eeuw. Het aanhalen daarvan is dan ook geen enkel argument voor de “crisis door strijd”­theorie. Als het de wereldwijde golf van verzet in de periode 1968­1974 was die het kapitalistische systeem in een crisis duwde, hoe moeten we dan zien dat eind 2008, met een veel lager peil van verzet, het kapitalisme een nog diepere crisis inging? Ook als we er van uitgaan dat de crisis van de jaren 70 veroorzaakt werd door verzet, kunnen we niet anders concluderen dan dat het kapitalisme dit gevecht won en door het middel van neo­liberaal beleid decennialang recordwinsten maakte en maakt ­ ten koste van iedereen onderop. Als we een politiek antwoord willen geven op de crisis, moeten we dit soort veranderingen in de krachtsverhoudingen tussen ‘boven’ en ‘onder’ onder ogen zien.

Hoe Zeldenrust de relatie tussen kapitalisme en crisis nu precies ziet, is mij dus niet duidelijk. Maar uit zijn voortdurende nadruk op de strijd als oorzaak van de crisis komt het beeld naar voren van het kapitalisme als een op zich stabiel systeem, dat door externe factoren als “de strijd” in crisis wordt gebracht. Maar waarom die strijd soms wel en soms niet tot een crisis leidt, wordt niet duidelijk.

De politieke consequentiesHet gaat bij deze discussie natuurlijk niet om een vrijblijvend theoretisch debat. Een andere opvatting over de crisis leidt tot een andere politieke strategie. Wie bijvoorbeeld de crisis ziet als een tijdelijke ontsporing van een in wezen goed functionerend systeem, zal een andere politiek voorstaan dan degene die de crisis als een systeemcrisis ziet. Uit die laatste visie kan een aantal conclusies getrokken worden. Ik noem er slechts een paar.

1. De internationale dimensie van de crisis maakt ook de internationale dimensie van de strijd duidelijk. De stijging van de wereldvoedselprijzen (een van de aspecten van de systeemcrisis) was de directe aanleiding van de revoluties in Tunesië en Egypte. De oorzaak lag in de neo­liberale politiek die vooral ook daar een desastreuze uitwerking heeft.

2. De crisis en de politiek van afwentelen van de gevolgen daarvan op de bevolking maakt ­ ook in de westerse landen ­ duidelijk wie er uiteindelijk slachtoffers zijn van dit systeem in crisis, en wie daar van profiteren. Daarbij gaat het dus niet om een tegenstelling tussen “een onderklasse” van gemarginaliseerden tegenover een “in het kapitalisme geïntegreerde arbeidersklasse”, maar om de grote meerderheid van de bevolking (mensen die direct of indirect afhankelijk zijn van een loon en geen politieke of economische macht uitoefenen) ten opzichte van een relatief kleine groep die de vruchten van dit systeem plukt.

3. Een linkse strategie zal zich dus moeten richten op het opbouwen van eenheid van alle lagen en groepen van loonafhankelijken, en de strijd daarvan moeten stimuleren. Deze strijd wordt vaak gevoerd via bestaande belangenorganisaties als de vakbeweging. Voor voorbeelden daarvan hoeven we slechts te kijken naar de Museumpleinbetoging in 2004, of nog recenter: de schoonmakersstaking. Omdat strijd vaak begint als een defensieve strijd tegen de afbraak van bepaalde rechten en verworvenheden, kunnen we er niet van uitgaan dat de meest gemarginaliseerde groepen het eerst in verzet zullen komen.

4. Linkse activisten kunnen daarin een belangrijke rol spelen op verschillende plekken. Binnen de vakbeweging om te stimuleren dat die de strijd aangaan (zie de kloofdichters in de AbvaKabo). In gemeenschappelijke structuren die de beweging stimuleren en ondersteunen, zoals het Steuncomité Sociale Strijd in Amsterdam, of Rekening Retour. En via politieke organisaties als Doorbraak en Grenzeloos, waarmee ze een link leggen tussen die verschillende niveaus, en door hun discussies en publicaties mensen argumenten geven en proberen te overtuigen.

Op die manier kunnen ook relatief kleine groepen een bijdrage leveren aan het veranderen van de krachtsverhoudingen, en de groei van de kracht van de slachtoffers van de crisispolitiek. Met als perspectief een andere dan kapitalistische oplossing van de crisis dichterbij te brengen.

Willem Bos

De systeemcrisis en de consequenties

<Discussie>

<Crisis>

Foto

: Veron

ica Heem

skerk

11>doorbraak.eu nummer 10 > april 2011

“I can’t go on like this/This situation’s dragged on for too long” ­ Deolinda, Portugese band.

De manier waarop de discussie zich ontvouwt, is misschien wel het meest opvallende eraan. Terwijl duidelijk is dat er grote urgentie is om te reageren op de gevolgen van de crisis en de bezuinigingen, is daarvan niet veel in de discussie terug te vinden. Het meest veelbelovende wat dat betreft was het beginstuk van Doorbraak, met negen stellingen over het wezen van de crisis en het handelingsperspectief. Je kan het met delen daarvan oneens zijn, maar het was in ieder geval verfrissend en helder. Vervolgens komt er echter een tamelijk zouteloos dispuut op gang over de juiste beschrijving van de onderliggende klasse en marxistische scherpslijperij (we hebben het dan vooral over de bijdragen van Zeldenrust en Bos). Uiteraard is het belangrijk dat er ook wat dieper theoretisch gewrocht wordt, maar die stukken lijken meer op het gefilosofeer vanuit stellingen waar de verschillende linkse stromingen zo slecht om bekend staan. Ze slaan in ieder geval de plank mis. Het belangrijkste is nu niet om de juiste marxistische formule te vinden om deze crisis te duiden, maar om manieren te vinden om mensen voor acties op de been te krijgen, kortom: handelingsperspectief. En daar gaat het in die stukken nauwelijks over.

Ouwe LabourWillem Bos van SAP/Grenzeloos weet ook niet wat er moet gebeuren, maar vestigt zijn hoop naar vertrouwd trotskistisch gebruik op de vakbeweging, die door ons op de juiste koers gebracht zou moeten worden. Daar hebben we nu juist echt geen enkele hoop op. We denken wel dat daar wat bondgenoten te vinden zijn, zoals ook bij andere clubs, en dat je soms op deelgebieden wat met hen samen kunt doen. Maar verder zijn vakbonden vooral deel van het probleem, niet van de oplossing. Eerdere pogingen in de afgelopen jaren om de vakbonden weer te radicaliseren zijn duidelijk mislukt en hebben niet geleid tot een brede basisbeweging.1 En ook de tamme protesten in Brussel tegen de crisismaatregelen van de EU laten vooral zien dat de vakbonden verder geen perspectief op effectief verzet te bieden hebben, en geen machtsfactor meer zijn waar de EU­technocraten van schrikken.

Als er dan toch weer gesteld wordt (in de tweede bijdrage van Willem Bos) dat “een linkse strategie zich dus zal moeten richten op het opbouwen van eenheid van alle lagen en groepen van loonafhankelijken en de strijd daarvan zal moeten stimuleren”, dan gaan bij ons de nekharen nog wat verder overeind staan. Het is een pleidooi zonder inhoud, zonder strategie, en zonder historisch besef. Het ‘eenheidsfront’ was al vaker een strategie van een bewegingselite om de (te mondige) basis in bedwang te houden. Deze strategie stond altijd al onder druk door meer horizontale benaderingen die niet naar één oplossing of alternatief op zoek gingen, maar juist naar een veelheid van alternatieve samenwerkingsverbanden. Zoals de Zapatistas het op een gegeven moment stelden: “een wereld waar vele werelden in passen”. Dat wil echter niet zeggen dat het opbouwen van tegenmacht onbelangrijk zou zijn.

Tegenmacht als sneeuwbalWe moeten dus vooral ook verder kijken dan die vermolmde sociaal­democratie, en manieren vinden om wat op gang te brengen bij al die mensen die nergens meer in georganiseerd zijn. Dat is vooral een kwestie van ‘vertrouwen in kracht van onderop’, zorgvuldig netwerken opbouwen waarin juist verscheidenheid gekoesterd wordt in plaats van ‘eenheid’, en het geven van goede activistische voorbeelden. Geen enkele actie of campagne zal daarbij afdoende zijn, laat staan de ‘enige juiste’. Waar het om gaat, is om politieke initiatieven te ontwikkelen die een ingebouwd potentieel tot ‘sneeuwballen’ hebben en die mensen zelf ­ dus zonder ‘onze’ leiding ­ verder kunnen uitwerken. Bij Klasse! proberen we altijd uitgebreid aandacht te schenken aan de zoektocht naar zulke sneeuwballen. In binnen­ en vooral buitenland zijn genoeg voorbeelden te vinden. Van het collectief punken van “taxdodgers” zoals UKuncut doet tot de al wat gangbaardere Euromayday­demonstraties die proberen om 1 mei weer te politiseren, of de campagnes rond stadsvernieuwing in Berlijn en Hamburg.2 Dat soort campagnes neemt ook andere relaties onder handen dan alleen arbeid, relaties die evenzeer door crisis en kapitalisme onder druk zijn komen te staan. Zoals wonen, illegaliteit/migratie, cultuur, noem maar op. En ze gaan er vanuit dat het een proces van leren van elkaar is, en geen eenzijdige plannenmakerij van bovenaf. In Portugal is het onlangs vier jongeren die bevlogen raakten door een tekst op een popconcert, gelukt om honderdduizenden mensen op de been te krijgen tegen de bezuinigingen.3 In werkelijkheid was het uiteraard een ingewikkelder proces, maar het geeft aan dat er dingen mogelijk zijn die we in Nederland in ieder geval tot nu toe niet hebben weten te vinden.

Bewegingsleer in NederlandEr is dus vooral kennis en discussie nodig over ‘bewegingsleer’. Daarmee bedoelen we de kennis die noodzakelijk is om niet alleen te mobiliseren, maar ook om een duurzame beweging van onderop op te bouwen. Dat het geenszins academische kennis betreft moge duidelijk zijn. Daarnaast wordt het radicale deel van de Nederlandse linkse bewegers ook gehinderd door een enorm gebrek aan feitelijke kennis van de wereldeconomie. Een ‘goede’ beweging is echter driedimensionaal: ze informeert, biedt verzet, en bouwt alternatieven op. Zowel goede informatie en discussie over de precieze achtergronden van de crisis, als (en misschien wel vooral) over (handelings­)alternatieven zijn dus noodzakelijk. Want wat het meest deprimerende is van de hele spectaculaire crisis die we de afgelopen paar jaar hebben mogen meemaken, is dat die niet of nauwelijks benut is om fundamentele linkse geluiden en anti­kapitalistische politiek te ontwikkelen. Overigens geen probleem dat louter in Nederland speelt. Dat komt gedeeltelijk door de opstelling van mainstream­links, zoals een groot deel van de bij Rekening Retour aangesloten sleutelspelers. Die reageren bijna reflexmatig met louter defensieve eisen, zoals “vechten voor elke baan”.

Voor de crisis In werkelijkheid, en deze stelling willen we in Klasse! met plezier verdedigen en verder uitwerken, zou het een ramp zijn als we uit de crisis geraken door weer terug te gaan naar de situatie van daarvoor. Want crisis van het kapitalisme is een ramp omdat die benut wordt voor “shock therapie”­hervormingen door te proberen alle negatieve gevolgen af te wentelen op de zwaksten in de samenleving. Tegelijkertijd biedt elke crisis ook kansen omdat die aangeeft dat het systeem niet werkt en barsten oplevert waardoor alternatieven gezien kunnen worden en soms zelfs bereikt. We zijn vóór crisis van het kapitalisme, omdat we kapitalisme willen afschaffen, en een andere vorm van economische samenwerking voor mogelijk houden. Zo’n offensieve benadering zien we helaas weinig terug in de discussie. Waar wil radicaal­links echt naar toe?

Spagaat keer 2Het probleem is uiteraard dat links in een spagaat dreigt te raken: tegen de crisismaatregelen willen ageren terwijl we ook het systeem niet willen verdedigen. De meeste radicalere groepen en individuen weten momenteel niet goed uit die positie te komen.4 Uitweg uit deze impasse is in ieder geval niet het teruggrijpen naar oude vermolmde dogma’s, maar juist de vensters opengooien en bijvoorbeeld ook eens kijken wat er te halen valt bij bewegingen die zich bezig houden met kritiek op het economische groei­denken. Want juist daar worden “radicale alternatieven” ontwikkeld ­ of er wordt in ieder geval over gesproken ­ die niet terug willen naar de ellende van voor de crisis. In Nederland is er bijvoorbeeld het Platform Duurzame en Solidaire Economie.5

Toegegeven, veel te gematigd, maar dat komt ook omdat de radicaleren zich er niet tegenaan bemoeien. Ook daar hoef je geen wonderen van te verwachten, maar het kan een begin zijn van een andere spagaat: die tussen het bieden van verzet en het opbouwen van alternatieven. Wat activistische groepen daar aan toe kunnen voegen is radicale ­ doch ondogmatische ­ kritiek op parlementarisme en legalisme. En natuurlijk de goede voorbeelden van acties, bezettingen, demonstraties en verbluffende spandoeken. Want ook daarvoor hoef je meestal niet bij het “ouwe labour” te zijn ­ in gelul kun je nog steeds niet wonen.

Klasse!www.klasse­krant.nl

Noten

1. Ook Doorbraak lijkt trouwens nogal in de greep van het idee om een nieuw model

te vinden voor de vakbeweging. Met “organizing” hebben ze wel iets gekozen dat

relatief van buiten de Nederlandse vakbeweging komt. Hoewel het zeker nut heeft om

succesvolle mainstream-campagnes op dat gebied te bestuderen, hopen we dat er

ook genoeg oog blijft voor de kritiek erop en de beperkingen ervan.

2. Zie een filmpje over een recente actie tegen privatisering van woningcorporaties in

Hamburg: www.youtube.com/watch?v=a3WpkB2A6pA.

3. Zie: “Portugal: no country for young men?”, Susana Moreira Marques,

www.opendemocracy.net.

4. Zie ook: “In Limbo”, Turbulence, www.globalinfo.nl.

5. www.platformdse.org.

De systeemcrisis en de consequenties Over crisis, bezuinigingen en bewegenGoed dat Doorbraak het initiatief neemt om een discussie op gang te brengen over de

actuele economische ontwikkelingen en wat wij daar - vanuit activistisch linkse hoek -

mee aan zouden moeten. Klasse! levert desgevraagd graag een bijdrage en neemt een

standpunt in: het is tijd voor bewegingsinnovatie.

<Discussie>

<Crisis>

Foto

: Greg

or Eg

litz

<12nummer 10 > april 2011 doorbraak.eu

>ZonderPapieren#Meer repressieve maatregelen tegen migranten en

vluchtelingen. Een publiek debat dat vooral gaat over “overlast” en “fraude”. In de toekomst mogelijk strafbaarstelling van illegaal verblijf. Wie steunt mensen zonder papieren nog? Wie zijn nog wel hun bondgenoten? Naast humanitaire organisaties met een streng selectiebeleid, actiegroepen tegen illegalengevangenissen, en radicaal-linkse organisaties die het belang van collectieve strijd benadrukken, steunen ook landgenoten, familieleden en vrienden deze uiterst kwetsbare groep mensen. Zoals Mohamed Qasem Osmani, die zichzelf met moeite staande weet te houden aan de onderkant van de samenleving, maar die in het belang van mensen zonder papieren volop strijdt tegen de overheidsbureaucratie met zijn torenhoge muren en potdichte deuren.

Mohamed is bestuurslid van de Vereniging Afghanen Nederland (VAN), die is aangesloten bij het Platform Vluchtelingenorganisaties Leiden (PVL). Hij helpt Afghaanse vluchtelingen met en zonder verblijfsrecht. Met een inkomen op bijstandsniveau onderhouden hij en zijn vrouw hun tien kinderen. Hij geeft ook geld voor eten aan illegalen en reist het halve land af op zoek naar steungroepen voor de - op dit moment 23 - bij hem bekende afgewezen Afghanen. “Betaal me maar terug als je een verblijfsvergunning krijgt”, zegt hij tegen hen. “Anders niet.”

Mohamed vluchtte in 2000 vanuit Afghanistan naar Nederland, vroeg en kreeg asiel, en heeft inmiddels de

Nederlandse nationaliteit. De opgedane kennis over de staatsbureaucratie zet hij in voor anderen. “Ik heb veel loketten gezien”, vertelt hij. “In deze 11 jaar heb ik meer geleerd dan in 39 jaar in Afghanistan. Ik heb al ruim 80 mensen geholpen. Ik heb veel problemen gezien, in asielzoekerscentra, bij gemeenten, en bij de IND.”

“De huidige Nederlandse regering is niet goed voor de samenleving”, zegt hij. “Ze zorgen ervoor dat mensen tegenover elkaar komen te staan.” Voor de Afghaanse regering heeft hij geen goed woord over. “Er moet geld gaan naar scholen, wegen, het elektriciteitsnet, waterputten en fabrieken. Maar het overgrote deel van de regering is crimineel en steekt het geld in eigen zak. Veel Afghanen zijn nog armer geworden. Families moeten hun koeien verkopen, zodat ze een persoon naar Europa kunnen sturen. Die moet hier gaan werken om de hele familie te onderhouden. Er zijn nog steeds veel politieke problemen in Afghanistan. De bevolking staat telkens overal tussenin. Tussen de Taliban en de regering, en ook tussen de Taliban en het Nederlandse leger.”

Afghaanse vluchtelingen krijgen zijn telefoonnummer via-via. “Ik heb twee telefoons, en soms gaan ze tegelijk af. Gemiddeld bellen er elke dag zo’n zes mensen. Toen ik een nieuw nummer kreeg omdat mijn telefoon kapot was, was het drie weken erg rustig”, lacht hij. De Afghaanse Nederlander moet zijn eigen huis noodgedwongen als een soort verenigingskantoor gebruiken. Omdat de gemeente

Leiden de subsidie aan zelforganisaties vrijwel heeft stopgezet, kon het PVL - en daardoor ook de VAN - zijn vorige ontmoetings- en kantoorruimte niet meer betalen. In 2012 gaat de gemeente de subsidie aan het PVL zelfs helemaal beëindigen. Nu kan het platform alleen nog maar in het weekend gebruik maken van het gebouw van een speeltuinvereniging. Dat is voor Mohamed niet genoeg. Elke dag komen Afghanen bij hem thuis om hun problemen te bespreken en naar oplossingen te zoeken.

Zo neemt hij de IND-papieren door van afgewezen vluchtelingen en onderzoekt hij de mogelijkheden voor een tweede asielaanvraag. “Het eerste probleem is vaak de tazkeera, de Afghaanse geboorteakte. Vroeger had je zes maanden de tijd om bewijzen te verzamelen. Nu moet volgens de nieuwe asielprocedure alles in 28 dagen. Dat is niet genoeg om papieren uit Afghanistan te laten komen. Je moet eigenlijk al goede bewijzen hebben, als je hier aankomt.” Mohamed gaat met vluchtelingen mee naar de ambassade, steungroepen, artsen, psychiaters en andere hulpverleners. Ook bezoekt hij illegalen in de gevangenis. Afghanen met verblijfsrecht komen bij hem langs met formulieren van uitkeringsinstanties, de belasting, het waterschap. “Ik spreek maar een beetje Nederlands, maar ik lees het ondertussen goed”, zegt hij. Hij wil zoveel mogelijk te weten komen om Afghanen goed te kunnen ondersteunen.

Soms wordt het teveel. “Ik had iemand geholpen om urgentie te krijgen voor een woning”, vertelt hij. “Daarna belden er

Dat ik in mijn eerdere bijdrage de aandacht heb willen richten op het uitbreken van de crisis begin jaren 70 en het sindsdien steeds verder radicaliseren daarvan, is voor Willem Bos aanleiding om te beweren dat er

voor mij dús niets nieuws onder de zon zou zijn. Dat lijkt me te kort door de bocht.

Want waar ging het ook alweer om? Mijn belangrijkste kritiekpunt was dat zijn kapitalismebegrip geen ruimte laat voor de subjectieve factor als drijvende kracht achter het kapitalisme. Volgens Bos is de rol van klassenstrijd bij het uitbreken van de crisis begin jaren 70 te verwaarlozen. Ik heb de delen van zijn betoog waaruit dat naar voren komt geciteerd, en die spreken voor zich. Bos laat in zijn reactie op mijn bijdrage ineens wel de mogelijkheid open dat klassenstrijd in de brede zin de oorzaak was van de crisis. Hij schrijft onder meer: “Als het de wereldwijde golf van verzet in de periode 1968­1974 was die het kapitalistische systeem in een crisis duwde...”, en “Ook als we er van uit gaan dat de crisis van de jaren 70 veroorzaakt werd door verzet...”. Helaas blijft volstrekt onduidelijk waar hij zijn verandering van inzicht op baseert.

Crisis? Welke crisis?

Een tweede bijdrage

van Henk Zeldenrust

in de discussie over

links en de crisis.

Hij reageert onder

meer op Willem Bos.

Het ging mij erom hoe de crisis van begin jaren 70 is ontstaan. Dat die sinds 2008 is geëscaleerd lijkt me zonneklaar. Daar zal ook geen zinnig mens aan twijfelen. Terecht stelt Bos de vraag of die escalatie óók het gevolg is van strijd. Over dat vraagstuk valt veel te zeggen, en er woedt internationaal dan ook een debat over. Daar kan ik hier nu niet op ingaan. Laat ik me beperken tot de constatering dat de destijds door internationale strijd veroorzaakte crisis ervoor gezorgd heeft dat het kapitaal noodgedwongen moest uitwijken naar de financiële sector.1 Het kapitaal begon zich steeds meer op te hopen in die sector. Want investeringen in productie werden niet aangedurfd uit vrees dat die niet meer voldoende rendabel gemaakt konden worden. Deze ontwikkeling heeft geleid tot financiële producten die uiteindelijk de directe aanleiding vormden voor de hypotheekcrisis in de VS. Afijn, dat is allemaal bekend.

Dat is echter maar één kant van het verhaal. Waar het ons als linksen vooral om zou moeten gaan is de andere kant: welke mogelijkheden ons dit biedt voor het organiseren van verzet. Hoe we de crisis begrijpen, zal daarvoor bepalend moeten zijn.

Einde van de welvaartsstaatHet heeft jaren geduurd voordat de zeer breed gedeelde normen en waarden van de na­oorlogse welvaartsstaat werden doorbroken. De welvaartsstaat maakte ook voor ‘niet­productieve’ mensen een redelijk bestaan mogelijk. Het ging weliswaar meestal om een gesubsidieerd bestaan, afgezonderd in inrichtingen of bejaardensilo’s, en daar viel uiteraard veel op aan te merken. Maar niet mag worden vergeten dat het mede daardoor ook voor vrouwen mogelijk werd om ­ binnen de heersende rolverdeling – een individueel maatschappelijk bestaan op te bouwen, zoals dat voor mannen sowieso al de norm was.

Het progressief kapitalistische individualiseringsdenken heeft er hier in de polder inmiddels al toe geleid dat het recht op een menswaardig bestaan is gemuteerd tot een recht op sterven binnen een context van toenemende bezuinigingen. In dit landje lijkt de patstelling tussen enerzijds de logica van het internationale kapitaal en anderzijds een menswaardig bestaan voor iedereen in de polder, momenteel definitief te worden doorbroken. Dat de consensus van een recht op leven voor een ieder met name door progressieven ter discussie werd gesteld, mag als bekend worden verondersteld. Dat dit onder invloed van de wereldwijde crisis, en de politieke koers van Bruin I in samenhang daarmee, letterlijk leidt tot dodelijk cynisme zal ook wel niemand meer verwonderen. Want we weten allemaal van de bejaardensilo’s, van de levensomstandigheden van vluchtelingen in de kampen en van de politiek van uithongering tegen degenen die niet de juiste papieren hebben. Maar dat staat allemaal nog steeds in geen verhouding tot de effecten van de wereldwijd gevoerde politiek.

Op andere continenten hebben immers verreweg de meeste mensen altijd slechts kunnen dromen van een welvaartsstaat. Sterker nog: het creperen van mensen elders was juist de voorwaarde voor onze ‘ontwikkeling’ hier.2 Ook nu, tijdens de huidige crisis, vormen pogingen om nieuwe maatschappelijke terreinen direct te onderwerpen aan de belangen van het kapitaal op de drie continenten een voor ons niet te bevatten drama. Denk bijvoorbeeld aan het verhandelen van lichaamsdelen. Of aan de agro­multinationals die grote stukken grond opkopen en vervolgens aan de lokale bevolking onttrekken. Zo beroven ze miljoenen mensen veelal legaal van hun middelen van

“Zolang ik leef, moet ik mensen steunen”

Foto

: Eri

c K

rebb

ers

13>doorbraak.eu nummer 10 > april 2011

bestaan. Deze ontwikkeling van kapitalisering van de landbouw leidt tot een enorme groei van ‘overbodige eters’. We kunnen ons daar maar moeilijk een voorstelling van maken. Misschien alleen door terug te denken aan het recente verleden van Oost­Europa, waar men ook te maken kreeg met een politiek van ontwikkeling door vernietiging tijdens het koloniale bewind van het nationaal­socialisme.3 Wellicht iets om op 4 mei bij stil te staan.

Politieke consequentiesWillem Bos heeft herhaaldelijk gewezen op het verband tussen een analyse van de crisis en de consequenties die links daaruit zou moeten trekken. Dat kan ik alleen maar onderschrijven. Hierboven heb ik geprobeerd om enkele voorbeelden te geven van hoe ook de progressieven ­ links dus ­ naar mijn idee inmiddels juist onderdeel vormen van het probleem. Wat niet zo vreemd is, want links maakt tenslotte onderdeel uit van de samenleving. Met name het individualiseringsdenken is allesbepalend geworden, niet in de laatste plaats door het gebruik van de sociale media. Hoewel vooralsnog pogingen van de baan lijken om te komen tot een sociaal­liberale politieke stroming, is deze onderstroom ook binnen links dominant aanwezig. Dat is zeer problematisch.

We moeten erkennen dat links al zeer lang geen duidelijk perspectief meer kan bieden. De tradionele kijk op de tegenstelling kapitaal­arbeid is volledig achterhaald. Het kapitalisme lijkt zich tot steeds meer levensterreinen uit te breiden, zonder dat er nog een tegenmacht is, want de georganiseerde arbeidersbeweging speelt geen rol meer. Deze verdwijning van de arbeidersklasse als maatschappelijke factor leidde tot grote opluchting bij sociaal­technologen. Die konden zo het einde van hun betrokkenheid bij de arbeidersklasse legitimeren, en vervolgens als adviseurs van de macht gaan functioneren, bijvoorbeeld door te helpen bij het construeren van minderheden.4 Nu worden we zelf met deze progressieve kaste geconfronteerd. Niet alleen leveren ze de ideologische wapens waarmee we worden bestreden (denk aan Evelien Tonkens), maar ook voeren ze lokaal de sociale aanval uit die door Bruin I is bedacht (denk aan Andrée van Es). Ze moeten wel, als ze hun baantjes willen behouden.

Theologie of theorie? Dat is nu de vraag. Bos lijkt in het geheel geen oog te hebben voor waar het individualiseringsdenken inmiddels sociaal toe heeft geleid, zeker ook bij linksen. Sterker nog, dé vakbond komt weer als een mantra voorbij, die wandeling ooit vanaf het Museumplein (“betoging”) ter illustratie van de noodzaak van de strijd van de belangenorganisatie, voor de eenheid van de loonafhankelijken, etcetera, etcetera. Waar leeft Willem Bos?

Vakbonden en linksOf: van vakbond naar vakbondsbedrijf. De vakbond verschijnt weer als een geloofsartikel. De praktijk is helaas dat de vakbond is verworden tot een bedrijf met tips en trucs. Met tips: als lid kun je tal van kortingen krijgen, word je individueel bijgestaan. Met trucs: met uit de VS overgewaaide

techniekjes als organizing wordt expliciet geprobeerd om het dalende ledental te keren. Met hippe media­acties, terwijl het vakbondsbedrijf geen enkele rol meer speelt bij het tegengaan van de toenemende dekwalificatie van arbeid, de uitholling van tal van rechten die domweg teveel zijn om op te noemen. De leden, die het bedrijf met hun contributie subsidiëren, hebben sowieso nauwelijks een mogelijkheid om invloed uit te oefenen. Sterker nog: ze kennen elkaar niet eens meer door de autoritaire structuur. Voor enkelen biedt een vrijwilligersbaantje bij het vakbondsbedrijf een mogelijkheid om de werkvloer te ontvluchten, maar dat biedt voor werknemers als zodanig uiteraard geen enkel soelaas. Zoals de meeste andere mensen, ken ook ik het vakbondsbedrijf vooral als het co­management dat het ‘sociaal beleid’ uitlegt wanneer het management de feitelijke beslissingen (met name ontslagen) al heeft genomen. Daarnaast hoor ik nog wel eens iets van een FNV­lokaal wanneer ze weer eens beleidsaanbevelingen doen aan het lokale bestuur (alsof die niet weten wat ze doen...). En dan laten we de geplande beroving van werknemers en gepensioneerden van hun pensioen(rechten), met constructieve medewerking van de vakbonden, gemakshalve maar even achterwege.5 Wanneer we bedenken dat het gespaarde pensioen van werknemers momenteel 800 miljard euro (800.000.000.000) bedraagt, dan valt een greep in de kas niet uit te sluiten. Wanneer we bedenken dat dit al een maand bekend is, dan lijkt de stilte aan het vakbondsfront hierover op die van een kerkhof. Hoe kan het ook anders met de meer dan een miljoen dode leden die slechts hun contributie betalen? Kortom, waar hebben we het eigenlijk over wanneer we denken aan de vakbond? En waar is dat op gebaseerd?

Naast vakbonden pleit Bos er ook voor dat links binnen gemeenschappelijke structuren probeert bewegingen te stimuleren. Het lijkt me dat de lat hier te hoog wordt gelegd. Er bestaan geen gemeenschappelijke sociale structuren meer, en daar ligt de crux, want dan kan er ook niet worden gestimuleerd. De fragmentatiebommen van het post­modernisme hebben geleid tot een gefragmenteerd bewustzijn dat sociaal lijkt te worden verankerd via de sociale media. We hebben weliswaar onlangs kunnen zien dat deze virtuele middelen mensen snel kunnen mobiliseren, maar ze kunnen sociale structuren niet vervangen. Sociale structuren waarbinnen een tegenmacht kan ontstaan. Het is maar de vraag wat links anno 2011 nog is. Hoe verhoudt ze zich tot het sociaal­liberaal denken? Zeer velen van ons hebben tenslotte een of andere sociale opleiding. In hoeverre beïnvloeden die ons denken en doen? Hoe kunnen we voorkomen dat we meedenken in termen van de heersende macht van sociaal­technologen? De inzet zou moeten zijn om lokaal te verkennen wat voor mogelijkheden we hebben om samen met niet­linksen strijdervaringen op te doen, beseffende dat deze samenhangen met de wereldwijde crisis en uitgaande van de constatering dat links op dit moment maatschappelijk gezien geen enkele rol meer speelt.

Henk Zeldenrust

Strip: Ka van

Haasteren

80 mensen. Als ik niet help, dan worden mensen soms boos. Maar ik krijg geen subsidie. Ik heb zelf veel schulden. Jarenlang had mijn gezin zelf te weinig inkomsten.” Hij was een keer in Leeuwarden, toen zijn eigen hulpverlener hem belde: “Waar ben je?” “Ik zit in een vergadering”, antwoordde hij. Hij moest meteen komen, want hij dreigde met zijn gezin op straat te worden gezet. Zijn uitkering was stopgezet en de afbetalingsregeling met de deurwaarder werd daardoor ook niet meer nagekomen. Hij was zo druk bezig geweest met het helpen van anderen dat zijn eigen problemen hem boven het hoofd waren gegroeid.

Maar stoppen met de ondersteuning van vluchtelingen is geen optie voor de gedreven Afghaan. “Mijn lichaam kan pijn doen, maar dat van een ander ook. Ik heb de beslissing gemaakt: zolang ik leef, moet ik mensen steunen. Het gaat niet over zwart of wit, taal of geloof. Ik ben zelf niet religieus, maar ik vraag niet naar het geloof van anderen. Ik ben soms ook ziek, ik heb een groot gezin, maar ik kijk naar mijn eigen achtergrond. Ik help voor de mensheid.”

Mariët van Bommel

Noten

1. “De ‘futures’ van het kapitalisme”, Christian

Frings, hydraweb.yolasite.com.

2. “Late Victorian Holocausts”, Mike Davis, 2000,

en: “Antiterrorisme - wereldoorlog tegen migratie

en armoede”, Willi Bergmann,

hydraweb.yolasite.com.

3. “Hitlers wereldrijk”, Mark Mazower, 2009.

4. “Minorisering. De sociale constructie van

etnische minderheden”, Jan Rath, 1991.

5. “Bodem weg onder pensioen”, www.fd.nl, en:

“Schandalige uitkomsten bij pensioenakkoord”,

David Hollanders, www.nrc.nl.

<Discussie>

<Crisis>

<14 doorbraak.eunummer 10 > april 2011

DoorbraakDoorbraak is een linkse basisorganisatie die strijdt voor een ecologisch duurzame wereld zonder uitbuiting, onderdrukking en uitsluiting. Daarom vechten we van onderop tegen het kapitalisme, het patriarchaat, racisme, nationalisme, religieus fundamentalisme en militarisme. Doorbraak is een gezamenlijk initiatief van zogenaamde “allochtonen” en “autochtonen”, juist om het denken in zulke etnische verdelingen te doorbreken.

Doorbraak wil af van de gecreëerde scheidslijnen en streeft naar een rechtvaardiger wereld. Hoe die er precies uit moet gaan zien? En hoe we daar willen komen? Dat willen we gaandeweg en samen met anderen bedenken en bevechten. Daarbij halen wij onze inspiratie uit de strijdbare traditie van socialistische bewegingen. Doorbraak staat daarbij symbool voor de wens om vastgeroeste indelingen in allerlei hokjes te doorbreken.

Klinkt dat goed? Heb je interesse? Wil je meedoen? Bel of mail ons dan gerust.

AdresWebsite: www.doorbraak.euMail: doorbraak@doorbraak.euAdres: Postbus 901, 7400 AX DeventerTelefoon: 06 4120 6167Giro: 33.89.627, t.n.v. Doorbraak.eu, Deventer

Lokale contactenamersfoort@doorbraak.euamsterdam@doorbraak.euarnhem@doorbraak.eudenhaag@doorbraak.eudeventer@doorbraak.euenschede@doorbraak.euhaarlem@doorbraak.euleeuwarden@doorbraak.euleiden@doorbraak.eunijmegen@doorbraak.euoss@doorbraak.eurotterdam@doorbraak.euutrecht@doorbraak.euwageningen@doorbraak.eu

KrantDe Doorbraak­krant verschijnt twee­maandelijks en wordt uitgegeven door stichting Gebladerte, www.gebladerte.nl. Abonnee worden? Maak 25 euro over op giro 95225 t.n.v. stichting Gebladerte te Leiden o.v.v. “abonnee”. Vermeld duidelijk je adres. Minima kunnen volstaan met 13 euro. Losse nummers kosten 3 euro.Lay­out: Zwart op Wit, DelftDrukkerij: Albani, Den HaagISSN: 1877­8186

Mail-lijstWil je in de tussentijd op de hoogte blijven van Doorbraak­activiteiten? Mail dan “Doorbraak Info” naar doorbraak@doorbraak.eu.

Al sinds de tijd van de dienstboden, aan het begin van de twintigste eeuw, komt sociale ongelijkheid de privé­sfeer binnen via het in dienst nemen van huishoudelijk werkers. Nu “autochtone” vrouwen meer buitenshuis zijn gaan werken en voor het huishoudelijk werk “allochtone” vrouwen inschakelen, is de sociale afstand tussen de werkgever en de werknemer in het huishouden steeds meer verbonden met etniciteit. Huishoudelijk werk heeft een lage status, is fysiek zwaar, wordt gekenmerkt door dienstbaarheid, en krijgt nog steeds nauwelijks erkenning.2 Vooral migrantenvrouwen zonder verblijfsrecht bieden zich aan op de informele markt van huishoudelijk werk en voldoen daarmee aan de vraag van de maatschappelijke bovenlaag naar goedkoop, flexibel, vlijtig en proper schoonmaakpersoneel. Mensen met bovenmodale inkomens klagen vaak steen en been over de moeite die het kost om een betrouwbare “werkster” te vinden.3 Maar de domestic workers hebben andere zorgen aan hun hoofd en strijden voor respect en betere arbeidsomstandigheden.4

Rijken besteden het schoonmaakwerk in hun privé­woning uit, omdat ze er geen zin in hebben of er geen tijd voor willen vrijmaken. Of omdat “een werkster” in dienst hebben hun status of levensstijl bevestigt. Maar veel werkgevers blijken ook een ongemakkelijk gevoel te krijgen als een ander hun huis schoonmaakt. Ze zorgen liever dat ze weg zijn als “de werkster” komt. “Ik voel me anders net een koloniaal”, verklaarde een werkgever tegenover Botman. De bazen willen in de privé­sfeer dus graag afstand bewaren, maar dat is lastig. Want hun domestic worker zit in het wasgoed, in kasten, haalt bedden af, en sopt de wc en de douche. Intiemer kan bijna niet. Veel werkgevers maken geen zakelijke afspraken over wat er schoongemaakt moet worden en hoe. Ze hebben een hekel aan huishoudelijk werk en leggen de huishoudelijk werker niet uit wat ze wensen. Botman: “Sommigen hebben echt geen idee, omdat ze het zelf nooit geleerd hebben. Het getuigt van respect en waardering voor je werkster als je duidelijk bespreekt hoe je het hebben wilt en in hoeveel tijd dat reëel kan. Je wilt niet weten hoeveel ruzie stellen maken over hoe schoon het huis moet zijn. Vaak maken ze zich er uiteindelijk van af door net te doen of het niet belangrijk is.”5 Volgens de sociologe versterkt het gebrek aan zakelijkheid onder de bazen de lage status van het werk. “Duidelijke afspraken over arbeidsinhoud en arbeidsvoorwaarden zouden het dienstverband juist minder ongelijk maken. Doordat werkgevers zich schamen voor de ongelijkheid en het werkgeverschap vermijden, vergroten ze die ongelijkheid juist en erkennen ze de huishoudelijk werker niet in diens ondernemerschap.”

ToiletrollenVeel mannen houden zich het liefst afzijdig van schoonmaaktaken. En vrouwen vinden veelal dat hun man meer moet bijdragen aan het werk in de huishouding. Maar mannen met een goede maatschappelijke positie schuiven die verantwoordelijkheid vaak van zich af door hun vrouw ermee op te zadelen dat ze dan maar “een werkster” moet regelen. Ze voelen zich zelf te goed voor dat werk. Die houding blijkt bijvoorbeeld uit de typerende reactie van een man die Botman interviewde: “Ik zeg: ik doe helemaal niks en als jij vindt dat je het huishouden samen moet doen, dan moet je een ander zoeken, ik vind ook niet dat zij het moet doen, maar ik koop alles in. Dus we huren een werkster in. Wil je dat er wat te eten is: we kunnen van alles bestellen. Ik kan niet koken, ik heb daar geen zin in, ik ga gewoon veel uit eten en laat veel bezorgen, en heel veel halen bij de traiteur. Ik doe niks, ik strijk ook niet.”

Ook een andere man laat zich in de watten leggen door zijn huishoudelijk werker: “Ik vind het een onmisbare luxe. Het is zo lekker om thuis te komen, terwijl je geen poot hebt uitgestoken en alles ruikt naar zeep. De nieuwe handdoekjes hangen heerlijk gevouwen op de rekken, het bad is fris, er hangen nieuwe toiletrollen in de wc’s, de keuken glimt, en je stapt ‘s avonds in je bed zoals in een hotel, dus krakend verse lakentjes, je doet je kast open en daar hangen tien overhemdjes superstrak gestreken, je sokjes liggen opgevouwen in je kast.” Ja, mannen met bovenmodale inkomens laten anderen graag het vuile werk opknappen. Maar hun illegale domestic workers moeten rechteloos zien te overleven en kunnen op elk moment van de dag worden opgepakt, opgesloten en uitgezet.6

Harry Westerink

Noten

1. www.sjoukjebotman.nl

2. “Huishoudelijk werk nog steeds niet erkend”,

Sylvia Günther, 5 mei 2010, www.doorbraak.eu.

3. “Wat hebben die arme bazen en bazinnen van de domestic

workers het toch zwaar!”, Ellen de Waard, 27 oktober 2010,

www.doorbraak.eu.

4. “Sluit je aan bij de campagne van en voor huishoudelijk

werkers!”, Harry Westerink, 16 november 2010,

www.doorbraak.eu.

5. “Het liefst heb ik zo’n ouderwetse Greet”,

Diet Groothuis, www.trouw.nl.

6. “Meeslepende toespraak van domestic worker

op Rekening Retour-manifestatie”, Eileen,

25 oktober 2010, www.doorbraak.eu.

Mannen schuiven hun

verantwoordelijkheden in het

huishouden nog steeds vaak af op

vrouwen. Hoogopgeleide stellen

die beiden buitenshuis werken en

bovenmodaal verdienen, huren

daarom steeds vaker domestic

workers in. Zulke werkgevers

laten het veelal na om heldere

afspraken te maken over de

inhoud en de voorwaarden van

het schoonmaakwerk. Dat blijkt

uit het promotie-onderzoek

“Gewoon schoonmaken” van de

sociologe Sjoukje Botman,1 die in

haar studententijd zelf huizen van

anderen poetste.

Huishoudelijk werkers gebaat bij zakelijke arbeidsrelatie

Vaandel dat de domestic workers met zich meedroegen tijdens de demonstratie op 19 maart in Utrecht.

Foto

: Eric Krebbers

Kom naar de 1 mei in Amsterdam of Utrecht!

Doorbraak doet dit jaar mee aan twee 1 mei­activiteiten. In Utrecht organiseren we vanuit het 1 mei­comité een “anti­kapitalistische demonstratie voor een radicaal andere samenleving”. In Amsterdam organiseert het Steuncomité Sociale Strijd, waar ook Doorbraak aan deelneemt, een bijeenkomst “tegen bezuinigingen, voor een sociaal beleid”.

Demonstratie, vanaf 14:00 uurStation Utrecht Zuilen

Manifestatie, vanaf 14:00 uurBeursplein, Amsterdam

Kijk op onze website doorbraak.eu voor de oproepflyers en actuele info.