Dorp naast Europa

Doe-het-zelf wanDeling Europawijk

thEma wijkwandelingwijk europawijkDuur 1u30

startpunt leopoldpark, ingang BelliardstraatEinDpunt Metrohalte SchumanBErEikBaarhEiD metro 1 of 5 halte Schuman

UitinBrussel is een initiatief van muntpunt.be

INFO

142 143

157 158

C.I.U.F.

ISCAM

VLAAMSE INTERUNIV.

RAAD

ECSEDI-ISALT

HAUTE ECOLELEONARD DE VINCI

ISMAPP

ILMH

UNITEDBUSINESSINSTITUTES

CEDIEPINFO &ETUDESPROF.ASBL

P

P

P

P

P

SCHUMAN

TRONE/TROON

MONTOYER

BELLIARD

MAELBEEKMAALBEEK

N205

N295

N295

N298

N296

N295

N293

N248

N23

N4

N4

N3

N248a

N248a

R20

AV. DE LA RENAISSANCE RUE H

OBBE

MA

AVENUE DE CORTENBERGH

AVEN

UEDE

LACH

EVAL

ERIE

LEYSRUE

ARCHIM

EDERUE

RUE

DES BOERS

RUE DE LA TOURELLE

R.ST

E.-GE

RTRU

DE

R. F. HAP STR.

JON

NIAUX

STR.RUE

R. J. LIPSE

AV.DU PRE

AU L AMBERT

RUE A. GAUTIERRUE FET

IS STR.

R. DESCO

QUELICOTS

RUEDES

CULTIVATEURS

RUE LOUIS HAP

AVENUE

D'AUDERGHEM

RUE

DETH

EUX

R . BARON

AV. D

ELA

JOYE

USE

ENTR

EE

SQ. CH.-M. WISER

SQ.

RUE DU CORNETRUE DU CORNET

R. D.ERABLES

RUE FRANKLIN

CH. D'ETTER BEEK

MICHEL-ANGE

AVENUER. LE CORREGE

BLD.

CARREFOUR J. MONNETKRUISPUNTRU

EST

.-QUE

NTIN

ST

RUE

STR.

STEVIN-

RUE STEVIN STR.

RUE DUTRONE

R. DU SCEPTRE

R. G. LORAND STR.

RUE DE LA

CITE

RUE VANAA

R.SO

UVERAINE

RUE SANS-SOUCI

RUE DUVIADUC

RUE GOFFARTRUE DU BROCHET

R. D.L. NATATION

RUE VAU T IER

PL.F. COCQ

PL.

SQ.SANS-SOUCI

SQ.

R. DE L'ETANG

MERCELI

S

STR.

RUE DU VIADUC

BOERENSTRAAT

HOORNSTRAATHO

BBEM

ASTR

AAT

LEYSSTRAAT

R.LE

ON

ARD

DEVI

NCI

LEO

NAR

DODA

VIN

CIST

R

RIDD

ERSC

HAPL

AAN

MUR

ILLO

STRA

AT

R. VAN OSTADESTR.

AV. A.GALOPINLN.

NOVEMBERLN.

ELF

A. GAUTIERSTRAAT

WANGERMEE

R. GEN.STR.LAN

DBOUW

ERSSTRAAT

LOUIS HAP STRAAT

HOORNSTRAAT

RENAISSANCELAAN

ELSENSE STEENWEG

WOONW

IJKSTR

.R.CA

NSST

R.

RUE DU COLLEGE STRAAT

OPPERS

TRAAT

SANS-SOUCISTRAAT

VIADUCTSTRAAT

GOFFARTSTRAAT

SNOEKSTRAAT

DETH

EUXS

TR.

ZWEMKUNSTSTR .

PANDHOFLA

AN

AHORNBOMENSTR.

SKEPT

ERSTRA

AT

VIJVERSTR.

BLIJD

EIN

KOM

STLA

AN

TROONSTRAAT

RAADSTR

.

GODECHARLESTR.

RUE

ETTERBEEKSESTWG

.

VAUTIERSTRAATMAERLANT

STR.

J. LIPSIUSSTR.

BARON

LAMBERTSTR.

E TTERBEEKSESTEENW

EG

ST.-G

EERT

RUID

ESTR

.

TOREKENSTR.

CARRE

VANNOT

BLOK

RUE DE PASCALE STR.

RUE VAN

W.DE

ZWIJGERSTR.

R

STEVINSTR.JOZEF II-STRAAT

STEENW

EG

OP WAVER

OUDERG

EMLAAN

BELLIARDSTRAAT

GALLIERSLAAN

NERVIERSLAAN

GEN. LEMANSTRAAT BOONE STR.R.DOYEN/DEKEN

WAVERSE STEENWEG

BELLIARDSTRAAT

STR.M

EURICE

PLATANENSTRAAT

KONINGSV

ELDSTR

AAT

KOLONEL VANGELESTRAAT

STEENWEG

OP WAVER

OUDERG

EMLAAN

WAVERSE STEENWEG

GRO

OTH

ERTO

GST

RAAT

KLOKTORENSTR.

ST.-PIETERS-STWG.

RUEA.

KORTENBERGLAAN

WET

EN-

SCHA

PSST

R.

NIJV

ERHE

IDS-

STR.

MAR

IAVA

NBO

URGO

NDIES

TR.

J. DE LALAING-STR.

HAN

DELS

-ST

R.

TRIER

STRA

AT

AARL

ENST

R.

MONTOYERSTRAAT

RUE GUIMARD STR.

LAMBERMONTRUE

STR.

REG

ENTL

AAN

HAN

DELS

STRA

AT

AARL

ENST

RAAT

SQ. D

EM

EEUS

SQ.

SQ. D

EM

EEUS

SQ. DE MEEUS

SQ.

HERT

OG

STRA

AT

HERTOG

STRAAT

EDIN

BURG

STR.

ATHENEUMSTR.

SOLV

AY

ERNE

STST

R.

VRED

ESTR

.

ST.-BONIFAASSTR.

MARSVELDSTRAAT

HOORNESTR.R. DE

HORNES

GRAY

STRA

AT

KROONLAAN

BOUR

E.

STR.R

UE

STR.

MAJ

. R. D

UBRE

UCQ

STR.

RUE

ANOULRUE

STR.

KRIBBESTR.

J.BOUILLON

RUESTR.

NAP

ELSS

TRAA

T

LONDENSTRAAT

ELZA

S-LO

THAR

ING

ENST

RAAT

RUE DE

DUBL

INST

RAAT

RUE CAROLYSTR.

L ANGLEVENSTR.

ESPLANADEST

R.

RUE VANDENBROECKSTRAAT

RUE

PARNASSUSSTRAAT

WIE

RTZS

TRAA

T

FLEURUS

STR.R. DE

PARIJSSTRAAT

PL. DE LONDRESLONDENPL.

WAAIEN

BERGSTRAAT

PARNASSU

S-

GAARDE

TWEEBRUG

GEN

STR.

KASTEELSTR.

LIEDENSTR.AMBACHTS-

VISV

IJVER

STRA

AT

MORGENLANDSTRAAT

LUXEMBURGSTR.

LIMAUGE

STR.

FRO

ISSA

RTST

RAAT RUE

DEM

OT

STRAAT

VIJV

ERS-

GAAR

DEW

EID

E GANG

ERNESTRUE

HAVAUXSTR.

RUE

BREY

DEL S

TR.

TULP R.

DU

CONSEIL

PHILIPPE BAUCQSTR.

ST.-PIETERSSTEENWEG

VANAASTR.

SQ. DECHATELAILLON

PLAGESQ.

AV. D

ELA

CHAS

SE

JACH

TLAA

N

KOLLEBLO

EMENSTRAAT

CHARL

EMAGNE

RUEDUNO

YER

SQ. FORTE DEI

MARMI SQ.

CH. D'IXELLES

RUE BELLIARDAVEN

UEDE

SAR

TS

RUE

DELA

SCIEN

CE

RUE D

EL'I

NDUS

TRIE

BOUR

GOGN

E

R.M

ARIE

DE

RUE DE

STRAAT

R. JACQUES DE LALAING

RUE

DUCO

MM

ERCE

TREV

ES

RUE

DE

RUE D

'ARL

ON

RUEMONTOYER

RUEZINNERSTR.

RUE

DUC

RUEDUCA

LE

AVEN

UEDE

SAR

TS

RUE

D'AR

LON

RUE D

E TRE

VESR.

DEL'I

NDUS

TRIE

RUE BELLIARD

SQ.FRERE-ORBAN

SQ.

RUE BELLIARD

CH. DE

WAVRECH

.DE WAVRE

AV. M

ARN

IX

R.D'

EDIM

BOUR

G

R. DE L'ATHENEE

RUE

DEN

APLE

SR.

DELA

PAIX

ST.-BONIFACE

R. LONGUE VIE

R. DU CHAMP DE MARS

D'EGMONTRUESTR.

CHAUSSEE DE WAVRE

AV. JOHN KENNEDY LN.

AV. DES GAULOIS

AVENUE DES NERVIENS

RUE GEN. LEMAN

R. DUCLOCHER CHAUSSEE ST.-PIERRE

PL.VAN MEYEL

PL.

RUE DES PLATANES RUAN

DAST

R.

R.DU

ACACIASPLEINPLACE DES ACACIAS

RUE CHAMP DU RO

I

RUE COLONEL VAN GELE

LOUIS

T ITZ

RUE

R. L.HAP

STR.

RUE LOUIS HAP STRAAT

CHAUSSEE ST.-PIERRE STR.

RUE DE L'ORIENT

RUEW

AYENBERG

RUE D'ID

ALIESTR

.

RUEDU PARNASSE

RUE

FRO

ISSA

RT

RUE

WIER

TZ

RUE DU LUXEMBOURG

ETAN

GS

CLO

SDE

S

R. DUTRONE

PL.JOURDAN

PL.ESPACE

L. SEDAR SENGHORPLEIN

JARDINFELIXHAP

RUE

GRAY

PL.R. BLYCKAERTS

PL.

PL. JEAN REY

PL.

LUXEMBURG-PL.

PL. DU LUXEMBOURG

SQ. DE LARESIDENCE

RESIDENTIESQ.

R. D

U RE

MOR

QUEU

RST

OOM

-SL

EPER

SSTR

.

RUE MONTOYERSTR.

RUE D

'AR

DENN

EST

R.

CLOS DU

PARNASSE

AV. DE LACOURONNE

RUEDE

VENISE

R. D. DEUXPO

NTS

R. D.ARTISANS

R. D.CHATEAU

CITE

JOURDAN

WIJK

RUE J

. VAN

VOLSEM

R.DE

HAERN

ESTR.

R.DU

GRA

ND

DUC

IMP. D

U PRE

J. MALOU

AV.

R. GEN. CAPIAUMO

NT STR.

RUE DE

LATU

LIPE

RUE DE LONDRES

RUE

D'AL

SACE

-LO

RRAI

NE

R.DE L'E

SPLANADE

RUE DE PARIS

R. D.L.CRECHE

RUE JOSEPH II

TOULOUSE

CARRE

DERUYDTS

BLOK

BLD.

DURE

GEN

T

MAA

IERSS

TRAA

T

MONT DU CINQUANTENAIRE

JUBELBERG

RUE

POSS

CHIE

RST

R.

R. D

.MET

AUX

MET

ALE

NST

R.

RUE

R. K

IPS

STR.

RUE

DEKENS

STR.

R. D.

L. CO

NFIANCE

VERT

ROUW

EN-

STR.

RUE

SNEESSENS

STR.

RUE

P. BE

NO

ITST

R.

AV. D

UM

AELB

EEK

LN.

RUE

GRAY

STR

.

RUEG

EN. HEN

RY

WERYSTR.

PL. H. CONSCIENCE

PL

RUE

JENN

ER

STR.

R.DE LA

CROIX

ELYSEESR. DES

CHAMPS

RUE DE LA LOI

RUE DE LA LOI

RUE

MUR

ILLO

RUEWAPPERS-STR.

RUEREMBRANDTSTR.

ROND-POINTR. SCHUMAN-

PLEIN

G. C.ELZENHOF

C.C.

N.D. IMMACULEEO.L.V. ONBEVLEKT

INST. ALBERT I &REINE

ELISABETH

INST. ALBERT I &KONINGINELISABETH

COMPAGNIEYVAN BAUDOINLESLIE BUNTON

THEATREVARIA

STICHTING EN MUSEUMR. CARCAN

FONDATION EN MUSEER. CARCAN

CENTRE HOSPITALIERVERPLEGINGSCENTRUM

BARON LAMBERT

CLINIQUESANATIA

EGLISEORTHODOXE

RUSSE

EGLISEORTHODOXE

GRECQUE

ORATOIREST-JEAN EVANGELISTE

PARCLEOPOLD

PARK

JOURDAN

IXELLES

ELSENE

BRUSSEL

BRUXELLES

ETTERBEEK

MUS. VOOR SCHONE KUNSTEN

VAN ELSENEMUSEE DES

BEAUX-ARTS D'IXELLES

ACAD. DESARTS ET METIERS

JUBELPARK

PARC DU CINQUANTENAIRE

EUROPESE WIJKQUARTIER EUROPEEN

INFO POINT

EUROPESE WIJKQUARTIER EUROPEEN

MUSEUM DES SCIENCES NATURELLES

MUSEUM VOOR NATUURWETENSCHAPPEN

WIERTZMUSEUMMUSÉE WIERTZ

BIBLIOTHEQUESOLVAY

BIBLIOTHEEK

CONCERT NOBLE MUSEUM VAN HET LEGER

EN DE KRIJGSKUNDE

MUSÉE DE L'ARMÉEET D' HISTOIRE MILITAIRE

MOSKEEGRANDE MOSQUÉE

TEMPEL VAN HORTAPAVILLON HORTA

ST.-ALIXST.-ALEXIS

ST.-BONIFAAS

ST.-BONIFACE

ST.-JOZEF

RAAD VAN STATE

EUROPEES PARLEMENT

EUROPESE RAAD

BERLAYMONTE.U.

LEOPOLDSWIJK

ST.-JOSEPH

CONSEIL D' ETAT

PARLEMENT EUROPÉEN

CONSEIL EUROPÉEN

BREYDEL

CENTREBORSCHETTE

CENTRUM

U.E.BERLAIMONT

QUARTIER LÉOPOLD

ERASMUS-HOGESCHOOL

PALEIS DER AKADEMIËN

PARKTHEATER

PALAIS DES ACADEMIES

KON. MILITARE SCHOOL

ECOLE ROYALE MILITAIRE

KON. MUSEA VOOR KUNST EN GESCHIEDENIS

AUTOWORLD

TRIOMFBOOG

MUSÉES ROYAUX D'ART ET D'HISTOIRE

INST. ST.-JOSEPH

ARCADE DU CINQUANTENAIRE

INST. ST.-BONIFACE

C.C.ESPACE SENGHOR

JARDIN DE LA VALLEE DU MAELBEEKMAALBEEKDALHOF

MUS.CAMILLE

LEMONNIERMUS.

THEATRE DURES. PALACE

GAREBRUXELLES-

LUXEMBOURG

GARE SCHUMANSTATION

STATIONBRUSSEL-LUXEMBURG

(1/7.500)0 150 m

© De Rouck Geocart - a brand of De Rouck Geomatics Head office : Av. du Château Jaco, 1- 1410 Waterloo

Registered offices : Sint-Niklaas & WaterlooTel. 03/760 14 60 - 03/760 15 29

mail: carto@derouckgeocart.com Site : www.derouckgeocart.com

(0512)

intro De wandeling begint in het leopoldpark, dat als een scheiding tussen de europese wijk en etterbeek ligt. Je vindt er heel wat gebouwen die iets te maken hebben (gehad) met de wetenschap, onder meer de Solvaybibliotheek, een pareltje van art nouveau, en het natuurhistorisch Museum, met de we-reldberoemde dino’s. zeker een zijsprong en bezoek waard, als je de tijd hebt. Je volgt een stuk de waversesteenweg, de oud-ste weg van etterbeek, komt langs het felix happark, en langs het oudste – in barokke stijl – gebouw van etterbeek. Je kan uit eerste hand zien hoe de ‘gentrificatie’ langzaam aan terrein wint, maar aan het Jourdanplein een halt wordt toegeroepen. leopold Village ten slotte, is een groot wooncomplex dat luxe-appartementen, een hotel en meer dan 1500m² winkelcomplex met elkaar verenigt.

Doe-het-zelf wanDeling Dorp naast Europa

2

INFO

pLan © De Rouck geocart

1

32

4

5

6

7

8

9

am

au

al

an

ao

ap

A12ANTWERPEN

E411NAMEN

E19ANTWERPEN

E40LEUVEN

E40GENT

OOSTENDE

E19PARIJS

Jette

Ganshoren

St.-AgathaBerchem

St.-Jans Molenbeek

Koekelberg

Vorst

Ukkel

Anderlecht

EvereSchaarbeek

St.-Joost-ten-Node

St.-LambrechtsWoluwe

Etterbeek

Oudergem

Elsene

Watermaal-Bosvoorde

St.-PietersWoluwe

Brussel-Stad

St.-Gillis

BRUSSELNATIONALE

LUCHTHAVEN

Deze wandeling begint voor de hoofdingang van het Leopoldpark langs het benedenstuk van de Belliardstraat. Metro en treinhalte Schuman ligt hier het kortste bij. Als je boven-komt aan de halte, neem je aan het rondpunt de Froissartstraat, die je naar beneden afwandelt tot aan de kruising met de Beliardstraat. Sla rechtsaf, en je ziet de ingang al van ver.

Dat is de ingang tussen de twee paviljoenen met leeuwenkopjes op de hoeken waarop ‘Jardin Royal de zoologie’ vermeld staat.

Wandel door de ingang tot bij de bordjes ‘Bibliothèque Solvay’ en ‘Museum’. Links voor je zie je de vijver van het park.

ooit liep hier de Maalbeek in openlucht. De beek ontspringt naast de ter Ka-merenabdij in elsene en mondt uit in de zenne in Schaarbeek. ze telde een veertigtal vijvers waar vooral vis werd gekweekt. Vanaf 1855 werd de Maalbeek overwelfd en werden de meeste vijvers gedempt, behalve o.a. deze in het le-opoldpark. het huidige landschapspark werd rond 1850 aangelegd door alp-honse Balat en louis fuchs. het moest een soort pretpark worden met een die-ren- en plantentuin voor de rijke inwoners van de leopoldwijk. De dierentuin had alvast geen wetenschappelijke pretenties. witte en bruine beren hokten samen. gemzen, gazellen en herten liepen er rond in een ‘zwitsers’ landschap met chalet. Vele exotische dieren overleefden de strenge winters niet. en de giraf die had last van reuma wegens de vochtige valleigrond... in 1880 werd het boeltje opgedoekt en werd het park met de financiële steun van industrieel ernest Solvay (1838-1922) omgevormd tot een wetenschaps-park van de Université libre de Bruxelles (UlB). zo was het bakstenen gebouw recht voor je ooit het fysiologisch instituut van de universiteit.

Maar onze aandacht gaat eerst uit naar het witte gebouw aan je rechterkant:

het institut Dentaire George Eastman i 1. george eastman (1854-1932) was de oprichter van het bedrijf “fotorolletje” fotorol. Daarnaast had hij zich als mecenas gespecialiseerd in tandzorg. Brussel was één van de europese hoofdsteden die van zijn goedheid genoten. Boven de ingangsdeur zie je de wel-doener op zijn sterfbed, omringd door dankbare vrouwen en kinderen. Binnen stonden er verschillende rijen tandartsstoelen waar kinderen aan de lopende band werden behandeld. in de wachtkamer zijn de muren beschilderd met fa-bels van Jean de la fontaine om de kinderen gerust te stellen. tevergeefs. Voor velen was een bezoek aan het eastmaninstituut een traumatiserende ervaring. Vandaag herbergt het de europese Rekenkamer.het instituut is een vrij sober art decogebouw van de hand van architect Michel Polak uit 1935. neem het stenen pad rechts van het gebouw. in de zijkant van de buitentrap is een mooie, kleurrijke muurfontein met ‘moorse’ mozaïekde-coratie uitgespaard.

Volg het kasseipad in de richting van het al vermelde Fysiologisch instituut i 2, gebouwd door Jean-Jules Van Ysendijck in 1893-94.

het indrukwekkende gebouw in eclectische stijl is een van de eerste die ge-bouwd werd voor het wetenschapspark. let op de grote glaspartijen en het overvloedig en zichtbaar gebruik van ijzer alsook de sierlijke gietijzeren lantaarn-palen voor het gebouw. op de in 2010 gerestaureerde gevel prijken de namen van belangrijke wetenschappers in de fysica. in 1927 vond hier de vijfde inter-nationale Solvayconferentie voor fysica en Chemie plaats. ernest Solvay bracht er de belangrijkste wetenschappers van zijn tijd samen waaronder Max Planck, Marie Curie en albert einstein. zeventien van de negenentwintig deelnemers aan deze conferentie hebben ooit een nobelprijs gewonnen! Vandaag wordt het gebouw gebruikt door de franstalige stadsschool ‘lycée emile Jacqmain’. Voor de scholieren is het park de ideale speelplaats.

het bakstenen gebouw links is het handelsinstituut van de architecten Con-stant Bosmans en henri Vandeveld (nee, niet dé henri Vandevelde) uit 1903-

Leopoldpark

Doe-het-zelf wanDeling Dorp naast Europa

3

INFO

2 i Fysiologisch instituut

04. landgenoten werden er opgeleid tot handelsingenieur om de economische belangen van het land en zijn kolonies uit te bouwen.Het kasseipad gaat nu in dalende lijn. Wandel met de vijver i 3 links van jou tot bij een waterbekken rechts van het pad.

het park is aangelegd in de romantische engelse landschapsstijl. Dat betekent dat er maximaal gebruik werd gemaakt van het natuurlijke reliëf dat, waar no-dig, nog extra geaccentueerd werd. De oevers van de vijvers moesten glooien, bomen moesten met hun takken op dramatische manier in het water hangen en een eilandje mocht niet ontbreken. het witte gebouw rechts van het pad op de valleiflank is het Sociologisch instituut.

Wandel verder en volg bij de splitsing het kasseipad weg van de vijver tot bij de kinder-speeltuin.

het bakstenen gebouw achter de speeltuin is het gewezen anatomisch insti-tuut, eveneens ontworpen door Van Ysendijck in de periode 1893-98.

Wandel verder bergopwaarts. Kijk net voor de trappenpartij rechts even naar links.

Beneden zie je een klein bakstenen gebouwtje. De eggevoorttoren is een laat-ste 15de-eeuwse restant van het middeleeuwse domein dat dit stuk van de vallei overheerste voor de aanleg van het park.

Wandel nu de trappen op en vervolg je weg boven de kasseiweg naar rechts terwijl je de vallei beneden bewondert.

opvallend is de kronkelende kanalisatie tegen de helling. Die werd bij de recent-ste renovatie van het park aangelegd om het regenwater op te vangen en te ka-naliseren. De bedoeling is om grondverzakkingen op de steile helling te vermij-den. Bij de splitsing van het pad wijst een wegwijzer naar de solvaybibliotheek i 4 rechts. Dit pareltje van art nouveau bevindt zich in het al vermelde Socio-logisch instituut en is van de hand van het duo Bosmans-Vandeveld uit 1901-02. Vandaag huisvest het gebouw de organisatie ‘la Maison de l’europe’, die het verhuurt voor officiële aangelegenheden en bijeenkomsten met bedrijven en politici en aan culturele verenigingen voor concerten, lezingen, cd-opnames,...

Volg nu de wegwijzer ‘Museum’. Bij de splitsing sla je linksaf om dan bijna onmiddellijk door de doorgang in de omheining te wandelen. Stap onder een grote, overhangende boom over het aarden pad tussen twee begroeide omheiningen tot deze begroeiing op-houdt en je een vrij zicht hebt op de gebouwen aan beide zijden van het pad.

De gebouwen links maken deel uit van het museum voor natuurweten-schappen i 5. De dwarse, gele vleugel is een oud kloostergebouw van archi-tect Beyaert uit 1860. De vleugel recht voor je werd in 1891-95 gebouwd door architect emile Janlet voor de wereldberoemde collectie iguanodons. enkele opmerkzame mijnwerkers haalden in 1866 het wereldnieuws toen zij bij Bernis-sart in henegouwen toevallig een schat aan fossielen ontdekten. Daaronder be-vonden zich negenentwintig volledige skeletten van iguanodons van 140 à 115 miljoen jaar oud. Deze dinosaurussoort is de publiekstrekker van het museum. De zaal werd in 2004-2007 volledig gerenoveerd en de iguanodons kregen een nieuwe, meer wetenschappelijk verantwoorde opstelling. Daarnaast gaat het museum ook prat op andere topcollecties, zoals de indrukwekkende walvis-skeletten.

Draai je om voor een surrealistisch zicht.

een bakstenen huis i 6 wordt overschaduwd door de mastodont van het eu-ropees Parlement. het is de gewezen directeurswoning van de plantenafdeling van het park, Jean linden. Rechts zie je zijn borstbeeld. hij was ook de oprich-ter van deze afdeling van het park, die zich hier van 1853 tot 1877 bevond en

Doe-het-zelf wanDeling Dorp naast Europa

4

INFO

4 i solvaybibliotheek © BitC

5 i Galerij van de Dinosauriërs © Museum voor natuurwetenschappen

5 i museum voor natuurwetenschappen

ernstiger werd gerund dan de zoo. gezien de moeilijkheden van de zoo, richtte hij in 1868 de onafhankelijke instelling ‘l’horticulture internationale’ op die een groot succes kende bij verzamelaars uit de hele wereld. Vandaag herbergt de woning onder andere de kinderbewaarplaats van het natuurwetenschappen-museum.

Wandel verder. Aarde wordt weer kassei en leidt je naar de uitgang van het park. Volg de straat naar links. Enkele meters verder in deze Vautierstraat zie je aan de overzijde van de straat de ingang van het wiertzmuseum i 7. Wandel gerust even binnen als de poort openstaat.

antoine wiertz (1806-1865) was zeker geen onverdienstelijk schilder. Maar een nieuwe Rubens, zoals hij zichzelf inschatte, was hij niet. zijn ego was zo groot als sommige van zijn doeken. Dat volstond om de overheden van het jonge België zo te overweldigen dat de Staat voor hem dit atelier betaalde. een uniek feit voor die tijd. het subsidiëren van kunstenaars door de overheid dateert pas van veel later. na de dood van wiertz werd zijn atelier het wiertz-museum. hendrik Conscience werd benoemd tot conservator van het, toen en nu, weinig bezochte museum. een rustig postje met veel tijd om te schrijven. Beschouw dit gerust als een indirecte vorm van subsi diëring.

Blijf de Vautierstraat bergopwaarts volgen.

De gebouwen links van de straat werden in de jaren 1950 ontworpen door lucien De Vestel en horen ook bij het Museum voor natuurwetenschappen. Voor de ingang van het museum zie je een kopie van een iguanodon.

Volg de Vautierstraat langs de 19de-eeuwse eclectische burgerwoningen rechts van de straat. Na de bocht hebben sommige nog een mooi, romantisch voortuintje.

zeldzame getuigen van vroegere tijden toen de wijk nog niet gekannibaliseerd werd door de europese kantorenwijk. hun behoud ging niet zonder slag of stoot. Rond 1970 werden deze nog bewoonbare huizen opgekocht en opge-knapt door jonge gezinnen. Rond 1986 boden promotoren er veel geld voor. Uit vrees voor speculatie en leegstand kwamen de eigenaars, op initiatief van het wijkcomité, overeen om bij de verkoop van hun huis de omwonenden voor-rang te geven.

De Vautierstraat mondt uit in de Waversesteenweg. Volg die links in dalende richting.

De straat is vrij smal, kronkelig en heeft een sobere, sombere en voorname-lijk neoclassicistische bebouwing. De waversesteenweg is een van de oudste wegen van het gewest. het is ook een van de langste en verbond Brussel met oudergem en waver. aan het begin van de 18de eeuw werd de weg gemoder-niseerd tot een steenweg. eens beneden kruist de steenweg de Maalbeeklaan. hier liep de steenweg des-tijds langs een van de vele Maalbeekvijvers, die ongeveer op de plek van het Forte dei marmiplein i 8 rechts van je lag. De naam verwijst naar de itali-aanse zustergemeente van etterbeek. De vijver werd in het midden van de 19de eeuw samen met de overwelving van de beek gedempt.na de afgeleefde waversesteenweg zijn de gebouwen rond je plots van re-cente makelij. De steenweg vervolgt zijn weg onder de autovrije doorgang aan je linkerzijde. Deze vormt een overbrugging tussen gerenoveerde gebouwen uit 1987 en een nieuwe constructie uit 1981. hij is opgevat als een soort moderne toegangspoort tot de gemeente etterbeek en leidt naar het Jourdanplein waar-over later meer. Dit project was een initiatief van de gemeente en vormde het begin van de renovatie van de Jourdanwijk.

Steek het zebrapad — en in gedachten de Maalbeek — over en wandel rechtdoor de Vijverstraat in. Neem na het volgende zebrapad links de autovrije Vijvergaarde. Let op de interessante, licht surrealistische hoog-laagcontrasten links. Het pad mondt uit op — al-

Doe-het-zelf wanDeling Dorp naast Europa

5

INFO

Vautierstraat

5 i museum voor natuurwetenschappen

6 i Europees parlement

weer — de Waversesteenweg. Sla deze rechts in. In dit stuk van de steenweg zijn vooral woningen, winkels en kleine ondernemingen gevestigd.Wandel recht door het parkje met speeltuigen. Daar vervolgt de Waversesteenweg zijn weg. Na nr. 508 neem je links de doorgang naar het jean-Felix happark i 9. Wandel het park in, rechtdoor tot op het kiezelpad onder de grote Tulpenboom. Rechts strekt zich het park uit.

in 1804 kocht albert hap, burgemeester van etterbeek, hier een 16de-eeuws kasteeltje met een lap grond van drie hectare. latere generaties hap braken het te vochtige kasteeltje af en trokken langs de waversesteenweg de neoclas-sicistische woning achter jou uit 1859 op. Daarnaast kwamen er ook een kiosk en paardenstallen die later verbouwd werden tot een oranjerie (het bakstenen gebouw rechts). het was Jean-felix hap, de vierde generatie, die de tuin om-vormde tot een landschapspark, het openstelde voor het publiek en na zijn dood in 1988 het geheel aan de gemeente schonk. Dit stuk van het park is het meest landschappelijke.

Volg het kiezelpad dat naar een vijver leidt.

Bordjes langs het pad geven je uitleg over de belangrijkste bomen en planten. De vijver haalt zijn water uit de bron van de Broebelaar (je ziet en hoort het water opborrelen uit een kleine rotspartij bij de rechteroever). De eerste hap, die brouwer van beroep was, gebruikte het water voor zijn brouwerij. nog ver-der terug in de tijd, in de 17de eeuw, werd de bron gekocht door de stad Brussel die het water meer dan twee kilometer verder afleidde naar Sint-Joost. Daar werd het met een revolutionaire hydraulische machine opgepompt uit de Maal-beekvallei en over de stadswallen geleid tot in het centrum om daar bijna twee eeuwen lang de fonteinen van het warandepark te voeden. naast de vijver zie je ook de restanten van het middeleeuwse kasteeltje. in 2000 werd de vijver heraangelegd door leefmilieu Brussel en werd het park beschermd.

Volg het pad links om de vijver. Neem bij de kiosk het pad links. Dat leidt je door een kleine, ecologische en didactische tuin die ook in 2000 werd aangelegd. Voorbij een hek sta je plots voor een groot gebouw dat lijkt op een cottage.

Deze doorgang naar het park werd pas in 2005 gecreëerd. het gebouw, dat gelegen is in het bouwblok, maakt deel uit van een geheel van vier woningen in eclectische en art nouveaustijl (1905, henri Vaes) langs de oudergemlaan. het heeft een onderbouw in hardsteen, terwijl de bovenbouw bestaat uit pseu-dovakwerk en een beglaasde erker. het huisvest vandaag de nederlandstalige openbare Bibliotheek van etterbeek.

Verlaat het park via het kasseipad dat je naar de Oudergemlaan brengt.

Deze laan werd in 1853 aangelegd om de wetstraat te verbinden met de Ko-ninklijke Jachtwijk. De helft van de tuin van de familie hap moest er daarbij aan geloven.

Wandel naar links en neem dan de eerste straat links.

De louis hapstraat loopt gedeeltelijk langs het happark. ze biedt een mooie staalkaart van doorsneewoningen uit de belle epoque en het interbellum. een aantal gevels zijn begroeid, wat de straat een landelijk karakter geeft. nr. 75 is een typische neo-Vlaamse-renaissancewoning. De twee burgerwoningen op nrs. 49-51 zijn van de Joseph Diongre uit 1908, drie decennia voor hij het fla-geygebouw realiseerde.De straat die de waversesteenweg met het Sint-Pietersplein verbindt, werd in 1893 aangelegd op het ‘Broebelaerspad’, dat langs de Broebelaar liep. ze kreeg de naam van de vorige burgemeester. omdat de straat langs de gronden van de familie hap lag, werd ze vermoedelijk aangelegd uit speculatieve overwegin-

Doe-het-zelf wanDeling Dorp naast Europa

6

INFO

9 i jean Felix happark

gen. De sympathieke naam van de verdwenen beek leeft voort in het actieve wijkcomité Broebel’air. wijkactie is hier trouwens traditie. in 1995 realiseerden de bewoners van deze straat een heus boek ‘louis hap. het verhaal van een straat’. hapbewoners verwoordden er hun verhaal, literair en meertalig, bijge-staan door gerenommeerde auteurs uit beide taalgebieden.

Volg de Louis Hapstraat. Neem de tweede straat rechts, de Metalenstraat, die eindigt in de Sint-Pieterssteenweg. Sla links af. Bijna onmiddellijk sta je voor een uit de rooilijn springend, lager gebouw met barokke gevel i au.

het is het oudste, nog bewaarde gebouw van de gemeente etterbeek. het dateert uit 1680 en was verbonden aan ‘de Baronie’, een belangrijk pachthof. in 1673 kreeg de gemeente van de Spaanse koning Karel ii het statuut van baronie. Vanaf die periode deed het dienst als tijdelijk verblijf van de baronnen van etter-beek. De gemeente ontwikkelde zich langs deze twee kilometer lange, smalle Sint-Pieterssteenweg. De huidige rooilijn dateert uit 1871. Doel van dit plan was om de gemeente etterbeek te verstedelijken. Maar door de talrijke bestaande woningen die de rooilijn niet volgden, zou het tracé pas in 1890 worden aange-past. Daarbij werd het toegangsgebouw van ‘de Baronie’ afgebroken. Voor het overige wordt het ietwat grauwe straatbeeld beheerst door neoclassicistische panden, waarvan sommige nog met een winkelpui.

Vervolg de Sint-Pieterssteenweg die uitmondt op het ene uiteinde van het Jourdanplein.

het eerste dat opvalt, is de prominente plaats van de frituur maison antoine i al op het plein en de waarschijnlijk lange rij wachtenden. Dit is dan ook een van de meest bekende frituren van Brussel. wat je daarentegen niet kan ver-moeden, is de watercollector onder het plein. Daar vloeit het water samen dat bij hevige regenval van de versteende hellingen van de vallei stroomt, wanhopig op zoek naar de weggestopte Maalbeek. na 1981 werd het plein en de rest van de wijk heraangelegd als alternatief voor een nooit gerealiseerde snelweg in Maalbeekvallei. ook de woningen en handelsruimten werden vernieuwd. het plein zelf ligt in de vuurlinie van de oprukkende europese kantorenwijk en de daarmee gepaard gaande veeltalige ‘gentrificatie’. Dat is het fenomeen waarbij een wat verwaarloosd stadsdeel verandert in een buurt waar steeds meer nieuwkomers komen wonen of een zaak uitbaten. Dankzij de nieuwkomers wordt de buurt gerenoveerd en opge-waardeerd. Keerzijde van de medaille is dat de oorspronkelijke bewoners door de stijgende huurprijzen de buurt vaak moeten verlaten en buurtwinkels plaats moeten ruimen voor hippere handelszaken. Desondanks slaagt het plein erin zijn dorpssfeer nog enigszins te bewaren. Met dank aan frituur antoine.

het terrein waarop het sofitelhotel i am staat, aan de overzijde van het plein, is jarenlang de inzet geweest van een strijd tegen machtige bouwpromotoren. in 1968 bepaalde een nieuw bestemmingsplan dat ook aan deze kant van de Belliardstraat hoge kantoorgebouwen mochten komen. Speculanten kochten massaal gebouwen op en lieten ze verkrotten. Krakers bezetten de panden. in 1979 werd een vergunning uitgereikt voor het Borschette Congrescentrum, een conferentiecentrum van de europese Commissie. ter compensatie werden 64 sociale woningen beloofd op de hoek waar nu het hotel staat. Die zijn er echter nooit gekomen.

wens je hier te stoppen en terug te keren, dan heb je volgende keuzes:

De froissartstraat rechts van het Sofitel leidt naar het Schumanplein waar zich het gelijknamige metrostation bevindt.

wens je naar het beginpunt van de wandeling terug te keren, neem dan links van het hotel de ingang van het leopoldpark. De paden langs de vijver leiden je naar het beginpunt.

Doe-het-zelf wanDeling Dorp naast Europa

7

INFO

al i Frituur maison antoine

al i Frituur maison antoine

wens je nog een dik kwartier te wandelen? Neem dan rechts voorbij Maison Antoine en aan het andere uiteinde van het plein de Hoornstraat.

Mogelijk maakte deze straat deel uit van de vroegere ‘Prince wege’, die de aartshertogen albrecht en isabella lieten aanleggen als verbindingsweg tussen het Koudenbergpaleis en hun residentie in tervuren. De naam zelf verwijst waarschijnlijk naar de graaf van hoorne, die in 1568 samen met egmont ont-hoofd werd op de grote Markt van Brussel. in het midden van de 19de eeuw was de hoornstraat een van de weinige geplaveide straten in etterbeek. De aanwezigheid van enkele herenhuizen zal daar niet vreemd aan geweest zijn. achter de lange muur rechts bevindt zich een overwelfd waterreservoir i

an van de Brusselse watermaatschappij Vivaqua. het is het op een na oudste van het gewest (1877) en vangt grondwater van het ter Kamerenbos en het zoniënwoud op. De capaciteit bedraagt 18.000 m³.

Neem de tweede straat links.

De J.a. De Motstraat is een schizofreen geval. De linkerstraatzijde toont een doorsnee dorpsstraat met woningen uit verschillende periodes (van de jaren 1870 tot de jaren 1930). De andere straatzijde wordt gedomineerd door twee kantoorgebouwen die gebruikt worden door de europese Commissie. ze staan symbool voor de oprukkende kantorenwijk die het oude etterbeek probeert weg te drukken. De straat werd aangelegd omstreeks 1870 en volgt het tracé van de oude weg, een van de oudste paden van de gemeente, tussen de hoornstraat en de huidige etterbeeksesteenweg. De straatnaam verwijst naar Jean andré De Mot, eigenaar van de gronden die langs de straat lagen en vader van emile De Mot, burgemeester van Brussel van 1899 tot 1909.

wandel de De Motstraat af tot bij nummer 29-31 i ao. het contrast tussen beide straatzijden is hier nog opvallender. De weidegang, het smalle, doodlo-pende kasseistraatje, en de lage huisjes met zadeldak op het einde ervan voeren je met de teletijdmachine terug naar het landelijke etterbeek van het begin van de 19de eeuw. enkel een landbouwer met tractor ontbreekt nog.Maar terug naar de realiteit. Vervolg de De Motstraat tot op het einde in de Belliardstraat. neem deze links tot bij de hoek met de froissartstraat. De froissartstraat heeft op enkele tientallen jaren tijd verschillende gedaantever-wisselingen ondergaan. oorspronkelijk was het een eind-19de-eeuwse uitbrei-ding van de leopoldwijk. Vanaf het interbellum vertrok de burgerij om plaats te maken voor een minder kapitaalkrachtige bevolking waaronder nogal wat kun-stenaars. Mensen die weinig in de pap te brokken hadden zodra er sprake was van de bouw van het hoofdkwartier van de europese Raad van Ministers eind jaren 1980. Dat is de monumentale roze-marmeren zijgevel hogerop de frois-sartstraat. Promotoren hadden het ook gemunt op het lager gelegen woonblok. De laatste ‘lastige’ bewoners werden weggepest maar de afbraakvergunning voor de huizen langs de froissartstraat sleepte aan. De andere huizen van het woonblok werden afgebroken, terwijl ze de huizen aan de froissartstraat doel-bewust lieten verkommeren. op enkele jaren tijd verwerd het geheel tot een stadsjungle met ruïnes, en dat op enkele meters van de prestigieuze europese instellingen. Pas in 2009 werd gestart met de bouw van het huidige woon- en hotelproject leopold Village. enkel het hoekhuis op de tegenovergestelde hoek heeft het min of meer overleefd.

Vervolg de Belliardstraat tot nr. 161.

het huizenblok aan deze kant van de straat is ook nieuw en het resultaat van jarenlange leegstand. het huidige geheel beslaat een honderdtal appartementen op de zonnigste plaatsen en kleine handelszaken op het gelijkvloers. het bin-

Doe-het-zelf wanDeling Dorp naast Europa

8

INFO

schizofrene straat

weidegang

nengebied wordt ingenomen door kantoren en een tuin. enkele beschermde gebouwen hebben de kaalslag miraculeus overleefd. het neo-renaissancehuis op nr. 161 met zijn gebeeldhouwde wulpse ‘watertaferelen’ op de erker was het geboortehuis van beeldhouwer Julien Dillens. het beeld van de stervende everard t’serclaes op de grote Markt is zijn bekendste werk. een andere op-merkelijke overlever is Puzzle Passion op nr. 143, een winkel met een grote collectie puzzels in alle maten en gewichten.

het al vermelde Leopold Village i ap aan de overzijde bestaat uit drie ge-bouwen met 108 luxeappartementen, een hotel met 150 kamers en 1500m² handelszaken. het geheel van architect Pierre Blondel oogt gevarieerd en ver-rassend hedendaags voor deze buurt.

ook hier heb je de keuze om de wandeling af te ronden:Je wandelt de Belliardstraat verder af tot bij het vertrekpunt van de wandeling.Ben je liefhebber van een maximale beleving, steek dan de Belliardstraat over en neem de houten trap die je doorheen het leopold Village leidt. aan het andere uiteinde volg je de straten bergopwaarts. Die brengen je naar het Schumanplein met zijn metro- & treinstation.

Doe-het-zelf wanDeling Dorp naast Europa

9

INFO

goesting in meer Brussel? op www.uitinBrussel.be vind je naast een pak gratis downloadbare doe-het-zelf wandelingen ook de volledige cultuur- en vrijetijdsagenda van Brussel en een pak tips om de stad te ontdekken. uitinBrussel is een initiatief van Muntpunt.

uitinBrussel i 0800 13 700 i info@uitinbrussel.be i www.uitinbrussel.be i www.muntpunt.be

Voor deze wandellussen deed UitinBrussel een beroep op de gidsenvereniging Brukselbinnenstebuiten. De gidsen van Brukselbinnenstebuiten tonen je de stad te voet, per bus of met de tram. Daarbij vertrekken ze steeds van de stedelijke realiteit, de vele tegenstellingen, uitersten en mogelijkheden van de stad. Bruksel keert de hoofdstad binnenstenbuiten en heeft aandacht voor kleine gevoeligheden. Brukselgidsen praten dus niet vrijblijvend, ze houden van hun stad en die liefde geven ze je graag mee.

andere wandelingen in deze reeks:Maak kennis met volksbuurten zoals de Marollen of oud-Molenbeek, de europese instellingen in de leopoldwijk of de tgV aan ’t zuid. luister naar boeiende verhalen over 19de-eeuwse grandeur onder leopold ii, de streling van de art nouveau bij de squares, of de charme van stedelijke parken. Maar hoor ook confronterende verhalen over sociale, politieke en economi-sche achtergronden en mechanismen.

Brukselbinnenstebuiten i 02 218 38 78 i bruksel@skynet.be i www.brukselbinnenstebuiten.be

eerste publicatiedatum: 17/11/2010 i herwerkte versie 31/07/2012alle foto’s vallen onder het copyright van Muntpunt, tenzij anders vermeld onder de foto.

een initiatief van Muntpunt met de steun van de Vlaamse overheid en Vlaamse gemeenschapscommissie

INFO

ap i Leopold Village