Docentenhandleiding ISHI, Indianenwijsheid voor de 21e eeuw

Docentenhandleiding 2 ISHI, Indianenwijsheid voor de 21e eeuw

Docentenhandleiding 3 ISHI, Indianenwijsheid voor de 21e eeuw

Inhoudsopgave

Voorwoord 4

Informatie voor de leerkracht 5

Over Het Filiaal theatermakers 5 Korte inhoud van de voorstelling 5 Lesmateriaal 5

Ter voorbereiding 6

1. Introductie 6 2. Mijn wereld 7 3. Naar het theater gaan 9

Na de voorstelling 10

4. Nabespreking voorstelling 10 5. Acties om beter om te gaan met onze aarde 12 6. Lessuggesties 13

Nawoord 14

Docentenhandleiding 4 ISHI, Indianenwijsheid voor de 21e eeuw

Postbus 1357

3500 BJ Utrecht

T 030 2734956

nina@hetfiliaal.nl

Voorwoord

Binnenkort bezoek je met jouw klas de voorstelling ISHI,

Indianenwijsheid voor de 21e eeuw.

De belangrijkste redenen voor het aanbieden van dit lespakket zijn:

• het wekken van de nieuwsgierigheid bij de kinderen voor wat er

komen gaat.

• het plezier waarmee kinderen naar de voorstelling kijken en luisteren

vergroten.

• de gezamenlijke beleving van de voorstelling bij de kinderen te

vergroten.

In dit lespakket tref je onderstaande items aan:

• Deze docentenhandleiding

• Twee posters van de voorstelling

• Een Mijn wereld boekje voor iedere leerling

• Een ‘zo helpen wij de aarde’ poster

Op onze website vind je alle filmpjes en digitale materialen waar we

naar verwijzen. Ook deze handleiding kan je daar downloaden.

Mocht je naar aanleiding van de voorstelling en/of het materiaal

vragen of opmerkingen hebben, dan horen wij dat graag.

We wensen je veel plezier met de voorbereiding!

Met vriendelijk groet,

Anne-Marie Knippels & Nina de Hondt

Docentenhandleiding 5 ISHI, Indianenwijsheid voor de 21e eeuw

Over Het Filiaal theatermakers

Het Filiaal theatermakers is een Utrechts gezelschap en maakt

voorstellingen voor families en het basisonderwijs. Onze producties reizen

nationaal en internationaal, we komen overal en zijn er voor iedereen.

Rond elke voorstelling wordt omlijstend lesmateriaal en kunsteducatieve

programma’s voor basisscholen ontwikkeld.

Korte inhoud van de voorstelling Stel je eens voor: je bent de allerlaatste overlevende van je volk. Al

jaren leef je verborgen in de wildernis. Maar ook dáár sijpelt de

moderne tijd door. Uiteindelijk lukt het je niet meer om te leven volgens

de weg van je voorvaderen. Wat doe je dan?

De makers van ISHI, Indianenwijsheid voor de 21e eeuw hebben zich

laten inspireren door een waargebeurd verhaal en door de prachtige

boeken van boswachter Peter Wohlleben en Charles Foster, winnaar

van de Ig Nobelprijs voor de biologie. Het levert hartverwarmend

muziektheater op over omgaan met elkaar en omgaan met je

omgeving. Over dieren en de natuur en over wat er gebeurd als je

nieuwsgierigheid groter is dan je angst.

Lesmateriaal

Door middel van het Mijn wereld boekje worden leerlingen uitgedaagd

om met een andere (nieuwsgierige) blik naar de wereld en de natuur

om hen heen te kijken. Na het zien van de voorstelling geven we

lessuggesties waarmee je actualiteiten rondom klimaatverandering

kan koppelen aan de voorstelling.

Informatie voor de leerkracht

Docentenhandleiding 6 ISHI, Indianenwijsheid voor de 21e eeuw

Ter voorbereiding

1. Introductie

Doel: korte kennismaking met de voorstelling ISHI en het Mijn

wereld boekje.

Benodigdheden: digibord, poster

Tijd: ±10 minuten.

Voorbereiding leerkracht:

Hang de ISHI poster op in de klas. Zet eventueel het Mijn Wereld boekje

op het digibord klaar. Deze vind je op www.hetfiliaal.nl bij ISHI tabje

kunsteducatie.

Stap 1

Bekijk met elkaar de poster. Vertel de leerlingen dat jullie binnenkort

naar deze theatervoorstelling gaan.

Stap 2

Bekijk samen de trailer. Deze zal begin februari online komen te staan.

Vertel de klas dat Filiaalvoorstellingen nooit puur uit tekst bestaan, er

komt ook vaak zang, muziek en videoprojectie bij kijken.

Stap 3

Deel de Mijn wereld boekjes uit en laat de leerlingen hun naam op de

voorkant invullen. Lees met elkaar de eerste pagina van het boekje

waarin onze regisseur vertelt waarom ze deze voorstelling is gaan

maken. Benadruk dat het verhaal van Ishi waargebeurd is. Ishi heeft

echt geleefd.

Docentenhandleiding 7 ISHI, Indianenwijsheid voor de 21e eeuw

2. Mijn wereld

Doel: Leerlingen denken na over, en omschrijven hun eigen

definitie van de natuur. Daarnaast delen en omschrijven ze

eigen natuurbelevenissen.

Kerndoel 40

Benodigdheden: Het Mijn wereld boekje

Duur: Naar eigen inzicht

Link met de voorstelling:

In de voorstelling maak je kennis met het

levensverhaal van Ishi. Voor hij contact

maakte met de moderne westerse wereld

leefde hij in de wildernis, met groot respect

voor de natuur. Indianenvolken worden ook

wel natuurvolken genoemd.

Kijktip: Schooltv Indianen, eerste inwoners

van Amerika.

Voorbereiding leerkracht Je kan leerlingen individueel in het Mijn wereld boekje laten werken. Sommige opdrachten lenen zich er goed voor om klassikaal aandacht aan te besteden. In deze docentenhandleiding vind je hiervoor suggesties.

2.1 Gezamenlijke brainstorm: Wat is natuur?

Brainstormen is een manier om zowel te leren ‘vrij’ te denken als

‘kritisch’ te denken. Ook kan het zorgen voor een creatieve omgang

met je gedachten.

1. Introduceer de vraagstelling: Wat is natuur?

2. Jullie bedenken zoveel mogelijk antwoorden.

Gebruik het digibord om de antwoorden op te verzamelen (dit kan

via een woordweb/spin).

3. Groepeer eventueel de ideeën.

4. Bespreek de verzameling ideeën en vraag door.

• Is de lucht ook natuur?

• En bergen en zeeën?

• Zijn wij mensen natuur?

• Is een hond aan een hondenlijn natuur?

Let op onderstaande aandachtspunten tijdens het brainstormen:

• Lever geen kritiek. Er is geen goed of fout.

• Gekke ideeën leveren nieuwe invalshoeken op.

• Bedenk zoveel mogelijk ideeën.

Na de brainstorm kunnen kinderen hun eigen antwoord samenstellen

en opschrijven. Benadruk dat de beschrijvingen van de natuur niet

hetzelfde hoeven te zijn. Zelfs wetenschappers zijn er niet uit wat nou

de juiste omschrijving van natuur is. Er bestaan dus vele verschillende

meningen.

Docentenhandleiding 8 ISHI, Indianenwijsheid voor de 21e eeuw

2.2 Even graven

Leerlingen schrijven hun eigen natuurherinneringen op. Help de

leerlingen door voorbeelden te geven uit jouw eigen leven.

De herinneringen en plekken kunnen jullie klassikaal of in de

tafelgroepjes met elkaar delen .

2.3 Dieren

Link met de voorstelling:

Tekst uit de voorstelling:

Als je in de natuur ineens

helemaal onverwacht

oog in oog staat

met een dier

een hert misschien

(…)

dan lijkt het of de tijd stil staat

of de natuur zijn adem inhoudt

je kijkt elkaar aan

en ziet het hele universum

in die wilde ogen

je wilde ogen zo kalm

Ook hier kan je persoonlijke voorbeelden geven ter introductie van de

opdracht. Let erop dat het gaat om ontmoetingen met wilde dieren,

niet met huisdieren.

Bij het beantwoorden van de waarom vraag kan je denken aan de

functies, eigenschappen en uiterlijke verschijningsvormen van het dier

en de plant.

2.4 De zintuigen

In het boekje staan vier pagina’s met zintuigelijke opdrachten Kijk &

Luister. Deze kunnen zowel vóór als na de voorstelling plaatsvinden.

Klassikaal of individueel.

Maak in de klas een thematafel over leven op

aarde.

Docentenhandleiding 9 ISHI, Indianenwijsheid voor de 21e eeuw

3. Naar het theater gaan

Doel: Leerlingen maken kennis met de ‘spelregels’ van een

theaterbezoek.

Kerndoel 55

Tijd: ±10 minuten

Vraag de kinderen of ze wel eens naar het theater gaan. Wat voor

voorstelling(en) hebben ze gezien? Hoe vonden ze dat?

Er zijn er een aantal spelregels waar alle bezoekers zich aan houden. Die

zijn handig om te bespreken:

• De voorstelling begint op een afgesproken tijd. Als je te laat bent,

dan mag je niet meer naar binnen.

• Jassen en tassen hang je aan de kapstok of geef je af bij de

garderobe. Soms mogen ze mee de zaal in en dan kan je je jas en

tas onder de stoel leggen.

• Tijdens de voorstelling kan je niet naar het toilet, dat stoort

namelijk. Zorg ervoor dat je van tevoren (op school) al geweest

bent.

• Mobiele telefoons moeten in het theater worden uitgezet.

• Het is in de theaterzaal niet toegestaan foto-, video opnames te

maken.

Attitude

Wie televisie is gewend zal bij theater in eerste instantie aan het

tempo moeten wennen. Er zijn geen snel gemonteerde

camerawisselingen, wel taal, spel en muziek met een eigen dynamiek.

Er kan niet gezapt worden als het beeld even verveelt en op alles

reageren stoort medekijkers. Dat kan wennen zijn, zeker voor

leerlingen zonder theaterkijkervaring. Als jij geconcentreerd kijkt, kan

een acteur zich helemaal focussen op zijn spel en gaat dus beter

spelen. Als er onrust is en in de zaal gekletst wordt, commentaar

gegeven wordt, kan de acteur zich minder goed concentreren en

wordt de voorstelling minder goed. Theater is een wisselwerking

tussen acteurs en publiek. Het publiek en de acteurs maken samen de

voorstelling. Hoe meer respect en aandacht jij als publiek aan een

voorstelling geeft, hoe beter de voorstelling wordt.

Wij vragen je in het theater per 10 kinderen één begeleider mee te

nemen en deze tussen de kinderen in te laten plaatsnemen in de

theaterzaal.

Docentenhandleiding 10 ISHI, Indianenwijsheid voor de 21e eeuw

Na de voorstelling

4. Nabespreking voorstelling

Doel: Door te reflecteren op een kunstervaring vormen

kinderen blijvende, persoonlijk en betekenisvolle herinneringen.

Praten over kunst zet aan tot vragen stellen, inleven en

verbeelding.

Kerndoel 55

Duur: 15 minuten

Gebruik de voorstellingsfoto’s op onze website om de voorstelling

weer voor de geest te halen. De reflectievragen zijn in vier categorieën

ingedeeld. Deze categorieën kun je gebruiken om een lijn in het

nagesprek te brengen, maar dat hoeft natuurlijk niet.

Docentenhandleiding 11 ISHI, Indianenwijsheid voor de 21e eeuw

1. Persoonlijke ervaring - De beleving van de kinderen.

• Wat vond je mooi?

• Wat vond je spannend?

• Waar moest je om lachen?

• Wat vond je niet leuk?

2. De voorstelling – Wat heb je gezien en gehoord?

• Wat heb je gezien? (denk aan: decor/kostuum/licht)

• Wat heb je gehoord? (denk aan: geluid/muziek)

Achtergrondinformatie over Jasmin de zangeres en componist uit Ishi:

Jasmin zingt in de voorstelling niet alleen Nederlandstalige liedjes. Er is

een liedje in Tupi-Guarani. Deze taal is een samen voegsel van meerdere

talen die in Zuid Amerika gesproken worden door de inheemse

bevolking. Als kind zong Jasmin al liedjes in deze taal, zonder precies de

betekenis ervan te weten. Jasmin laat zich graag beïnvloeden door

Braziliaans muzikanten die deze taal ook gebruiken. Er is ook een liedje

met geïmproviseerde zanglijnen (Jasmin noemt het woordeloos). Een

liedje dat je doet denken aan de verlorenheid van Ishi, die in een nieuwe

wereld komt en de taal niet begrijpt. De woorden geven hier geen

betekenis, het liedje komt rechtstreeks uit het hart. Ook is er een

Engelstalig liedje (The Journey) dat geïnspireerd is op de lange weg die

Ishi heeft afgelegd. Het liedje aan het einde (Wild Dier)

vertegenwoordigd de overweldigende natuur, met ke-koo als de echo in

het bos.

3. De Makers - Onderwerp en betekenis.

• Waar ging de voorstelling over? (let op, er bestaat geen goed/fout

antwoord, dit is voor iedereen anders.)

• Denk je dat de makers van de voorstelling een boodschap hebben

met deze voorstelling? Zouden ze ons ergens over willen laten

nadenken, of iets mee willen geven? Wat zou dat kunnen zijn?

• Heeft de voorstelling je aan het denken gezet? Of denk je nu soms

anders na over iets dan je voor het zien van de voorstelling deed?

4. De wereld - De voorstelling in de context van onze tijd.

• Waar haakt de voorstelling aan bij wat er gebeurt of gebeurd is in

de wereld om je heen?

• De opdrachten Onze Aarde & Samen staan we sterker in het Mijn

wereld boekje sluiten hier op aan.

Bespreek met de leerlingen het verschil tussen

observatie en interpretatie en dat hoewel

iedereen dezelfde voorstelling heeft gezien je

het toch allemaal anders ervaart.

Het is interessant om hierbij te bespreken welk

effect het decor, het kostuum, de muziek, etc

heeft. Waarom zouden de makers van de

voorstelling hiervoor hebben gekozen?

Docentenhandleiding 12 ISHI, Indianenwijsheid voor de 21e eeuw

5. Acties om beter om te gaan met

onze aarde

Doel: Leerlingen denken na over wat zij zelf kunnen veranderen

om milieubewuster te leven. In de klas worden de ideeën van de

kinderen zichtbaar.

Kerndoel 39

Benodigdheden: Boomposter in de klas, bladeren van de

kinderen uit het boekje geknipt.

Duur: Naar eigen inzicht

5.1 Onze Aarde

Naar aanleiding van het nagesprek kan je een

koppeling maken naar de actualiteiten rondom de

klimaatcrisis.

Op onze website vind je een jeugdjournaal

uitzending waarin de problematiek helder wordt

uitgelegd.

De leerlingen schrijven op wat ze zelf kunnen en zouden willen

veranderen. Knip de bladeren uit en plak ze op de boomposter in de

klas. Zo kan iedereen (ook ouders) zien wat er bedacht is.

Wil je als school meer doen? Eco-Schools.nl stimuleert

leerlingen om zélf activiteiten te ondernemen om de

school (verder) te verduurzamen. Zij maken

duurzaamheid bespreekbaar en brengen de school in

beweging naar een nieuwe situatie.

5.2 Samen staan we sterker

Op dit moment beginnen over de hele wereld

kinderen te protesteren.

Greta Thunberg is een 15-jarig Zweeds meisje dat

het boegbeeld lijkt te worden van een

jongerenbeweging die politici aanspreekt op het

klimaatbeleid. Op onze website vind je

(jeugdjournaal) uitzendingen waarin je

kennismaakt met Greta en andere jongeren die

hun zorgen uiten.

Wil je als leerkracht meer achtergrond informatie lees dan het Nivoz

artikel, terug te vinden op onze site.

Docentenhandleiding 13 ISHI, Indianenwijsheid voor de 21e eeuw

6. Lessuggesties

In het boekje zijn ter inspiratie onderstaande pagina’s opgenomen.

Deze kan je gebruiken om dieper in te gaan op bepaalde thema’s die

aan de voorstellingen linken.

Vormen in de natuur en kunst

In de natuur zijn veel terugkerende patronen en

vormen te vinden. Kunstenaars hebben zich daar

vaak door laten inspireren.

Denk aan zoektermen zoals: de gulden snede en

de fibonacci code.

Leren van de natuur - Biomimcry

Biomimicry is het nabootsen van ideeën uit de

natuur om menselijke problemen op te lossen.

Denk aan haakjes van klittenbollen als inspiratie

voor klittenband, en het imiteren van haaienhuid

voor snellere zwempakken.

Voor groepen 5 en 6 heeft biomimicrynl.org een

mooi lespakket ontwikkeld met vijf mogelijke

lessen.

Het verborgen leven van bomen

Peter Wohlleben heeft een boek voor kinderen

geschreven met heel veel prachtige

wetenswaardigheden over het leven van bomen.

Bomen kunnen en doen veel meer dan je zou

denken. Je kan starten met aandacht te geven

aan de jaarringen van bomen.

Docentenhandleiding 14 ISHI, Indianenwijsheid voor de 21e eeuw

Nawoord

Naast de educatie rondom onze voorstellingen ontwikkelen we ook,

i.s.m. met het onderwijs, programma’s op maat. In onze

plusprgramma’s verbinden we thema’s uit onze voorstellingen aan

reguliere vakgebieden en ontwikkelen daarvoor een lessenreeks.

Ook wordt er rond iedere voorstelling een Filiaal Lab ontwikkelt

waarin thema’s uit de voorstelling gekoppeld worden aan een

kunstdiscipline. Een Filiaal kunstdocent komt dan in de klas en gaat

met de kinderen op onderzoek.

Mocht je daar meer informatie over willen, neem dan contact met ons

op.