6 april 2011, De Reehorst te Ede

Oogst

Ria Brandt-BosmanCPS onderwijsontwikkeling

en advies

Doorlopende leerlijn rekenen-wiskunde:risicoleerlingen en interventies

Programma1. Welkom, voorstellen2. Kort: kader van deze R & D3. Presentatie van de OOGST:

Effectief reken-wiskunde onderwijs met oog voor risicoleerlingen

Vertikale doorlopende leerlijn inclusief overgang po-vo Horizontale doorlopende leerlijn: Rekengericht

onderwijs in het voortgezet onderwijs Facilitering

4. Vervolgstappen, vragen5. Afsluiting

2. Kader van R & D Doorlopende leerlijn rekenen-wiskunde

Doelen:• Richtlijnen voor docenten en coördinatoren in

po en vo om risicoleerlingen vroegtijdig op te sporen en effectieve hulp te bieden

• Voorstellen voor interventieprogramma’s in po en vo, met accent op didactische vaardigheden van de leraar/docent

Overgang po voPPON 2004: conclusie

“De vaardigheid van leerlingen op hetgebied van bewerkingen is er sinds 1987over de gehele linie sterk op achteruitgegaan. Dat geldt voor zowel optellen enaftrekken, als voor vermenigvuldigen endelen en samengestelde bewerkingen

Overgang van po naar vo Inspectierapport ‘Aansluiting voortgezetonderwijs op het basisonderwijs’ (2007):

“Scholen voor VO zijn ontevreden over deonhelderheid over het niveau van het

basisonderwijs. Er is behoefte aan normering van het eindniveau.

Maatregelen overheid Verplichte rekentoets voor pabo-studenten Kennisbasis voor tweedegraads

lerarenopleidingen Voor PO en VO: rapport ‘Over de drempels met

rekenen’- Referentieniveaus: wat en wie maar niet hoe- Referentieniveaus voor getallen, verhoudingen,

meten en meetkunde en verbanden

3. Opbrengsten van deze R&D Literatuuronderzoek• Interviews deskundigen• Uitwisselingsbijeenkomst experts met deelnemende scholen (docenten en

schoolleiders)• Kennisdeling met andere R&D’s waaronder Passende Perspectieven, SLO,

ontwikkeling van het dyscalculieprotocol, Mieke van Groenestijn HU, ontwikkeling toetsen, CvE en Cito.

• Pdf-publicatie ‘Doorlopende leerlijn rekenen-wiskunde: risicoleerlingen en interventies’- Gelderblom, Kaskens, van Rij

• Pdf-publicatie ‘Doorlopende leerlijn rekenen in het vo: zes klwaliteitskenmerken voor het vormgeven het het rekenonderwijs’ – Schölvinck

• Pdf-publicatie ‘de referentieniveaus taal en rekenen in de praktijk: het vormgeven van loorlopende leerlijnen: waarom, wat en hoe?’ Brandt, van Deelen e.a.

Effecten van de invoering van de referentieniveaus met F- en S spoor

De invoering van de referentieniveaus voor rekenen en taal geeft helderheid.

Er is onzekerheid bij scholen in het vo over de wijze waarop de rekentoets meetelt in de zak/slaagregeling

Er is bezorgdheid over niveaudaling omdat in het voortgezet onderwijs en het mbo alleen de F-niveauszijn vastgelegd in de wet

Effectief reken-wiskunde onderwijs met oog voor risicoleerlingenDenken-Delen-Uitwisselen

• Met de invoering van de referentieniveaus is er voor leerlingen die voorheen op een individuele leerlijn geplaatst werden (in het basisonderwijs) nu een leerroute op niveau 1F

Voor alle leerlingen?

Betekent dit niveauverlaging?

Effectief of niet effectief?

Stellingname als OOGST

Uitgangspunt: niet vóór groep 6individuele leerlijn

Voorwaarden:Er is effectief rekenonderwijs geboden ->de slechte resultaten van een leerling zijnniet te wijten aan kwaliteitsproblemen in hetrekenonderwijs

Kenmerken van effectief rekenonderwijs (Schölvinck, 2010)

1. Tijd en extra tijd2. Doelgericht rekenonderwijs en hoge verwachtingen3. Goed aanbod4. Effectief omgaan met verschillen (convergente

differentiatie)5. Effectieve rekeninstructie6. Monitoren van het rekenonderwijs (waaronder

vroegtijdig signaleren en reageren)

+ 1 Onderwijskundig leiderschap!

Opdracht1. Bekijk individueel de 6 elementen van effectief

rekenonderwijs voor uw school/scholen- welke elementen lopen goed?- welke elementen zijn voor verbetering vatbaar?

2. Wat doet u met dit ‘gegeven’ naar uweigen praktijk?

Wissel uit met een andere collega dan zojuist

Stappenplan omgaan met verschillen1. Goed interactief, effectief en gedifferentieerd reken-

wiskundeonderwijs2. Systematisch volgen van leerlingen met

methodengebonden en –ongebonden toetsen3. Analyseren van toetsgegevens4. Opstellen groepsplan: welke leerlingen zijn instructie-

onafhankelijk, welke leerlingen zijn instructie-afhankelijk, welke leerlingen zijn instructie-gevoelig? Wat is meest geschikte differentiatiemodel?

5. Vervolg van goed rekenonderwijs, nieuwe interventieperiode

Differentiatiemodel

Voorbereiding Start van de lesautomatiseringsoefening

Zelfstandige verwerking

Instructieonafhankelijk

e groep

Instructie en begeleide inoefening deel groep

Zelfstandige verwerking

Instructiegevoelige groep

Verlengde Instructie/begeleide

inoefening Instructieafhankelijke

groepZelfstandige verwerkingFeedback

Feedback

Afsluiting

Groot verschil in werkwijze tussen po en vo

• Dit differentiatiemodel wordt in po toegepast maar is voor docenten in het vo nog moeilijk

• Differentiatie vindt in po vaker plaats in de groep waar vo eerder oplossingen zoekt in andere vormen van organiseren en ICT

• Groepsplannen (trendanalyses) zijn in po al wel gebruikelijk en komen in vo nog nauwelijks voor

• Aandacht voor de rol van de docent!

Aandachtspunten voor risicoleerlingenKwaliteitsproblemen? Structurele aanpak op schoolniveau.

Achterstand ondanks goed onderwijs:• Minimumdoelen – gedifferentieerde doelen• Afstemming aanbod: wat is voor deze ll relevant

(Passende perspectieven, SLO en dyscalculieprotocol, Mieke van Groenestijn, HU)

• In elk geval instructie, verlengde instructie en begeleide inoefening i.t.t. veel zelfstandig werken op ‘eenvoudiger’ niveau. ICT inzetten om te oefenen.

Vertikale doorlopende leerlijn en de overdracht van po naar vo Informatie die het vo krijgt van de basisschool bij de

overdracht• Is er sprake van een warme overdracht• Ontstaat er bij de overdracht een beeld van de

rekenontwikkeling en het rekenniveau van een leerling?

• Is bekend of er sprake is van hiaten in rekenkennis en rekenvaardigheden?

• Is er informatie over reeds aangeboden hulp/aanpak (welke aanpak was effectief)?

• Is er teambreed rekenbeleid ontwikkeld?

Hoe verloopt bij u de overgang po-vo?

• Is er contact tussen po en vo? Wat voor soort contact?

• Wat wordt er besproken-bekeken-uitgewisseld?

• Hoe zou u vorm kunnen geven aan een soepeler overgang en betere doorgaande leerlijn rekenen-wiskunde op uw school?

Op de grens van po naar vo In het VO is er minder aandacht voor inzicht, en het gebruik van

de rekenmachine wordt bevorderd. Het VO zoekt naar oplossingen om aandacht te kunnen

schenken aan de basisvaardigheden en automatiseren. Hiaten in de rekenvaardigheden zijn in het VO niet bekend bij de

docenten. Hiaten in de rekenvaardigheden worden in het VO onvoldoende

gerepareerd. Er is in het VO onvoldoende kennis van de rekendidactiek die op

de basisschool wordt gebruikt. Een doorgaande lijn tussen PO en VO en tussen VO en

ROC/HBO vraagt goed en gericht overleg waarbij PO leert van VO en andersom.

Overgang en schooltypeOvergang PO naar vmbo-b/lwoo• Globaal eindniveau groep 6• Nog volop in concrete fase, is formeel niveau haalbaar?

Overgang PO naar mbo-tgk• Globaal niveau groep 7• Nog niet toe aan formele fase• Reken- en algebrahoofdstukken brugklas moeilijk

Overgang PO naar havo/vwo• Globaal eindniveau groep 8• Toe aan formele fase van expliciteren en formaliseren• Aantal oriënterende opgaven beperkt houden

2F

Relatie1F, 1S, 2F en 3F voor rekenen

1S

1F 3F

Horizontale doorlopende leerlijnenElk vak kan daar waar rekenen voorkomt op eennatuurlijke wijze bijdragen aan de rekenvaardigheden.

Dat betekent dat docenten moeten leren om: • rekenen te zien als een gezamenlijke

verantwoordelijkheid• de rekenkansen in hun vak te zien en te benutten• met voldoende vaardigheid om gaan met rekenen• om te gaan met verschillen

Dit vraagt sturing, facilitering en scholing!

Horizontale doorlopende leerlijnen

Uitgangspunt:

Onderwijs gerichtop het onderhoudenen uitbreiden vande rekenvaardig-heden van leerlingen

Rekengericht vakonderwijs

Rekenlessen op het

lesrooster

Reken-onderwijs inpassen

in het vakonderwijs

Beleid op rekengericht vakonderwijs

Rekenen als speerpunt bij het aanbiedenvan alle vakken die leerlingen hebben.

Op momenten dat leerlingen op school temaken krijgen met rekenkundigehandelingen besteedt de leraar daaraandacht aan, ongeacht het vak dat deleraar geeft.

Voorwaarden Kennis van de leerstof die in de voorgaande leerjaren

is aangeboden Kennis van de manier waarop leerlingen bepaalde

routines aanleren Weten wat leerlingen de komende jaren krijgen

aangeboden Kennis over omgaan met verschillen

Facilitering (bestuurs- en schoolniveau)

• Faciliteer overleg tussen po en vo en op school- en teamniveau

• Faciliteer samenwerken tussen po en vo en op school- en teamniveau

• Maak afspraken over werkwijzen/aanpakken tussen po en vo en op school- en teamniveau

Waaraan kun je zoal denken?

• De Locale educatieve agenda• Opnemen in missie/visie• Opnemen in school/teamplan• Communicatie naar leraren, ouders,

leerlingen, …• Faciliteren

Meer weten?Tal-uitgaven, Wolters-Noordhoff, Groningen www.tal.wolters.nlOver de drempels met rekenen: www.slo.nl en www.tule.slo.nl

Web-sites: www.taalenrekenen.nl www.rekenweb.nl www.volgensbartjens.nl www.nvorwo.nl www.steunpunttaalenrekenen.nl

Reken/wiskunde tijdschriften:

Volgens Bartjens

Panama-Post

U weet ons te vinden?

r.brandt@cps.nl

j.kaskens@cps.nl