Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug...

181
Activiteitenverslag 2010 Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen

Transcript of Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug...

Page 1: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

Activiteitenverslag 2010

Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen

Page 2: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

1

Missie en visie ..............................................................................................................5Organogram .................................................................................................................6Centrale diensten Voorstelling centrale diensten ......................................................................8 Realisaties centrale diensten .......................................................................14Opleidingscentra ....................................................................................................39Buitendiensten Voorstelling buitendiensten ........................................................................49 Activiteiten buitendiensten .........................................................................50EPI in cijfers ..............................................................................................................155

Inhoudstafel

Page 3: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

2

MInIster

De gevangenissen staan sinds vele jaren in het centrum van

de maatschappelijke belangstelling. Jaar na jaar worden vele

inspanningen geleverd om zowel op korte als op lange

termijn oplossingen te vinden voor de onderliggende

problemen.

Opnieuw zijn heel wat belangrijke initiatieven gestart.

Opleiding vormt een uitermate belangrijk element in het

loopbaantraject van penitentiaire medewerkers en is van

determinerende waarde voor de wijze waarop zij hun job

invulling en richting geven. Precies daarom is de

basisopleiding voor penitentiair bewakingsassistenten

uitgebreid tot één jaar.

Ik verwijs ook graag naar het belang van het verbeterproject

‘globale aanpak’: overheid en representatieve vakorganisaties

engageren zich samen om een duurzaam kader te

ontwikkelen waarbinnen het directoraat-generaal

Penitentiaire Inrichtingen (DG EPI) zijn doelstellingen

kwalitatief kan realiseren binnen de grenzen van de

beschikbare middelen. Dit vraagt om een optimalisering van

het beheer van de middelen en van de aansturing van de

organisatie. Vele factoren spelen daarbij een rol. Denken wij

maar aan de overbevolking, postenbezetting,

prestatiecoëfficiënt, absenteïsme, opleiding, spreiding van

gedetineerden, enz. Bij het realiseren van dit project zijn alle

belangrijke partners in verschillende fasen en onder diverse

vormen betrokken. Ik kan het belang van dit project voor de

hele organisatie niet genoeg onderstrepen en reken dan ook

op de volle medewerking van alle betrokken geledingen van

de FOD Justitie.

De overbevolking in de gevangenissen blijft een structureel

probleem dat dankzij de huur van de gevangenis in Tilburg

beheersbaar is gebleven. Dit neemt niet weg dat er nog

steeds een structureel tekort is van 1 800 tot 2 000

detentieplaatsen.

De uitvoering van het Masterplan voor een

gevangenisinfrastructuur in humane omstandigheden is

volop aan de gang. De concrete resultaten zullen echter pas

voelbaar zijn in 2013. De huur van de gevangenis in Tilburg is

dan ook een tijdelijke maatregel om deze overgangsperiode

te overbruggen. Mijn uitdrukkelijke felicitaties gaan naar al wie

de snelle operationalisatie van deze Nederlandse inrichting

heeft mogelijk gemaakt. Dit geldt als een krachtig voorbeeld

van teamwerk binnen het DG EPI, en dit in samenwerking met

de beleidscel. Dat er in 2010 ondanks de aanhoudende

overbevolking slechts drie ontvluchtingen waren rechtstreeks

vanuit de gesloten inrichtingen zelf, is opmerkelijk. Dit cijfer

staat in schril contrast met de golf van ontvluchtingen die zich

in het jaar daarvoor had voorgedaan. Ik waardeer de alertheid

van alle medewerkers waardoor meer van dit soort incidenten

kon worden vermeden. En natuurlijk hoop ik dat deze terugval

geen toevalstreffer maar een duurzaam resultaat is van hun

inzet.

Ten slotte dank ik het DG EPI ook voor de vele andere

realisaties in 2010 en de wilskracht om een dynamische

organisatie te blijven.

Stefaan De Clerck

Minister van Justitie

Page 4: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

3

VoorzItter Van het dIrectIecoMIte

Gezien de politieke en budgettaire situatie was 2010 zeker

geen gemakkelijk jaar voor de FOD Justitie. Het DG EPI kende,

net zoals de andere entiteiten binnen onze organisatie, een

moeilijke periode. Daar komen dan nog de steeds

terugkerende problematieken bij die eigen zijn aan de

penitentiaire wereld. Het beheer van een organisatie als het

DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het

bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en

die u in dit activiteitenverslag 2010 kunt lezen.

De realisaties van het DG EPI zijn opmerkelijk, des te meer

omdat de werkomstandigheden absoluut niet ideaal zijn. Zo

worden de problemen rond overbevolking of rond de soms

slechte staat van de gebouwen vaak besproken op het

directiecomité van de FOD Justitie om naar coherente en

geïntegreerde oplossingen te zoeken.

Als voorzitter van het directiecomité ben ik blij dat het DG EPI

zich volledig inschrijft in de logica van een geïntegreerd

management. Ik ben eveneens tevreden over de financiële

processen en het optimaal gebruik van de budgettaire

middelen die ter beschikking zijn. Ook het beheer van het

personeel is het vermelden waard, met als hoogtepunt in

2010 het opstarten van de nieuwe basisopleiding voor het

bewakingspersoneel.

De publicatie van een aanvullend activiteitenverslag bij het

jaarrapport van de FOD Justitie, voor het vierde jaar op rij, past

mooi in de logica om zich in te schrijven in de processen van

de FOD Justitie. Ik kan niet anders dan tevreden zijn over het

feit dat een belangrijke organisatie als het DG EPI haar

activiteiten aan de buitenwereld voorstelt en dat deze

activiteiten de dagelijkse moeilijkheden overstijgen waaraan

de penitentiaire administratie het hoofd moet bieden. Ik

twijfel er niet aan dat de lezer van dit activiteitenverslag zal

zien hoe het DG EPI steeds moderner, duidelijker en meer

resultaatgericht te werk gaat, wat bijdraagt tot de uitvoering

van de doelstellingen van de FOD Justitie.

Alain Bourlet

Voorzitter van het directiecomité

Page 5: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

4

dIrecteur-generaal

2010 was het vierde volledige jaar van mijn mandaat als

directeur-generaal. Vier jaar waarin het DG EPI stap voor stap

omgevormd werd van een logge, archaïsche en ouderwetse

administratie in een moderne organisatie die hopelijk model

staat binnen Justitie, binnen de federale administratie en zelfs

op internationaal vlak.

Nochtans werden wij geconfronteerd met negatieve factoren,

die de verdere modernisering van het DG EPI afgeremd

hebben. Met gemiddeld 10 536 gedetineerden iedere dag in

onze gevangenissen, werd, voor het zoveelste

opeenvolgende jaar, een nieuw record bereikt. Ook op sociaal

vlak was 2010 een moeilijk jaar. Wij kregen te maken met

opmerkelijk veel en lange stakingen in een aantal

gevangenissen. Er is een perceptie van personeelstekort.

Nochtans kan niemand er naast kijken: met een invulling van

ongeveer 99% van het personeelsplan 2010 voor het

technisch en bewakingspersoneel scoort het DG EPI

uitzonderlijk goed.

De politieke situatie in ons land bood uiteraard geen ideale

context om hervormingen en moderniseringen door te

voeren. Wij zijn sinds eind april 2010 in lopende zaken,

waardoor het uiterst ingewikkeld is om nieuwe projecten

door te voeren. Maar ook projecten waarvan de realisatie in

2010 verwacht was, werden vertraagd. Zo was de verdere

uitvoering van de basiswet voorzien in 2010 en zijn alle

teksten dan ook klaar, maar door de lopende zaken was het

niet mogelijk de uitvoeringsbesluiten door de Koning te laten

tekenen.

Toch waren er ook positieve signalen in 2010. Zo waren er

slechts drie ontsnappingen rechtstreeks vanuit de gesloten

inrichtingen, een historisch laag cijfer. Dit toont ook aan dat

het veiligheidsbeleid langzaam maar zeker haar vruchten

begint af te werpen. Ook binnen de gevangenissen zelf is het

duidelijk dat de modernisering voortgezet wordt. Al die lokale

initiatieven zal u in dit verslag terugvinden. Komen

bijvoorbeeld aan bod : een groter aanbod aan opleidingen,

culturele evenementen, belangrijke infrastructurele

aanpassingen, personeelsaangelegenheden, enz. Ook de start

van de vernieuwde opleiding van de penitentiair

bewakingsassistenten krijgt uiteraard de nodige aandacht.

Rond personeelsbeleid hebben wij in 2010 een aantal

innovaties doorgevoerd in samenwerking met Selor. Wat

betreft selectieprocedures is belangrijke vooruitgang geboekt

dankzij de ‘ongoing’-procedure. Nu moeten wij verder werken

om het systeem te verbeteren en performanter te maken.

2010 was ook het laatste jaar waarin de focus op de

ondersteunende diensten P&O, Budget en ICT lag. En dat zal u

ook merken in de komende jaren. Vanaf 2011 gaat onze

aandacht verschuiven naar de core-business van het DG EPI,

en vooral dan naar de interne en externe rechtspositie van de

gedetineerden, werkgelegenheid, classificatie en

transferbeleid.

Veel leesplezier!

Hans Meurisse

Directeur-generaal

Page 6: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

5

dIrectoraat-generaal penItentIaIre InrIchtIngen

Het directoraat-generaal EPI:

> is verantwoordelijk voor een rechtsconforme, veilige en

humane uitvoering van vrijheidsberovende straffen en

maatregelen,

> heeft, vanuit haar expertise, een adviserende rol op

penitentiair vlak,

> verzekert een doelgericht beheer van elke entiteit binnen

haar bevoegdheid.

En dit alles binnen een herstelgerichte Justitie.

Missie

VisieHet directoraat-generaal EPI wil:

> op basis van het professionalisme van haar medewerkers,

een organisatiebrede resultaatgerichtheid en integrale

kwaliteitszorg, een toonaangevende dienstleverancier zijn,

> een innoverende organisatie zijn door alert in te spelen op

relevante ontwikkelingen en gericht te investeren in de

ontplooiing van haar medewerkers,

> optimaal intern en extern communiceren.

Page 7: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

6

organograM

Management- ondersteuning

Directeur-generaal

Coördinatie & Kwaliteitsbewaking

Directie P&O

Directie ICT

Regionale Directie Noord Regionale Directie ZuidDirectie Strategische Ondersteuning

Antwerpen

Dendermonde

Hasselt

Ieper

Leuven Hulp

Merksplas

Ruiselede

Turnhout

GJ Everberg

Brugge

Gent

Hoogstraten

Leuven Centraal

Mechelen

Oudenaarde

St-Gillis

Wortel

Andenne

Dinant

Huy

Jamioulx

Marneffe

Namur

Paifve

Tournai

Arlon

Forest

Ittre

Lantin

Mons

Nivelles

St-Hubert

OCPP - Brugge

OCPP - Brugge

OCPP - Merksplas

Verviers

Verviers

Juridische Ondersteuning

Conceptuele Voorbereiding

R&D + Documentatie

DGZG

PSD

PMO & Strategische Planning

Directie Detentiebeheer

Logistieke Ondersteuning

Financiële Ondersteuning

DOGV

CDRGA

Veiligheidskorps

Centrale Garage

Mobiele Equipe NCET

BAB

GFC Tongeren

CFPP - Marneffe

Directie BB & L

Management- ondersteuning

Directeur-generaal

Coördinatie & Kwaliteitsbewaking

Directie P&O

Directie ICT

Regionale Directie Noord Regionale Directie ZuidDirectie Strategische Ondersteuning

Antwerpen

Dendermonde

Hasselt

Ieper

Leuven Hulp

Merksplas

Ruiselede

Turnhout

GFC Everberg

Brugge

Gent

Hoogstraten

Leuven Centraal

Mechelen

Oudenaarde

St-Gillis

Wortel

Andenne

Dinant

Huy

Jamioulx

Marneffe

Namur

Paifve

Tournai

Arlon

Forest

Ittre

Lantin

Mons

Nivelles

St-Hubert

OCPP Brugge

Tilburg

OCPP Merksplas

Verviers

CFF St-Hubert

Juridische Ondersteuning

Conceptuele Voorbereiding

R&D + Documentatie

DGZG

PSD

PMO & Strategische Planning

Directie Detentiebeheer

Logistieke Ondersteuning

Financiële Ondersteuning

DOGV

CDRGA

Veiligheidskorps

Centrale Garage

Mobiele Equipe NCET

BAB

GFC Tongeren

CFPP Marneffe

Directie BB & L

Page 8: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

7

centrale dIensten

Het DG EPI is een van de grootste entiteiten binnen de FOD

Justitie. De organisatie bestaat uit een centraal bestuur

en buitendiensten die alle penitentiaire inrichtingen en

opleidingscentra omvatten. Voor de uitvoering van zijn

opdrachten beschikt de directeur-generaal over verschillende

centrale diensten en directies die rechtstreeks onder zijn

bevoegdheid vallen.

Door hun sturende en ondersteunende rol houden

zij toezicht op en monitoren zij de buitendiensten. Zij

behandelen ook de individuele dossiers van gedetineerden

en beheren zowel het personeel als het materieel. Het

Veiligheidskorps, dat instaat voor de overbrenging van de

gedetineerden, behoort ook tot het directoraat-generaal.

Page 9: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

8

VoorstellIng

Directeur-generaal

De directeur-generaal staat aan het hoofd van het DG

EPI en is verantwoordelijk voor de eindresultaten van de

organisatie. Als lid van het directiecomité van de FOD Justitie

concipieert en coördineert hij de strategische en operationele

objectieven voor het DG EPI om de doelstellingen van de

FOD mee te verwezenlijken. Hij staat in voor de uitbouw

van moderne penologische concepten en leidt de diensten

van het DG EPI om een efficiënt en effectief beheer

van de inrichtingen en een transparante uitvoering van

vrijheidsberovende straffen en maatregelen te verzekeren.

regionale directie

De regionale directie bevindt zich op een niveau tussen

het centraal bestuur en de buitendiensten. De regionale

directie Noord staat in voor de Nederlandstalige inrichtingen

terwijl de regionale directie Zuid verantwoordelijk is voor de

Franstalige inrichtingen.

Zij is belast met de beleidsondersteuning van de directeur-

generaal en met de coördinatie van de initiatieven die in

de inrichtingen worden georganiseerd om een uniform

detentiebeleid en een rechtsconforme toepassing van de

regelgeving te garanderen. Zo werkt de regionale directie

Noord samen met de Vlaamse Gemeenschap in het kader

van het Strategisch Plan voor Hulp- en Dienstverlening aan

gedetineerden om een degelijk aanbod aan hulpverlening,

vorming, beroepsopleiding, onderwijs, sport en ontspanning

aan te bieden. De regionale directie Zuid werkt samen met de

Franse Gemeenschap.

De regionale directie is ook een aanspreekpunt zowel

binnen als buiten de organisatie en komt tussen in geval

van conflicten tussen lokale directies en andere actoren.

Bovendien beheert de regionale directie dossiers die

betrekking hebben op gedetineerden of personeelsleden.

Sinds 2008 is ook de herstelgerichte detentie volledig

geïntegreerd in dit niveau.

Dienst Managementondersteuning

De dienst Managementondersteuning ondersteunt de

dagelijkse activiteiten van de directeur-generaal en staat

rechtstreeks onder zijn leiding. Deze dienst beschikt over

een communicatiedienst die instaat voor een transparant

en doeltreffend communicatiebeleid. Zij zorgt voor een

gestructureerde interne communicatie, enerzijds tussen

de verschillende diensten van het directoraat-generaal en

anderzijds tussen het centraal bestuur en de buitendiensten.

Via verschillende communicatiekanalen, zoals de e-letter en

het activiteitenverslag, houdt zij het personeel op de hoogte

van wat reilt en zeilt binnen het DG EPI. Ook de externe

communicatie met de buitenwereld en de internationale

contacten behoren tot haar takenpakket. Alle communicatie

naar de pers toe is de verantwoordelijkheid van de

woordvoerder van het directoraat-generaal. Hij beantwoordt

vragen van journalisten en coördineert persaanvragen,

zoals interviews en reportages. Het secretariaat van de

dienst Managementondersteuning houdt zich bezig met

de organisatie van gevangenisbezoeken en aanvragen voor

stages en onderzoeken in de inrichtingen.

Program Management Office & Strategische Planning

Het DG EPI heeft haar eigen dienst Program Management

Office (PMO) en Strategische Planning waarin de program

managers actief zijn. Binnen de organisatie zijn zij de

referentiepersonen voor het projectmatig werken. De

program managers ondersteunen actief de sponsor, meestal

de directeur-generaal, bij het beheer van de projecten en

de uitvoering van de strategische doelstellingen uit het

managementplan. Daarnaast zorgen zij voor de opvolging

van alle projecten op vlak van verwezenlijking en op vlak

van methodologie. Deze personen zijn het aanspreekpunt

voor alle projectverantwoordelijken. De projecten zijn

ofwel veranderingsprojecten (projecten binnen het

managementplan), ofwel doelstellingen die gelinkt zijn

aan de optimalisatie van de kernprocessen van de diensten

(organisationele doelstellingen). De program managers

worden op hun beurt ondersteund door de dienst PMO van

de FOD Justitie.

Page 10: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

9

Directie Detentiebeheer

Op grond van aanvragen en verslagen, neemt de directie

Detentiebeheer (DDB) beslissingen en formuleert zij adviezen

over de toekenning van strafuitvoeringsmodaliteiten

(o.a. voorlopige invrijheidstelling, uitgaansvergunningen,

penitentiaire verloven, enz.) voor de veroordeelden en de

opvolging ervan. Samen met de buitendiensten draagt deze

directie bij tot de sociale re-integratie van de veroordeelden,

rekening houdend met hun behoeften, de belangen van de

slachtoffers en de bescherming van de maatschappij.

De DDB bestaat uit twee diensten:

> de dienst Externe Rechtspositie neemt beslissingen en

verstrekt adviezen over de toekenning van

strafuitvoeringsmodaliteiten aan veroordeelden onder

de bevoegdheid van de minister

> de dienst Interne Rechtspositie, die in 2011 operationeel

wordt, staat in voor de planning en transfers van

gedetineerden.

Directie Personeel en Organisatie

Als ondersteuningsdienst van het DG EPI is de directie

Personeel en Organisatie (P&O) verantwoordelijk voor het

personeelsbeleid. Zij ontwikkelt een modern en performant

HR-beleid en volgt de personeelsbegroting op. De directie

P&O staat ook in voor de strategische planning van de

personeelsbehoeften en de aanwerving van personeel voor

de buitendiensten. Daarbij neemt zij het administratief en

financieel beheer van de personeelsdossiers op zich. Via een

vernieuwende visie op welzijn en diversiteit stimuleert zij

bovendien de levenskwaliteit op het werk.

Directie ict

De directie ICT is een ondersteuningsdienst voor het centraal

bestuur en de buitendiensten van het DG EPI. Deze directie

biedt een modern informaticaplatform aan en draagt bij

tot een effectieve en efficiënte dienstverlening van het

directoraat-generaal. Zij gaat daarbij projectmatig en proactief

te werk.

Rekening houdend met de bedrijfsprocessen en de

technische mogelijkheden ontwikkelt de directie ICT

informatiesystemen en managementtools. De noden van

de klant staan daarbij centraal. De directie stelt aangepaste

hardware ter beschikking en waakt over de functionele en

technologische kwaliteit van de ICT-infrastructuur.

Zij biedt gebruikersondersteuning op ICT-vlak. De

eerstelijnsondersteuning gebeurt via de lokale

netwerkbeheerder. Ook via de helpdesk kan een probleem

worden gemeld. Sinds 2008 maakt de helpdesk gebruik van

een ticketingsysteem, waardoor problemen beter worden

opgevolgd.

Dienst administratief Beheer

De dienst Administratief Beheer is een aanspreekpunt voor de

gevangenissen voor wat betreft het administratief beheer van

de detentie. De missie van de dienst is een correcte en

transparante toepassing van de wet- en regelgeving

ondersteunen en opvolgen betreffende de

vrijheidsberovende straffen en maatregelen (voorlopige

hechtenis, modaliteiten externe rechtspositie, strafbecijfering,

enz.).

Page 11: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

10

De dienst analyseert proactief de (nieuwe) wet- en

regelgeving over deze materies. De operationalisering hiervan

wordt begeleid en verder opgevolgd. Via de databank

Sidis-Griffie wordt een systematische opvolging voorzien en

voert de dienst wijzigingen en correcties door, indien nodig

of wanneer hierom wordt gevraagd.

Directie Budget, Beheer en logistiek

De directie Budget, Beheer en Logistiek (BB&L) staat in

voor de uitwerking en de opvolging van het budget, de

aankopen en het logistiek beleid. In haar financiële taak

wordt zij ondersteund door de dienst Begroting, Aankopen

en Boekhouding. De directie beschikt eveneens over een

operationeel luik dat bestaat uit de dienst Ondersteuning,

Gebouwen en Veiligheid, de Centrale Dienst van de Regie

voor Gevangenisarbeid, het Veiligheidskorps, de Centrale

Garage en de Mobiele Equipe NCET.

Dienst Begroting, aankopen en Boekhouding

De dienst Begroting, Aankopen en Boekhouding (BAB)

bestaat uit drie afdelingen. De afdeling Begroting is belast

met de opmaak en uitvoering van de begroting. De

afdeling Aankopen biedt de inrichtingen ondersteuning

bij aankoopprocedures en procedures inzake

overheidsopdrachten. Zij stelt bestekken op en staat in voor

de opvolging van de uitvoering van nationale contracten,

zoals contracten voor kledij van het personeel en artikelen

voor gedetineerden. De controle van de rekeningen van de

penitentiaire inrichtingen is de verantwoordelijkheid van de

afdeling Boekhouding.

De dienst BAB treedt op als schakel tussen enerzijds de

inrichtingen en anderzijds het kabinet van de minister

van Justitie, de dienst Kwaliteitscontrole, de Inspecteur

van Financiën, de controleur van de vastleggingen en de

andere diensten van het DG EPI. Op proactieve wijze biedt

zij ondersteuning aan de inrichtingen. Per gevangenis is een

contactpersoon aangewezen en twee ‘vliegende’ opleiders

staan ter beschikking om ter plaatse hulp te bieden bij

problemen.

Dienst Ondersteuning, gebouwen en Veiligheid

Als voornaamste missie wil de dienst Ondersteuning,

Gebouwen en Veiligheid (DOGV) de problematiek

van de soms verouderde gevangenisinfrastructuur en

overbevolking aanpakken en de veiligheid in de penitentiaire

inrichtingen monitoren en verbeteren. Deze dienst speelt

een belangrijke rol in de uitwerking en opvolging van

de projecten uit het Masterplan van de minister om te

voorzien in capaciteitsuitbreiding. De extra capaciteit wordt

enerzijds voorzien door hernieuwde oriëntatie te geven

aan bestaande infrastructuur en anderzijds door concepten

voor nieuwe gevangenissen uit te werken en op te volgen.

Ook de veiligheid binnen de gevangenissen behoort tot

de ‘core business’ van de DOGV. Zo voert de dienst audits

uit om te controleren of de veiligheidsprocedures correct

worden toegepast en om na te gaan welke infrastructurele

aanpassingen nodig zijn om de veiligheid binnen de muren te

verbeteren.

centrale Dienst van de regie voor gevangenisarbeid

De Centrale Dienst van de Regie voor Gevangenisarbeid

(CDRGA) is een staatsdienst met afzonderlijk beheer die

verantwoordelijk is voor het aanbod van werk en opleiding

aan gedetineerden. De tewerkstelling van gedetineerden

en het beheer van gevangenisarbeid zijn de kernopdrachten

van de CDRGA. Zij neemt hierbij de organisatorische,

commerciële, technische en boekhoudkundige aspecten voor

haar rekening.

Gedetineerden kunnen zowel huishoudelijk als

onderhoudswerk in de gevangenis verrichten. Daarnaast

kunnen zij ook worden tewerkgesteld in de eigen

Page 12: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

11

werkplaatsen van de CDRGA, waaronder een smidse in

het penitentiair complex van Brugge, een kleermakerij in

de gevangenis van Bergen en een drukkerij in het PSC van

Hoogstraten. In de inrichtingen van Hoogstraten, Marneffe,

Ruiselede en Saint-Hubert kan ook aan landbouw worden

gedaan. Ten slotte kunnen gedetineerden in de werkhuizen

arbeid verrichten voor externe klanten.

Gevangenisarbeid biedt gedetineerden de mogelijkheid hun

detentietijd op een zinvolle manier te besteden en brengt

hen belangrijke professionele en sociale vaardigheden bij.

De vergoeding die gedetineerden krijgen voor hun arbeid

stelt hen bovendien in staat de schadevergoeding aan

de slachtoffers te betalen. Zij kunnen ook een spaarpotje

aanleggen voor na hun invrijheidstelling en hun gezin

financieel ondersteunen. Natuurlijk kan het geld ook gebruikt

worden om zaken aan te kopen uit de gevangeniskantine om

het leven in detentie aangenamer te maken.

Zowel gevangenisarbeid als opleiding speelt een belangrijke

rol bij de voorbereiding op de invrijheidstelling en de

re-integratie in de samenleving. Om op een evenwichtige

manier tegemoet te komen aan de belangen van de

maatschappij, het slachtoffer en de dader zetten de lokale

afdelingen van de CDRGA zich in om een omgeving te

creëren waarin de dader zijn competenties kan ontwikkelen.

Veiligheidskorps

De veiligheidsassistenten van het Veiligheidskorps zijn

geïntegreerd in de lokale politiezones en ontlasten

de politiediensten van taken die strikt genomen geen

politietaken zijn. Het Veiligheidskorps staat in voor de

veiligheid en bewaking bij het transport van gedetineerden

en voor de ordehandhaving in hoven en rechtbanken.

Meer specifiek zijn zij verantwoordelijk voor:

> de veiligheid en bewaking van het transport van

gedetineerden tussen de gevangenissen onderling en

tussen de gevangenissen en de hoven en rechtbanken

> de bewaking van gedetineerden bij het verschijnen voor

de rechtbank

> de uithaling en bewaking van gedetineerden uit de

gevangenis om medische of humanitaire redenen

> de uithaling en bewaking van gedetineerden

wanneer zij aan vreemde autoriteiten worden

overgedragen alsook de opname en bewaking wanneer

gedetineerden aan de Belgische autoriteiten worden

overgedragen

> de overbrenging van gerechtelijke dossiers tussen de

gevangenissen en de hoven en rechtbanken

> de overbrenging en bewaking van illegalen naar een

gesloten centrum of naar de grens wanneer zij het land

worden uitgezet

> de overbrenging en bewaking van minderjarigen naar

specifieke instellingen

> de overbrenging en bewaking van geïnterneerden naar

private instellingen of naar inrichtingen tot bescherming

van de maatschappij

Het Veiligheidskorps bestaat ook uit een beheerscel die

administratieve ondersteuning biedt.

centrale garage

De Centrale Garage staat in voor het transport van

gedetineerden in nauwe samenwerking met het

Veiligheidskorps. Waar het korps verantwoordelijk is voor de

veiligheid en de bewaking bij de transfers van gedetineerden,

zijn het de chauffeurs van de Centrale Garage die de

transferwagens besturen. Het gaat enerzijds om nationale

overbrengingen tussen de verschillende gevangenissen

en anderzijds om lokale overbrengingen tussen de

gevangenissen en de justitiepaleizen. Ook de persoonlijke

bezittingen van de gedetineerden worden door de Centrale

Garage vervoerd. Behalve het transport van gedetineerden en

goederen, behoren ook het beheer van het wagenpark en de

technische uitrusting tot hun opdrachten.

Mobiele equipe ncet

De Mobiele Equipe werkt voor het Nationaal Centrum

voor Elektronisch Toezicht (NCET), dat bevoegd is voor

de uitwerking en opvolging van het Elektronisch Toezicht

(ET). Het NCET maakt deel uit van het directoraat-generaal

Justitiehuizen. De Mobiele Equipe ressorteert onder het DG

EPI.

Het ET is een alternatieve straf waarbij de veroordeelde het

geheel of een gedeelte van zijn straf buiten de gevangenis

ondergaat volgens een bepaald uitvoeringsplan waarvan de

Page 13: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

12

naleving wordt gecontroleerd door elektronische middelen.

De veroordeelde krijgt een elektronische enkelband om

en dient zich te houden aan verschillende afspraken en

voorwaarden, zoals een uurrooster. De enkelband stuurt

via een bewakingsbox, die bij de veroordeelde thuis wordt

geïnstalleerd, een signaal uit naar een centrale computer.

De Mobiele Equipe is verantwoordelijk voor het plaatsen van

deze enkelbanden en boxen bij gedetineerden die hun straf

onder de maatregel van ET uitvoeren. Deze dienst staat ook in

voor de technische interventies tijdens het verloop van het ET.

Directie Strategische Ondersteuning

De directie Strategische Ondersteuning bestaat uit drie

diensten die binnen hun specifiek vakgebied strategische

ondersteuning bieden bij de bepaling en realisatie van de

doelstellingen van het DG EPI en de implementatie van

de beslissingen over de interne en externe rechtspositie

van de gedetineerden. Vanuit verschillende en elkaar

aanvullende invalshoeken behandelen deze diensten de

detentieproblematiek.

Dienst Juridische en conceptuele Ondersteuning

Deze dienst verstrekt juridisch advies over de toepassing

van de diverse regelgevingen die de werking van de

penitentiaire administratie regelen, hetzij op eigen initiatief,

hetzij op verzoek van zowel interne (zoals de gevangenissen

of het kabinet) als externe instanties (zoals universiteiten en

internationale organen). De aard van de vragen is verschillend,

aangezien de penitentiaire materie een waaier aan

uiteenlopende aspecten omvat. De dienst beheert eveneens

de antwoorden op de schriftelijke parlementaire vragen over

het gevangeniswezen.

Met het oog op de geleidelijke tenuitvoerlegging van de

basiswet staat de dienst in voor de uitwerking hiervan.

Dit omvat o.a. het opstellen van de basistekst voor het

huishoudelijk reglement, van een wetsontwerp tot

wijziging van de basiswet (om de fouten op technisch vlak

te verbeteren en de basiswet beter aan te passen aan de

realiteit van het gevangenisleven) en van een ontwerp van

uitvoeringsbesluit.

De dienst behandelt penitentiaire geschillen zowel voor de

Raad van State (waar zij de Belgische Staat vertegenwoordigt)

als voor de rechtscolleges van de rechterlijke orde. Voortaan

wordt in de gevangenissen systematisch een analyse van de

rechterlijke beslissingen gemaakt, waarbij de nadruk gelegd

wordt op de praktijken die kunnen worden verbeterd. Ook is

zij belast met de verwerking van dossiers over schade aan de

eigendommen van gedetineerden. De dienst onderzoekt het

dossier en bepaalt of de Belgische staat verantwoordelijk kan

worden gesteld.

De dienst verzamelt ook documentatie die voor alle

administratieve diensten toegankelijk moet zijn en houdt

zich bezig met het creëren van een gegevensbank met

antwoorden op de meest gestelde vragen, een analyse van

de regelgeving en een commentaar op de rechtspraak.

Dienst gezondheidszorg van de gevangenissen

De dienst Gezondheidszorg van de Gevangenissen (DGZG) is

het kenniscentrum wat gezondheidszorg in de gevangenissen

betreft. De dienst staat in voor het beheer van en het toezicht

op de gezondheidszorg, in overeenstemming met de

geldende regelgeving.

Medische zorg in de gevangenis bestaat uit curatieve

zorgen verstrekt door de zorgverleners met het oog op het

bevorderen, vaststellen, behouden, herstellen of verbeteren

van de lichamelijke en geestelijke gezondheidstoestand

van de patiënt. Ook de bijdrage van de zorgverleners tot de

gezondheidspreventie en de gezondheidsbescherming van

het personeel en van de gedetineerden en de bijdrage van de

zorgverleners tot de re-integratie van de gedetineerden in de

samenleving, behoren tot de medische zorg.

Het is de taak van de DGZG om gezondheidszorg aan

te bieden die gelijkwaardig is met deze in de vrije

samenleving. Deze zorg moet aan de specifieke noden

van de gedetineerden zijn aangepast. Zo dienen de

gezondheidstoestand en de detentie in overeenstemming

te zijn en moeten gedetineerden, indien nodig, naar een

ziekenhuis buiten de gevangenis worden overgebracht. Ook

voor vrouwelijke gedetineerden, vooral wanneer zij zwanger

zijn, personen met een handicap en verslaafden worden

specifieke maatregelen genomen.

Zorgequipes op de psychiatrische afdelingen van de

inrichtingen en de Etablissement de Défense sociale

Page 14: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

13

(Inrichting tot Bescherming van de Maatschappij) in Paifve

geven bijzondere aandacht aan gedetineerden met een

psychische aandoening (waaronder de geïnterneerden).

De rol van een zorgequipe bestaat erin te zorgen voor

therapeutische opvang van de gedetineerden en daarbij de

deontologische regels in acht te nemen. De equipes bestaan

uit een psychiater, een psycholoog, een maatschappelijk

werker, een ergotherapeut, een psychiatrisch verpleger, een

kinesitherapeut en een opvoeder. Via activiteiten, gesprekken

en begeleide uitstappen willen zij de fysieke, psychische en

sociale capaciteiten van de patiënt verbeteren en zo een

mogelijke re-integratie in de maatschappij of in het externe

zorgcircuit vergemakkelijken.

De DGZG is eveneens belast met de drugsproblematiek

binnen de gevangenismuren. Het penitentiair bestuur werkt

volgens een globale en geïntegreerde aanpak waar preventie,

behandeling en repressie naast elkaar bestaan.

Psychosociale dienst

De Psychosociale dienst (PSD) is een dienst die uit twee

niveaus bestaat. Het DG EPI beschikt zowel over een centrale

PSD als over een PSD-equipe in iedere penitentiaire inrichting.

Om de gedetineerden te begeleiden bij de strafuitvoering

heeft de PSD vanuit wetenschappelijke hoek een adviserende

rol. De dienst omkadert en bereidt de gedetineerden

voor op hun psychosociale re-integratie en evalueert hun

reclasseringsvoorstellen. Bovendien ziet deze dienst erop

toe dat de vrijheidsberoving op een manier gebeurt die het

recht op een menswaardig bestaan voor gedetineerden

garandeert.

De lokale PSD-equipes worden begeleid door directeurs-

psychologen en sociale inspecteurs en door de centrale

PSD die hen ondersteuning biedt op vlak van inhoud en

methodologie, logistiek, personeel en opleiding. Binnen

de gevangenis verzorgen de lokale PSD-equipes het

psychosociaal onthaal van nieuw binnenkomende personen

in de gevangenis en de psychosociale begeleiding tijdens

de detentie. Zij verstrekken ook professionele informatie

aan de directie over de verschillende regimeaspecten en

strafuitvoeringsmodaliteiten.

Page 15: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

14

realIsatIes

Operationeel en strategisch

Managementplan

Het DG EPI draagt via haar managementplan bij tot de

realisatie van het geïntegreerde managementplan van de

FOD Justitie en het beleidsplan van de minister. Het

managementplan als strategisch sturingsinstrument maakt

deel uit van een continu leerproces waarbij nog veel ruimte is

voor verbetering, maar waar ook al belangrijke resultaten zijn

bereikt en ‘good practices’ zijn ontwikkeld. De verdere

realisatie van de strategische doelstellingen in 2010 illustreert

dit en geeft dit schematisch weer.

In 2010 lag de nadruk vooral op de realisatie van projecten die

een relevante en belangrijke vooruitgang betekenen en die

bijdragen tot een meer performante en kwalitatieve

dienstverlening. Enerzijds gingen nieuwe initiatieven van start

en anderzijds werd een goede, dagelijkse werking verzekerd.

De initiatieven waarvoor de minister en zijn kabinet in de loop

van de legislatuur een startschot gaven, werden onderzocht

en ofwel ‘on hold’ gezet tot de volgende minister zijn

beleidsplan kenbaar maakt, ofwel overgenomen als

doelstelling binnen het managementplan.

In de toekomst gaat veel aandacht naar de doelstellingen

‘eenduidige, afgestemde kernprocessen’ en ‘duurzame

De taartdiagrammen geven de voortgang weer per strategische doelstelling

Page 16: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

15

ontwikkeling’. Voor wat de eerste doelstelling betreft, werd in

2010 reeds de aanzet gegeven tot enkele grote projecten rond

Business Process Management (BPM) bij het Veiligheidskorps

en de PSD. De tweede doelstelling is pas in 2009 toegevoegd

aan het managementplan wat de relatief lage graad van

realisatie verklaart. Alle inrichtingen formuleerden in hun

operationeel plan, dat nog loopt tot 2012, doelstellingen op

maat rond duurzame ontwikkeling.

common assessment Framework

Om een kwaliteitsvolle dienstverlening te garanderen, is het

nodig om de organisatie regelmatig op structurele wijze te

evalueren. In een beperkt aantal gevangenissen werd daarom

het kwaliteitsmodel CAF, het Common Assessment

Framework, ingevoerd om daarna uit te breiden naar de hele

organisatie. Het CAF biedt een eenvoudig en praktisch kader

aan dat geschikt is voor de zelfevaluatie van

overheidsdiensten. Het model bestaat uit negen aspecten die

een organisatie in overweging moet nemen bij zelfevaluatie.

De sterke en verbeterpunten van de organisatie worden zo in

kaart gebracht. Deze oefening leidt tot een reeks van

verbeteracties die in de vorm van doelstellingen in de

operationele plannen van de gevangenissen worden

gerealiseerd.

In 2009 is de volledige cyclus van het kwaliteitsmodel in acht

gevangenissen doorlopen. Uit deze oefening bleek dat de

evaluatie van de gevangenis en het participatieve karakter van

het CAF-model, waardoor verschillende personeelsgroepen

betrokken zijn bij de evaluatie, een positief effect hadden in

de inrichtingen. Dankzij de ervaring van de begeleiders en

van de verschillende CAF-groepen zijn de voor- en nadelen

voor de werkcontext binnen het gevangeniswezen nu

gekend. Op basis van de expertise die zij hebben opgedaan

binnen de gevangenissen en tijdens de voortgezette

opleiding werden 13 begeleiders aangesteld als CAF-expert.

Om het CAF-model zo goed mogelijk aan te passen aan de

context van het gevangeniswezen ging in september 2010

een tweede fase van start. De CAF-experts werken mee aan

de ontwikkeling van een CAF-kwaliteitsmodel dat is

afgestemd op de gevangenis. Ook zijn zij betrokken bij de

opstart van een CAF-opleiding voor het personeel van het DG

EPI.

De doelstelling voor 2011 bestaat erin nog meer inrichtingen

bij de CAF-oefening te betrekken om hun operationeel plan

2012-2014 uit te werken. Dit is een belangrijke uitdaging die

volledig in lijn ligt met de doelstelling van de directeur-

generaal om de kwaliteit van de dienstverlening voortdurend

te verbeteren.

Belgische gevangenis in nederland

Sinds half maart 2010 verblijven een 500-tal ‘Belgische’

gedetineerden in de penitentiaire inrichting Tilburg (PIT). Eind

2009 sloten Nederland en België een samenwerkingsakkoord

dat vastlegt dat het DG EPI 500 detentieplaatsen huurt in deze

gevangenis vlak over de grens in Nederland.

De huisvesting van gedetineerden in Nederland is een

kortetermijnoplossing om de meest ernstige gevolgen van de

overbevolkingsproblematiek op te vangen. Op langere termijn

voorziet het ‘Masterplan bis’ extra capaciteit in de eigen

Belgische gevangenissen door renovatiewerken, uitbreiding

van bestaande capaciteit en de bouw van nieuwe

gevangenissen.

Selectie van gedetineerden

In samenwerking met de regionale directies en de

gevangenisdirecteurs selecteerde de directie Detentiebeheer

(DDB), die de individuele dossiers van de gedetineerden

behandelt, 500 gedetineerden om naar Tilburg over te

brengen.

In december 2009 maakte de DDB aan de directeurs van de

Nederlandstalige en Brusselse inrichtingen een lijst over met

de namen van potentiële kandidaten voor Tilburg met de

vraag te onderzoeken of de gedetineerde definitief

Page 17: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

16

veroordeeld was en aan bepaalde voorwaarden voldeed:

> één of meerdere vrijheidsstraffen opgelegd voor

de totale duur van ten minste één jaar in België

> geen Nederlandse nationaliteit en/of ingezetene van

Nederland

> geen voorwerp van een aanhoudingsbevel en evenmin

gesignaleerd voor strafrechtelijke doeleinden in België

De voorkeur ging bovendien uit naar veroordeelden die zo

weinig mogelijk terug naar België moesten worden vervoerd

(bv. om voor de rechtbank te verschijnen) en met een lage

reclasseringsdruk.

Aangezien de PIT een antenne is van de strafinrichting van

Wortel, werden in eerste instantie veroordeelden uit

Nederlandstalige of Brusselse (mits veroordeeld via een

Nederlandstalige procedure) inrichtingen geselecteerd.

Daarnaast duidde de directie eenmalig een negentigtal

veroordeelden aan in de Franstalige inrichtingen.

De DDB sloot het luik ‘classificatie in opstartfase’ van het

transferplan Tilburg administratief af op 10 maart 2010 en ging

dan voort met de gebruikelijke classificatiepraktijk. Op 1 248

behandelde adviezen voor de Nederlandstalige inrichtingen

en 268 voor de Franstalige inrichtingen werden meer dan 500

veroordeelden effectief in Tilburg ondergebracht. Een

veertigtal extra gedetineerden die ook in aanmerking

kwamen voor de PIT, kwamen op een wachtlijst terecht.

Dankzij de opvulling van de detentieplaatsen in Tilburg kon

de gedetineerdenbevolking beter verdeeld worden onder de

Belgische gevangenissen. Tussen de Nederlandstalige

inrichtingen werden in de periode van begin februari tot en

met 10 maart 2010 148 gedetineerden overgeplaatst naar een

andere gevangenis. Samen met de overbrengingen naar

Tilburg werden op ongeveer anderhalve maand tijd meer dan

700 gedetineerden overgeplaatst naar een andere inrichting.

Het leven in de PI Tilburg

Begin februari werden de eerste gedetineerden overgebracht

naar Tilburg. Acht weken later werd de kaap van 500

gedetineerden in de PIT bereikt. Een Belgisch directieteam

bijgestaan door een kleine Belgische staf vangt de

gedetineerden op, terwijl een grote equipe van Nederlands

penitentiair personeel instaat voor de bewaking.

De inrichting beschikt over acht paviljoenen, werkhuizen,

wandelplaatsen, multifunctionele lokalen en uitgebreide

sport- en fitnessvoorzieningen. Gedetineerden kunnen

verblijven in monocellen, duo’s of kamers voor meerdere

personen.

In de PIT zijn de Belgische wetgeving en penitentiaire

regelgeving van toepassing. Er geldt een regime van beperkte

gemeenschap waarbij gedetineerden gedurende een aantal

uren per dag kunnen deelnemen aan gemeenschappelijke

activiteiten en de rest van de tijd op cel verblijven. Het

ministerie van Justitie in Nederland zorgt voor een gevarieerd

aanbod aan onderwijs, werk, sport en cultuur waaruit de

gedetineerden kunnen kiezen.

Betere tewerkstelling van gedetineerden

Business Process Reengineering

De Centrale Dienst van de Regie voor Gevangenisarbeid

(CDRGA) staat in voor het aanbod van werk en

beroepsopleidingen aan gedetineerden. Om haar werking en

organisatie te verbeteren, werd de voorbije twee jaar een

Business Process Reengineering (BPR) uitgevoerd. Deze BPR

maakte duidelijk dat de CDRGA een klantgerichter en

commerciëler beleid moet voeren om zoveel mogelijk

gedetineerden op een optimale manier tewerk te stellen. Een

herstructurering van de CDRGA was dan ook aan de orde.

Met deze BPR wil de CDRGA het aantal tewerkgestelde

gedetineerden verhogen en zo de sociale rol van het DG EPI

beter vervullen. Gevangenisarbeid helpt gedetineerden

immers bij hun re-integratie en laat hen toe om hun

burgerlijke partij te betalen en hun gezin financieel te

steunen. Ook wil de dienst de rendabiliteit van de

werkplaatsen verhogen en de beroepsgerichte opleidingen

beter afstemmen op de arbeidsmarkt. Door o.a. het

dienstenaanbod uit te breiden, kwaliteitsvollere producten af

te leveren en productietermijnen beter na te leven, hoopt zij

de dienstverlening naar de aannemers toe te verbeteren. Ten

slotte wil de CDRGA het evenwicht van de

organisatiestructuur versterken.

Page 18: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

17

Mesoniveau

De belangrijkste verandering is de oprichting van een

mesoniveau. Momenteel is de CDRGA georganiseerd op twee

niveaus: de centrale dienst met kantoren in de gevangenis van

Berkendael en de lokale regieën in de gevangenisateliers. Het

mesoniveau fungeert als niveau tussen de centrale dienst in

Brussel en de gevangenissen.

In totaal worden zes mesoniveaus opgericht. Elk mesoniveau

is verantwoordelijk voor vijf à zeven gevangenissen en bestaat

uit een teamleider, twee technisch-commercieel

medewerkers en een administratieve ploeg. Het technisch-

commerciële team verkent de markt om ondernemers te

werven die de gedetineerden kunnen tewerkstellen en stelt

de productieplanning voor de gevangenissen op. De

administratieve medewerkers superviseren de boekhouding

van de werkplaatsen. Dankzij deze mesoniveaus kunnen de

leidinggevenden van de lokale regieën zich opnieuw

focussen op de levering van afgewerkte kwaliteitsproducten

en het halen van productiedeadlines.

In september 2010 is de procedure gestart om intern

personeelsleden aan te werven voor de zes nieuwe

mesodiensten. Het penitentiair complex te Brugge en het

Centre pénitentiaire école in Marneffe werden als testsites

aangeduid met begin 2011 als startdatum.

Business Process Management van de PSD

De Psychosociale dienst (PSD) is een dienst in beweging. Niet

alleen kende de dienst de laatste jaren een personeels-

uitbreiding, ook haar opdrachten zijn sinds de

inwerkingtreding van de wet op de externe rechtspositie

geëvolueerd. De druk op de PSD neemt dan ook alsmaar toe.

De toepasbare wet- en regelgeving werkt met strikte

termijnen en de adviesverlening is onderworpen aan

methodologische instructies die op centraal niveau werden

opgesteld. De eigenheid van elke inrichting en

strafuitvoeringsrechtbank maakt het de dienst bovendien

moeilijk om uniform te werken. Een eenduidige en uniforme

werking is echter belangrijk want zij maakt vergelijkingen

mogelijk, vereenvoudigt de kwaliteitscontrole en laat toe om

vertragende factoren snel op te sporen.

In het kader van hun PuMP-opleiding bestudeerden drie

medewerkers van het DG EPI de verschillende processen van

de PSD, brachten de communicatielijnen in kaart en

evalueerden de functie van de PSD-directeur. De directeur-

generaal diende bovendien een aanvraag in bij de organisator

van deze opleiding om de dienst grondig door te lichten.

Op basis van de verworven informatie werd een Business

Process Managementopdracht (BPM) voor de PSD

uitgeschreven. Het doel van deze BPM-analyse is om de

verschillende procedures en gewoontes die in de

Page 19: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

18

gevangenissen bestaan te inventariseren en te visualiseren in

modellen. Vervolgens werd nagegaan in hoeverre deze

overeenstemden met de bestaande regelgeving en

instructies en in welke mate zij beantwoordden aan de

behoeften van de verschillende stakeholders. Knelpunten en

‘good practices’ werden daarbij geïdentificeerd.

Om gestroomlijnder te kunnen werken, vlotter informatie te

kunnen uitwisselen en doorlooptijden te verkorten, worden in

een volgende fase de processen van de PSD bijgestuurd. Op

basis van een consolidatie van de procedures kunnen

knelpunten worden weggewerkt met een efficiëntere

werking als resultaat. Een doorgedreven kwaliteits- en

beheerscontrole worden zo mogelijk. De input van de lokale

PSD-medewerkers en van de lokale gevangenisdirecties is

onmisbaar om deze opdracht tot een goed einde te brengen.

Herstructurering van het Veiligheidskorps

Op 22 april 2010 bereikten de afgevaardigden van de overheid

en de drie representatieve syndicale organisaties een akkoord

over de structuur van het Veiligheidskorps. Het protocol van

akkoord bevat een reeks voorstellen die een betere

rendabiliteit en een meer uniforme werking toelaten en ook

een intern administratief beheer en een bredere

dienstverlening mogelijk maken.

Basisoverlegcomité en kledijcommissie

De belangrijkste doelstelling van dit akkoord was de

oprichting van zowel een eigen basisoverlegcomité voor het

Veiligheidskorps en de Centrale Garage als een eigen

kledijcommissie. Door afzonderlijke organen op te richten, los

van deze voor de gevangenissen, krijgen belangrijke dossiers

de nodige aandacht en kunnen deze op een grondigere

manier worden besproken. Het basisoverlegcomité komt om

de twee maanden samen en de eerste bijeenkomst vond

plaats op 5 juli. De kledijcommissie kwam voor het eerst

samen op 9 december.

Aanduiding lokale chefs

Een andere doelstelling die voortvloeide uit het akkoord was

de aanduiding van een lokale chef per zone. Binnen zijn zone

is hij de hiërarchische verantwoordelijke van de

veiligheidsassistenten. Hij fungeert als intern en extern

aanspreekpunt en neemt ook extra logistieke en

administratieve taken op zich. Tegelijkertijd blijft hij de taak

van veiligheidsassistent op zich nemen onder de

verantwoordelijkheid van de politiediensten. De selecties van

de lokale chefs vonden plaats in november en december

2010.

BPM

Om de nieuwe structuur op procesmatig vlak verder uit te

werken en om de positie van het Veiligheidskorps binnen het

DG EPI en het gerechtelijk apparaat te preciseren, ging in het

najaar van 2010 een Business Process Management (BPM) van

start. De BPM brengt de bestaande processen in kaart en

verbetert deze, waar nodig.

reorganisatie van de DOgV

In 2010 onderging de dienst Ondersteuning, Gebouwen en

Veiligheid (DOGV) een reorganisatie en kreeg zij versterking

van vier nieuwe medewerkers.

De DOGV ondersteunt de gevangenissen bij nieuwbouw-

projecten en infrastructuur- en verbouwingswerken.

Daarnaast werkt zij concepten uit voor de bouw van nieuwe

gevangenissen en volgt zij de bouw op. De DOGV evalueert

en behandelt aanvragen voor infrastructuurwerken en werkt

hiervoor nauw samen met de Regie der Gebouwen en de

CDRGA. Ook buigt zij zich over de veiligheid in de

gevangenissen en fungeert als expert op vlak van

veiligheidsprocedures en -technieken. Aan de

gevangenisdirecties biedt zij ondersteuning bij de uitwerking

van toegangsprocedures, perimeterdetectie en andere

Page 20: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

19

veiligheidsvoorzieningen (camera’s, communicatiemiddelen,

enz.).

De directie van de DOGV ziet erop toe dat de procedures

correct worden toegepast en dat incidenten worden

onderzocht en opgevolgd. Ook kennen zij aanvragen voor

werken in de gevangenissen toe en volgen deze op. Op lokaal

niveau werkt een equipe van ingenieurs onder hun leiding.

In 2010 traden vier penitentiair bewakingsassistenten

ploegchef in dienst om de penitentiair en technisch

assistenten te ondersteunen. Samen zijn zij o.a.

verantwoordelijk voor de opsporing van gsm’s in cellen

(gsm-sweepings) en voor de goede werking van de

metaaldetectieportieken (MDP). Zij zorgen ervoor dat de

portieken correct zijn afgesteld en beheren de MDP-databank.

Daarnaast stellen zij technische lastenboeken op en voeren

veiligheidsaudits uit. Ten slotte waken zij over de technische

uniformiteit inzake de gebouwen en de veiligheid.

Werkgroep ‘classificatie open inrichtingen’

De regionale directies Noord en Zuid namen met de

inrichtingshoofden van de vier open inrichtingen (PLC

Ruiselede, PSC Hoogstraten, CPE Marneffe en detentiecentrum

in Saint-Hubert) deel aan de werkgroep ‘classificatie van de

open inrichtingen’ onder leiding van de directie

Detentiebeheer (DDB).

Aangezien de gedetineerdenbevolking blijft stijgen, is het

belangrijk om optimaal gebruik te maken van de

opvangcapaciteit in een open regime. De directeur-generaal

richtte daarom een werkgroep op om nieuwe

classificatiecriteria voor de open inrichtingen op te stellen en

om de regimes die hier gelden te herdefiniëren. Deze

denkoefening past in het kader van de oprichting van de

dienst Interne rechtspositie binnen de DDB en de

inwerkingtreding van de basiswet. Criteria werden uitgewerkt

en een classificatieformulier opgemaakt, wat het onderzoek

vergemakkelijkt. De open inrichtingen maakten een folder op

om het personeel en de gedetineerden te informeren over de

veranderingen. De nieuwe criteria en de procedure die door

de werkgroep zijn opgesteld, worden vanaf maart 2011 getest

en toegepast in vijf inrichtingen: Antwerpen, Gent, Lantin,

Namen en Sint-Gillis.

Doeltreffende ict-strategie

De directie ICT werkte in 2010 intensief aan de uitwerking,

communicatie en implementatie van een ICT-strategie voor

de gevangenissen. Op basis van het managementplan van de

directeur-generaal werden strategische doelstellingen

vertaald in concrete operationele acties die de directie wil

realiseren.

Behalve een ICT-strategie legde de directie ook haar missie en

visie vast: ‘De directie ICT ondersteunt de organisatie door een

moderne, aangepaste en optimaal presterende

informaticaomgeving aan te reiken en wil hierbij de betrouwbare

partner zijn om kwalitatieve IT-diensten aan te leveren die

afgestemd zijn op de noden van de organisatie. Door klantgericht

en projectmatig te werken wil zij de gebruikers tevreden stellen. De

directie ICT wil zich proactief engageren in het verbeteren van de

organisatie door te zoeken welke meerwaarde IT-diensten hierbij

kunnen betekenen.’

Personeel

nieuwe selectieprocedure voor PBa’s

‘On going’

Met gemiddeld 400 aanwervingen voor het bewakings- en

technisch personeel per jaar mag de taak van de directie P&O

een uitdaging worden genoemd. Voor bepaalde

gevangenissen is het moeilijk om voldoende personeelsleden

te vinden, terwijl er voor andere meer dan voldoende

kandidaten zijn. Om de aanwerving vlotter te laten verlopen,

paste de directie P&O in overleg met Selor de

selectieprocedure voor penitentiair bewakingsassistenten aan.

Dankzij de nieuwe ‘on going’-selectieprocedure kan de

selectie van bewakingspersoneel nu doorlopend worden

georganiseerd, terwijl dat voordien slechts eenmaal per jaar

was.

Personen die als PBA willen werken, kunnen zich voortaan het

hele jaar door inschrijven op de website van Selor. Bij hun

inschrijving moeten zij aangeven in welke regio(‘s) zij willen

werken. Per regio komen de kandidaten op een lijst terecht

waarvan de rangschikking bepaald wordt door het tijdstip van

inschrijving. Wanneer in een bepaalde regio plaatsen vacant

zijn, vindt een selectie voor die regio plaats. Op basis van het

aantal beschikbare plaatsen, bepaalt Selor het aantal

Page 21: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

20

kandidaten dat voor de selectie wordt uitgenodigd. De

kandidaten die het langst zijn ingeschreven, worden als eerste

uitgenodigd. De selectie zelf bestaat uit een computerproef.

Daarna volgt een intensieve opleiding van een jaar.

Instapkaart

Om aan de selectie te kunnen deelnemen, dienen de

kandidaten te beschikken over een diploma hoger secundair

onderwijs. Wie hier niet over beschikt, kan deelnemen aan de

instapkaartproef niveau C. Dit is een getuigschrift van

competenties verworven buiten het diploma, dat aantoont

dat men kan functioneren op het niveau van hoger secundair

onderwijs. Deze instapkaart niveau C blijft geldig voor een

periode van vijf jaar en de instapkaartproef wordt jaarlijks

door Selor georganiseerd.

arbeidsreglement voor gevangenissen

Het DG EPI beschikt sinds 28 april 2010 over een uniform

arbeidsreglement voor de gevangenissen. Het

arbeidsreglement pakt de essentiële punten aan en bevat

duidelijke richtlijnen en doelstellingen. Het is een van de

fundamenten voor een efficiënt en modern P&O-beleid.

Naar analogie met de privésector is een arbeidsreglement

sinds begin jaren 2000 ook vereist voor overheidsdiensten. De

voorbije jaren werden binnen verschillende entiteiten van de

FOD Justitie arbeidsreglementen ingevoerd en nu dus ook

voor de penitentiaire inrichtingen.

In 2008 formuleerden de representatieve vakorganisaties een

globale eisenbundel. Op 14 mei 2009 volgde een akkoord

over het arbeidsreglement (protocol 341). Enkele thema’s,

zoals inhaalrust en recuperatie van overuren, bleven echter

voorwerp van discussie. Ook over deze thema’s werd

overeenstemming gevonden en met het akkoord van 28 april

2010 werden de onderhandelde oplossingen vastgelegd in

het protocol 354.

Een gevangenis is een bijzondere werkomgeving met eigen

noden. Het doel van het nieuwe arbeidsreglement is om de

regels en de basisprincipes die gelden in de inrichtingen te

uniformiseren.

Protocol 351 versterkt sociale dialoog en conflictbeheersing

Op 19 april 2010 ondertekende het Comité A, het

overkoepelende overlegorgaan voor alle Belgische

overheden, een protocolakkoord over de versterking van de

sociale dialoog en de conflictbeheersing in de publieke

sector. De minister van Justitie nam het initiatief om ook voor

de gevangenissen een gelijkaardig protocol te sluiten.

Duidelijke afspraken werden vastgelegd om de sociale

dialoog te bevorderen en zo tot een aanvaardbare consensus

te komen voor alle betrokken partijen. Een constructieve

sociale dialoog is immers belangrijk voor een modern

personeelsbeleid en een gezond sociaal klimaat.

Het akkoord stelt o.a. dat per representatieve vakorganisatie

en binnen de regionale directie twee medewerkers per taalrol

worden aangesteld als aanspreekpunt, een zogenaamde

SPOC (Single Point of Contact). Op deze manier kunnen

eventuele problemen sneller worden opgepikt en aangepakt.

Ook wordt een duidelijke procedure bij de aankondiging van

stakingen in het akkoord vastgelegd. De overheid engageert

zich om problemen die de vakbonden signaleren en de

initiatieven die zij aanbrengen binnen de 30 dagen te

bespreken in het bevoegde onderhandelingscomité. In ruil

zullen de vakbonden tenminste zeven dagen vooraf een

stakingsaanzegging indienen.

Het akkoord introduceert bovendien een sociaal bemiddelaar

die de overheid en de vakbonden kunnen inschakelen bij een

conflict. Deze bemiddelaars oefenen hun opdracht uit op

onafhankelijke wijze en worden gekozen uit personen die

voldoende vertrouwd zijn met de openbare sector.

HappyPeople@ePi

Omdat het DG EPI veel belang hecht aan de tevredenheid van

haar personeel en om beter te kunnen inspelen op de noden

van haar medewerkers, vond in maart 2010 een

tevredenheidsenquête plaats in de gevangenissen, het

Veiligheidskorps, de centrale garage, de opleidingscentra en

de CDRGA. Het personeel van het centrale bestuur werd reeds

in 2008 bevraagd.

De enquête kreeg de naam HappyPeople@EPI en verliep in

samenwerking met de FOD P&O en een externe firma die de

resultaten verzamelden en analyseerden. Aangezien niet alle

Page 22: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

21

personeelsleden van het bewakings- en technisch personeel

over een computer beschikken en om toch iedereen de kans

te geven zijn of haar mening te geven, kon het personeel de

enquête zowel online als op papier invullen.

In totaal nam 25% van het personeel deel. De globale

participatiegraad was dus eerder laag. De enquête maakte

duidelijk dat het personeel het minst tevreden is over

communicatie en organisatiecultuur. Jobinhoud scoorde wel

zeer goed.

Veiligheidskorps breidt uit

In oktober 2010 traden een 50-tal nieuwe veiligheids-

assistenten in dienst bij het Veiligheidskorps, dat zijn

personeel ter beschikking stelt aan de politiediensten. In

Brussel ondersteunt het korps twee politiezones: de zone

Brussel-Zuid voor de overbrenging van gedetineerden vanuit

de Brusselse inrichtingen en de zone Brussel-Hoofdstad voor

het verzekeren van politie bij hoven en rechtbanken in het

Justitiepaleis.

Het Brussels personeelsbestand van het Veiligheidskorps is de

voorbije twee jaar sterk gedaald. Dit personeelstekort kon niet

worden opgevangen door de politiediensten, die zelf over

onvoldoende personeel beschikken. Om dit probleem aan te

pakken, besliste de regering in april 2010 om bijkomend

budget toe te kennen aan het Veiligheidskorps. Nog diezelfde

maand lanceerde Selor een aanwervingsexamen om nieuwe

veiligheidsassistenten in dienst te nemen. Op 1 oktober

vingen een 50-tal laureaten hun basisopleiding aan, die

gegeven werd door de instructeurs van het Veiligheidskorps

zelf.

telewerk bij de directie Detentiebeheer

Telewerk is populair en meer en meer bedrijven bieden hun

werknemers dan ook de kans om van thuis uit te werken. Ook

binnen de FOD Justitie werd een pilootproject rond telewerk

ingevoerd. In de loop van februari 2010 startte de FOD

Personeel en Organisatie binnen de FOD Justitie met een

proefproject telewerk. Diverse diensten stelden zich kandidaat

om hieraan deel te nemen. Uiteindelijk werden een dertigtal

medewerkers uit verschillende directies en entiteiten

geselecteerd om één dag per week van thuis uit te werken.

Vier medewerkers van de directie Detentiebeheer (DDB) van

het DG EPI waren bij de geselecteerden.

Onder leiding van het diensthoofd van de DDB werd alles

voorbereid zodat de vier proefpersonen van thuis uit aan de

slag konden gaan. De directie ICT zorgde ervoor dat zij

toegang hadden tot het netwerk van de organisatie en gaf

hen een gsm en het nodige informaticamateriaal. Ondanks

enkele technische moeilijkheden in de beginfase, verliep op

organisatorisch en inhoudelijk vlak alles vlot.

De telewerkers waren enthousiast en het project was een

succes. Uit een bevraging bleek dat zij thuis meer

gemotiveerd waren om het werk aan te vatten en ook minder

stress ervaarden. Ook de grotere zelfstandigheid en het

vertrouwen van het diensthoofd in hen haalden zij als

positieve punten aan. Daarnaast konden zij de tijd die zij

spaarden door niet van en naar het werk te moeten reizen op

een meer zinvolle manier gebruiken, met een beter evenwicht

tussen werk- en privéleven als resultaat. Ten slotte werd de

bijdrage tot het milieu (door geen transport te gebruiken) als

voordeel aangehaald. Enkel het mindere sociale contact met

collega’s, een lagere betrokkenheid op de werkvloer en de

voorbereidingstijd om van thuis uit te kunnen werken,

merkten zij als minpunten op.

Binnen de DDB werd het proefproject regelmatig geëvalueerd

en waar nodig bijgestuurd. De DDB maakte haar

opmerkingen en aanbevelingen over aan de project-

verantwoordelijke van de FOD P&O.

Page 23: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

22

Duidelijke instructies rond kledijverstrekking

In 2010 werkte de afdeling Aankopen de verschillende

modaliteiten van de kledijverstrekking aan het bewakings- en

technisch personeel uit en legde deze vast in de collectieve

brief (CB) nr. 100. Deze CB geeft uitvoering aan het

ministerieel besluit van 28 oktober 2009 dat de

reglementering rond de uitrusting en het materieel van de

penitentiair bewakingsassistenten en veiligheidsassistenten

bevat. De uitbreiding van de kledijartikelen en een aanpassing

van de puntenwaarde van elk artikel in verhouding tot de

reële marktprijzen waren daarin de belangrijkste punten.

De CB bevat alle instructies over de eerste uitrusting bij

indiensttreding en de jaarlijkse vernieuwing van de kledij. De

brief legt vast dat veiligheids- en penitentiair

bewakingsassistenten die in dienst treden en hun

basisopleiding starten in het OCPP Brugge of het CFPP

Marneffe, meteen een volledige basisuitzet (behalve kledij op

maat) ontvangen en legt uit hoe het gevangenispersoneel

deze kledij moet bestellen. Ook de werking van het

puntensysteem om jaarlijks de kledij te vernieuwen, wordt

beschreven. Daarnaast bevat de brief ook alle instructies rond

keuring, levering en facturering van goederen en bakent de

taken en verantwoordelijkheden af van de gevangenisdirectie,

van de kledijverantwoordelijke/rekenplichtige en van het

personeelslid dat de kledij ontvangt.

In het najaar van 2010 organiseerde de afdeling Aankopen een

infodag om de collectieve brief toe te lichten aan de

kledijverantwoordelijken binnen de gevangenissen.

aangepaste kledij voor specifieke werkposten

Om ervoor te zorgen dat het personeel in de gevangenissen

over aangepaste kledij beschikt om zijn of haar taken op een

veilige en correcte manier te kunnen uitvoeren, lanceerde de

afdeling Aankopen in 2010 twee overheidsopdrachten: een

huurmarkt voor de werkkledij van het keukenpersoneel en de

verplegers en de aankoop van persoonlijke

beschermingsmiddelen en werkkledij voor alle specifieke

werkposten binnen de organisatie. Om de veiligheid in de

gevangenissen te verhogen, werd ook een overheidsopdracht

gelanceerd voor de aankoop van interventiemateriaal.

Samen met de Interne Dienst voor Preventie en Bescherming

op het Werk en de DGZG bepaalde de afdeling Aankopen de

behoeften binnen de gevangenissen en voerden zij een

grondig marktonderzoek uit. Beide opdrachten worden in

2011 afgerond.

aangepaste schoenen voor penitentiair personeel

De afdeling Aankopen werkte een nieuw systeem van

schoenbons uit dat in de inrichtingen werd ingevoerd.

Personeelsleden die omwille van hun voetcomfort andere

schoenen wensen dan deze aangeboden in de uniformuitzet

kunnen die nu aankopen in een winkel naar keuze. Specifieke

instructies voor de verdeling, het gebruik, de betaling, de

terugvordering, de registratie en de controle werden

opgesteld en verspreid aan de gevangenissen.

Veilig werken op elektrische installaties

Om het welzijn op de werkvloer te verbeteren en een correcte

toepassing van het arbeidswetgeving te verzekeren, sloten de

FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (WASO) en

de FOD Justitie op 4 december 2009 een samenwerkings-

akkoord. Dit akkoord legt vast dat de FOD WASO intensief

ondersteuning biedt op vlak van welzijn op het werk en helpt

wanneer zich problemen voordoen bij de toepassing van de

wetgeving. Het DG EPI kon als eerste genieten van de

voordelen van deze samenwerking. In een eerste fase lag de

focus op veilig werken met elektrische installaties. Later

kunnen nog andere technologiedomeinen aan bod komen.

De FOD WASO werkte een opleiding ‘veiligheid op elektrische

installaties’ uit volgens het train-the-trainer principe met als

doel een aantal personeelsleden van de gevangenissen op te

leiden tot interne trainer. In december 2010 namen acht leden

van het technisch personeel deel aan deze opleiding. De FOD

WASO begeleidt hen en staat in voor hun permanente

opleiding.

De interne trainers kunnen andere personeelsleden die aan

een elektrische installatie moeten werken op hun beurt

opleiding geven over de risico’s die hieraan verbonden zijn.

Deze opleidingen vinden in de gevangenissen zelf plaats. Het

is immers de plicht van het DG EPI als werkgever om ervoor te

zorgen dat alle personeelsleden een goede opleiding krijgen

die bovendien specifiek is voor hun werkplaats en functie.

Met deze opleidingen zet het departement een belangrijke

Page 24: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

23

stap vooruit om de werking van de gevangenissen af te

stemmen op de regelgeving over welzijn op het werk.

Beter gezondheidstoezicht

Om het gezondheidstoezicht van het gevangenispersoneel te

verbeteren, werd de samenwerking tussen het DG EPI, de

arbeidsgeneesheer en de preventieadviseur op punt gesteld.

Aangezien werken in een gevangenis een extra

gezondheidsrisico inhoudt, is het belangrijk dat kandidaat-

personeelsleden vóór hun indiensttreding medisch

onderzocht worden en dat ook tijdens hun loopbaan in het

gevangenismilieu extra aandacht wordt besteed aan hun

gezondheid. De organisatie van de medische onderzoeken

kende in het verleden echter enkele problemen, wat het werk

van de arbeidsgeneesheren bemoeilijkte. Sinds 2010 regelt

een officiële en algemene procedure de organisatie van het

gezondheidstoezicht in alle gevangenissen.

e-learning voor personeel

De directie ICT onderzocht in 2010 de mogelijkheden om

e-learning voor het gevangenispersoneel mogelijk te maken.

Zij koos voor de open source software Moodle en paste deze

aan de noden van het gevangeniswezen aan.

Verder sloot het DG EPI zich aan bij de Europese werkgroep

LICOS, die werd opgericht om e-learning binnen een

penitentiaire context op Europees niveau te dragen. De

deelnemende landen wisselen ‘best practices’ uit en werken

samen om hun werkwijzen zoveel mogelijk op elkaar af te

stemmen. Voorafgaand aan de ICPA-conferentie in oktober

organiseerde het DG EPI bovendien een pre-conferentie die

volledig was gewijd aan e-learning en knowledge

management. Professionals van over de hele wereld namen

deel aan de workshops en belichtten het thema vanuit

verschillende invalshoeken.

Overdracht van betalingen naar cDVu

Om de reglementering over toelagen en premies correct toe

te passen en de politiek van een modern financieel beheer

van de stafdienst BB&L te volgen, droeg het DG EPI reeds in

2009 de betaling van een aantal toelagen over aan de CDVU

(Centrale Dienst der Vaste Uitgaven). In het najaar van 2010

werden ook de uitbetalingen van de vervoerskosten aan hen

overgedragen. Het gaat om:

> fietsvergoeding

> vergoeding voor het gebruik van een persoonlijk voertuig

> terugbetaling vervoersbewijzen woon-werkverkeer

Voor elk van deze vergoedingen moeten de inrichtingen

maandelijks een lijst overmaken aan de CDVU met de

gegevens van de personen die in aanmerking komen voor

deze vergoedingen. Daarnaast maken zij een nominatieve lijst

van de geleverde prestaties per datum over aan de directie

P&O. Zij maakt de informatie op haar beurt over aan het

management van het DG EPI en aan de stafdiensten P&O en

BB&L. Eind september 2010 nodigde de directie P&O de

personeelsleden die het woon-werkverkeer beheren uit voor

een infosessie. Zij kregen uitleg over hoe zij de lijsten moeten

invullen en welke procedure zij moeten volgen.

De automatische, maandelijkse betaling garandeert in de

eerste plaats een betere dienstverlening aan het personeel. Zij

maakt een betere kwaliteitsbewaking mogelijk, waardoor

onregelmatigheden of behoeften sneller worden opgemerkt.

De directie P&O zorgt voor een permanente monitoring en

geeft feedback aan de gevangenissen. Aangezien de

communicatie tussen hoofdbestuur en gevangenissen vlotter

verloopt, kan zij proactiever handelen. Op termijn zal dit

leiden tot een goede procesbewaking en tot snelle reacties

op interne en externe audits.

gerechtelijke procedures

De juristen van de dienst Juridische en Conceptuele

Ondersteuning behandelden in 2010 meer dan 200

gerechtelijke procedures, wat een recordaantal is. Enerzijds

ging het om een 80-tal procedures voor de burgerlijke

rechtbanken en anderzijds om een 120-tal procedures voor de

Raad van State. In de meeste gevallen won de

gevangenisadministratie de zaak.

Bij procedures voor de burgerlijke rechtbanken bezorgt de

behandelende jurist de nodige informatie aan een advocaat,

waarna zij samen de conclusies opstellen. Het is de advocaat

die de zaak pleit. Voor procedures voor de Raad van State

verdedigt de jurist zelf het dossier en wordt dus (in principe)

geen advocaat aangesteld. In 2010 legde een ministerieel

besluit deze werkwijze officieel vast. Behalve een financiële

Page 25: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

24

besparing, betekent de persoonlijke aanwezigheid van

juristen van de dienst op de zitting van de Raad van State dat

het DG EPI zich rechtstreeks kan uitspreken over zaken die de

penitentiaire realiteit aanbelangen. Bovendien laat het toe om

de redevoering tijdens de zitting te analyseren en er lessen uit

te trekken. Nuttige aanbevelingen kunnen worden

geformuleerd om zo tot een betere werkwijze te komen.

In 2010 startten 18 gedetineerden een procedure om hun

overbrenging naar de PI Tilburg ongedaan te laten maken

door de rechter. Alle rechtbanken spraken zich uit in het

voordeel van de gevangenisadministratie.

gedetineerden

Verdere inwerkingtreding van de basiswet

In 2010 zette de dienst Juridische en Conceptuele

Ondersteuning de nodige stappen om de basiswet

betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van

gedetineerden verder in werking te laten treden. Deze wet

omschrijft de rechten en plichten van gedetineerden en

bepaalt de basisbeginselen voor de detentie en de organisatie

van het gevangeniswezen. Om de basiswet beter af te

stemmen op de praktijk van het terrein, werd zij op een aantal

punten gewijzigd. De voornaamste veranderingen gaan over

de tuchtprocedure. De wijzigingen werden op 6 april 2010 in

het Belgisch Staatsblad gepubliceerd.

Verder redigeerde de dienst een aantal ontwerpen van

koninklijk besluit die aan bepaalde artikelen van de basiswet

uitvoering moeten geven en bezorgde deze voor advies aan

de Raad van State. Belangrijke delen van de basiswet zullen

hierdoor in 2011 in werking kunnen treden. Het gaat

voornamelijk om bepalingen over onthaal, materiële

levensvoorwaarden, contacten met de buitenwereld en het

tuchtregime.

Ten slotte werden de huishoudelijke reglementen van de

gevangenissen gefinaliseerd. Het huishoudelijk reglement

bestaat uit een algemeen gedeelte met regels die in alle

gevangenissen van toepassing zijn en een specifiek gedeelte

met lokale regels eigen aan elke gevangenis. De dienst

Juridische en Conceptuele Ondersteuning stelde in overleg

met de regionale directies het algemeen gedeelte op en

paste het aan op basis van de opmerkingen van het terrein.

De huishoudelijke reglementen zullen, waar nodig, in

overeenstemming worden gebracht met de adviezen van de

Raad van State en zullen samen met bovenvermelde

bepalingen van de basiswet in 2011 in werking treden.

Vlaams Strategisch Plan voor Hulp- en Dienstverlening aan gedetineerden bestaat 10 jaar

In 2010 bestond het Strategisch Plan voor Hulp- en

Dienstverlening aan gedetineerden 10 jaar. Het DG EPI kan

terugblikken op een succesvolle samenwerking met de

Vlaamse Gemeenschap om in de Nederlandstalige

gevangenissen het aanbod aan hulpverlening, onderwijs,

arbeidstoeleiding, sport, cultuur en gezondheidszorg voor

gedetineerden maximaal uit te bouwen. De optimalisering

van de implementatie van het Strategisch Plan blijft een

aandachtspunt van de bovenlokale werkgroep ‘Strategisch

Plan’, waar vertegenwoordigers van de centrale PSD, de DGZG

en de regionale directie overleggen met de collega’s van de

administratie Welzijn en Samenleving.

Tijdens de ICPA-conferentie in Gent stelden medewerkers van

het DG EPI en de Vlaamse Gemeenschap dit

samenwerkingsmodel voor aan hun internationale collega’s.

Naast de gemeenschappelijke missie kwamen ook de

meerwaarde van de samenwerking, de gerealiseerde

projecten en de aandachtspunten voor de toekomst aan bod.

e-learning voor gedetineerden

Het DG EPI heeft in 2010 verder geïnvesteerd om e-learning

voor gedetineerden mogelijk te maken. E-learning staat voor

interactief leren door gebruik te maken van een computer en

maakt plaats- en tijdsonafhankelijk onderwijs mogelijk, wat

een groot voordeel is binnen een gevangeniscontext.

In twee gevangenissen lopen momenteel projecten die

gedetineerden toelaten om via speciale software cursussen te

volgen via de computer. Het project e-learning ging reeds in

2009 van start in het PLC in Ruiselede. Om het aanbod

webcursussen van de VDAB maximaal ter beschikking te

stellen aan gedetineerden paste de directie ICT de software

van de VDAB aan een detentieomgeving aan. De regionale en

lokale directie, de directie ICT, de lokale VDAB en de betrokken

Vlaamse diensten op lokaal en bovenlokaal niveau werkten

samen het project uit en volgden het op.

Page 26: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

25

Na een testperiode van meer dan een jaar vond in september

2010 een evaluatie van het project plaats. Daaruit bleek dat

e-learning een reële meerwaarde betekent voor de

gedetineerden, vooral op vlak van inhoud en variatie van de

lessenpakketten, de toegankelijkheid van onderwijs, enz. Ook

de samenwerking tussen de verschillende partners werd als

positief ervaren. De evaluatie bracht verschillende

aandachtspunten aan het licht, waarmee rekening wordt

gehouden.

Gelet op het succes van het e-learningproject in het PLC

Ruiselede, zijn ook de gevangenissen van Ieper en Nijvel met

gelijkaardige projecten gestart. In de gevangenis van Ieper,

waar het project verliep in samenwerking met de Hogeschool

van Kortrijk, de Universiteit van Leuven en de organisatie

Webros, werd het project ‘on hold’ gezet omwille van

technische redenen. De gevangenis van Nijvel werkte

eveneens een project uit in samenwerking met Forem en met

de Franse Gemeenschap.

De directie ICT stelde een planning op voor de verdere uitrol

naar de andere gevangenissen zodat ook zij op termijn van

deze toepassing gebruik kunnen maken.

‘Best Desktop Virtualization Project’ award

Op het VMWorld Europe 2010 congres, het jaarlijkse

gebruikersevenement van virtualisatieleverancier VMware, in

Kopenhagen mocht de directie ICT op 13 oktober de ‘Best

Desktop Virtualization Project’ award in ontvangst nemen

voor het concept van een gevirtualiseerde desktopomgeving

voor gedetineerden.

Het DG EPI is ervan overtuigd dat de uitbouw van een

moderne ICT-omgeving voor gedetineerden een

meerwaarde kan betekenen voor hun individuele

ondersteuning en voor de algemene werking van de

inrichting. De directie ICT wil op termijn aan elke

gedetineerde een gevirtualiseerde desktop aanbieden. Elke

gedetineerde zou een scherm en toetsenbord krijgen, terwijl

de desktop zelf op een centrale server draait en via moderne

technologie naar de klant wordt gestuurd. De gedetineerde

zal dan gebruik kunnen maken van verschillende diensten die

centraal via het netwerk beschikbaar worden gesteld.

Gedetineerden kunnen dan bijvoorbeeld het menu

raadplegen, boeken lenen, zoeken naar vacatures en gebruik

maken van e-learning.

Deze nieuwe infrastructuur zorgt ervoor dat de activiteiten

flexibeler kunnen worden georganiseerd en maakt het

mogelijk om diensten op maat van de gedetineerde aan te

bieden. Door te werken met één centrale server zal informatie

sneller en meer gedetailleerd uitgewisseld kunnen worden en

zal de directie ICT alle acties kunnen controleren, wat de

veiligheid ten goede komt. Bovendien levert de

automatisering van verschillende diensten een financiële

besparing op.

De gevangenis van Hasselt zal als testsite dienen voor de

uitwerking en concretisering van het project. In een eerste

fase zal in een klasomgeving voor 10 gedetineerden een

gevirtualiseerde desktopomgeving met

e-learningmogelijkheden worden uitgebouwd.

Betere medische opvolging van gedetineerden

Sinds de ingebruikname van de software Epicure in 1999 legt

de medische dienst van elke binnenkomende gedetineerde

een elektronisch medisch dossier (EMD) aan dat toegankelijk

is voor de zorgverleners in de gevangenis. Het dossier bevat

zowel de bevindingen van de artsen, tandartsen,

verpleegkundigen en kinesitherapeuten als de resultaten van

medische onderzoeken. Bij de overbrenging van een

gedetineerde naar een andere gevangenis, wordt het EMD

onder gecodeerde vorm elektronisch verstuurd naar die

gevangenis en ter beschikking gesteld van de zorgverleners

ter plekke.

Naast het EMD biedt Epicure aan artsen de mogelijkheid om

geneesmiddelen elektronisch voor te schrijven. Deze

elektronische voorschriften worden overgemaakt aan de

lokale apotheek, die deze gebruikt als basisinformatie om de

geneesmiddelen te leveren. Ten slotte bevat Epicure een

uniform tariferingssysteem dat toelaat de honoraria van de

zelfstandige zorgverleners elektronisch te factureren.

Page 27: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

26

Door intensief gebruik door de jaren heen kon het systeem de

enorme hoeveelheid aan gegevens echter niet meer dragen.

Het EMD voldeed bovendien niet langer aan de normen van

Volksgezondheid.

In 2009 bepaalde de Penitentiaire Gezondheidsraad wat

nodig was om de medische opvolging van gedetineerden zo

goed mogelijk te verzekeren. Ter vervanging van het oude

systeem kozen zij in 2010 voor een centrale server die via een

webapplicatie toegankelijk is voor de zorgverleners van de

verschillende gevangenissen. Na een behoeftenanalyse ging

de programmering van start in augustus 2010. De eerste

testen zijn voorzien voor maart 2011 en de definitieve start

staat gepland voor juni 2011.

interventiebeleid in de gevangenissen

In 2010 nam de regionale directie deel aan verschillende

vergaderingen van een stuurgroep die instaat voor de

coördinatie van het interventiebeleid in de gevangenissen.

Deze stuurgroep werd opgericht in het kader van een

samenwerkingsakkoord tussen de Franse Gemeenschap, het

Waals Gewest en de Franse Gemeenschapscommissie.

Verschillende personeelsleden van de gevangenissen waren

daarnaast lid van werkgroepen waarin thema’s als (geestelijke)

gezondheid, druggebruik, informatie, onderwijs en verlaten

van de gevangenis werden besproken. Aanbevelingen

werden uitgewerkt om de tussenkomst van de

gemeenschappen en gewesten in de gevangenissen te

verbeteren. Deze zullen worden voorgesteld op een

interministeriële conferentie.

lP/VlV Manager

Sinds begin 2010 beschikt de directie Detentiebeheer (DDB)

met de ‘LP/VLV Manager’ over een informaticatoepassing om

de beslissingen te registreren die werden genomen in het

kader van de follow-up van gedetineerden die voorlopig in

vrijheid worden gesteld.

Door voorlopige invrijheidstelling (VLV) toe te kennen wil het

DG EPI de overbevolking in de gevangenissen tegengaan en

zo de leef- en werksituatie van gedetineerden en personeel

verbeteren. Enkel gedetineerden met een

hoofdgevangenisstraf van maximum drie jaar kunnen

voorwaardelijk worden vrijgesteld. Het effectieve straftotaal,

de aard van de gepleegde feiten en de verblijfstitel van de

veroordeelde bepalen de procedure die moet worden

gevolgd. Normaal gezien beslist de gevangenisdirecteur over

de toekenning van de VLV. Voor veroordeelden met een

hoofdgevangenisstraf van minimum één en maximum drie

jaar wegens zedenfeiten tegenover minderjarigen neemt de

DDB echter de beslissing.

De voorlopige invrijheidstellingen worden opgevolgd aan de

hand van periodieke begeleidingsverslagen van de

justitieassistent. Bij schending van de voorwaarden kan de

DDB overgaan tot een aanpassing van de voorwaarden, een

berisping, een verderzetting van de voorlopige

invrijheidstelling of een herroeping wegens niet-naleving van

de voorwaarden. Ook in geval van een nieuwe, definitieve

veroordeling onderzoekt de DDB voor alle toegekende VLV’s

of een herroeping nodig is.

Om een duidelijk beeld te krijgen van het aantal en de inhoud

van de beslissingen over de opvolging van de voorlopige

invrijheidstelling en om de werklast die hiermee gepaard gaat

te kunnen meten, is het noodzakelijk om deze gegevens te

registeren. In afwachting van de modernisatie van SIDIS-

Griffie, de databank om de bewegingen en detentiedossiers

van de gedetineerden digitaal te beheren, ontwikkelden de

directie ICT en de cel Data-analyse begin 2010 de

informaticatoepassing ‘LP/VLV Manager’. Gebruiks-

vriendelijkheid en toegankelijkheid van de toepassing waren

daarbij belangrijke criteria. Dit programma maakt een

efficiënte registratie van beslissingen over de opvolging van

de voorlopig vrijgestelden mogelijk. Alle personeelsleden van

de DDB hebben via de webbrowser toegang tot de applicatie.

Page 28: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

27

GEVANGENISSEN REACTIES TOTAALVerderzetting VLV Berisping Aanpassing voorwaarden Herroeping Niet-herroeping Geen beslissing

Niet-naleving voorwaarden Aanpassing voorwaardenAndenne 0 0 0 0 1 2 0 3Antwerpen 1 0 0 0 43 9 0 53Arlon 0 0 0 0 6 4 0 10Berkendael 0 0 0 0 1 0 0 1Brugge 6 6 0 9 13 9 0 43GFC Everberg 0 0 0 0 0 0 0 0Dendermonde 0 2 0 0 12 3 0 17Dinant 0 0 0 0 5 3 0 8Forest / Vorst 0 0 0 0 22 4 0 26Gent 2 2 0 2 17 5 0 28Hasselt 0 0 0 0 0 0 0 0Hasselt Nieuw 0 0 0 4 22 4 0 30Hoofdbestuur 0 0 0 0 0 0 0 0Hoogstraten 0 0 0 0 0 0 0 0Hospitaal/Hôpital 0 0 0 0 0 0 0 0Huy 0 0 0 0 3 4 0 7Ieper 0 3 0 1 9 0 0 13Incident Vrijheid 0 0 0 0 0 0 0 0Ittre 0 0 0 0 0 0 0 0Jamioulx 1 0 0 0 39 45 0 85Lantin 0 0 0 0 65 49 0 114Leuven Centraal 1 0 0 1 10 4 0 16Leuven Hulp 0 0 0 1 10 1 0 12Marneffe 0 1 0 0 0 2 0 3Mechelen 1 0 0 0 6 3 0 10Merksplas 2 0 0 1 14 7 0 24Mons 0 2 0 4 12 6 0 24Mons EDS 0 0 0 0 0 0 0 0Namur 0 0 0 0 11 11 0 22Nivelles 0 0 0 2 13 4 0 19Oudenaarde 0 0 0 0 4 2 0 6Paifve 0 0 0 0 0 0 0 0Provoost / Prison militaire 0 0 0 0 0 0 0 0Ruiselede 0 0 0 0 1 0 0 1St. Andries 0 0 0 0 0 0 0 0St. Gillis / St. Gilles 0 0 0 0 82 13 0 95St. Hubert 1 3 0 2 33 13 0 52Tongeren 0 0 0 0 0 0 0 0Tongeren Nieuw 0 0 0 0 0 0 0 0Tournai 1 0 0 1 5 15 0 22Tournai EDS 0 0 0 0 0 0 0 0Transfer 0 0 0 0 0 0 0 0Turnhout 1 0 0 2 9 7 0 19Verviers 0 0 0 0 22 24 0 46Vrijheid 0 0 0 0 0 0 0 0Wortel 0 1 0 2 23 4 0 30TOTAAL 17 20 0 32 513 257 0 839

Page 29: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

28

Scanningsproject

In 2010 introduceerde de CDRGA een nieuw soort

gevangenisarbeid in de ateliers van de gevangenissen van

Andenne en Hasselt: scannen van documenten (foto’s, dia’s,

prentkaarten, negatieven, enz.). Dit scanningsproject is het

resultaat van een partnerschap die in de loop van 2009 is

gesloten tussen de CDRGA, Sun Microsystems en Atos Origin.

Deze samenwerking kwam tot stand in het kader van een

grote overheidsopdracht over de digitalisering van het archief

van het wetenschapsbeleid (POD Wetenschapsbeleid),

waarnaar de CDRGA nog steeds meedingt.

Scannen is een eenvoudig werk dat zowel gedetineerden als

technici gemakkelijk kunnen uitvoeren. Bovendien gaat het

om een technologische en moderne activiteit, wat het imago

van gevangenisarbeid ten goede komt en veel

toekomstperspectieven biedt. De CDRGA wilde daarom een

scanwerkplaats oprichten en scandiensten introduceren in de

gevangenissen. Na goedkeuring door de beheerscommissie

werden de gevangenissen van Andenne en Hasselt als

testsites gekozen.

In een eerste fase stuurde de CDRGA in april 2010 brieven naar

culturele instellingen nabij Andenne en Hasselt om hen kennis

te laten maken met hun scandiensten. Bij wijze van test

konden deze instellingen gratis een aantal documenten laten

scannen. De brieven lokten heel wat positieve reacties uit en

de eerste afspraken vonden eind april plaats.

Tarief

Twee soorten tarieven worden aangeboden: een tarief per uur

en een tarief per stuk. Het arbeidsloon, de kwaliteitscontrole,

de schoonmaak van de te scannen stukken vóór het scannen,

het materiaal, de vervoerskosten tussen de instelling en de

gevangenis en de dvd-r’s waarop de gescande stukken staan,

zijn hierin inbegrepen. Elk stuk wordt in TIFF- en JPEG- formaat

gescand, maar op verzoek kan zowel dit formaat als de

resolutie worden aangepast.

Technisch aspect

De CDRGA bestelde zowel voor de ateliers van Andenne en

Hasselt twee professionele scanners en huurde containers

waarin de gedetineerden het scanwerk kunnen uitvoeren.

Opleiding

In elke werkplaats selecteerden de leidinggevenden vier

gedetineerden om documenten te scannen. Zowel het

personeel als de gedetineerden kregen een opleiding opdat

zij het materiaal optimaal kunnen gebruiken en kwaliteitswerk

kunnen afleveren.

Toekomst

De CDRGA wil haar scanactiviteiten verder ontwikkelen en zo

een maximaal aantal gedetineerden aan het werk zetten. Na

de culturele instellingen richt zij haar pijlen op de gemeenten

en stuurt zij een mailing naar de buurtgemeenten van de

twee scansites. Op langere termijn worden ook de openbare

diensten en de non-profitsector gecontacteerd. Ook de

bedrijfssector zal niet worden vergeten.

Samenwerkingsovereenkomst tussen cDrga en beschutte werkplaatsen

De vzw Vlaamse Federatie van Beschutte Werkplaatsen

(VLAB), de Brusselse Federatie van Beschutte Werkplaatsen

(FEBRAP) en de vzw Entente Wallonne des Entreprises de

Travail Adapté (EWETA) zijn de drie werkgeversorganisaties

van beschutte werkplaatsen (BW’s). Zij willen de

werkgelegenheid voor personen met een handicap

bevorderen om hun maatschappelijke integratie en

levensstructuur te verbeteren. Deze verenigingen verdedigen

hun belangen op politiek, juridisch, economisch en sociaal

vlak.

Het werk van de gedetineerden in de werkplaatsen van de

CDRGA en het werk van de personen met een handicap in de

beschutte werkplaatsen is voor beide groepen een

belangrijke factor voor hun (re-)integratie in de maatschappij.

Dit betekent dat de beschutte werkplaatsen en de CDRGA

dan ook vaak concurrenten zijn op dezelfde markten. Vooral

eenvoudige arbeid is bij beide erg in trek.

Om concurrentie te vermijden en om transparant samen te

werken op bepaalde markten besloten de BW’s en de CDRGA

hun krachten te bundelen. Na afloop van de vergaderingen

tussen de voorzitters van de drie werkgeversorganisaties van

beschutte werkplaatsen, de CDRGA en vertegenwoordigers

Page 30: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

29

van de gevangenissen werd een

samenwerkingsovereenkomst tussen de beschutte

werkplaatsen en de CDRGA opgesteld. Op termijn zullen zij

ook een procedure uitwerken om geschillen op te lossen.

Jaarlijks zullen twee vergaderingen plaatsvinden tussen de

betrokken partijen om de naleving en de toepassing van de

overeenkomst te evalueren en om eventuele problemen te

bespreken. Zowel de werkgeversorganisaties van de

beschutte werkplaatsen als de CDRGA zouden in de toekomst

nog een stap verder willen gaan en overwegen een

samenwerking tussen de commerciële diensten van de

verschillende entiteiten.

infrastructuur en Materiaal

gSM-sweepings

Binnen de DOGV bestaat sinds 2010 een nieuw team dat in de

gevangenissen gsm-sweepings uitvoert om verboden gsm’s

op te sporen. In de gevangenissen mogen de gedetineerden

immers geen gsm’s bezitten (of gebruiken) en het

gevangenispersoneel voert dan ook regelmatig celfouilles uit

ter controle. Het nieuwe team ondersteunt het

gevangenispersoneel hierbij.

Dit team beschikt over de nodige gespecialiseerde apparatuur

om gsm’s op te sporen, wat het voor het gevangenis-

personeel gemakkelijker maakt om deze terug te vinden

tijdens celfouilles. Na een sweeping wordt een verslag

opgesteld dat niet alleen de nodige gegevens en resultaten

van de sweeping bevat, maar ook technische aanbevelingen

die de veiligheid in de inrichting kunnen verbeteren. Jaarlijks

zal het team in iedere inrichting twee tot vier sweepings

uitvoeren. Voor grotere inrichtingen kan dit aantal hoger

liggen.

Sneller en performanter netwerk

In een aantal grote gevangenissen voerde de directie ICT in

2010 een upgrade van het computernetwerk uit. Zowel het

Wide Area Netwerk (WAN) als het Local Area Netwerk (LAN)

werden vernieuwd. Een vlotte informatie-uitwisseling tussen

enerzijds de centrale administratie en de gevangenissen en

anderzijds de gevangenissen onderling is een belangrijke

voorwaarde voor een efficiënte werking van de ganse

organisatie.

WAN

Het WAN is de Belgacomlijn die zorgt voor de verbinding

tussen de gevangenis en de buitenwereld. Bij de aanvang van

de upgrade was Belgacom reeds bezig met hun netwerklijnen

te vernieuwen naar glasvezelkabels die zorgen voor een

performantere verbinding. Voor gevangenissen die in een

afgelegen of bebost gebied lagen, was het trekken van deze

glasvezel een dure zaak die Belgacom grotendeels

bekostigde.

Om de glasvezel te verbinden met het netwerk van de

organisatie installeerde de directie ICT in samenwerking met

Belgacom nieuwe routers, waardoor het netwerk nu viermaal

sneller werkt dan voordien.

LAN

Om ook de snelheid van het netwerk in de gevangenissen zelf

te verhogen, kocht de directie ICT nieuwe switches aan om

het netwerk te reguleren. Waar de oude switches tot

maximum 24 computers konden samenkoppelen, is op deze

nieuwe krachtigere switches plaats voor 48 gebruikers en

kunnen deze worden samengebundeld tot één groot krachtig

apparaat.

De directie ICT kocht daarnaast snelle gigabitswitches aan om

de servers aan te sluiten. Voor grote gevangenissen met meer

Page 31: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

30

dan 250 gebruikers werd een nieuw virtueel netwerkplan

(VLAN-plan) ontwikkeld. Hiermee kunnen op dezelfde switch

virtuele netwerken naast elkaar draaien als ware het aparte

netwerken. De directie ICT ontwikkelde VLAN’s voor bepaalde

groepen gebruikers en enkele aparte VLAN’s voor kleine

groepen, zoals de projectgroepen ‘e-learning’.

Van helpdesk naar servicedesk

Om de helpdesk van het DG EPI uit te bouwen tot een

volwaardige servicedesk werd het team versterkt met drie

nieuwe medewerkers en een coördinator aangesteld. De

directie ICT voorzag ook een meer uitgebreide monitoring

van de ICT-infrastructuur. Dankzij deze modernisering kan de

helpdesk problemen beter opvolgen en oplossen en komt de

directie ICT tegemoet aan haar kerntaak om klantgericht te

werken.

Verdere uitrol SP expert

De implementatie van de softwaretoepassing SP Expert werd

in 2010 verder gezet. Resultaat is dat nu 31 gevangenissen en

twee centrale diensten gebruik maken van dit centraal

planningssysteem dat helpt bij de opmaak van een efficiënte

personeelsplanning. SP Expert automatiseert het

planningsproces en de dienstlijsten en ondersteunt de lokale

planners in de gevangenissen zodat zij de regelgeving

uniform kunnen toepassen.

Behalve de verdere uitrol, verbeterde de directie ICT ook de

werking van het programma. Zij voerde enkele technische

aanpassingen uit en zorgde ervoor dat het programma

correcte en duidelijke statistieken en grafieken oplevert.

Bovendien staat voortaan een team SP Expert in de

gevangenissen paraat om de lokale planners op te leiden en

te ondersteunen.

Beter archiefbeheer

Net zoals alle overheidsdiensten is het DG EPI verplicht om

haar archieven te beheren volgens de richtlijnen van het

Rijksarchief. Reeds in 2009 ontvingen de gevangenisdirecties

de nodige instructies om deze taak goed te kunnen

uitvoeren. De milieucoördinator volgt dit dossier op en krijgt

daarbij ondersteuning van de regionale directie die zorgt voor

een vlot contact met de gevangenissen en samen met de

betrokken directies de situatie analyseert.

In 2010 werden in de gevangenis van Sint-Gillis concrete

initiatieven genomen om het archiefbeheer te verbeteren. In

samenwerking met het Rijksarchief planden de

milieucoördinator en de regionale en gevangenisdirectie een

grote opruimactie van de kelders. Daarnaast vonden in de

gevangenissen van Merksplas en Lantin overlegvergaderingen

plaats over de archieven.

nieuwe voertuigen voor het Veiligheidskorps

Om de medische uithalingen en overbrengingen van

jongeren van het gesloten federaal centrum in Saint-Hubert

naar de verschillende jeugdrechtbanken te kunnen uitvoeren,

stelde het DG EPI drie nieuwe voertuigen en twee

huurwagens ter beschikking van het Veiligheidskorps. De

afdeling Aankopen nam daarbij de aankoopprocedure voor

haar rekening. Zes veiligheidsassistenten staan in voor een

vlot verloop van deze overbrengingen. Zij traden midden april

in dienst en staan in voor de politiezone Semois-Lesse.

Betere communicatiemiddelen voor het Veiligheidskorps

Sinds 2010 zijn de voertuigen van het Veiligheidskorps

uitgerust met eigen ASTRID-communicatiemiddelen. ASTRID

is het nationale netwerk voor alle hulp- en veiligheidsdiensten

en combineert radiocommunicatie, paging en dispatching.

Het netwerk zorgt voor een efficiënte communicatie tussen

deze hulp- en veiligheidsdiensten en draagt bij tot een vlot

verloop van interventies en de algemene veiligheid.

Page 32: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

31

communicatie

nieuwsbrief voor het Veiligheidskorps

Het Veiligheidskorps lanceerde in 2010 haar eigen nieuwsbrief:

VKCS-News. Deze nieuwsbrief informeert de

veiligheidsassistenten systematisch over wat reilt en zeilt

binnen de dienst en zet belangrijke projecten in de kijker.

Aangezien de meeste personeelsleden van het

Veiligheidskorps geen e-mailadres of toegang tot een

computer hebben, is het niet vanzelfsprekend om met hen te

communiceren. Met deze nieuwsbrief zet het Veiligheidskorps

een belangrijke stap vooruit op dit vlak.

Om een doeltreffend en uniform intern communicatiebeleid

te garanderen, werd VKCS-News afgestemd op de algemene

e-letter van het DG EPI en daarin geïntegreerd. Op deze

manier blijven alle personeelsleden van het DG EPI op de

hoogte van de activiteiten van het Veiligheidskorps.

Statistieken over tewerkgestelde gedetineerden

Sinds 2010 kan de CDRGA statistieken opmaken die hen

gedetailleerde informatie geven over het aantal

tewerkgestelde gedetineerden en hun lonen. Dankzij

verschillende programma’s beschikt de CDRGA over heel wat

cijfers over de lonen van de gedetineerden, de

verkoopfacturering en andere boekhoudkundige informatie.

Deze cijfers zijn zeer interessant aangezien zij iets meer

zeggen over de tewerkstelling van de gedetineerden, de

investeringen en de omzetcijfers van de verschillende

werkplaatsen. De dienst beschikte voordien echter niet over

een programma om deze cijfers verder te verwerken.

In samenwerking met de directie ICT integreerde de CDRGA

de gegevens over de lonen van de gedetineerden in het

SAS-platform. Deze gegevensanalysesoftware is het ideale

instrument om betrouwbare statistieken over het aantal

tewerkgestelde gedetineerden en hun lonen te verkrijgen en

om grafieken over de evolutie van deze cijfers te maken.

Dankzij deze statistieken krijgt de CDRGA een dieper inzicht in

het werk dat de gedetineerden in de aannemersateliers en de

productiewerkplaatsen (schrijnwerkerij, drukkerij, smidse,

kleermakerij, landbouwuitbating) uitvoeren en ook in de

huishoudelijke taken die zij doen en de kwalificerende

beroepsopleidingen die zij volgen.

De statistieken worden voorgesteld in de vorm van cijfers

(bedrag van de uitbetaalde lonen en aantal tewerkgestelde

gedetineerden) en grafieken, per inrichting en per soort

activiteit. Zij zullen op maandelijkse, driemaandelijkse en

jaarlijkse basis beschikbaar zijn en iedere maand worden

bijgewerkt.

Moderne site voor de cDrga

Bij een professioneel commercieel beleid hoort een moderne

website. De CDRGA bouwde daarom in 2010 haar website

(http://www.rtp-rga.be) verder uit tot een dynamische en

aantrekkelijke communicatietool. Met deze site boekt de

CDRGA een mooie vooruitgang op vlak van externe

communicatie, die essentieel is in de zoektocht naar

aannemers.

Geïnteresseerden vinden op de site informatie over de

werking van de dienst en kunnen kennismaken met

verschillende soorten gevangenisarbeid en met de

gevangenisateliers. Belangrijke projecten en evenementen,

zoals het scanningproject en de deelname van de CDRGA aan

de industriële beurs van het verpakbedrijf Empack en aan de

Brugse Bedrijvenbeurs, staan op de startpagina in de kijker.

Getuigenissen en een filmpje zetten de voordelen van

gevangenisarbeid in de verf en fleuren de site op. Beide

maken duidelijk dat gevangenisarbeid meer te bieden heeft

dan een groot aantal werkkrachten en voordelige tarieven.

Aannemers kunnen rekenen op gevangenispersoneel dat oog

heeft voor hun behoeften en dat de gedetineerden

Page 33: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

32

vakkundig begeleidt tijdens het werk. Korte deadlines zijn

voor de CDRGA geen probleem en met meer dan 30

gevangenisateliers verspreid over het land vindt de aannemer

er steeds wel één in zijn buurt. Aannemers kunnen de dienst

via de site bovendien eenvoudig per mail contacteren.

Milieu en Duurzame Ontwikkeling

Dg ePi denkt groen en zuinig

Interne milieuaudit

Het DG EPI heeft bewezen dat zij het milieu een warm hart

toedraagt en zich inschrijft in de politiek van duurzame

ontwikkeling van de FOD Justitie. De dienst Milieu en

Duurzame Ontwikkeling voerde in 2010 een interne

milieuaudit uit in de Vlaamse en Brusselse gevangenissen. Dit

hield een volledige doorlichting en inventarisatie in van alle

toestellen en installaties in de inrichting. Daarnaast werden

ook alle gevaarlijke producten geïnventariseerd, met

verwijzing naar hun gevarenteken, hun hoeveelheden en

waar zij zich bevinden in de inrichting. Ten slotte maakte de

dienst een overzicht op van alle keuringen die in het kader

van de milieuwetgeving moeten worden uitgevoerd in de

volgende drie jaren. In functie van deze interne audit werden

reeds drie milieuvergunningen opnieuw aangevraagd voor

het penitentiair landbouwcentrum van Ruiselede, de

strafinrichting van Wortel en het gesloten federaal centrum

voor jongeren in Tongeren.

Energiebesparingen

Naast interne milieuaudits

voerde de dienst Milieu en

Duurzame Ontwikkeling in

samenwerking met Fedesco

ook verschillende

haalbaarheidstudies uit in

de gevangenissen om hun

energieprestaties te

beoordelen. Aspecten zoals

warmteverlies,

bouwkundige constructie,

productie van warmte en

warm water, elektriciteits- en gasverbruik werden daarbij

onder de loep genomen. Deze studies toonden aan dat het

verbruik van sommige gevangenissen ideaal is om een

warmtekrachtkoppeling (WKK) te installeren. Een WKK is een

installatie die naast warmte ook elektriciteit opwekt en

produceert. De opgewekte elektriciteit kan plaatselijk worden

gebruikt of bij overschot worden verkocht aan een

elektriciteitsdistributeur, met als resultaat een

energiebesparing en een lagere elektriciteitsfactuur. Op

termijn zullen verschillende gevangenissen over een

warmtekrachtkoppeling beschikken.

Om het energieverbruik nog meer te doen dalen, voerde de

dienst samen met Fedesco, de Regie der Gebouwen en de

DOGV enkele belangrijke energiebesparende werken uit. Op

het dak van het penitentiair complex van Brugge werden

zonnepanelen geplaatst, terwijl dat van Leuven-Centraal werd

geïsoleerd. In de gevangenissen van Merksplas en Hoei en in

het penitentiair schoolcentrum van Hoogstraten werden de

stookinstallaties vernieuwd.

Budget

Solidariteit Steunfonds

Net zoals vele andere departementen kreeg het DG EPI in

2010 af te rekenen met besparingen. Bij de eerste

begrotingscontrole werden alle budgetten voor de dagelijkse

werking van de gevangenissen lineair verminderd. De

besparing liet zich het hardst voelen bij de aankoop van

niet-duurzame goederen (water, gas, elektriciteit, onderhoud,

enz.). Creatief en voorzichtig omgaan met de beschikbare

budgetten was dus de boodschap.

Om ervoor te zorgen dat alle inrichtingen over voldoende

budget beschikten voor onderhoud en werkingsmiddelen,

werd bespaard op sportieve en culturele activiteiten voor

gedetineerden, op activiteiten die de affectieve relaties in

detentie verbeteren en op herstelgerichte detentie. De

dienstverlening naar gedetineerden toe kwam echter niet in

het gedrang aangezien het Steunfonds, een fonds ten

behoeve van minder gegoede gedetineerden in elke

gevangenis, de betaling van deze activiteiten ten laste nam.

Gevangenissen met onvoldoende reserves in hun Steunfonds

kregen hulp van collega-inrichtingen. De solidariteit tussen de

gevangenissen was groot.

Page 34: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

33

Beter beheer van aankopen, uitgaven en boekhouding

In samenwerking met de stafdienst Budget, Beheer en

Logistiek (BB&L) stemde de dienst Begroting, Aankopen en

Boekhouding (BAB) de beheerstools Budgetsys en CGAB,

respectievelijk gebruikt om de begroting te raadplegen en

om aankopen, uitgaven en de boekhouding praktisch te

beheren, meer af op de behoeften van het terrein. Ook de

bijhorende synthesefiches die voor elke uitgave moeten

worden opgemaakt, werden aangepast. Dankzij deze

verbeteringen kan de volledige cyclus (van vastlegging tot

betaling) van elk individueel budgettair vastgelegd project nu

worden opgevolgd.

Bij de opmaak van de synthesefiches hield de dienst BAB

rekening met het systeem van gesplitste kredieten

waarbinnen budget voor betalingen niet meer kan worden

overgedragen naar een volgend begrotingsjaar. Vastlegging,

bestelling, levering en betaling van de factuur moeten dus

binnen hetzelfde jaar gebeuren.

Monitoring van budgetten voor vastleggingen en betalingen

De afdeling Begroting van de dienst BAB stemt zich steeds

beter af op de werkwijzen en doelstellingen van de stafdienst

BB&L. Door intensief gebruik te maken van de beheerstools

Budgetsys en CGAB werd de voortgang van vastleggingen en

vereffeningen in 2010 strikt opgevolgd. Dankzij deze

monitoring kon zij in augustus 2010 de budgetten die waren

voorzien voor duurzame aankopen verdelen onder de

gevangenissen om projecten te financieren. Resultaat was dat

98,10% van de vastleggingskredieten en 95,48% van de

vereffeningskredieten werden aangewend.

elektronisch beheer van overheidsopdrachten

De FOD P&O ontwikkelt voor alle federale overheidsdiensten

tools om de processen en transacties die verband houden

met overheidsopdrachten elektronisch (via het internet) te

laten verlopen. Het project kreeg de naam E-Procurement.

Meer transparantie, administratieve vereenvoudiging en meer

doeltreffende en efficiëntere aankoopprocedures zijn de

doelstellingen.

E-Notification

In het kader van dit project nam de afdeling Aankopen in 2010

de toepassing E-Notification in gebruik. Resultaat is dat zij

overheidsopdrachten zowel op Belgisch als op Europees

niveau nu elektronisch aankondigt. Aangezien enkel de

afdeling Aankopen toegang heeft tot deze toepassing,

verlopen alle publicaties van overheidsopdrachten binnen het

DG EPI via deze afdeling, ook deze uitgevoerd door de

buitendiensten.

E-Tendering

In november 2010 deed ook E-Tendering zijn intrede binnen

het DG EPI. Met deze toepassing kunnen offertes elektronisch

worden ingediend en geopend. Aangezien enkel de afdeling

Aankopen toegang heeft tot E-Notification en E-Tendering

hiermee gelinkt is, wordt de applicatie enkel gebruikt voor

overheidsopdrachten die zij afsluiten. Praktische redenen en

een gebrek aan de nodige infrastructuur binnen de

gevangenissen maken dat de opening van offertes voor de

buitendiensten nog niet elektronisch kan verlopen.

Inschrijvers op overheidsopdrachten die door de inrichtingen

worden gevoerd, moeten dus nog steeds papieren offertes

indienen.

Naar de toekomst toe bekijkt de directie ICT samen met de

stafdienst BB&L of het wenselijk is dat ook de inrichtingen op

korte termijn gebruik kunnen maken van de applicaties

E-Notification en E-Tendering.

nieuwe versie cgaB

In 2010 is het programma CGAB verder geëvolueerd en

ontwikkeld zodat voortaan alle facturen erin kunnen worden

opgenomen, ook de facturen die rechtstreeks worden

betaald met fondsenvoorschotten in de gevangenissen. Het

programma CGAB is reeds meer dan een jaar in alle

inrichtingen geïnstalleerd en biedt aan het

gevangenispersoneel de mogelijkheid om de facturen te

coderen voordat zij via een borderel naar het centraal bestuur

worden verstuurd, met het oog op controle en betaling. De

uitbreiding van het programma CGAB tot alle facturen biedt

verschillende voordelen:

Page 35: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

34

> de gevangenissen en het centraal bestuur

hebben een globaal overzicht van de

toestand van de verschillende budgetten

> de oprichting van een gegevensbank wat de

opmaak van de fiscale fiches vergemakkelijkt

> de vereenvoudiging van de betalingen van de als

bedrijfsvoorheffing verschuldigde bedragen

> de elektronische betaling van de facturen

die zijn opgenomen in het programma

> opmaak van de beheersrekeningen dankzij een

aanvullende module kassabeheer

Alvorens het programma uit te breiden naar alle inrichtingen,

werd het geïnstalleerd en uitgetest in de gevangenissen van

Leuven-Centraal, Bergen en Sint-Gillis. Op centraal niveau

worden testen uitgevoerd om het programma verder te

verbeteren en zo nog betere resultaten te behalen. De eerste

bevindingen zijn alvast positief. In maart of april 2011 zouden

alle inrichtingen over de nieuwe versie CGAB moeten

beschikken.

internationaal

icPa staff training website

In samenwerking met de International Corrections and Prisons

Association (ICPA) ontwikkelde het DG EPI in 2010 de ICPA

staff training website (http://www.icpa-training.com). Met dit

internationaal geïntegreerd platform willen beide partners op

een gestructureerde manier informatie en ‘best practices’

uitwisselen over de opleiding van penitentiair personeel.

Cursussen van over heel de wereld, van basisopleiding tot

voortgezette en managementopleiding, en andere relevante

publicaties worden via dit platform ter beschikking gesteld. In

openbare en met paswoord beveiligde domeinen vinden

bezoekers informatie gerangschikt volgens onderwerp. De

site is nog volop in ontwikkeling en wordt ook voortdurend

geüpdatet. De officiële voorstelling van de site vond plaats in

oktober tijdens de ICPA-preconferentie rond e-learning en

knowledge management in Gent.

colloquium rond gevangenisarchitectuur in agen

In het kader van de tiende verjaardag van de Ecole nationale

d’Administration pénitentiaire (ENAP) in Agen (Frankrijk)

namen de regionaal directeur Zuid en het inrichtingshoofd

van de gevangenis van Vorst deel aan een colloquium rond

gevangenisarchitectuur in Agen.

Ongeveer 200 deelnemers (gevangenispersoneel, academici,

architecten, magistraten, studenten) waren aanwezig om de

belangrijkste problemen in verband met de bouw van

gevangenissen te bespreken. Zij konden tijdens

rondetafelgesprekken met collega’s van gedachten wisselen

of presentaties bijwonen. Verschillende beroemde Franse en

internationale sprekers namen het woord, onder wie de

directeurs-generaal van zowel het Franse als Roemeense

gevangeniswezen, de Ecuadoriaanse staatssecretaris voor

rehabilitatie, Algerijnse collega’s alsook de Spaanse directeur-

generaal voor gevangenisinfrastructuur.

Thema’s zoals de invloed van utopie en doctrine op

architectuurprojecten en de invloed van gevangenis-

architectuur op zowel het dagelijkse leven van de

gedetineerden als op de werking van het

gevangenispersoneel kwamen aan bod. Ook de verschillende

bouwprojecten en -programma’s in Frankrijk werden

voorgesteld. De presentaties maakten duidelijk dat het

belangrijk is om bij de start van een bouwproject rekening te

houden met de verschillende overwegingen op politiek,

economisch, cultureel, technologisch en veiligheidsniveau.

Deze geven immers inzicht in de herzieningen en

veranderingen die het project ondergaat om tot de

uiteindelijke gevangenis te komen.

Page 36: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

EXOCoPReintegration

E x - O f f e n d e r sC o m m u n i t y o f P r a c t i c e

35

eXOcoP

In november 2010

namen de regionale

directies Noord en

Zuid in Rome deel

aan een EXOCoP-

seminarie rond het

thema ‘Engagement

of institutions and

employers: a bridge

to reinsertion of (ex)-offenders’. EXOCoP (‘The Reintegration of

Ex-Offenders Community of Practice’) is een Europees

netwerk dat de re-integratie van ex-gedetineerden op

regionaal, nationaal en Europees niveau wil verbeteren.

Het seminarie stond in het teken van de netwerken die in

verschillende Europese landen bestaan tussen de externe

diensten die in de gevangenissen de gedetineerden helpen

bij hun voorbereiding op re-integratie. Onder grote

belangstelling stelden de regionale directies de

samenwerkingsstructuren voor die het DG EPI heeft

ontwikkeld met de verschillende diensten van de

gemeenschappen en gewesten. Op hun beurt leerden zij

over de netwerken en innovaties in andere Europese landen.

Tijdens een workshop die aan het seminarie voorafging,

bepaalden de deelnemers de fundamentele principes van

een optimale samenwerking in deze netwerken: coördinatie,

legitimiteit, cohesie, integratie en openheid van geest.

Page 37: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

36

FOCUS

De 12e icPa-conferentie in gent: een schot in de roos!

Van 24 tot en met 29 oktober 2010 organiseerde het DG EPI

samen met de International Corrections and Prisons

Association (ICPA) en de Universiteit van Gent de 12e ICPA

Annual General Meeting & Conference in het hartje van Gent.

Meer dan 500 deelnemers uit een 70-tal landen woonden de

conferentie bij die plaatsvond in Het Pand, een voormalig

dominicanenklooster en sinds 1963 het culturele centrum van

de Universiteit Gent.

Organisatoren

Het DG EPI is sinds 2002 lid van ICPA. Hans Meurisse, directeur-

generaal, maakt deel uit van de Raad van Bestuur en is 2nd

International Vice President van de organisatie. ICPA is een

niet-gouvernementele organisatie en streeft wereldwijd naar

het delen van kennis en het bevorderen van professionaliteit

op het vlak van de strafuitvoering om zo bij te dragen tot een

veiligere samenleving. Deze organisatie houdt jaarlijks een

congres en telt zo’n 600 leden in een 90-tal landen.

De Rechtsfaculteit van de Universiteit van Gent droeg haar

expertise op vlak van strafuitvoeringsbeleid bij tijdens de

ICPA-conferentie. Tijdens de eerste dag van het congres nam

Prof. Dr. Tom Vander Beken deel aan een workshop rond

detentieproblemen in België.

Building Bridges…

Het thema van de 12e ICPA-conferentie was Building Bridges:

Correctional Best Practices, Worldwide Perspectives. Centraal

stonden Europese rechtsregels inzake gevangenisbeleid,

terrorisme en basisrechten van gedetineerden. Daarnaast

stelden de deelnemende gevangenisadministraties hun

projecten voor rond gevangenisarbeid. Ten slotte werden in

het kader van het thema ‘innovatie’ een aantal projecten

voorgesteld met wereldwijde best practices.

Programma

Op zaterdag 23 en zondag 24 oktober werd een kleiner

congres georganiseerd rond ‘correctional leadership’ met

specifieke aandacht voor de situatie in Afrikaanse landen.

Daarnaast stond het DG EPI samen met ICPA op vrijdag 22 en

zaterdag 23 oktober in voor de organisatie van een

conferentie rond ‘e-learning en knowledge management in

een gevangeniscontext’ in het kader van het EXOCoP-netwerk

en het LICOS-project (Learning Infrastructure for Correctional

Services). Tijdens verschillende workshops werden nationale

en internationale projecten voorgesteld en besproken om te

komen tot een reeks van aanbevelingen op politiek niveau.

Deze conferentie focuste op het uitwisselen van best

practices rond kennismanagement en e-learningsystemen.

In aanwezigheid van prinses Mathilde ging de ICPA-

conferentie van start op maandag 25 oktober met een

‘Belgian day’. Sprekers van de Universiteit van Gent, het

Belgische gevangeniswezen en van andere landen stelden

hun best practices voor rond gevangenisarbeid in Belgische

en Nederlandse gevangenissen, herstelgerichte detentie, de

nieuwe selectieprocedure voor penitentiair personeel, het

drugsbeleid in de Belgische gevangenissen en de

implementatie van Europese rechtsregels en de basiswet van

12 januari 2005 aangaande de rechtspositie van de

gedetineerden. Ook kwamen de samenwerking tussen de

Belgische gevangenissen en de gemeenschappen aan bod

net als de implementatie van het Common Assessment

Framework (CAF), de Balanced Scorecard in de inrichtingen en

de samenwerking tussen België en Nederland in het kader

Page 38: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

37

van de huur van detentieplaatsen in Tilburg. De

personeelsleden van het DG EPI maakten duidelijk dat zij

meer zijn dan uitvoerende krachten, maar ook een actieve rol

spelen in de verdere ontwikkeling van de strafuitvoering in

België.

Tijdens de andere dagen werden reïntegratieprogramma’s,

gezondheidszorg in gevangenissen en opleiding en vorming

van penitentiair personeel voorgesteld. Op de laatste dag van

de conferentie kregen de deelnemers de kans om een

gevangenis te bezoeken. Zij konden kiezen uit de gevangenis

van Gent, Nijvel of Ittre.

Interessant was ook de UNDPKO-workshop die tijdens de ICPA

conferentie plaatsvond. UNDPKO staat voor ‘United Nations

Department of Peacekeeping Operations’ en is het

department van de Verenigde Naties dat zich inzet voor het

bewaren van internationale vrede en veiligheid. In landen die

zich in een (post-)conflictsituatie bevinden, leidt dit

departement vredesoperaties die gericht zijn op de

bescherming van de bevolking en de heropbouw van de

staat. Als één van de oprichters van de VN, staat België achter

de visie van het DPKO en het DG EPI draagt ook haar steentje

bij door personeelsleden de kans te geven op missie te gaan

naar Congo en Haïti.

Tijdens de ICPA-conferentie werd voor de partners van de

deelnemers een heus partnerprogramma in elkaar gestoken.

Een 45-tal partners grepen deze kans om België te ontdekken.

Enkele mensen van DG EPI gidsten hen doorheen Gent,

Brussel en Brugge waar zij de lokale bezienswaardigheden

bezochten.

award voor nicole De clercq

Nicole De Clercq, regionaal directeur van de Nederlandstalige

inrichtingen, werd op 27 oktober in de bloemetjes gezet

tijdens het Awards Dinner. Haar jarenlange inzet en bijdrage

tot het departement leverde haar meer dan verdiend de

ICPA-award op voor Outstanding Correctional Staff Member!

Page 39: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

38

Enkele reacties van de Belgische deelnemers:

“Het was boeiend om te leren van de ervaringen van andere

landen met hun eigen cultuur en gewoontes. Soms voelden we

ons enorm verbonden, soms waren de verschillen heel duidelijk.

Het thema ‘Building bridges’ was alvast goed gekozen. Wij konden

bruggen slaan tussen elkaars ervaringen, initiatieven en ook af en

toe een suggestie doen naar andere landen over een mogelijke

oplossing voor hun problemen en moeilijkheden.”

Els Van Herck, Diensthoofd Ondersteuning Gebouwen en

Veiligheid, DG EPI

“ICPA is het uitgelezen forum voor een Program Manager om

nieuwe opportuniteiten te ontdekken en ervaringen te delen met

collega’s. Op zoek gaan naar goede praktijken bij collega’s bleek

weer eens een efficiënte wijze om te leren en een ongelooflijke

bron van inspiratie. Het was bovendien opvallend hoeveel landen

geïnteresseerd zijn in onze realisaties. Wij Belgen zijn toch vaak

wat te bescheiden als het gaat over onze eigen prestaties.”

Ils Milis, Diensthoofd PMO & Strategische Planning, DG EPI

“De ICPA-conferentie heeft mij de kans gegeven om mij te

herbronnen en om mijn functie als inrichtingshoofd vanuit een

nieuw perspectief te benaderen. Hoewel de functie van

gevangenisdirecteur de laatste twintig jaar positief is geëvolueerd,

zijn er nog steeds fundamentele problemen die dagelijks tot

gevoelens van onmacht leiden. Door te luisteren naar mijn

buitenlandse collega’s, afkomstig van verschillende culturen en

politieke situaties, heb ik geleerd dat iedereen zich over dezelfde

penitentiaire thema’s buigt, wat zeer stimulerend werkt.”

Véronique Dumonceau, Inrichtingshoofd van de gevangenis

van Nijvel

Meer info? http://www.icpa.ca

Page 40: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

39

opleIdIngscentra

Het DG EPI telt drie opleidingscentra: de Opleidingscentra

voor Penitentiair Personeel (OCPP) in Brugge en Merksplas

voor de Nederlandstalige opleidingen en het Centre de

Formation du Personnel pénitentiaire (CFPP) in Marneffe voor

de Franstalige opleidingen.

Het OCPP in Brugge voorziet een basisopleiding voor het

beginnende Nederlandstalige penitentiair personeel. Het

CFPP in Marneffe neemt deze taak op zich voor de Franstalige

personeelsleden. De basisopleiding duurt een jaar en bereidt

de personeelsleden voor om hun taak op een professionele

en gecontroleerde manier uit te voeren. Bovendien leren

zij ook hoe zij gedetineerden kunnen helpen tijdens hun

voorbereiding op de re-integratie. Tijdens de opleiding

volgen de penitentiair bewakingsassistenten afwisselend

opleiding in het opleidingscentrum en in verschillende

penitentiaire inrichtingen. Tijdens hun ‘terreinweken’ worden

zij begeleid door een mentor. Na deze stage treden de

penitentiair bewakingsassistenten in dienst.

Om de competenties van haar personeel permanent te

ontwikkelen, biedt het DG EPI uiteraard ook voortgezette

opleidingen aan. In het OCPP Merksplas en het CFPP Marneffe

kunnen personeelsleden van de gevangenissen zich

bijscholen.

Page 41: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

40

Opleidingscentra voor Penitentiair Personeel

Strengere aanwervingsvoorwaarden en betere opleiding voor PBa’s

Op 3 november 2010 startte een eerste groep penitentiair

bewakingsassistenten in het OCPP en het CFPP met de

nieuwe basisopleiding. De deelnemers kwamen in dienst

dankzij een volledig nieuwe selectietest die Selor heeft

uitgewerkt vanuit een functieprofiel dat zij samen met het DG

EPI opstelden. Waar voordien geen diplomavereisten aan de

toekomstige PBA’s werden gesteld, moet de kandidaat nu

beschikken over de competenties van het niveau hoger

secundair onderwijs. Deze niveauverhoging gaat gepaard met

een verlenging van de stageperiode. Als de stage succesvol

verloopt, wordt de penitentiair bewakingsassistent na 1 jaar

vastbenoemd.

De stagiairs volgen een opleiding van 12 maanden waarbij in

het eerste semester theorielessen zich afwisselen met

praktische stages in een gevangenis: 12 lesweken in de

opleidingscentra en 14 terreinweken in verschillende

gevangenissen. Op die manier kunnen zij hun opgedane

kennis snel toetsen aan de realiteit. Na de stage kunnen zij

opnieuw werken aan die punten waar zij moeilijkheden

ondervonden. Tijdens het tweede semester doen zij

praktijkervaring op in de inrichting waar zij uiteindelijk zullen

werken. Een keer per maand keren zij terug naar het

opleidingscentrum.

Aan het programma zijn nieuwe vakken toegevoegd die meer

gericht zijn op de relationele aspecten van het beroep zoals

zelfmoordpreventie en risicorelaties met gedetineerden.

Daarnaast krijgen bestaande vakken zoals verslaggeving,

deontologie, sport en praktijkoefeningen meer aandacht.

Zowel het OCPP als het CFPP wil dat elke stagiair zijn

competenties maximaal kan ontwikkelen. Zo organiseerden zij

een opleiding werkmethode en remediëringsmomenten en

zorgen zij ervoor dat de stagiairs regelmatig feedback krijgen

over hun competenties. De stagiairs zijn wel zelf

verantwoordelijk voor hun leerproces en moeten de

middelen die de opleidingscentra hen aanreiken zelf

aanwenden om te slagen. Na de eerste zes maanden moeten

zij immers zelfstandig in een afdeling kunnen werken en een

veilige en humane detentie verzekeren.

Tijdens de terreinweken krijgen de cursisten begeleiding van

een mentor. Deze ervaren medewerker, specifiek geselecteerd

en opgeleid voor die opdracht, leert de cursist de werking van

de gevangenis kennen, maakt hem wegwijs in het

takenpakket van de PBA en slaat bruggen met andere

collega’s.

Met deze nieuwe basisopleiding willen de opleidingscentra

een kwaliteitsvolle opleiding aanbieden die voldoet aan de

noden op de werkvloer en de penitentiair bewakingsassistent

in staat stelt om zelfstandig te functioneren. Op die manier

willen het OCPP en het CFPP bijdragen tot een hoog niveau

van professionalisme en deskundigheid van de penitentiair

bewakingsassistenten.

De nieuwe basisopleiding werd officieel ingehuldigd in

aanwezigheid van o.a. de minister van Justitie, de regionale

directie, de mentoren en de pers.

Page 42: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

41

centre de Formation du Personnel pénitentiaire in Marneffe

Specifieke opleiding voor de eDS in Paifve

De wet betreffende de bescherming van de maatschappij

vervult een dubbele opdracht: de maatschappij beschermen

en de geïnterneerden de verzorging bieden die aansluit bij

hun pathologie om hen weer in de maatschappij te

integreren. Sinds de ministeriële omzendbrief nr. 1800 van de

FOD Justitie van 7 juni 2007 wordt het bewakingspersoneel

beschouwd als een bevoorrechte partner van de zorgequipe.

Het werk van het personeel in Paifve is complex en een

specifieke functiebeschrijving en werving is dan ook nodig.

Een analyse van de opleidingsbehoeften en een

opleidingsprogramma werden opgemaakt. Het programma

houdt rekening met de specifieke omstandigheden van het

sociaal verweer en maakt deel uit van een proces voor

voortgezette opleiding, waarvan deze eerste opleiding de

basis vormt. De opleiding ging van start in 2010. Dertig

vrijwillige personeelsleden namen deel.

Meer professionalisering

De directie van Paifve wilde de opleiding van het personeel al

lange tijd professionaliseren zodat de personeelsleden hun

competenties verder kunnen ontwikkelen en zij in een

omgeving met een specifiek karakter kunnen werken waarin

zij de veiligheid in de inrichting moeten handhaven en waarin

zij omgaan met personen met psychiatrische stoornissen. In

samenwerking met het CFPP werd een programma van vijf

dagen uitgewerkt om de personeelsleden meer teamgeest bij

te brengen, hen bewust te maken van de eigenheid van de

geïnterneerden en hun geestesziekte, en hen te tonen hoe zij

moeten reageren en omgaan met geïnterneerden. Zo kunnen

de personeelsleden niet alleen kennis opdoen maar ook hun

competenties verder ontwikkelen.

Programma op maat

Het CFPP deed voor deze opleiding een beroep op

deskundigen. Interne opleiders van het DG EPI gaven

cursussen over het opstellen van een rapport en over het

vakgebied psychopathologie. Voor andere materies zoals het

wetgevend kader, de deontologie, het multidisciplinair werk

en de rol en missie van het sociaal verweer, werkte het CFPP

met externe opleiders.

In 2010 volgden twee groepen personeelsleden deze

opleiding. Uit de evaluatie blijkt dat de meesten tevreden

waren, dat het programma goed was aangepast aan de

eigenheid van het sociaal verweer, maar dat bepaalde

materies zoals de psychopathologie moeten worden

uitgediept, en dan vooral op praktijkvlak.

In 2011 kunnen alle personeelsleden van Paifve deze

opleiding volgen. Een tweede evaluatie zal helpen om de

inhoud van de permanente opleiding te bepalen, ter

aanvulling en precisering van de onderwerpen die reeds aan

bod komen.

cursus zelfmoordpreventie

Opsluiting op zich vormt een belangrijke risicofactor voor

zelfmoord. Het zelfmoordpercentage ligt beduidend hoger bij

de gevangenispopulatie dan in de buitenwereld. De PBA

moet onder andere waken over de veiligheid van de

personen die hem worden toevertrouwd en hierbij zelfmoord

trachten te voorkomen. Nochtans betekent

zelfmoordpreventie meer dan gewoon verhinderen dat de

gedetineerden deze daad begaan. In vele situaties kan een

luisterend oor al veel verhelpen. Maar praten over zelfmoord is

niet zo eenvoudig. Dit onderwerp blijft vaak taboe. Het roept

bij iedereen vragen op die te maken hebben met persoonlijke

waarden. Daarom was het belangrijk om het

gevangenispersoneel bewust te maken van dit thema in de

nieuwe opleidingsprogramma’s en dit zowel in de

basisopleiding als in de voortgezette opleiding.

Hoewel de cursus geen sluitend antwoord biedt op de vraag

‘hoe zelfmoord te voorkomen’, leren de deelnemers wel de

signalen herkennen. De deelnemers leren dat het belangrijk is

om informatie door te geven aan de belanghebbenden zodat

de professionals die contact hebben met de gedetineerden

meteen kunnen ingrijpen. De cursus behandelt volgende

thema’s: de mythes en opvattingen over zelfmoord die

iedereen kent, de recente statistieken over zelfmoord in de

gevangenis, het begrip crisis en evaluatie van de persoon met

zelfmoordneigingen, de interventietechnieken en de angst

die zou verhinderen dat een personeelslid ingrijpt. De

personeelsleden leren vooral om op een menselijke manier te

kijken naar dit probleem.

Page 43: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

42

aangepaste opleiding voor moreel consulenten

Om de opleiding voor het gevangenispersoneel verder te

professionaliseren wil het CFPP zo goed mogelijk op hun

behoeften inspelen. In navolging van de vernieuwde

basisopleiding voor PBA’s, herbekeek het opleidingscentrum

de voortgezette opleiding voor moreel consulenten en paste

deze aan.

Sinds 2008 konden de moreel consulenten een opleiding van

vier dagen volgen waarin zeer uiteenlopende onderwerpen

aan bod kwamen. Het concrete programma van deze

opleiding lag niet vast. Samen met de coördinatrice van de

opleiding herbekeek het CFPP de opleiding en stemde de

inhoud beter af op de behoeften (en niet de verwachtingen)

van de moreel consulenten.

De denkoefening maakte duidelijk dat de consulenten het

moeilijk hebben om hun opdrachten af te bakenen, met een

uiteenlopend opleidingsprogramma als gevolg. In de

gevangenissen worden zij immers geconfronteerd met tal

van verzoeken waaraan zij niet altijd gevolg kunnen geven.

Een vage omschrijving van hun taken, eerder dan een gebrek

aan kennis, lag aan de basis van het probleem. Om deze

situatie te verbeteren werd een opleidingsmodule ‘Zich

positioneren en organiseren in het kader van onze functie’

georganiseerd. Met de hulp van een externe expert namen

de moreel consulenten hun professionele positionering onder

de loep. Vragen als ‘ Wat houdt beroepsidentiteit in? Wat zijn

de werkdomeinen? Op welke manier werken wij samen met

andere actoren? ‘ kwamen twee dagen lang aan bod.

De herwerkte functiebeschrijving van de moreel consulenten

stelt dat hun werk op drie principes steunt: luisterbereidheid,

ondersteuning en doorverwijzing. De consulenten moeten op

een actieve, empathische, onvoorwaardelijke en

vertrouwelijke manier naar gedetineerden luisteren. Het is hun

taak om hen op een menselijke en psychologische manier

steun te bieden en, indien nodig, door te verwijzen naar de

juiste persoon of dienst. Enerzijds voeren zij individuele

gesprekken met gedetineerden op hun cel en anderzijds

organiseren zij groepsactiviteiten die aanzetten tot denken en

de zelfstandigheid bevorderen.

Om de functie van moreel consulent beter te kaderen, kregen

ook de basiswet en de belangrijkste begrippen uit het

strafrecht de nodige aandacht tijdens de vernieuwde

opleiding. Daarnaast werd het belang van een goede

communicatie benadrukt. Omdat ook het ruimer publiek op

de hoogte moet zijn van de missie en de concrete taken van

de moreel consulenten, werd een communicatie- en actieplan

uitgewerkt. De opleiding werd afgesloten met een

discussievoormiddag in aanwezigheid van verschillende

gevangenisdirecteurs die verantwoordelijk zijn voor de

erediensten. De consulenten lichtten hun missie toe en

werkten vooroordelen en misvattingen weg.

De moreel consulenten waren tevreden over de opleiding. Zij

vonden dat zij vooral op vlak van beroepsidentiteit en

professionele positionering veel bijleerden en dat het luik over

de basiswet en het strafrecht zeer interessant was. In 2010 zal

de opleiding zich blijven focussen op de professionele

positionering van moreel consulenten in de gevangenissen

en zal ook de organisatie van groepsactiviteiten met aandacht

voor groepsdynamica aan bod komen.

Voortgezette opleiding voor technisch personeel

In 2010 kreeg het technisch personeel de mogelijkheid om

zich bij te scholen dankzij nieuwe opleidingen. Zo konden zij

onder meer deelnemen aan HACCP-opleidingen (over

keukennormen) en opleidingen voor de installatie van

verwarmingsapparaten.

Het opleidingscentrum organiseerde ook een opleiding

specifiek gericht op technisch assistenten (TA’s) die

verantwoordelijk zijn voor het onderhoud van de

gevangenissen. Tijdens deze vierdaagse sessie kwamen

onderwerpen zoals veiligheid, hygiëne, bewaking en

boekhouding aan bod. De deelnemers kregen ook de kans

om de leidinggevenden van de DOGV en de CDRGA te

ontmoeten, met wie zij vaak samenwerken. Een dag van de

opleiding focuste zich bovendien op managementtechnieken

die de TA’s in hun positie van hiërarchisch leidinggevende

gebruiken.

Op vraag van de gevangenissen zelf organiseerde het CFPP in

2010 ook opleidingen ‘heftruck’ en ‘werken op hoogte’.

Andere bijzondere verzoeken werden in de opleidings-

catalogus opgenomen of op maat georganiseerd.

Page 44: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

43

nieuwe simulatieruimtes

In 2010 werd de basisopleiding verlengd tot een jaar. Daarom

vormde het CFPP een aantal ruimtes in gebouw B om tot

simulatieruimte. Hier zijn alle ruimtes nagebootst van een

gevangenis: een portierszone met een detectiepoort en een

RX-toestel, een spreekkamer voor advocaten en een

individuele spreekkamer, een bezoekzaal of polyvalente zaal,

een ruimte voor ongestoord bezoek, een bewakingspost, een

ruimte voor het rapport, een ziekenboeg, een keuken, een

technische ruimte, een cel voor een persoon, één voor drie

personen en drie fictieve cellen.

De verschillende ruimtes zijn uitgerust met camera’s om de

oefeningen van de stagiairs te registreren. Tijdens de

debriefings kunnen op die manier best practices worden

geanalyseerd. De toekomstige PBA kan zich ook beter

voorbereiden op het werk in de gevangenis.

Het CFPP kan voortaan praktische oefeningen doen rond

appels, fouilles en het beheer van ernstige incidenten. De

nieuwe infrastructuur zou ook kunnen worden gebruikt voor

andere technische en voortgezette opleidingen (fouilleringen,

toegangscontroles, enz.).

Om zo dicht mogelijk bij de realiteit te blijven, kan een

observatiegroep van de inrichtingen, bestaande uit directeurs

en penitentiair assistenten, de oefeningen van de stagiairs

bijwonen tijdens de integratiedagen voor alle stagiairs op het

einde van de stageperiode. Voor de simulatieoefeningen zal

een beroep worden gedaan op acteurs die de rol van

gedetineerde kunnen spelen. Het CFPP organiseerde een

informatie- en werkdag om de integratieoefeningen voor te

bereiden met deze acteurs.

Page 45: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

44

Opleidingscentra voor Penitentiair Personeel in Brugge en Merksplas

leiderschapstraject voor aMO’s en junior directeurs

Tijdens een zevendaags leiderschapstraject voor attachés

managementondersteuning (AMO) en junior directeurs

schaafden 31 deelnemers hun managementvaardigheden bij.

Thema’s als leiderschap, conflicthantering, veranderings-

management en groepsdynamiek kwamen daarbij aan bod.

Het Instituut voor de Overheid stond in voor de theorie, die

de deelnemers nadien op basis van persoonlijke ervaringen

moesten omzetten naar de praktijk. Sluitstuk van het traject

was een adviesopdracht. In groepjes van twee tot vijf pakten

zij een veranderingstraject aan dat lopende was of op korte

termijn zou plaatsvinden. Op die manier werden o.a. het

verzuimbeleid, het zondagbezoek, de portaalsite van het DG

EPI en het gedetineerdenoverleg onder de loep genomen.

Tijdens de laatste dag van de opleiding stelden de

deelnemers hun analyses voor en bespraken deze met elkaar.

De laatste twee groepen zullen hun leiderschapstraject

afronden in 2011.

Studiedagen voor penitentiair assistenten

Op 11 en 12 oktober organiseerde het OCPP Merksplas in

samenwerking met de DOGV een studiedag voor penitentiair

assistenten (PA’s). De studiedag stond in het teken van

veiligheid en focuste zich in het bijzonder op de opmaak van

interventiedossiers.

Tijdens het luik ‘Technologie in de gevangenis: nu en in de

toekomst’ maakten de PA’s kennis met nieuwe

veiligheidstechnologieën zoals gsm-sweeping, speedgates,

heart beat detection, 3D bodyscanners en sniffers voor drugs

en explosieven.

Vervolgens leerden de PA’s hoe zij best omgaan met

onverwachte gebeurtenissen en kregen zij de opdracht om

een interventieoefening te maken. In groep moesten zij op

basis van een scenario de beschikbare informatie (o.a.

postbezetting, gedetineerden, bezoekers, hulpdiensten) met

magneten en logo’s visualiseren op een grondplan van een

inrichting. Na een korte voorbereiding kregen zij verschillende

crisissituaties, zoals een gijzeling, brand en problemen tijdens

de wandeling, voorgelegd die zij zo efficiënt mogelijk

moesten aanpakken. De oplossingsstrategieën werden aan de

hand van de magneten en logo’s visueel voorgesteld en

daarna besproken in groep. De deelnemers sloten de dag af

met een oefening rond de uitwerking van een

interventiedossier.

De belangrijkste conclusies van deze studiedag op een rijtje:

> een goed uitgewerkt interventiedossier draagt bij tot de

veiligheid van de inrichting

> de kennis over interventiedossiers is te beperkt in sommige

inrichtingen

> er is nood aan duidelijke richtlijnen over de opmaak, de

uitwerking en het updaten van interventiedossiers

> de PA’s geven de voorkeur aan een uniforme werkwijze met

eenduidige procedures in alle inrichtingen

> elke inrichting zou een verantwoordelijke ‘PA veiligheid’

moeten aanstellen

> er is onduidelijkheid over de rol en de bevoegdheden van

de preventieadviseur

De directeur-generaal en de regionale directie houden

rekening met deze bevindingen tijdens de besprekingen over

het beleid van de interventieplannen.

Open aanbod

In het voorjaar 2010 lanceerde het OCPP het ‘open aanbod’:

een reeks opleidingen waarvoor het personeel van het DG EPI

zich op vrijwillige basis kan inschrijven. Voordien bestond het

opleidingsaanbod voornamelijk uit verplichte opleidings-

trajecten. In het open aanbod van 2010 werden o.a. de

promotietrajecten voor de PBA-ploegchefs en penitentiair

assistenten opgenomen. Het OCPP voegde ook een opleiding

rond leidinggeven voor deze personeelscategorieën aan het

aanbod toe gezien de grote vraag hiernaar tijdens lokale

Page 46: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

45

opleidingsprojecten. Ook dienstdoende PBA-ploegchefs en

PA’s konden zich hiervoor inschrijven.

Daarnaast werkte het opleidingscentrum ook een reeks

flitstrainingen uit. Dat zijn korte opleidingen van één à twee

dagen waarin materie aan bod komt die in de

basisopleidingen van de nieuwe personeelsleden is

opgenomen. Voor heel wat mensen is het immers jaren

geleden dat zij de basisopleiding hebben gevolgd en de

organisatie staat uiteraard niet stil. Dankzij deze

opfrissingscursussen kunnen deze medewerkers zich

bijscholen. De flitstrainingen ‘fouille’, ‘schriftelijke rapportage’

en ‘suïcidepreventie’ gingen reeds van start. In 2011 wordt het

open aanbod nog verder uitgebreid.

Lut Ruttens, adviseur-directeur in de gevangenis van

Merksplas, getuigt over de flitstrainingen:

“Sinds midden 2010 volgen onze personeelsleden stelselmatig de

twee voornaamste flitstrainingen die door het OCPP worden

aangeboden: fouille en rapportage.

Vele van onze personeelsleden zijn al een aantal jaren ingedeeld in

een vast team dat meestal een eigen werkwijze uitbouwt om een

fouille uit te voeren en om een rapport aan de directeur te

schrijven. Nieuwe personeelsleden, die een doorgedreven

opleiding via het OCPP hebben gevolgd, brengen andere en

nieuwe technische bagage binnen. Directieleden en penitentiair

assistenten weten dat ervaring en gewoonte nogal eens durft te

botsen met jong en aanstormend talent. Ons doel was om alle

teamleden op vlak van fouille en rapportage met de neuzen in

dezelfde richting te draaien en vervolgens te laten doorgroeien tot

een zelfsturend en -corrigerend team.

Aangezien een groot deel van een vast team deelneemt aan de

opleiding kan men op de werkvloer de aangeleerde technieken in

groewp toepassen. De personeelsleden verbeteren en sturen elkaar

aan en stellen zich voortdurend de vraag of zij werken volgens de

aangeleerde manier. Door het ‘samen leren’, weet iedereen

waarover het gaat als men een bepaalde technische term gebruikt

en weegt het resultaat zwaarder door.

Voor de groepen die reeds deelnamen, merken wij een positief

resultaat. Personeelsleden bevragen elkaar wat leidt tot verfijnde

technieken en minder nood aan interventie van een penitentiair

assistent of directielid. Ook in 2011 maken wij gebruik van de

flitstrainingen om verder te werken aan de verbetering en

consolidatie van kennis bij onze personeelsleden met een

bewakingsopdracht.”

Basisopleiding zorgteam

De DGZG en het OCPP sloegen in 2010 de handen in elkaar

om een basisopleiding uit te werken voor de zorgteams.

Resultaat was een tweedelige opleiding waarin de nieuwe

medewerker een ruim kader van zorgverlening in een

penitentiaire context krijgt aangeboden.

In het eerste, meer theoretische gedeelte maken de cursisten

kennis met de werking van het zorgteam en de DGZG. Zowel

de richtlijnen voor de zorgequipes als het beroepsgeheim,

deontologie en medische ethiek binnen de interneringszorg

komen aan bod. Daarnaast krijgt de zorgverlener informatie

over het gerechtelijk parcours dat de geïnterneerden afleggen

en over hun wettelijke toestand. Het eerste gedeelte wordt

afgerond met een overzicht van de taken van de belangrijkste

partners van het zorgteam binnen de gevangenis, zoals de

PSD en de PBA’s.

In het tweede gedeelte geven de opleiders meer uitleg over

de meest voorkomende psychiatrische pathologieën in het

gevangeniswezen. De zorgverleners leren hoe zij best

omgaan met ziektes als psychose, schizofrenie,

persoonlijkheidsstoornissen, mentale handicap, angst- en

stemmingsstoornissen en parafilie. Daarnaast wordt het

belang van zelfzorg en een zelfcoachingsplan toegelicht. De

opleiders geven uitleg over de oorzaken en gevaren van

stress, overspanning en burn-out en geven tips om deze te

voorkomen. Voor dit tweede gedeelte werkte het

opleidingscentrum samen met het Vormingscentrum Guislain.

De reacties over de opleiding waren positief. Om nog meer

aan de noden van de medewerkers van het zorgteam te

voldoen, wordt de opleiding op basis van een evaluatie nog

op een aantal punten aangepast.

Page 47: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

46

nieuw ict-lokaal in het OcPP Merksplas

Het OCPP Merksplas beschikt sinds 2010 over een eigen

ICT-lokaal voorzien van 8 PC’s en de nodige lesinfrastructuur.

Voordien moest het OCPP de PC’s telkens opstellen in een

gewoon leslokaal. In dit lokaal kunnen de cursisten tijdens de

opleidingen ‘Veilige inkom’ werken met de RX-simulator. Ook

de praktijkmodule uit de basisopleiding van het

griffiepersoneel vindt hier voortaan plaats.

e-learning in het OcPP Brugge

In oktober 2010 opende het nieuw ingericht PC-lokaal van het

OCPP Brugge haar deuren. Het lokaal beschikt over 18

operationele PC’s en is voorzien van de nodige infrastructuur

om hier lessen en cursussen te geven. De directie ICT leverde

de soft- en hardware, terwijl de technische dienst van het

penitentiair complex in Brugge de nodige kabels trok. Het

opleidingscentrum richtte het lokaal in en organiseert de

opleidingen.

Op 1 november 2010 ging hier het proefproject ‘e-learning’

van start met de uitbouw van het digitaal leerplatform

‘Moodle’. Dit is wereldwijd de meest gebruikte webapplicatie

om online leersites aan te maken en weer te geven. Het OCPP

gebruikt dit leerplatform in de eerste plaats om penitentiair

bewakingsassistenten bepaalde elementaire

computervaardigheden aan te leren via webcursussen Word,

Excel en Powerpoint. De studenten kunnen hun testen

afleggen op Moodle, waarna het programma deze zelf

verbetert. Resultaat is een vermindering van de werklast voor

het OCPP en een papierbesparing.

Het proefproject ‘e-learning’ is een grote stap vooruit in de

richting van een gemoderniseerde basisopleiding. Het OCPP

verbindt zich er dan ook toe om expertise op te bouwen in

deze materie. Zo krijgen alle lesgevers in de toekomst een

opleiding om cursisten te begeleiden in hun e-learningtraject

en kunnen een aantal medewerkers een opleiding in ‘Exe’ en

‘Articulate’ volgen. Dankzij deze programma’s zullen zij zelf

e-learningcontent kunnen creëren en dus eigen cursussen

ontwikkelen en aanbieden. Ten slotte ontving één

personeelslid van het OCPP een beurs van het ‘Lifelong

Learning Programme’ (LLP) voor de opleiding ‘Creating your

own E-learning content in school education and adult

education’, die plaatsvindt in Ancona in april 2011.

Cursisten kunnen in het PC-lokaal ook terecht voor zelfstudie

of kunnen opzoekingen doen op het intra- en internet voor

hun eindwerk.

Page 48: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

47

Opleiding interne trainer conflict- en agressiebeheersing

Het OCPP van Merksplas organiseerde dit voorjaar opnieuw

een opleiding interne trainer conflict- en agressiebeheersing.

Tijdens een intensieve basisopleiding van 20 dagen maakten

de cursisten kennis met verschillende technieken in conflict-

en agressiehantering (theorie en praktijk). Zij werden

klaargestoomd als interne trainer en leerden hoe zij deze

kennis en vaardigheden zo goed mogelijk konden overdragen

aan het personeel in de gevangenissen.

Op het einde van de opleiding werden de kandidaat-trainers

geëvalueerd op basis van een eindproef. In aanwezigheid van

een jury gaven zij een theoretische les over conflict- en

agressiebeheersing en leerden zij hun medecursisten enkele

zelfverdedigingstechnieken aan. 14 nieuwe interne trainers

slaagden in de opleiding en ontvingen in september hun

diploma tijdens de diploma-uitreiking in het OCPP Merksplas.

Pascal Notteboom, PBA ploegchef in het OCPP, getuigt over

zijn ervaringen:

“In het OCPP Merksplas begon ik in het voorjaar 2010 samen met

15 collega’s aan een opleiding van 20 dagen tot ‘interne trainer

conflict- en agressiebeheersing’. De interne trainers staan in voor

de opleiding van het personeel in de penitentiaire inrichtingen

opdat iedereen op een professionele wijze kan omgaan met

conflicten en agressie.

Vooraleer wij mochten starten met de opleiding werden alle

kandidaten onderworpen aan een selectieprocedure. De selectie

omvatte twee luiken. Een eerste luik bestond uit de euro-fittest en

coopertest die wij aflegden onder leiding van gebrevetteerde

sportmonitoren van Bloso in een sportcomplex in Brussel.

Vervolgens was er een mondeling gesprek met een jury.

De opleiding zelf bestond uit theorie en praktijk.

Tijdens het theoretische gedeelte leerden wij over communicatie,

verschillende soorten angsten, omgaan met agressie, het

vijffasenmodel, multiculturaliteit en het wettelijk kader. Ook

werden wij getraind in het lesgeven zelf. Tijdens het praktische luik

werkten wij aan onze fysieke paraatheid en kwam het erop aan de

tien basistechnieken (o.a. bevrijdingen en klemmen) onder de knie

te krijgen. Daarna leerden wij hoe een volledige training,

bestaande uit een opwarming, basistechnieken en ‘cool down’, te

geven, wat zeer leerrijk was. Het was een leerzame en fantastische

opleiding, waarvoor mijn dank.”

Page 49: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

48

FOCUS

Partnerschap tussen Europese opleidingscentra voor gevangenispersoneel

In april 2010 vond in Toledo de derde Europese vergadering

plaats van de opleidingscentra voor gevangenispersoneel.

Op het programma stonden het delen van ervaringen over de

plaats van deontologie in de programma’s van de

basisopleiding, de voortgezette opleiding en vooral de

ondertekening van een internationaal partnerschap tussen de

opleidingscentra. Deze overeenkomst omschrijft de rollen en

verantwoordelijkheden van de partijen die toetreden tot het

Europese netwerk van opleidingscentra voor gevangenis-

personeel. Zij is zowel het resultaat van het werk waarmee in

2009 in Rome werd gestart, als het beginpunt van meer

gestructureerde uitwisselingen tussen Europese buurlanden.

Aanbeveling nr. R(2006)2 van het Comité van Ministers van de

Raad van Europa aan de lidstaten over de Europese

gevangenisregels bepaalt:

> ‘dat de uitvoering van vrijheidsstraffen en de aanpak van

gedetineerden rekening dient te houden met voorschriften inzake

veiligheid, beveiliging en tucht en tegelijkertijd voorwaarden

moet garanderen die de menselijke waardigheid niet in het

gedrang brengen, daarnaast ook constructieve activiteiten bieden

en een aanpak om de voorbereiding op de re-integratie in de

maatschappij mogelijk te maken’ (...);

> ‘dat het van belang is dat de lidstaten van de Raad van

Europa voort blijven doen met het bijwerken en naleven van

gemeenschappelijke regels met betrekking tot hun penitentiair

beleid’ (...)

> ‘dat het respecteren van deze gemeenschappelijke regels de

internationale samenwerking op dit vlak zal versterken’.

Binnen dit perspectief is de opleiding van het

gevangenispersoneel van essentieel belang en is zij een

strategische investering voor de toepassing van maatregelen

en straffen. Bijgevolg hebben de ondertekenaars zich ertoe

verbonden:

> de uitwisseling van kennis, inhoud, programma’s en goede

praktijken te bevorderen

> de transnationale mobiliteit van personeel in opleiding en

opleiders te vergemakkelijken

> de communicatie tussen de verschillende partners die lid

zijn van het netwerk uit te bouwen

Van alle samenwerkingsdomeinen verdienen volgende

aspecten de nodige aandacht:

> de identificatie van gemeenschappelijke

competentiemodellen

> de selectie en de opleiding van de opleiders

> de evaluatie van de opleiding

> de wetenschappelijke referentiemodellen

> de ethische en deontologische regels

De discussies in Toledo gingen vooral over het laatste punt. Het Belgische optreden werd bijzonder geapprecieerd. De aanpak die België kiest, verzoent immers de kennis van de regels met de toepassing ervan. Hoewel België niet over een strikte deontologische code beschikt, maakt zij gebruik van de bestaande bronnen als leidraad voor de cursussen en worden de handelingen ingeoefend door rollenspellen en discussies over moeilijke situaties.

Vrijwel alle aanwezige landen hebben de overeenkomst

ondertekend: Andorra, België, Catalonië, Kroatië, Spanje,

Frankrijk, Italië, Noorwegen, Roemenië en Zweden. Engeland,

Ierland en Duitsland hebben voor het eerst deelgenomen als

waarnemer en waren sterk geïnteresseerd in de uitwisseling

van ervaringen en goede praktijken tussen de verschillende

centra. De Raad van Europa, die ook vertegenwoordigd was,

overweegt om het netwerk te ondersteunen en heeft aan de

Belgische opleidingscentra gevraagd alle relevante informatie

over hun programma’s over te maken.

Sindsdien komen de eerste uitwisselingen gaandeweg tot

stand. In september heeft het CFPP twee nieuwe Franse

stagiair-directeurs verwelkomd. De contacten worden

verdergezet met Roemenië en Spanje, dat de invoering van

gendergemengdheid bij de penitentiair bewakingsassistenten

overweegt, en met Zweden, dat aan het CFPP enkele tools

rond deontologie heeft bezorgd. In juli 2011 staat een

vergadering in Noorwegen op de agenda.

Page 50: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

49

De Belgische strafinrichtingen bestaan uit twee groepen: de arresthuizen en de strafhuizen. In een arresthuis worden personen in hechtenis opgesloten in toepassing van de wet op de voorlopige hechtenis, de zogenaamde beklaagden. In een strafhuis verblijven personen die veroordeeld zijn tot een vrijheidsberovende straf of maatregel. De inrichtingen voor strafuitvoering zijn onderverdeeld in drie categorieën:

> open inrichtingen met beperkte veiligheidsvoorzieningen.

Gedetineerden die hier verblijven aanvaarden vrijwillig een

opvoedingsregime met minieme dwangmiddelen.

> halfopen inrichtingen met een cellulair regime ’s nachts

en met tewerkstelling overdag in open lucht of in

werkplaatsen. > gesloten inrichtingen met alle nodige bewakingsmiddelen

en versterkte veiligheidsvoorzieningen (zoals een

omheiningsmuur, tralies en veiligheidsdetectie). Hier verblijven gedetineerden die niet in aanmerking komen om te worden doorverwezen naar een open of halfopen inrichting.

In 2010 telde België 31 gevangenissen, waarvan 15 in Vlaanderen, 14 in Wallonië en 2 in Brussel. Jongeren die als minderjarige een ‘als misdrijf omschreven feit’ hebben gepleegd en die niet in een gemeenschapsinstelling kunnen worden geplaatst, kunnen onder bepaalde voorwaarden worden ondergebracht in een van de gesloten federale centra voor jongeren in Everberg, Tongeren en Saint-Hubert. In Tongeren en Saint-Hubert kunnen ook jongeren geplaatst worden die als minderjarigen werden ‘uit handen gegeven’ door de jeugdrechter.

In Paifve bevindt zich een inrichting tot bescherming van de maatschappij waar geïnterneerden door de Commissie tot Bescherming van de Maatschappij worden geplaatst om een aangepaste psychiatrische behandeling te volgen.

Om de overbevolking in de Belgische gevangenissen op korte termijn aan te pakken huurt het DG EPI voor drie jaar 500 detentieplaatsen in de penitentiaire inrichting van Tilburg.

BuItendIensten

Page 51: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

50

AndenneIn 1997 werd de gevangenis van Andenne geopend als

strafhuis met een gesloten regime. De meeste veroordeelden

die hier verblijven, ondergaan lange straffen.

‘Fêtes de la musique’

Sinds drie jaar organiseert de gevangenis van Andenne

concerten in het kader van de ‘Fêtes de la musique’. Dit

concert vond samen plaats met het gelijknamige

muziekfestival dat de Franse Gemeenschap buiten de

gevangenismuren organiseert. De gedetineerden voelen zich

op zo’n moment minder uitgesloten van wat zich buiten de

gevangenis afspeelt. Enkele uren lang voelen zij op die manier

een band met de buitenwereld. In 2010 stonden de zanger

‘Pitcho’ en de groep ‘Musta Largo’ op het podium. Aangezien

dit festival gepaard ging met het nodige lichtspel, vond de

voorstelling plaats in de bezoekersruimte.

Minivoetbalwedstrijd

In mei vond een minivoetbalwedstrijd plaats tussen een team

van gedetineerden en spelers van het team ‘Action 21’. De

sportmonitor selecteerde de gedetineerden enkele weken

voordien tijdens intensieve trainingen. De wedstrijd werd

georganiseerd in het kader van ‘La semaine contre le racisme

et les discriminations’. Twee maanden voordien konden de

gedetineerden de film ‘Hooligans’ bekijken als voorproefje op

het voetbalevenement.

Deze activiteit had tot doel de gedetineerden met de nodige

omkadering de wedstrijd te laten spelen met professionelen

uit de buitenwereld. Zelfbeheersing, beheersing van

gevoelens en teamgeest zijn stuk voor stuk belangrijke

kwaliteiten die de gedetineerden (opnieuw) kunnen leren

dankzij een teamsport. Zij moeten de regels naleven en

worden gestraft indien zij een fout begaan. De wedstrijd

verliep in een gezellige sfeer met veel ‘fairplay’. De aanwezige

pers bracht verslag uit over dit positieve en constructieve

evenement.

Café philo

In de gevangenis vond in 2010 voor de tweede keer op rij een

‘café philo’ plaats. Dit jaar stond een student-bibliothecaris in

voor de organisatie van en het toezicht op de vergaderingen,

in samenwerking met de opvoedster en de bibliotheek-

verantwoordelijke. De gedetineerden die interesse hadden

voor filosofische boeken, kwamen tijdens drie sessies samen

om hun indrukken over de verschillende werken uit te

wisselen. In deze workshop konden zij vertellen wat zij van de

werken vonden en hun leeservaringen delen. De

gedetineerden waardeerden deze ontmoetingen die hen

aanzetten tot nadenken en waarbij zij zaken in vraag konden

stellen.

gemiddelde bevolking 379,9

Mannen 379,9

Vrouwen 0,0

Beklaagden 8,7

Veroordeelden 370,9

Geïnterneerden 0,0

Andere 0,3

Gewoon regime 379,9

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 0,0

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 396,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 5,00

Totaal Attachés 2,00

Totaal Administratief 24,80

Totaal Medisch 6,60

Totaal PSD 16,46

Totaal Bewaking/Techniek 308,65

Totaal Erediensten 1,80

Totaal Buiten kader

totaal 365,31

Page 52: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

51

Onthaal van nieuwe gedetineerden

De opvoedster in de gevangenis van Andenne staat in voor

het onthaal van nieuwe gedetineerden. Zij geeft hen

informatie over de verschillende diensten en de activiteiten

die de gevangenis organiseert alsook over de algemene

organisatie en het verloop van het dagelijkse leven in de

inrichting. Zij beantwoordt ook vragen van de gedetineerden.

Deze ontmoeting is een aanvulling op het onthaal door de

gevangenisdirectie en de psychosociale dienst. De

gedetineerden hebben op die manier een eerste contact met

iemand die vaak in de het cellencomplex aanwezig is en die

voor hen een contactpersoon blijft tijdens hun detentie.

Omdat de gedetineerden tijdens dit gesprek praktische

vragen kunnen stellen, wordt het werk van de

personeelsleden op de afdeling enigszins verlicht.

Gedetineerden voelen bovendien vaak een angst voor het

onbekende wanneer zij in een nieuwe inrichting worden

opgesloten. De gesprekken helpen om deze angst weg te

nemen.

Duurzame ontwikkeling

De gevangenis van Andenne wil een beleid rond duurzame

ontwikkeling uitbouwen. Daarom is het belangrijk om het

gebouw goed te kennen vooraleer zij in nieuwe

technologieën, zoals zonnepanelen, warmtepompen, enz.

investeert. Daarnaast wil de gevangenis haar energieverbruik

beheren om hier een maximaal rendement uit te halen.

Verschillende parameters voor de regeling van de verwarming

en de pulsiegroepen werden aangepast, wat een gunstige

invloed had op het verbruik van gas en elektriciteit. Met een

maandelijks overzicht van de verschillende soorten verbruik

kan de invloed van deze parameters worden vastgesteld. De

studie van een warmtekrachtkoppelingsinstallatie in de

gevangenis wordt momenteel onderzocht. In 2011 wil de

gevangenis het volledige dak van het cellencomplex isoleren.

Page 53: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

52

FOCUS

Partnerplatform ‘Connexion Réinsertion’

Ontstaan

Eind 2004 bleek dat verschillende externe partijen regelmatig

naar de strafinrichting komen om informatiesessies of lessen

te geven. Daaruit volgden bedenkingen en besprekingen

tussen actoren van binnen en buiten de gevangenis. Deze

hebben geleid tot de invoering van een project rond

re-integratie. Zo ontstond het concept van een platform, met

de naam Partnerplatform ‘Connexion Réinsertion’.

De coördinatie van het project was destijds in handen van de

herstelconsulent. Nu zijn de organisatiepartners de ‘Service

d’Aide aux Détenus’ uit Hoei, de Forem van Namen en de

lokale directie van Andenne. Het doel is tweeledig. Enerzijds

leren de externe actoren elkaar beter kennen. Anderzijds

hebben de gedetineerden de mogelijkheid hen te zien, hen

direct aan te spreken en de vragen te stellen die zij nuttig

achten voor hun re-integratie. Hierdoor krijgen zij de

mogelijkheid om informatie in te winnen bij professionals die

rechtstreeks of onrechtstreeks een rol spelen bij hun

re-integratie.

Praktijk

Concreet komt het erop neer één dag per jaar vrij te houden

om de gedetineerden en de sociale partners de kans te geven

elkaar te ontmoeten. De diensten die uitgenodigd zijn, zijn

van uiteenlopende aard, maar allemaal hebben zij, van ver of

van dichtbij, te maken met de sociale re-integratie van de

gedetineerde. Het gaat om CPAS, Onem, Forem,

ziekenfondsen, opvangtehuizen, opleidingsinstituten,

bemiddelingsdiensten, diensten die hulp bieden aan

verslaafden, enz.

De voormiddag is gewijd aan de professionals die onderling

gegevens uitwisselen over hun praktijken en de namiddag is

gewijd aan de gedetineerden. Elke externe dienst stelt een

stand op met affiches en brochures die hun rol en functie

verduidelijken, in het bijzonder ten aanzien van de

gedetineerden. Dat geeft hen de mogelijkheid algemene

informatie te geven over wat zij voorstellen, over toelatings- of

toekenningsvoorwaarden, over de deskundigen die zij

kunnen contacteren, over de voorafgaande stappen die zij

moeten ondernemen, enz. Bovendien kan de dienst de

gedetineerde op die manier oriënteren of heroriënteren naar

andere re-integratiepistes.

Nieuw in 2010

Op 22 oktober 2010 werd de vijfde editie van het

partnerplatform ‘Connexion Réinsertion’ georganiseerd. Die

dag vormde de gelegenheid om een nieuwe formule te

testen. Tijdens de vorige evaluaties kwam een duidelijke wens

naar voren, namelijk de behoefte aan een

uitwisselingsmoment tussen de verschillende partners in

plaats van een gewone voorstelling van de diensten.

In 2010 werd de voormiddag, die nog steeds gewijd was aan

de professionals, in twee delen opgedeeld. Tijdens het eerste

deel werd informatie gegeven over het verblijf van een

gedetineerde in de gevangenis en de voorbereiding van zijn

vertrek uit de gevangenis. Het tweede deel was gewijd aan de

uitwisselingen tussen professionals verspreid over

verschillende werkgroepen. Zo konden drie groepen worden

samengesteld. De verslagen van die voormiddag worden later

opgesteld, maar het succes van deze formule was meteen

duidelijk. De externe actoren willen de gevangenis en haar

werking en ook de geldende wetgeving betreffende het

administratief beheer van de gedetineerden, beter leren

kennen.

Conclusie

De gevangenis van Andenne ontving op 22 oktober meer

dan 20 externe diensten. Meer dan 90 gedetineerden hadden

zich ingeschreven. De balans is op alle vlakken positief. De

interesse voor dit initiatief blijft in de loop van de jaren

groeien, zowel bij de gedetineerden die zo werkelijk hulp

vinden voor de stappen die zij ondernemen, als bij de externe

diensten die door deze toegang tot de inrichting de

mogelijkheid hebben om de richtlijnen, remmingen en

beperkingen in verband met de detentie te begrijpen.

Page 54: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

53

AntwerpenDe gevangenis van Antwerpen werd in 1855 in gebruik

genomen en werd ondertussen grondig gerenoveerd. De

inrichting fungeert grotendeels als een arresthuis en beschikt

over een vrouwenafdeling en een psychiatrische annex.

Meer veiligheid

Het interfoniesysteem, de slotensturing en de

camerabewaking werden volledig vernieuwd. Het oude

systeem bleef intussen functioneren zodat de veiligheid van

de inrichting tijdens de werkzaamheden verzekerd bleef en

het leven binnen de gevangenis zijn normale gang kon blijven

gaan. De werken werden uitgevoerd door privéaannemers in

opdracht van de Regie der Gebouwen en in samenwerking

met de technische dienst van de gevangenis, een mooi

staaltje van partnerschap.

Momenteel beschikt de gevangenis van Antwerpen over

interfonie op alle cellen, gangen en de centrale kernen.

Daarnaast werd het cameratoezicht aanzienlijk verhoogd met

102 binnencamera’s, 62 camera’s geplaatst op de perimeter

en 17 doomcamera’s die kunnen bediend worden vanuit de

toezichtlokalen op de wandelingen, de centrale kern op het

gelijkvloers en de bunker. Alle beelden van de camera’s

blijven zeven dagen beschikbaar en kunnen opgevraagd

worden.

Hoog- en laagspanningscabine

De gevangenis vernieuwde de hoog- en laagspanningscabine

met behoud van de transformatoren en een

spanningsverhoging tot 15 000 volt. De inrichting

functioneerde voordien op 6 800 volt, wat ontoereikend was

en regelmatig voor stroompannes zorgde. Tijdens dit

technisch gespecialiseerde werk ging het leven in de

gevangenis zijn gewone gang, omdat een mobiele groep de

inrichting van stroom bleef voorzien. Ook dit is een project

van de Regie der Gebouwen in samenwerking met de

diensten van het DG EPI. Daaraan gekoppeld werd ook de

noodverlichting volledig vernieuwd.

gemiddelde bevolking 665,5

Mannen 623,7

Vrouwen 41,7

Beklaagden 521,5

Veroordeelden 57,1

Geïnterneerden 81,7

Andere 5,2

Gewoon regime 645,2

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,2

Beperkte detentie 11,6

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 8,4

Gemiddelde capaciteit 439,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 6,00

Totaal Attachés 2,00

Totaal Administratief 22,05

Totaal Medisch 14,05

Totaal PSD 11,30

Totaal Bewaking/Techniek 264,00

Totaal Erediensten 5,20

Totaal Buiten kader

totaal 324,60

Page 55: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

54

Ziekteverzuim aangepakt

Afwezigheid wegens ziekte is een vaakvoorkomend probleem

binnen de gevangenissen. Om dit probleem aan te pakken

richtte de gevangenis van Antwerpen een werkgroep op

bestaande uit de personeelsdirecteur, de arbeidsgeneesheer,

de preventieadviseur, een penitentiair assistent en

afgevaardigden van de drie vakbonden. Zij maakten werk van

een verzuimprotocol met een preventieve, repressieve en

curatieve aanpak. Vernieuwend binnen het Antwerpse

verzuimbeleid is de focus op de verzuimgesprekken die vanaf

2011 zullen starten.

Een voorbeeld van deze preventieve aanpak is het project

‘Stappentellers’ voor het personeel. De gevangenis startte dit

project op in samenwerking met de sportfunctionarissen van

vzw De Rode Antraciet. Elk personeelslid kan op vrijwillige

basis aan een conditietest deelnemen en met een plan op

maat aan de slag gaan. 114 personeelsleden begonnen aan de

sessies start-to-run, swim and bike. Na elke test kregen de

deelnemers een stappenteller met als doel om na tien weken

dagelijks 10 000 stappen te zetten.

Meer bezoekmogelijkheden voor gedetineerden

De bezoekzaal van de gevangenis is qua grootte niet

evenredig met het bevolkingsaantal. Voor het tafelbezoek zijn

acht tafels voorzien waar telkens maximum één gedetineerde

en drie bezoekers kunnen plaatsnemen. Sinds 2010 worden

acht bezoekreeksen per dag georganiseerd en vinden ’s

avonds twee extra bezoekreeksen plaats. Bezoekers die

tijdens de daguren andere verplichtingen hebben, krijgen op

die manier meer kansen om de gedetineerde te bezoeken.

Ook het kinderbezoek werd van twee naar drie bezoeken per

maand uitgebreid om de wachtlijsten te verkorten.

Hufterproof fitnesstoestellen op de wandeling

Omwille van de overbevolking is de gevangenis van

Antwerpen om veiligheids- en infrastructurele redenen

beperkt in de organisatie van (sport)activiteiten. De vraag naar

lichaamsbeweging is in het algemeen nochtans zeer groot bij

de gedetineerden. De directie is er bovendien van overtuigd

dat sport en lichaamsbeweging moeten aangemoedigd

worden omdat gedetineerden hier hun energie in kwijt

geraken.

Door het installeren van een sporteiland, het sportpoint, op

de wandelplaats hebben de gedetineerden een extra

mogelijkheid om aan sport te doen. De gedetineerden die

tijdens hun detentie aan hun conditie willen werken of die

lichaamsbeweging nodig hebben om negatieve gevoelens te

kanaliseren, kunnen hun tijd op de wandeling gebruiken om

te fitnessen. Het sportpoint bestaat uit zes toestellen die elk

een andere spiergroep trainen. Dit toestel werd verankerd in

de bodem en het systeem is zo ontworpen dat de gewichten

vast bevestigd zijn. Gedetineerden kunnen ook tijdens de

georganiseerde conditietraining van deze toestellen gebruik

maken.

Page 56: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

55

FOCUS

Beter onthaal van de inkomende gedetineerde

Interculturaliseringsproces

De gevangenis van Antwerpen startte in 2008 een

interculturaliseringsproces op van haar onthaalbeleid en dit in

samenwerking met de Vlaamse Gemeenschap en het

Antwerps Minderhedencentrum De8, dat gespecialiseerd is in

interculturele communicatie. Aanleiding hiervan was het

rapport ‘Divers Geboeid’ dat door De8 werd geschreven

nadat zij een onderzoek rond etnisch-culturele minderheden

gevoerd hadden in de gevangenis. In dit rapport vestigde

De8 de aandacht op het belang van communicatie tijdens het

onthaal en gaf zij aanbevelingen om met taaloverbruggende

middelen de communicatie te verbeteren in een

multiculturele context.

Wegwijzer

In het kader van het actieplan rond diversiteit, richtte de

gevangenis de stuurgroep ‘diversiteit’ op met

vertegenwoordigers van De8, de Vlaamse Gemeenschap en

de gevangenis. Deze stuurgroep werkte een instrument uit

om het onthaal van de gedetineerden en de communicatie

met hen verder uit te bouwen en te verbeteren. Zij besteedde

aandacht aan anderstalige inkomende gedetineerden. Het

instrument werd de ‘Wegwijzer voor je Inschrijving’, of

kortweg de ‘Wegwijzer’ gedoopt.

Het onthaalproces van de inkomende gedetineerde (vanaf de

aankomst in de gevangenis tot de aankomst op cel) omvat vijf

verschillende stappen: de aankomst in de gevangenis in de

wachtzaal bij de portier, de inschrijving bij de griffie, de

inschrijving in het bad, een kort onderhoud met de

verpleegkundige van de medische dienst en ten slotte de

aankomst in de cel.

De Wegwijzer werd opgebouwd rond deze vijf verschillende

stappen. Per stap wordt kort omschreven wat deze stap

inhoudt, zodat de gedetineerde weet wat hij kan verwachten.

Wanneer de gedetineerde in de gevangenis toekomt, neemt

hij plaats in de wachtzaal en ontvangt hij de Wegwijzer. De

gedetineerde houdt de Wegwijzer bij zich tijdens elke stap

van het onthaalproces.

De informatie in de Wegwijzer wordt uitgelegd in eenvoudige

taal. Aangezien De8 gespecialiseerd is in interculturele

communicatie deed de gevangenis beroep op hun expertise

om met pictogrammen de tekstuele informatie visueel te

ondersteunen. De Wegwijzer is beschikbaar in het

Nederlands, Frans, Engels en Duits. In afwachting van de

verdere uitwerking van het actieplan ‘diversiteit’ koos de

gevangenis ervoor zich momenteel te beperken tot deze vier

talen.

Evaluatie

In januari 2010 ging de gevangenis van start met de

Wegwijzer. Een medewerker van De8 evalueerde drie weken

lang het gebruik van dit instrument. Zowel de inkomende

gedetineerden als personeelsleden werden hierbij betrokken.

Uit deze evaluatie bleek dat de Wegwijzer voor duidelijkheid

zorgt bij de inkomende gedetineerden en dus ook voor meer

rust. De gedetineerden weten wat zij kunnen vragen en

stellen bijgevolg ook meer gerichte vragen. De Wegwijzer

informeert enerzijds de inkomende gedetineerden en

bevordert anderzijds de communicatie met het personeel. De

evaluatie leverde ook een aantal aanbevelingen op: het

draagvlak bij het personeel moet groter worden, sommige

pictogrammen zijn niet duidelijk genoeg en de Wegwijzer

moet naar meer talen vertaald worden. De gevangenis wil de

Wegwijzer verder optimaliseren. De eerste contacten met

professionele communicatiebureaus werden gelegd om te

bekijken of hun expertise kan bijdragen tot de verdere

ontwikkeling van dit instrument.

Standaardvragenlijst voor personeel

De stuurgroep werkte ook aan andere stappen van het

onthaalproces. In samenwerking met De8 bekeken zij hoe een

standaardvragenlijst kon worden ontwikkeld voor het

personeel. De bedoeling is dat de vragen die het personeel

stelt bij het onthaal van de gedetineerde, vertaald zullen

worden in meerdere talen. Indien een communicatie-

probleem opduikt, kunnen zij deze vragenlijsten gebruiken

om de nodige informatie te verkrijgen van de gedetineerde.

Ook voor het bewakingskader zit een checklist van alle te

stellen vragen, te geven informatie en opdrachten aan de

gedetineerden in de pijplijn. Het interculturaliseringsproces in

de gevangenis van Antwerpen is dus zeker nog niet ten einde.

Page 57: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

56

ArlonSinds 1867 fungeert de gevangenis van Aarlen als arresthuis

en strafhuis. Vooral gedetineerden uit Brussel, Luik, Charleroi

en omgeving worden hier ondergebracht. Omdat vele

vreemdelingen niet over een geldige verblijfsvergunning

beschikken, is de in- en uitstroom van deze inrichting erg

groot.

Lokale opleiding voor contractuele PBA’s

Omdat de gevangenis van Aarlen in een uithoek van de

provincie Luxemburg gelegen is, heeft zij het moeilijk om

haar statutair personeel in dienst te houden. De inrichting

beschikt dan ook bijna uitsluitend over contractuele

bewakingsassistenten. Opdat zij zo snel mogelijk kunnen

meedraaien, worden op lokaal niveau drie opleidingsdagen

georganiseerd. Tijdens deze dagen schetsen verschillende

actoren de essentiële aspecten van de werking van de

inrichting. Elke verantwoordelijke komt zijn dienst, zijn taak

en de taak van zijn medewerkers voorstellen. De directie ziet

erop toe dat een zo veelzijdig mogelijk beeld wordt geschetst

van de taken van de betrokkenen en wijst ook op het belang

van deontologie, loyauteit en het beleid van de gevangenis.

De penitentiair assistenten behandelen onderwerpen als

veiligheid, het huishoudelijk reglement, het arbeidsreglement,

de tuchtprocedure aan de hand van een praktijkoefening en

het opstellen van een verslag voor de directeur.

De personeelsleden van de griffie en de boekhouding

geven toelichting bij hun specifieke opdrachten en welke

medewerking zij verwachten van het bewakingspersoneel.

Een verpleegster geeft uitleg over de werking van de

medische dienst, maakt de personeelsleden bewust van het

belang van hygiëne en herinnert hen aan de verplichtingen

van de arbeidsgeneeskunde (opsporing van tuberculose,

medische onderzoeken). Een maatschappelijk werker van de

psychosociale dienst licht de taken van de PSD toe, waarbij

hij een onderscheid maakt tussen het aspect zorg en het

aspect expertise. Ten slotte stelt een personeelslid van de

federale politie, afdeling drugs, een ‘drugskoffer’ voor met de

verboden middelen die kunnen worden gevonden alsook

de zichtbare effecten van drugsgebruik. Aan het einde van

de derde opleidingsdag wordt de opleiding samen met de

cursisten geëvalueerd.

Evaluatiesysteem voor contractuele PBA’s

De directie heeft in samenwerking met de penitentiair

assistenten een evaluatiesysteem voor de contractuele

bewakingsassistenten ingevoerd.

De ploegchefs vullen een evaluatiefiche in met hun

bevindingen en opmerkingen over de bewakingsassistenten.

Een penitentiair assistent verzamelt de fiches en maakt

een samenvatting die als basisdocument dient voor een

evaluatiegesprek tussen het personeelslid, de directeur en de

penitentiair assistent. De regelmaat van de evaluaties hangt af

van de dienstanciënniteit.

De zwakke en sterke punten van het personeelslid worden

met hem besproken. Hierbij wordt hij aangemoedigd om

zijn sterke punten verder te ontwikkelen en zijn zwakke

punten aan te pakken. Daarnaast krijgt hij verbeter- en

gemiddelde bevolking 124,5

Mannen 124,5

Vrouwen 0,0

Beklaagden 41,3

Veroordeelden 83,2

Geïnterneerden 0,0

Andere 0,0

Gewoon regime 123,5

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 1,1

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 111,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 1,00

Totaal Attachés 1,00

Totaal Administratief 6,80

Totaal Medisch 3,00

Totaal PSD 3,95

Totaal Bewaking/Techniek 102,85

Totaal Erediensten 1,00

Totaal Buiten kader

totaal 119,60

AArlen

Page 58: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

57

aanpassingsvoorstellen aangereikt. Toch blijkt soms dat een

personeelslid niet aan het profiel beantwoordt, waardoor de

directie gedwongen is het contract niet te verlengen.

Opleidingen voor gedetineerden

De gevangenis telde in 2010 gemiddeld 124 gedetineerden

en stelt dagelijks een vijftigtal te werk via huishoudelijk of

industrieel werk, als verantwoordelijke voor het meubilair van

de gebouwen of in de boekbinderij.

In 2010 werden de opleidingen voor gedetineerden

herwerkt. Door de geografische ligging van de inrichting

is het opleidingsaanbod beperkt. In de stad Aarlen en

omstreken zijn minder opleidingsinstituten dan in de grote

steden. Bovendien zijn er qua infrastructuur te weinig

ruimtes en lokalen beschikbaar om de gedetineerden een

breder opleidingsaanbod te kunnen aanbieden. In 2010

organiseerde de gevangenis een alfabetiseringsmodule

(door de vzw Lire et Ecrire) en een initiatiecursus Engels (door

de Ecole Commerciale et Industrielle de la ville d’Arlon). De

gedetineerden hebben toegang tot de bibliotheek en tot

een computerzaal als zij geen pc op cel hebben. Doordat

de gedetineerden deze pc’s kunnen gebruiken, kunnen

zij niet alleen aan hun lessen werken maar ook aan hun

reclasseringsplan.

De actieve actoren van het Gewest die deel uitmaken van

het lokaal follow-upcomité hebben de opleidingen opnieuw

opgestart en werken aan de motivatie van de gedetineerden.

De Franstalige Gemeenschap en de coördinator van de

opleiding voor gedetineerden hebben het werk van dit

comité positief geëvalueerd.

Wedstrijd gezelschapsspelen

Naar aanleiding van een voorstel dat de gedetineerden

hebben aangebracht via de vertegenwoordigers van het

overlegorgaan voor gedetineerden, vond een wedstrijd

gezelschapsspelen plaats. De gedetineerden moesten dit

volledig zelf organiseren. De inrichting zorgde enkel voor de

gezelschapsspelen en de lokalen.

Om zoveel mogelijk deelnemers de kans te geven mee te

kunnen spelen, werd gekozen voor schaken, dammen en

‘Vier op een rij’. Per spel konden drie prijzen (5, 10 en 15 euro

telefoonkrediet) worden verdiend.

De directie vroeg de gedetineerden om feedback over

deze activiteit. De gedetineerden vinden het belangrijk om

elkaar binnen een andere context te ontmoeten dan tijdens

de wandeling of op sectie om zo een andere relatie op te

bouwen. Een spel maakt het voor sommigen gemakkelijker

om zich uit te drukken en hun gevoelens te tonen. Deze

wedstrijd heeft gedetineerden uit verschillende culturen,

leeftijden en talen verenigd. Hoewel deze nieuwe activiteit

een gerichte activiteit was, bracht zij afwisseling in de

gevangenisroutine. De gedetineerden zijn vragende partij

voor nog meer van dit soort activiteiten.

Page 59: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

58

FOCUS

Lokale werving van contractuele PBA’s

Wegens het grote verloop van het bewakingspersoneel in

2010 (45%), was het een moeilijke opdracht om het

personeelskader aan te vullen en te stabiliseren. De

geografische afstand tussen de gevangenis in Aarlen en de

woonplaats van vele personeelsleden heeft altijd al

problemen opgeleverd.

Minder dan 10% van de PBA’s woont in de streek van Aarlen.

De meeste leden van het bewakingspersoneel leggen bijna

170 km (heen en terug) af om te komen werken. Zij komen

vooral uit het noorden van de provincie Luxemburg en uit de

provincie Luik, maar ook uit de provincie Namen en soms uit

Waals-Brabant.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat tijdens elke

mutatiecyclus veel verzoeken om overplaatsing worden

ingediend. De opening van het gesloten federaal centrum

voor jongeren in maart 2010 in Saint-Hubert, zette een groot

aantal personeelsleden van de gevangenis van Aarlen ertoe

aan naar die inrichting te gaan. Om dat grote

personeelsverloop op te vangen was het nodig om

contractuele PBA’s te werven.

De inrichting werkte hiervoor samen met de Forem van

Aarlen en organiseerde informatiesessies in hun kantoren. De

Forem lokte via haar communicatiekanalen (televisiespots,

geschreven pers, aankondigingen, enz.) ongeveer 110

personen naar de drie informatiesessies (op 19, 23 en 24 maart

2010). Tijdens die sessies lichtte een penitentiair technisch

deskundige de werkcontext en de functie toe en gaf verdere

uitleg bij de praktische regeling van de werving. Die

deskundige gaf ook nuttige tips ter voorbereiding van het

examen.

In totaal ontving de gevangenis ongeveer 150 kandidaturen,

sommige tijdens de informatiesessies van de Forem, andere in

de vorm van spontane sollicitaties en nog andere via de

website van Selor. De kandidaturen werden gesorteerd op

basis van de inschrijvingscriteria. Deze criteria bepalen dat zij

houder moeten zijn van een getuigschrift van hoger

secundair onderwijs en minstens 20 jaar zijn bij

indiensttreding. Vervolgens werden de kandidaturen gescand

en doorgestuurd naar de personeelsdienst die belast is met

de oproepingen.

127 kandidaten konden deelnemen aan de werving en

werden over negen intensieve selectiedagen gespreid. Een

directrice, twee psychologen, twee penitentiair assistenten en

een administratieve assistent selecteerden ten slotte 23

personen die mogelijk in dienst konden komen. Door een

beroep te doen op en de steun van alle personeelsleden van

de gevangenis van Aarlen zijn uiteindelijk een tiental

personeelsleden in dienst kunnen treden en kon een reserve

worden opgebouwd waaruit het detentiecentrum in

Saint-Hubert ook putte om zijn personeelskader aan te vullen.

Een nadeel is dat de nieuwe PBA’s een contract hebben van

bepaalde duur wat enige onzekerheid creëert bij de

personeelsleden. Het voordeel van deze werving is dat

mensen van de streek de kans krijgen om dicht bij huis te

werken. Bovendien worden op die manier de mutaties

afgeremd waarmee de inrichting te maken heeft.

Page 60: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

59

BruggeHet penitentiair complex in Brugge (PCB) is sinds 1991 een

van de grootste gevangenissen van België en biedt plaats

aan beklaagden en veroordeelden. Op de afdeling voor

vrouwelijke gedetineerden kunnen moeders hun kind tot de

leeftijd van drie jaar bij zich houden. Het complex beschikt

ook over een medisch centrum, een drugvrije afdeling en een

Afdeling Individuele Bijzondere Veiligheid (AIBV).

‘Music for Life’-traditie

Met de herstelgedachte in het achterhoofd zorgt het PCB er

sinds 2009 voor dat de gedetineerden van de drugvrije

afdeling en van de Afdeling Individuele Bijzondere Veiligheid

(AIBV) kunnen deelnemen aan de ‘Music for life’-actie van

Studio Brussel. Tijdens de editie van 2010 bakten een 15-tal

gedetineerden op de drugvrije afdeling pannenkoeken voor

het personeel. Ook in de bezoekzalen werden de

pannenkoeken te koop aangeboden. In totaal gingen maar

liefst 2500 pannenkoeken over de toonbank.

Daarnaast werd ook gefietst en gelopen ten voordele van de

actie. De CDRGA sponsorde de gedetineerden die zich fysiek

wilden inspannen door met de fiets of al lopend de nodige

kilometers af te leggen. De gedetineerden van de drugvrije

afdeling legden niet minder dan 2 013 km af per fiets en

liepen 411 rondjes op de wandeling, goed voor 93,5 kilometer.

De gedetineerden die op de afdeling AIBV verblijven, legden

42,8 km af met de fiets en liepen 38,3 km.

De actie werd op 19 december afgesloten met een opbrengst

van 3 177,15 euro. Op 23 december werd de opbrengst met

trots overhandigd aan het Glazen Huis.

Diploma- en attestgericht onderwijs voor gedetineerden

In samenwerking met de partners van de Vlaamse

Gemeenschap legde het PCB de voorbije jaren de focus op

onderwijs. De lestijden van enkele cursussen werden

aangepast in functie van het ontvangen van een attest. In

2009 startte de eerste volwaardige beroepsopleiding

elektrotechnisch installateur. In het voorjaar van 2010 konden

vijf gedetineerden zichzelf elektricien noemen. Drie andere

gedetineerden ontvingen reeds enkele deelattesten. In

september 2010 werd gestart met de tweede, bijkomende

beroepsopleiding ‘lasser’. De eerste gedetineerden zullen

afstuderen in juni 2011.

Beide opleidingen worden gegeven in samenwerking met

het Vrij Technisch Instituut van Brugge. De CDRGA investeerde

in de installatie van lasposten. Enkele tientallen gedetineerden

in het PCB werken in een naaiatelier. In samenwerking met de

VDAB wilde het PCB hun kennis met een attest laten valideren.

In het proefjaar 2009 slaagden slechts twee gedetineerden in

het bekomen van een attest ‘eerder verworven competentie’.

Om de slaagkansen van de stikkers voor de proef in 2010 te

vergroten, startten een aantal opleidingen die hen beter

voorbereiden.

gemiddelde bevolking 758,8

Mannen 664,3

Vrouwen 94,5

Beklaagden 234,4

Veroordeelden 475,5

Geïnterneerden 33,0

Andere 15,9

Gewoon regime 740,9

Halve vrijheid (veroordeelden) 2,2

Beperkte detentie 14,8

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,9

Gemiddelde capaciteit 608,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 7,00

Totaal Attachés 5,60

Totaal Administratief 39,80

Totaal Medisch 28,25

Totaal PSD 26,66

Totaal Bewaking/Techniek 564,35

Totaal Erediensten 2,50

Totaal Buiten kader 1,45

totaal 675,61

Page 61: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

60

Betere inzet van personeel

Het PCB wil het bewakingspersoneel beter inzetten. Deze

reorganisatie werd in het sociaal overleg gevalideerd. Een

aantal dagdiensten werden omgevormd tot continudiensten.

Er wordt geprobeerd om vanaf 19u00 in de mannenafdeling 1

over een maximale inzet van bewakingspersoneel te kunnen

beschikken om de activiteiten in de polyvalente zalen op de

open secties veilig te organiseren. Het is ook de bedoeling om

het volume aan overuren dat kan gegeven worden, op te

trekken.

Concreet worden een aantal belangrijke activiteiten zoals de

wandeling en de bezoeken in de dagindeling anders

ingepast, zodat PBA’s die instaan voor de veiligheid tijdens

deze activiteiten, beschikbaar worden voor de

mannenafdeling 1 vanaf 19u00. De opdrachten van enkele

andere posten werden herbekeken en anders ingevuld of

herverdeeld zodat ook hier extra personeel ter beschikking

komt vanaf 19u00. Het vrijgekomen personeel kan vanaf dan

ingezet worden voor de bezetting van de subcentra of er

kunnen, indien alle te bezetten posten dat ook zijn, overuren

gevraagd worden.

Milieu en duurzame ontwikkeling

Het PCB nam waterbesparende maatregelen en liet

zonnepanelen op het dak van het complex plaatsen. In blok 2

werd op 73 toiletten een doorspoelsysteem met dubbele

spaartoets geplaatst. Daarmee zijn bijna alle toiletten

omgebouwd. 49 lavabokranen met draaisysteem werden

vervangen door kranen met duwknop.

Het PCB telt 33 secties met telkens drie douches per sectie. Er

kan in principe dagelijks gedoucht worden. In 2010 werd in

één sectie een proefopstelling geplaatst van een gestuurde

doucheconfiguratie. De proefopstelling op de sectie wordt

vergeleken met een sectie zonder sturing. De eerste testen

waren positief. In 2011 zal een tweede, andere proefopstelling

worden geïnstalleerd. Na een testperiode van enkele

maanden zal ook deze proef geëvalueerd worden en zullen

alle secties aan de meest gunstige proefopstelling aangepast

worden. Ten slotte is dankzij een technische ingreep op het

koelwater van de stookinstallatie minder water nodig om een

voldoende koeling te realiseren met een interessante

waterbesparing als gevolg.

In juni 2010 werden ongeveer 5000 m² zonnepanelen op het

dak geplaatst. Zo zal het PCB naar verwachting een eigen

elektriciteitsproductie van 466 Mwh per jaar kunnen realiseren

en draagt het zo bij aan een verminderde CO2-uitstoot van

326,6 ton. Ikaros Solar, de installateur en investeerder van de

zonnepanelen, huurt voor 20 jaar het dak van de Regie der

Gebouwen. Het PCB krijgt een korting op de afgenomen

stroom.

Management door pinguïns

Het is belangrijk dat het operationeel plan van de inrichting

vertaald is in de ontwikkelcirkels voor de personeelsleden

zodat ook zij de doelstellingen van de inrichting helpen

realiseren.

Op de mannenafdeling 2 werd het handboek van J. Kotter als

leidraad gebruikt: ‘De ijsberg smelt’. Met het verhaal van een

kolonie pinguïns die moeten veranderen omdat hun ijsberg

smelt, gaat dit boek over succesvol veranderen in moeilijke

omstandigheden. Uit het operationeel plan van het PCB

werden 28 doelstellingen gedistilleerd die verdeeld werden

over 135 personeelsleden, waarbij medewerkers maximale

inspraak kregen in de keuze van de doelstellingen. Het

dichten van de kloof tussen directie en medewerkers, het

streven naar betrokkenheid en inspraak, het geven van

verantwoordelijkheid aan medewerkers en aandacht voor

ieders persoonlijke ontwikkeling waren prioritair.

In het voorjaar van 2010 lanceerde het PCB in samenwerking

met de VUB een tevredenheidsenquête op de

mannenafdeling 2. De resultaten hiervan waren genuanceerd

positief. Onder andere de finaliteit van een operationeel plan

of van de ontwikkelcirkels waren merendeels gekend, het

pinguïnproject werd gezien als een vooruitgang, de

jobtevredenheid was gestegen en men waardeerde

secundaire effecten van het project zoals de opstart van een

vriendenkring.

Page 62: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

61

FOCUS

Vernieuwde veiligheidsinstallatie

Beschadiging door blikseminslag

Enkele jaren geleden werd een groot deel van de

veiligheidsinstallatie van het PCB na een zware blikseminslag

ernstig beschadigd. Door de inslag en de zo veroorzaakte

overspanning waren een aantal systemen (zoals interfonie,

camera’s, omtrekbeveiliging, alarmen en de slotensturing)

vernield. Er werden voorlopige herstellingen uitgevoerd in

afwachting van een meer fundamentele aanpak. De

oorspronkelijke installatie dateerde van eind jaren ‘80. Enkele

subcentra werden de laatste jaren gedeeltelijk vernieuwd

zowel door tussenkomst van de eigen technici van het PCB als

door een onderhoudsfirma. Een modernisering van de

installaties drong zich op.

Lastenboek voor nieuwe installatie

Samen met de Regie der Gebouwen, de DOGV, de technische

dienst van het PCB en de rechtstreeks betrokken

personeelsleden werd een lastenboek opgesteld waarin de

vereisten en kenmerken van de nieuwe installatie werden

opgenomen. Het lastenboek bevatte de vernieuwing van de

installatie en een onderhoudscontract voor de nieuwe

installatie. Door de combinatie van vernieuwing en

onderhoud wordt zowel de continuïteit als de degelijkheid

van de veiligheidsinstallatie nagestreefd.

Fabricom

Het lastenboek werd aanbesteed, verschillende firma’s

dienden hun offerte in en de opdracht werd uiteindelijk

toegekend aan de firma Fabricom. Deze onderneming

beschikt over de technische knowhow op het vlak van

installatie en beheer van dergelijke veiligheidsinstallaties. Een

bijkomend voordeel was dat deze firma reeds jaren het

onderhoud van de te vernieuwen installatie deed en dus de

huidige installatie van het PCB door en door kende.

Eerste acties

De veiligheidsinstallatie zal normaal gezien in het eerste

trimester van 2012 afgewerkt zijn. Reeds in juli 2010 werden de

hoofdcentra 20 en 21 aangepakt omdat deze cruciaal zijn bij

bewegingen en wegens het algemene belang van deze

centra voor de veiligheid. Hierbij werd geopteerd om eerst

alle huidige mogelijkheden zonder uitbreiding te voorzien en

ervoor te zorgen dat de CIP (commando interventiepost) alle

centra kan overnemen.

Na het aanpakken van hoofdcentrum 20 en 21 werden

vervolgens enkele subs van de vrouwenafdeling en een aantal

subcentra van de mannenafdeling 1 (langgestraften)

aangepakt. In de vooropgestelde planning is een groot luik

voorbereiding voorzien en wordt tegelijk het sluitplan

geïmplementeerd, waarbij de eigen technische medewerkers

van het PCB worden ingeschakeld. Eind 2011 zullen alle centra

aangepast zijn en zal in de CIP een proefopstelling geplaatst

zijn. Vervolgens wordt verder gewerkt aan de (kleuren)

camera’s, de optische branddetectie met lokalisatie en het

zenuwcentrum van de installatie in de CIP. Voor de

perimeterbeveiliging werd in november 2010 een

proefopstelling getest met twee verschillende systemen.

Begin 2011 wordt een beslissing genomen over het systeem

dat zal geïmplementeerd worden.

In 2011 wordt de ploeg van Fabricom uitgebreid met extra

technici zodat het omvangrijke werk van kabels trekken,

seinlampen en drukknoppen vervangen en camera’s plaatsen

en vervangen vlot kan verlopen.

Page 63: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

62

DendermondeSinds 1863 fungeert de gevangenis van Dendermonde als

arresthuis en strafhuis. Zij is gebouwd volgens het klassieke

Ducpétiaux-model.

Meer sportactiviteiten

De gevangenis van Dendermonde gaf een extra boost aan

haar sportactiviteiten. Naast de gewoonlijke fitness en

spinningsessies, konden gedetineerden deelnemen aan

badmintonsessies, het start-to-run programma en het

B-fitprogramma.

Een team van gedetineerden wordt wekelijks getraind door

de trainer van een lokale badmintonclub. Gedetineerden

spelen tussen de trainingen door geregeld wedstrijden onder

elkaar en met leden van de club. De gevangenis biedt op die

manier een zinvolle ontspanning door fysieke inspanning en

integreert sport in het detentietraject. Deze sportactiviteit

geeft gedetineerden ook de kans om zich sociaal te

engageren.

Met Start-to-run wil de gevangenis een grote groep

gedetineerden bereiken omdat niet zozeer de fysieke conditie

belangrijk is, maar wel de vooruitgang die mensen boeken.

De gedetineerden worden dan ook ingelicht over hun

persoonlijke vooruitgang.

Het B-Fit programma omvat een fietstest waarbij het

conditieniveau wordt gemeten. Aan de hand van hoe ver

iemand zelf al staat, wordt een aangepast trainingsschema

opgemaakt voor de komende acht weken. Dit programma

werkt met een puntensysteem van bewegingsvormen

volgens eigen voorkeur (stappen, lopen, fietsen, enz.). Na acht

weken wordt de conditie opnieuw gemeten. De gevangenis

bood dit programma zowel aan personeel als aan

gedetineerden aan.

Integratie van diensten ‘bad’ en ‘kleedkamer’

De gevangenis van Dendermonde is een relatief kleine

inrichting en integreerde daarom de diensten ‘bad’ en

‘kleedkamer’ in één dienst. De persoonlijke kledij en goederen

van de gedetineerden worden hier beheerd. De ruimte werd

opgefrist zodat gedetineerden in meer comfortabele

omstandigheden worden ontvangen. De inrichting

verbeterde ook de werkingsprocedures, in het bijzonder de

administratieve procedures, om de goederen beter te

beheren. Burgerkledij wordt voortaan in meer hygiënische

omstandigheden bewaard. De registratie van de inkomende

en uitgaande goederen en voorwerpen van gedetineerden is

betrouwbaarder. Alle personeelsleden die geacht worden

deze procedures te gebruiken, werden hiervoor individueel

opgeleid.

Informatisering van procedures

De reorganisatie van de diensten ‘bad’ en ‘kleedkamer’ en de

andere procedures worden ondersteund met lokaal

ontwikkelde informaticatoepassingen binnen de beschikbare

Office Suite. De gevangenis wil daarmee niet alleen met haar

tijd meegaan. De werkingsprocedures kunnen ook worden

herzien zodat zij de ‘Plan-Do-Check-Act’ logica in zich dragen.

De gevangenis wil de procedures begrijpelijker maken om de

gemiddelde bevolking 203,8

Mannen 203,8

Vrouwen 0,0

Beklaagden 119,5

Veroordeelden 80,2

Geïnterneerden 1,0

Andere 3,1

Gewoon regime 198,6

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 4,5

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,7

Gemiddelde capaciteit 168,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 4,00

Totaal Attachés 1,00

Totaal Administratief 15,80

Totaal Medisch 2,95

Totaal PSD 7,15

Totaal Bewaking/Techniek 105,15

Totaal Erediensten 1,50

Totaal Buiten kader

totaal 137,55

Page 64: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

63

ploegchefs en de penitentiair assistenten te ondersteunen in

hun toezichthoudende taak ten aanzien van hun

medewerkers. De gevangenis kan met deze informatisering

ook problemen reconstrueren, verbeterpunten in de werking

of de organisatie ontdekken en eventuele

verantwoordelijkheden opsporen.

Zo worden volgende procedures met lokale toepassingen

beheerd:

> enkele administratieve procedures: het automatisch

dagverslag, de lijst met te scheiden gedetineerden, de

kalender voor ongestoord bezoek, de populatie en de lijst

met gestraften per vleugel, enz.

> de gedetineerden die onder bijzondere bewaking werden

gesteld

> de aanvragen voor tewerkstelling en de aanstelling van de

dienders

> de tuchtrapporten ten aanzien van gedetineerden

Dynamisering van ontwikkelcirkels

Begin 2010 lanceerde de voorzitter van het directiecomité een

oproep tot verdere dynamisering van de ontwikkelcirkels. In

eerste instantie werd de doelstelling nagestreefd (en behaald)

om 95% van de medewerkers te vatten in een ontwikkelcirkel.

De gevangenis besteedde extra aandacht aan het kwalitatieve

aspect van de ontwikkelcirkels. Bij de opmaak van de

doelstellingen is het belangrijk dat zij relevant zijn voor

verschillende personeelsgroepen. Dit betekent dat de

doelstellingen minder afhankelijk zijn van de improvisatie van

de functionele chef en/of de kwaliteit van de relatie met zijn

medewerkers, maar een sterkere binding hebben met:

> het operationeel plan: elke medewerker moet minstens één

doelstelling hebben die gerelateerd is, direct of indirect, aan

een doelstelling uit het operationeel plan

> de functiebeschrijving: elke medewerker moet minstens

één doelstelling hebben die expliciet gerelateerd is aan

één of meer resultaatsgebieden uit zijn functiebeschrijving

en (bijkomend voor wat de functionele chefs betreft) de

opdrachten van een functionele chef kenmerken.

De gevangenis wil niet zozeer punctuele doelstellingen

bepalen, maar eerder doelstellingen die zoveel mogelijk

medewerkers delen en die een ‘houdbaarheidsdatum’

hebben die de duur van één cyclus overschrijdt.

De gevangenis investeerde ook in de ontwikkeling van

instrumenten die de functionele chefs moeten helpen het

gedrag van hun medewerkers tijdens de uitoefening van hun

job zo objectief mogelijk te bekijken. Zo kunnen zij met meer,

concretere en relevantere informatie over de medewerkers

aan de functionerings- en evaluatiegesprekken beginnen.

De waardebarometer toont in welke mate de medewerker de

normen en waarden van het openbaar ambt en van het

gevangeniswezen in zijn dagelijkse job integreert. Dit wordt

getoetst aan definities van concreet waarneembaar gedrag.

De performantiebilan is een instrument dat objectief de mate

toont waarin een medewerker de opdrachten, zoals

opgenomen in zijn functiebeschrijving, daadwerkelijk

realiseert.

Om de functionele chefs voldoende te wapenen en hen

voldoende zelfvertrouwen te geven om de ontwikkelcirkels

tot een goed einde te brengen, konden zij deelnemen aan

workshops om hun vaardigheden te trainen. Daarnaast

kunnen zij beroep doen op een steuncel voor de

voorbereiding, de organisatie, het verloop en de nazorg van

de gesprekken.

Page 65: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

64

FOCUS

Nieuwe infrastructuur

Afdeling beperkte detentie

Het complex waarin de gedetineerden onder het regime van

de beperkte detentie verblijven, bestond uit enkele

gemeenschappelijke ruimtes, waaronder een slaapzaal, een

keuken en een ontspanningsruimte. Het was echter moeilijk

om de sanitaire en hygiënische toestand van dit complex

aanvaardbaar en leefbaar te houden. Omdat deze afdeling

relatief afgezonderd ligt van de rest van het celcomplex, ligt

het toezicht niet voor de hand.

In samenwerking met de DOGV en de Regie der Gebouwen

werd ervoor gekozen om deze gemeenschappelijke ruimtes

(op het sanitair complex na) om te bouwen tot een vijftal

kamers voor telkens twee tot drie gedetineerden. Elke kamer

is uitgerust met een televisietoestel, koelkast en

microgolfoven. Binnen het complex kunnen deze

gedetineerden gebruik maken van een telefoontoestel.

De bedoeling is dat zij beter zorg dragen voor hun

leefomgeving omdat zij met minder personen moeten

samenleven en meer privacy hebben. In samenwerking met

de justitieassistenten van het lokale justitiehuis worden de

gedetineerden ertoe aangezet hun verantwoordelijkheid op

te nemen voor het onderhouden van hun kamer.

Renovatie van de wandelkoer

Reeds geruime tijd ging de collectieve wandeling door op de

B-koer waar zich voordien de individuele wandelruimtes

bevonden en waar een tijdelijke, en niet altijd even veilige en

comfortabele wandeling was ingericht. De lang aanslepende

werken op de A-koer resulteerden in een nieuwe wandeling

met een moderne look. Deze biedt niet alleen meer veiligheid

en comfort, maar zij is ook ruimer en uitgerust met

sportfaciliteiten. Gedetineerden kunnen balsporten spelen of

gebruik maken van de buitenfitnesstoestellen ter aanvulling

van de binnenfitnessruimte.

Deze toestellen zijn, samen met de zitplaatsen en de

overdekte schuilruimtes, ook een beveiliging tegen

ongewenste bezoekers van buitenaf. De gevangenis wil de

sportfaciliteiten op deze wandelkoer in de toekomst

uitbreiden. Zo komen er bijkomende zitplaatsen en degelijke

vandalismebestendige en aangepaste tafels. Bij de

vernieuwing werd ook aandacht besteed aan het

werkcomfort van het personeel dat toezicht houdt op de

wandeling. Er werd een ruim toezichtlokaal gebouwd en een

zeer gevoelige en uiterst precies manipuleerbare camera

vergemakkelijkt het toezicht.

Page 66: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

65

DinantMet plaats voor 33 gedetineerden is Dinant de kleinste

gevangenis van het land. In theorie is dit een arresthuis maar

zij fungeert vaak ook als strafhuis. Zij is gebouwd volgens het

Ducpétiaux-model en er heerst een gesloten regime.

Nieuwe keuken volgens HACCP-normen

De gevangenis van Dinant is de oudste gevangenis die

halfweg de negentiende eeuw op het Belgische grondgebied

werd gebouwd volgens de Ducpétiaux-beginselen. Het is een

oud gebouw, ontworpen voor een veertigtal gedetineerden

die volledig geïsoleerd van elkaar verblijven.

De keuken van de gevangenis was niet groot genoeg en

beantwoordde bovendien niet meer aan de veiligheids-

en hygiënenormen. Iedereen moest door de keuken

gaan om zich naar de stookplaats in de kelder en naar de

voorraadruimte te begeven. In 2002 bracht het Federaal

Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen in haar

inspectieverslag verschillende inbreuken naar voren op de

regelgeving voor levensmiddelen. Die inbreuken gingen

vooral over de bestaande infrastructuur en de organisatie van

de maaltijdbereiding.

De gevangenis richtte daarom een lokale HACCP-commissie

op om toezicht te houden op de keukenactiviteiten. Die

commissie komt regelmatig samen om een stand van zaken

op te maken. In 2005 startten de eerste gesprekken met de

Regie der Gebouwen en werden de eerste plannen getekend

voor de renovatie van de keuken en de bijgebouwen alsook

voor de aanpassing ervan aan de normen. Begin 2009 werd

de werf opgestart met een planning van vier maanden.

Om de kwaliteit en de flexibiliteit te behouden bij de

maaltijdbereiding, richtte het technisch team een voorlopige

keuken in in drie cellen op de gelijkvloerse verdieping. De

werken hebben één jaar geduurd en in de lente van 2010

kon de gevangenis de ingerichte en goed verlichte lokalen in

gebruik nemen, volledig conform de regelgeving.

Andere projecten worden al sinds twee jaar bestudeerd

en wachten op de uitbouw van financiële en technische

partnerships tussen het lokaal team, de DOGV, de CDRGA en

de Regie der Gebouwen. Met dit uitgebreide renovatieproject

kan de gevangenis het gebouw in overeenstemming brengen

met de basiswet en dit meer afstemmen op de aanbevelingen

rond welzijn en veiligheid op het werk.

Geïndividualiseerde fiche voor ‘detentieplan’

Het aanbod aan werk, activiteiten en opleidingen was niet

steeds goed afgestemd op de verwachtingen, ervaringen,

kennis en competenties van de gedetineerden. Zij zijn niet

allemaal vragende partij om deel te nemen aan de activiteiten

of om te werken. Soms zijn zij immers niet op de hoogte

van wat zij in de gevangenis kunnen doen of zijn zij niet

gemotiveerd. Daarom maakte de gevangenis voor iedere

gedetineerde een fiche ‘detentieplan’ op.

De maatschappelijk assistent van de dienst sociale

hulpverlening vult de fiches wekelijks in tijdens het

onthaal van de nieuwkomers om informatie te verzamelen

over het schooltraject en de professionele loopbaan

van de gedetineerden, zowel binnen als buiten de

gemiddelde bevolking 50,9

Mannen 50,9

Vrouwen 0,0

Beklaagden 29,4

Veroordeelden 21,4

Geïnterneerden 0,0

Andere 0,0

Gewoon regime 50,5

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 0,4

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 32,5

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 2,00

Totaal Attachés

Totaal Administratief 6,30

Totaal Medisch

Totaal PSD 1,95

Totaal Bewaking/Techniek 38,65

Totaal Erediensten

Totaal Buiten kader

totaal 48,90

Page 67: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

66

gevangenis, over hun talenkennis, hun sociale en familiale

situatie en hun verwachtingen ten aanzien van werk,

opleidingen en activiteiten rond herstelrecht. Zo kunnen

de gedetineerden ook informatie inwinnen over de

activiteiten binnen de gevangenis en kan de maatschappelijk

assistent hen motiveren. De fiche wordt bezorgd aan

de alfabetiseringsleraar die een test Frans en wiskunde

organiseert.

Eenmaal om de twee weken vindt een gesprek plaats tussen

de gedetineerde, de leraar, het afdelingshoofd dat bevoegd

is voor de activiteiten en de directeur die verantwoordelijk is

voor de tewerkstelling en de organisatie van de activiteiten.

Zo krijgen zij feedback over het profiel en de testresultaten.

Zij kunnen dan met de gedetineerde bekijken om al dan

niet deel te nemen aan opleidingen en activiteiten of om

te werken binnen de gevangenis. De voorkeuren van de

gedetineerde worden in de fiche vermeld. Die fiche wordt

dan doorgegeven aan de personen die verantwoordelijk zijn

voor de tewerkstelling, de opleidingen en het herstelrecht. De

fiche wordt ook opgenomen in het detentiedossier van de

gedetineerde. Tijdens de detentie wordt de fiche aangevuld

met de gevolgde opleidingen, het werk in de gevangenis

(soort en periode) en de deelname aan andere activiteiten.

Bewust budgetbeheer voor gedetineerden

Verschillende gedetineerden verkeren in een moeilijke

financiële situatie of hebben schulden. Die moeilijke

financiële situatie heeft niet alleen gevolgen voor hun sociale

re-integratie, maar ook, wanneer zij de gevangenis verlaten,

voor hun familie, hun beroepsleven of hun zoektocht naar

werk. Dit vormt een bron van ongerustheid, stress en soms

zelfs een verlokking om nieuwe misdrijven te begaan.

Phoenix, een dienst aan bedrijven van Fontaine l’Evêque,

stelt driemaandelijks een activiteit van twee uur voor om de

gedetineerden te helpen hun huishouden financieel beter

in de hand te houden, maar ook om hun uitgaven in de

gevangenis beter te beheren. De activiteit wordt betaald door

het Steunfonds voor gedetineerden. Zowel de begeleider als

de gedetineerden stellen een evaluatie op.

Betere tewerkstelling van gedetineerden

Gedetineerden in de gevangenis van Dinant die willen

werken, kwamen vroeger op een wachtlijst terecht. Die

lijst was niet steeds up-to-date en het was moeilijk om

te controleren of de gedetineerden werkelijk werden

tewerkgesteld volgens de volgorde waarop zij op de lijst

stonden. Er werd dan ook zelden rekening gehouden met

hun verwachtingen over het soort werk dat zij wilden

doen, hun ervaring, hun kennis en hun competenties. De

gevangenis stelde een procedure op voor de evaluatie

van de gedetineerden die beginnen werken en voor de

veranderingen in het rendement of de kwaliteit van het werk.

Bovendien was het stockbeheer niet up-to-date en

werd de kwaliteit van het werk niet steeds door elke

werkverantwoordelijke gecontroleerd. Er was dus nood aan

een tool waarmee kon worden vastgesteld dat op periodieke

basis een controle is uitgevoerd. De directie, de penitentiair

assistenten en de verantwoordelijken van de technische

dienst volgen dit nu op aan de hand van een informaticatool

om de vastgestelde problemen te verhelpen.

Het jaarbudget voor de vergoedingen voor huishoudelijk

werk moet zo optimaal mogelijk worden besteed. De

verantwoordelijken voor de gedetineerde werknemers

ontvangen nu een model met het uurtarief van de

werknemers, het aantal werkdagen per maand en het

maximum aantal werkuren. Op die manier kan het budget

niet worden overschreden.

Om de gedetineerden te motiveren om te werken,

zijn de uurtarieven aangepast in functie van hun

ervaring en competenties, de aard van het werk, de

verantwoordelijkheden, de kwaliteit van het werk en het

regelmatig aanwezig zijn op het werk. Een real time beheer

van de tewerkstelling en van het afsluiten van posten was

dan ook aan de orde. Binnen de technische dienst werd een

procesverantwoordelijke en diens vervanger aangeduid.

Page 68: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

67

FOCUS

Bijeenkomsten rond welzijn voor gedetineerden

Sinds 1998 leidt de ‘Service d’Education à la Santé’ (SES) van

Hoei verschillende preventieacties rond aids, virale hepatitis

en andere SOA’s binnen de gevangenis. Het gevangenismilieu,

een milieu waar niet altijd rekening wordt gehouden met

bepaalde behoeften op het vlak van welzijn van

gedetineerden en penitentiair personeel, is een

angstwekkende omgeving. Hier heersen spanningen, agressie

en zelfs geweld, afkeer, verslavingen, risicogedrag en

discriminerend gedrag zowel ten aanzien van gedetineerden

als ten aanzien van het penitentiair personeel. Daarom stelde

de SES van Hoei in maart 2010 een nieuw proefproject voor

dat hoofdzakelijk gericht is op de geestelijke gezondheid in de

gevangenis.

De gevangenis van Dinant werd in 2010 gekozen als één van

de vier proefgevangenissen voor dit project. Dit was tot grote

tevredenheid van de inrichting aangezien zij de nadruk

probeert te leggen op een veilig en menselijk beheer van de

detentie, voornamelijk door middel van een goed beheer van

de emoties en de interpersoonlijke relaties binnen de

gevangenis. Om het project aan het voltallige personeel voor

te stellen, vonden in mei 2010 twee verplichte

informatiesessies plaats.

Ter voorbereiding van deze informatiesessies vulde het

personeel een vragenlijst in om zo een beter zicht te krijgen

op de inhoud van de gewenste informatie. In eerste instantie

werden de modules enkel aan de gedetineerden voorgesteld.

Het project wordt later ook uitgebreid naar

bewakingsassistenten. Gelet op het belang van systematisch

werken en om deze sessies te verbeteren, is het op langere

termijn nuttig om met de twee doelgroepen, gedetineerden

en personeel, te werken. Dit komt de interpersoonlijke relaties

en de sfeer in de gevangenis ten goede.

De inhoud van de bijeenkomsten rond welzijn voor de

gedetineerden werd ook besproken met de directie, de

penitentiair assistenten en de psychosociale dienst van de

inrichting. Tussen 10 juni 2010 (informatiesessie voor de

gedetineerden) en 16 augustus 2010 stonden tien sessies op

het programma. Een psychologe, Aurélie Dormal, en een

gespecialiseerde opvoedster, Jessica Lafalize, begeleidden de

sessies. De begeleiding wil geen individuele psychologische

follow-up bieden, maar wil het welzijn van de personen

verhogen aan de hand van groepsdynamiek. Door te werken

rond zelfrespect, stressbeheer en geweldloze communicatie

worden verschillende doelstellingen vooropgesteld:

> meer zelfkennis en zelfrespect krijgen

> stressbeheer bevorderen

> doeltreffende communicatiemiddelen aanreiken

> de relaties tussen de gedetineerden onderling en met het

penitentiair personeel verbeteren

> gewelddadige of ontoereikende reacties beheersen

> gemakkelijker gevoelens uitdrukken en de familiale

en sociale re-integratie van de gedetineerde

bevorderen

Twee aanvullende soorten workshops werden georganiseerd

voor een groep van tien gedetineerden:

> bezinningsworkshops gericht op het omgaan met

emoties, stressbeheer en de ontwikkeling van geweldloze

communicatie

> praktische workshops gericht op manuele activiteiten,

lichaamsexpressie en creativiteit. Bij de gevangenis van

Dinant werd het accent gelegd op artistiek werk, aangezien

dit type activiteit daar ontbrak

Tijdens de workshops werken zij met rollenspellen,

vragenlijsten, audiovisuele begeleiding, relaxatie-oefeningen,

enz. Na de eerste informatiesessie ondertekenden de

begeleidsters, de ingeschreven gedetineerden en de

gevangenisdirectie een charter voor de goede werking van

de bijeenkomsten.

Uit de feedback van de eerste bijeenkomst kwam het goede

verloop van de sessies naren voren alsook het grote aantal

uitwisselingen tussen de gedetineerden, de luisterbereidheid

van alle betrokken partijen en het wederzijds respect voor de

vertrouwelijke gesprekken en voor wat ieder heeft

meegemaakt. De gedetineerden vroegen ook een formeel

engagement om het vertrouwelijke karakter te respecteren.

Ondanks de vermindering van het aantal deelnemers was de

evaluatie na afloop van de tien sessies positief. De

begeleidsters stelden vast dat het belangrijk is om het project

voort te zetten en dat de workshops ‘Bijeenkomsten rond

welzijn’ beantwoorden aan de overduidelijke behoeften om

het welzijn in het gevangeniswezen en de sociale re-

integratie van de gedetineerden te kunnen verbeteren.

Page 69: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

68

GFC EverbergDe wet van 1 maart 2002 richtte het gesloten federaal

centrum (GFC) De Grubbe in Everberg in als centrum voor

voorlopige plaatsing van minderjarigen die een als misdrijf

omschreven feit hebben gepleegd. Hier verblijven jongens

tussen 14 en 18 jaar voor een periode van maximum twee

maanden en vijf dagen.

Nieuw polyvalent gebouw in de maak

Het GFC was in 2002 een tijdelijke oplossing voor de

capaciteitsproblemen in de gemeenschaps-instellingen. Dit

centrum bestaat uit vijf secties van tien kamers, verdeeld over

twee gebouwen: een klein gebouw met één sectie en een

tweede gebouw met vier secties. Er is plaats voor 50

jongeren. Dankzij een protocol tussen de minister van Justitie

en de bevoegde ministers van de gemeenschappen zal de

capaciteit voor minderjarige delinquenten op termijn worden

verhoogd tot 126 plaatsen.

De nieuwe infrastructuur wordt in drie fasen voorzien. In een

eerste fase wordt een polyvalent gebouw opgetrokken, in

een tweede fase een cellulair blok van 50 plaatsen en een

administratief gebouw, en in een derde fase een tweede

cellulair blok van 76 plaatsen. In het polyvalente gebouw

zullen een veilige inkom, een bezoekzaal, individuele

spreekzalen, vergaderruimtes, stockageruimte, een

fitnessruimte en een sporthal worden voorzien. De technische

dienst, de wasserij, de kledij- en meubilairopslag en de lokalen

waar data- en telefoonverkeer worden beheerd, zullen zich op

de kelderverdieping bevinden.

In juni begonnen de afbraakwerken van het bestaande

gebouw en de bouwwerken van het nieuwe polyvalente

gebouw. De opleveringsdatum van de ruwbouw van het

polyvalente gebouw is voorzien voor medio 2011.

Communicatie en conflicthantering met jongeren

Het centrum De Grubbe organiseerde een vierdaagse

opleiding ‘Communicatie en conflicthantering met jongeren’

voor twee groepen van een 12-tal personeelsleden uit het

bewakingskader. De basis voor deze opleiding waren de

aanbevelingen van het Comité européen pour la Prévention

de la Torture en van de Evaluatiecommissie die in 2002 was

opgericht binnen de schoot van het samenwerkingsakkoord

tussen de federale overheid en de verschillende

gemeenschappen.

De basisopleiding van iedere nieuwe PBA is vooral gericht op

de ontwikkeling van expertise binnen het gevangeniswezen.

Alle PBA’s volgen een opleiding rond algemene communicatie

en conflicthantering. Deze biedt echter onvoldoende

antwoord op de specifieke behandeling van jongeren die

nodig is wegens hun emotionele onvolwassenheid,

kortetermijndenken, lagere frustratiedrempel, enz.

Daarom volgt het nieuwe penitentiair bewakingspersoneel

een bijkomende basisopleiding om expertise te verwerven in

de omgang met jongeren. Tijdens deze opleiding leren zij

gespreks- en conflicthanteringstechnieken aan, maar ook wat

de effecten zijn van opsluiting op het gedrag en de beleving

van jongeren. Ook vaakvoorkomende psychopathologieën bij

gemiddelde bevolking 30,6

Mannen 30,6

Vrouwen 0,0

Beklaagden 0,0

Veroordeelden 0,0

Geïnterneerden 0,0

Andere 30,6

Gewoon regime 30,6

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 0,0

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 34,1

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 3,00

Totaal Attachés

Totaal Administratief 7,55

Totaal Medisch

Totaal PSD

Totaal Bewaking/Techniek 67,25

Totaal Erediensten

Totaal Buiten kader

totaal 77,80

Page 70: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

69

jongeren, zoals ADHD, gedragsstoornissen of middelen-

misbruik komen aan bod. De deelnemers leren dat zij

jongeren anders moeten benaderen dan meerderjarige

gedetineerden.

Iedereen was lovend over de opleiding. Zij hebben een beter

zicht op het gedrag en de gedragsproblemen van de

jongeren en kennen het verschil in functioneren en reageren

tussen volwassenen en jongeren. Zo kunnen zij ook beter

ingrijpen in geval van problemen. De directie van het GFC in

Tongeren besloot om deze opleiding ook te organiseren. Het

is de bedoeling dat alle nieuwe PBA’s die in Everberg of

Tongeren zullen werken, deze opleiding volgen.

Kleinere ecologische voetafdruk

Het centrum De Grubbe heeft aandacht voor duurzame

ontwikkeling. Toch is dit niet vanzelfsprekend aangezien het

inkomgebouw en de lokalen van de directies en de

administratieve diensten in containers zijn gelegen met

elektrische verwarming en verkoeling. In haar operationeel

plan wil het centrum haar stookolie- en waterverbruik met

minstens 3% verminderen in respectievelijk 2010 en 2011

zonder de leef- en werkomstandigheden van de jongeren en

het personeel in het gedrang te brengen.

De lokale technische dienst plaatste twee draadloze

thermostaten die de verwarming regelen van de vier secties.

De temperatuur wordt voortaan iets lager gehouden en alle

jongeren krijgen een extra deken. Een schakelklok op de

circulatiepomp van de boiler zorgt ervoor dat de

gedetineerden enkel van 6u30 tot 22u00 kunnen douchen

met warm water.

Uit cijfers blijkt dat het centrum 40 000 liter minder stookolie

verbruikte in 2010 dan het jaar voordien, wat een besparing

inhoudt van 30%. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat,

omwille van het vertrek van de Franstalige jongeren, één

sectie gesloten werd. Omwille van de renovatiewerken zakte

de opnamecapaciteit naar 24 jongeren. In december werd de

capaciteit opgetrokken naar 30 jongeren. Na de

renovatiewerken bieden de vier secties plaats aan 40

jongeren.

Door al deze factoren kan geen exacte analyse worden

gemaakt van de verbruikcijfers in 2009 en 2010. Het centrum is

vastberaden om de doelstelling van 3% reductie in 2011 te

halen.

Selectieve afvalophaling

Het centrum De Grubbe ging in 2010 van start met een nieuw

selectief afvalbeleid. Momenteel wordt het afval verzameld in

een container die tweewekelijks wordt geledigd. Het afval

moet voortaan bij de bron worden gesorteerd. Een

behoefteanalyse werd opgemaakt waarbij per type afval het

aantal containers en hun inhoud werden vermeld, evenals de

frequentie waarmee het afval wordt opgehaald.

De Grubbe wil haar steentje bijdragen om beter te recycleren

én te besparen. Zo gebruikt het personeel porseleinen tassen

in plaats van wegwerpbekers, wordt het gebruik van

drinkfonteinen gepromoot en worden defecte TL-lampen in

een lampendoos of -koker gratis opgehaald. Het centrum

voorziet ook een container voor verpakkingsmateriaal.

Page 71: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

70

FOCUS

Meer opnamecapaciteit

Het GFC werd in 2002 opgericht. In 2010 werden de

Franstalige jongeren overgebracht naar het Centre fédéral

fermé pour Jeunes (CFF) in Saint-Hubert. Daar werden 13

plaatsen voorzien voor uit handen gegeven jongeren en 37

plaatsen voor jongeren die door de jeugdrechter kunnen

worden geplaatst door de wet van 1 maart 2002.

De Franstalige personeelsleden die tot dan in Everberg

werkten, zijn tewerkgesteld in een gevangenis in Brussel of in

het Franstalige landsgedeelte. Enkele personeelsleden werken

nu in het CFF Saint-Hubert. Sinds 21 mei 2010 verblijven in het

Centrum De Grubbe enkel nog jongeren geplaatst door een

jeugdrechter uit de Nederlandstalige jurisdictie.

Renovatie van de cellen

De capaciteitsverdeling was bij de oprichting van het centrum

duidelijk vastgelegd in het samenwerkingsakkoord dat was

afgesloten tussen de federale overheid en de drie

gemeenschappen. 24 plaatsen waren voorbehouden voor

jongeren uit de Nederlandstalige jurisdictie. Zij verbleven op

een afdeling waarvoor de Vlaamse Gemeenschap bevoegd

was. 26 plaatsen werden voorbehouden voor jongeren uit de

Franstalige en Duitstalige (twee plaatsen) jurisdictie, die op de

secties verbleven waar de Franse Gemeenschap instond voor

de pedagogische omkadering. Na het vertrek van de

Franstalige afdeling voor jongeren bleef de capaciteit aan

Nederlandstalige kant gedurende een aantal maanden op 24

plaatsen.

De vier secties in het cellulaire gebouw werden gerenoveerd

en opgefrist. Het centrum deed een beroep op een externe

aannemer en deed ook enkele werken in eigen beheer. Met

hulp van de jongeren renoveerde het centrum zelf de secties

en het kamermeubilair. Het pleisterwerk van de kamers werd

bijgewerkt en de muren, celdeuren en plafonds kregen een

nieuw likje verf. De sectiegangen en de gezamenlijke ruimtes

(de keukens, de leslokalen en de polyvalente ruimtes) werden

ook grondig aangepakt. Het meubilair werd verankerd in de

muren en de vloer. Een externe firma behandelde de muren

aan de oostzijde van het cellulair om de vochtproblemen te

bestrijden. Ook het kraanwerk van de douches werd

aangepast.

Uitbreiding naar 40 plaatsen

De uitbreiding naar 40 plaatsen wordt voorbereid. Zowel op

vlak van interne werking als op vlak van personeels-

omkadering, zal deze uitbreiding een aantal veranderingen

met zich meebrengen die moeten toelaten om de werking

meer af te stemmen op de werking van de gemeenschaps-

instellingen in Vlaanderen.

Page 72: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

71

Vorst

ForestDe gevangenis van Vorst dateert van 1910 en is hoofdzakelijk

een arresthuis. Er is een psychiatrische afdeling aanwezig voor

geïnterneerden. De inrichting is op twee locaties gelegen: de

vrouwengevangenis, ook wel ‘Berkendael’ genoemd, is fysiek

gescheiden van de gevangenis van Vorst.

Arbeidsreglement

Net zoals in de andere gevangenissen trad in 2010 in de

gevangenis van Vorst het arbeidsreglement in werking. De

belangrijkste gevolgen daarvan waren de opstelling van

nieuwe dienstlijsten en een nieuw verlofbeheer om alle

personeelsleden de kans te geven hun jaarlijks verlof op te

nemen en om de gecumuleerde achterstand van vakantie- en

rustdagen (de zogenaamde ‘rugzak’) weg te werken. Ondanks

enkele problemen op dat vlak, nam het personeel in het

algemeen voldoende verlof op.

Infrastructuur

De gevangenis van Vorst vierde in 2010 haar honderdste

verjaardag en is dan ook al sterk verouderd. De verouderde

infrastructuur heeft een niet te onderschatten impact op

de dagelijkse werking van alle personeelsleden. Hoewel de

inrichting in 2018 zal worden vervangen door de gevangenis

van Haren, blijft het belangrijk om een goede infrastructuur te

voorzien die een correcte gevangeniswerking toelaat. Behalve

een betere hygiëne legde de gevangenis in 2010 daarom de

nadruk op herstellingen, op de follow-up van de aanvragen

voor werkzaamheden en op de samenwerking met de Regie

der Gebouwen. De technische dienst had dan ook handen

vol werk. De gevangenis sloot het jaar af met een beperkte

renovatie van vleugel B, wat haar was opgelegd door de

arbeidsinspectie van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en

Sociaal Overleg. Hoewel de lijst lang blijft, zijn verschillende

werkzaamheden reeds uitgevoerd of al aan de gang. Binnen

een van de nieuwe projecten wordt voor het personeel een

aangepast gebouw voorzien.

gemiddelde bevolking 686,9

Mannen 611,0

Vrouwen 75,9

Beklaagden 466,9

Veroordeelden 109,2

Geïnterneerden 109,1

Andere 1,6

Gewoon regime 686,9

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 0,0

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 469,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 4,00

Totaal Attachés 2,00

Totaal Administratief 35,20

Totaal Medisch 18,20

Totaal PSD 15,45

Totaal Bewaking/Techniek 351,00

Totaal Erediensten 5,20

Totaal Buiten kader

totaal 431,05

Page 73: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

72

Opleiding conflictbeheer uitgebreid

Een van de risico’s van werken in de gevangenis is fysieke en

verbale agressie tegenover penitentiair bewakingsassistenten.

Om ervoor te zorgen dat het personeel zichzelf kan

beschermen, geven interne trainers een opleiding in

conflictbeheer aan het bewakingspersoneel. In 2010 werd

deze opleiding uitgebreid naar andere personeelscategorieën

zoals administratief assistenten, psychologen,

verpleegkundigen, aalmoezeniers, boekhouders, directeurs,

enz. Iedereen kreeg de kans om deze tweedaagse opleiding

te volgen.

Vademecum

Aangezien vele personeelsleden dichter bij huis willen

werken, wordt de gevangenis geconfronteerd met een

voortdurend personeelsverloop. Om te voorkomen dat kennis

en expertise verloren gaan, besliste de directie dat elke dienst

een vademecum met hun werkprocedures moest opmaken.

Dat is een grootschalig project dat tijd en nauwkeurigheid

vraagt. In lijn met de ontwikkelcirkels die in 2010 sterk zijn

geëvolueerd, werden de doelstellingen van elke dienst

bepaald. De belangrijkste procedures werden schriftelijk

vastgelegd.

Page 74: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

73

FOCUS

Informatiebrochure voor gedetineerden in verschillende talen

De gevangenis van Vorst is een Brusselse inrichting en dus

tweetalig. In werkelijkheid heeft zij dagelijks te maken met

multiculturaliteit en vaak ook met gedetineerden die geen

van beide landstalen beheersen. Bijna dagelijks wordt een

beroep gedaan op de talenkennis van de

bewakingsassistenten. Die kennis vormt een belangrijk

hulpmiddel om in contact te komen met gedetineerden die

geen Nederlands of Frans spreken. De talenkennis bij de

bewakingsassistenten is uitgebreid. Sommigen spreken

Spaans, Arabisch, Pools, Roemeens, Italiaans, Engels, Grieks,

enz. Eén van de doelstellingen van het operationeel plan

bestaat erin die kennis op een goede manier te inventariseren,

om deze verder te ontwikkelen, ernaar te kunnen verwijzen en

zo het dagelijks contact met de gedetineerden te

vergemakkelijken.

In datzelfde verband heeft de inrichting in 2010 een

persconferentie gehouden over de uitgave van een

informatiebrochure ten aanzien van de gedetineerden, met

als thema ‘De gevangenis, er heelhuids van afkomen’. Deze

brochure werd uitgegeven in verschillende talen en

voorgesteld door de vereniging van acht diensten Justitieel

Welzijnswerk, gecoördineerd door mevrouw Etienne. De

voorstelling werd bijgewoond door de Ministers Huytebroeck,

Grouwels en De Clerck.

Page 75: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

74

GentSinds 1862 doet de gevangenis van Gent dienst als arrest- en

strafhuis. Zij is gebouwd volgens het Ducpétiaux-model en is

ondertussen grondig gerenoveerd. Zij beschikt ook over een

vrouwenafdeling en een psychiatrische annex. Hier heerst een

gesloten regime.

Koepelgewelven en vleugels in een nieuw jasje

Een gevangenis is voor vele nieuwe gedetineerden een

echt doolhof. De gevangenis van Gent besloot dan ook

de herkenbaarheid van de verschillende vleugels letterlijk

en figuurlijk in de verf te zetten. Zij gebruikte hiervoor een

rustgevende kleur, waarbij een accentkleur op de ribben van

de koepelgewelven en onder de looppaden de specificiteit

beklemtoont.

De gevangenis vertrouwde de opdracht toe aan het

team ‘celrenovatie’, bestaande uit een PBA en een zestal

gedetineerden. Het koepelgewelf, inclusief de ribben in een

accentkleur, werden volledig geretoucheerd en geschilderd.

Na de koepels werden de muren en de looppaden onder

handen genomen en ten slotte werd alle metaalwerk van

balustrades en trappen gerenoveerd. Twee maanden na de

start van de werken werd de eerste vleugel ingehuldigd.

Ondertussen zijn de werken in de overige vleugels, elk in zijn

eigen kleur, in volle gang.

Renovatiewerken in eigen beheer

Om de schaarse ruimtes in de gevangenis efficiënter te

gebruiken, werd tussen de werkplaatsen, de kleedkamer,

de fitnesszaal en de bibliotheek een heuse carrousel

opgestart. Het personeel en de gedetineerden van de lokale

technische dienst voerden de werken in eigen beheer uit,

waarbij het team ‘celrenovatie’ de nieuwe lokalen opfriste. In

een vrijgemaakte werkplaats werd een nieuw fitnesslokaal

geïnstalleerd. De lokale sportcoördinator zag erop toe dat

naast krachttraining ook nieuwe toestellen voor conditie- en

cardiotraining werden voorzien.

De kleedkamer nam op haar beurt intrek in de voormalige

fitnessruimte. Dat gedetineerdenkledij, burgerkledij en

verboden voorwerpen nu samengebracht zijn in één lokaal,

centraal gelegen tussen het centrum en de wasserij, maakt de

werking efficiënter en veiliger.

De tussenwanden in de vroegere kleedkamer werden

verwijderd en de ruimte werd heringericht tot een grote,

heldere en aangename bibliotheek. De boeken, maar ook

strips, tijdschriften en multimedia komen in het vernieuwde

meubilair ten volle tot hun recht. De gedetineerden

kunnen zelfstandig opzoeken in het BIB-netwerk en een

zithoek nodigt uit om ter plaatse literatuur door te nemen.

De gevangenis sloot een overeenkomst met de Vlaamse

Gemeenschap, de provincie Oost-Vlaanderen en de stad Gent

waardoor de gevangenisbibliotheek voortaan een volwaardig

filiaal is van de Stedelijke Openbare Bibliotheek Gent.

gemiddelde bevolking 376,4

Mannen 336,0

Vrouwen 40,4

Beklaagden 157,8

Veroordeelden 113,1

Geïnterneerden 102,1

Andere 3,4

Gewoon regime 368,9

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,5

Beperkte detentie 5,9

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 1,2

Gemiddelde capaciteit 283,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 4,00

Totaal Attachés 1,00

Totaal Administratief 25,25

Totaal Medisch 7,70

Totaal PSD 9,95

Totaal Bewaking/Techniek 194,80

Totaal Erediensten

Totaal Buiten kader 2,70

totaal 245,40

Page 76: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

75

Kledijdistributie

Tot voor kort kreeg elke gedetineerde tweemaal per week

op cel een kledijpakket op maat geleverd en diende hij

het bevuilde linnen na het douchen in een container te

deponeren. Toch werd dit niet steeds gecontroleerd, wat

leidde tot ernstige verliezen op financieel en materieel vlak,

waardoor soms kledij tekort was.

In 2010 werd een nieuw distributiesysteem ingevoerd waarbij

elke gedetineerde bij opsluiting een volledige uitzet op maat

ontvangt waar hij zelf voor verantwoordelijk is. Wekelijks

wordt het vuile linnen aan de cel opgehaald en ingeruild voor

propere kledij. Zo ontvangt iedereen die zorgzaam is steeds

nette kledij. Diegene die kledij beschadigt of verliest, wordt

opgemerkt bij de punctuele controles of bij het verlaten van

de inrichting.

Meldpunt suïcidepreventie

Ondanks het algemene leefklimaat en de uitgebreide

regimemogelijkheden kende de gevangenis de voorbije

jaren meerdere, en soms zelfs ernstige, pogingen tot

zelfmoord. Daarom werd besloten te investeren in specifieke

preventie. Een werkgroep ‘suïcidepreventie’ stelde diverse

aanbevelingen op rond het te voeren beleid. Vooreerst dient

elk personeelslid binnen het bewakings- en administratief

kader zich bewust te zijn van aandachtspunten of signalen

waarbij voorzichtigheid geboden is. Daarnaast wil de

gevangenis een relationeel leefklimaat creëren dat een

beschermende omgeving vormt voor de gedetineerden.

Een specifieke aanbeveling was de oprichting van een

‘meldpunt voor suïcidepreventie’, dat in juni 2010 van

start ging. Dit multidisciplinair team is samengesteld uit

PBA’s, leden van de psychosociale en medische dienst en

administratieve medewerkers, die een externe, specifieke

opleiding hebben gevolgd. In het najaar van 2010 kregen

alle personeelsleden een beperkte opleiding over de

risicofactoren, het herkennen van signalen en de procedure

om deze signalen te melden bij de werkgroep.

Het meldpunt komt tussen in kritieke, risicovolle periodes

en doet een screening rond het suïciderisico. Zij geven

vervolgens advies aan de gevangenisdirectie. Dit advies

omvat twee pijlers: de daling van de risicofactoren door

het inbouwen van beveiligingsmaatregelen zoals het

aanpassen van de verblijfsruimtes en de verhoging van de

beschermende factoren waaronder doorverwijzing naar

hulpverlenende instanties. Van juni tot december 2010 kwam

het meldpunt in 48 situaties tussen.

Page 77: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

76

FOCUS

Gedetineerdenoverleg

De gevangenis van Gent startte in 2010 het

gedetineerdenoverleg op. De verkozen gedetineerden

vormden een representatieve weerspiegeling van de

populatie omdat de gevangenis rekening hield met hun

juridisch statuut, strafmaat, geslacht, culturele en religieuze

achtergrond.

Eerste onderwerp op de agenda: de kantine

In de eerste fase werkte zij rond een thema dat een

rechtstreekse invloed heeft op hun dagelijkse leven: de

evaluatie en de eventuele aanpassing van de weekkantine. Dit

onderwerp vormde geen bedreiging voor de veiligheid in de

inrichting en de organisatie en daarom creërde de gevangenis

ook een draagvlak bij het personeel zodat beide groepen

nadien in overleg konden treden.

Naast de officiële overlegmomenten met het personeel

konden gedetineerden ook zonder direct toezicht wekelijks

samenkomen en de feedback van hun respectievelijke

‘achterban’ bespreken. Een verslag van deze

overlegmomenten was beschikbaar voor alle deelnemers

zodat het personeel de vorderingen kon volgen.

‘Werkonderzoek’

Voor het vlotte en praktische verloop bleek de aanwezigheid

van enkele ‘kenners ter zake’ nodig. Zo vormden de

rekenplichtige der waren en de gedetineerde die in het

magazijn werkt, twee sleutelfiguren. Om de deelnemende

gedetineerden een realistische inschatting te geven van de

mogelijkheden en de beperkingen van de kantinewerking

brachten zij een ‘werk- en plaatsbezoek’ aan het magazijn.

Deze kennismaking met het terrein zorgde ervoor dat zij

begrip konden opbrengen voor de beperkingen.

Gedetineerdenraad

Al gauw bleek hoe de ‘gedetineerdenraad’, zoals zij zichzelf

doopten, erin slaagde ‘out of the box’ te denken. Het

oorspronkelijk initiatief oversteeg het eenvoudigweg oplijsten

van enkele nieuwe of te vervangen producten. Een structurele

hervorming van de kantinelijsten drong zich op. Omwille van

hun doorslaggevende argumenten mocht de

gedetineerdenraad de kantinewerking volledig herbekijken.

Zij vroegen om sommige producten, zoals hygiëneartikelen of

dranken, zowel in het huismerk als in het commercieel merk

aan te bieden. Verder kwamen kleinere en goedkopere

elektronica, zoals een radiowekker, op de weekkantine terecht

en werden de duurdere hifiketens naar de maandelijkse

kantine verschoven.

De gedetineerdenraad hield een kleine petitie om de

meerderheid van de gedetineerden te vertegenwoordigen.

Zij bereidden zelf de bevraging voor, stonden in voor de

communicatie en verwerkten de resultaten. Zo effenden zij

het spreekwoordelijke pad door op voorhand te lobbyen op

de wandeling, de filmzaal of tijdens andere groepsmomenten.

Zij overtuigden de anderen van het nut van hun opdracht en

trachtten sceptici over de streep te trekken. Het resultaat van

de enquête was verbluffend: een hoge respons en heel wat

concrete voorstellen en constructieve opmerkingen. Na

enkele maanden werden alle producten ‘gewogen’ op hun

prijskaartje (merkproduct versus huismerk), hun wenselijkheid

of noodzaak voor alle gedetineerden of een deelgroep (bv. de

hallalkantine) en ten slotte op hun beschikbaarheid op korte

termijn (weekkantine versus maandkantine).

Koken op cel

Ook het topic ‘koken op cel’ kwam aan bod. De

gedetineerden waren vragende partij om veilig te kunnen

koken op hun cel met bijkomende producten, zoals verse

vleeswaren en kant-en-klare maaltijden. Er werd uiteindelijk

geopteerd om een kleine microgolfoven, een pannenset en

een door de gedetineerden samengesteld menuboekje aan

de kantine toe te voegen.

Herinrichting van de gevangenisbibliotheek

Omwille van het succes van dit project gaf de

gedetineerdenraad haar advies over de herinrichting en de

werking van de gevangenisbibliotheek en de

multimediacollectie in het bijzonder. De gedetineerden

wogen alternatieven af, onderbouwden hun argumenten en

gingen op zoek naar realistische en concrete voorstellen,

waarbij zij rekening hielden met de structurele beperkingen

en zélfs met de veiligheid van de gevangenis.

Menu

Een vierde thema was het menu en de toespijs en meer

bepaald de verhouding pasta versus rijst, vleeswaren versus

vis, maandmenu’s of seizoensgebonden voorstellen, enz.

Naast de vaste leden van het gedetineerdenoverleg werden

de technieker-kok en de gedetineerde-kok als

‘ervaringsdeskundige’ betrokken.

Page 78: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

77

HasseltDe gevangenis van Hasselt, die werd geopend in 2005, is

de nieuwste inrichting in België. Zij doet dienst als arrest-

en strafhuis. Er is een vrouwenafdeling voorzien waar

gedetineerde moeders met hun kind (tot drie jaar) kunnen

verblijven.

Een gezonde geest in een gezond lichaam

Een groot deel van de gedetineerden schrijft zich wekelijks in

voor de sportactiviteiten. De gevangenis wil dit

ondersteunen, want voldoende sport werpt haar vruchten af.

Gedetineerden ontmoeten elkaar en kunnen zich

ontspannen, werken aan hun conditie, hun stress en

gevoelens van agressie ventileren en sociale vaardigheden

ontwikkelen, wat belangrijk is voor hun re-integratie.

Het sportaanbod blijft evolueren in de gevangenis van

Hasselt. In 2010 maakte de gevangenis voor het eerst een

onderscheid tussen een winteraanbod (body control, fitbal,

badminton, enz.) en een zomeraanbod (voetbal, volleybal,

tjoekbal, enz.) In de zomerperiode vinden de sportactiviteiten

plaats op de wandeling.

De gevangenis bouwt dit sportaanbod uit in samenwerking

met haar interne en externe partners, onder andere met de

stedelijke sportdienst van Hasselt. Hierdoor kunnen

gedetineerden deelnemen aan wedstrijden tegen externe

ploegen, aan sportlessen zoals het start-to-run programma

dat wordt georganiseerd op de wandeling, of aan

zaalvoetbalcompetitie waarbij zij spelen tegen externe

zaalvoetbalploegen. Voor de wedstrijden tegen externe

ploegen werkte de gevangenis specifieke praktische

afspraken en voorwaarden uit.

Scanningsproject

De CDRGA investeerde recent in de scanning van

archiefdocumenten. De gevangenis beschikt momenteel over

één speciaal uitgeruste box met vier scanposten. De

gedetineerden die in het scanningsproject zijn tewerkgesteld

en hun begeleiders hebben een specifieke opleiding gevolgd.

On site werd een module ontwikkeld die bepaalde

scanactiviteiten vereenvoudigt. De archiefdocumenten die

gescand worden zijn foto’s, postkaarten, dia’s, ecta’s,

negatieven, enz.

Multiculturaliteit

De gevangenis is een afspiegeling van de maatschappij. Dit is

dus een multiculturele omgeving. In de gevangenis van

Hasselt verblijven gedetineerden van 45 verschillende

nationaliteiten en levensbeschouwelijke achtergronden. Hier

heerst de visie dat alle culturen gelijk zijn en gelijk behandeld

moeten worden.

De erkenning van feestdagen is hier dan ook belangrijk. De

gevangenis organiseerde in 2010 een offer- en suikerfeest

voor moslimgedetineerden. In december vond ook een

speciaal kerstfamiliebezoek plaats. Deze initiatieven vonden

heel wat bijval. Gedetineerden vragen vaak religieuze en

morele bijstand en willen om verschillende redenen terecht

gemiddelde bevolking 514,4

Mannen 483,4

Vrouwen 31,1

Beklaagden 168,3

Veroordeelden 337,6

Geïnterneerden 1,4

Andere 7,2

Gewoon regime 509,9

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 4,2

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,3

Gemiddelde capaciteit 450,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 4,00

Totaal Attachés 5,00

Totaal Administratief 22,65

Totaal Medisch 2,25

Totaal PSD 17,00

Totaal Bewaking/Techniek 336,00

Totaal Erediensten 2,40

Totaal Buiten kader

totaal 389,30

Page 79: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

78

kunnen bij vertegenwoordigers van instituten die een traditie

hebben in zingeving.

Helikopterbeveiliging

In februari 2010 werden op één van de grote wandelingen

drie 20 jaar oude platanen geplant. Hiermee wil de

gevangenis wandelingen creëren die voldoen aan een aantal

specifieke veiligheidsvoorschriften. De aanwezigheid van de

bomen bemoeilijken namelijk ontsnappingen met een

helikopter. De plaatsing van de bomen gebeurde in nauw

overleg met de Regie der Gebouwen. Dit bleek niet alleen de

meest effectieve, maar ook de goedkoopste oplossing. Op die

manier is nu ook meer groen voorzien op de wandeling. Het

basketbalterrein moest wel wijken, maar in de plaats hiervan

werden twee minivoetbalterreinen aangelegd. De gevangenis

plant ook de beveiliging van de andere wandelingen.

Page 80: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

79

FOCUS

Geattesteerde opleidingen schoonheidsverzorging

Op 16 februari 2010 ondertekende de gevangenis van Hasselt

een samenwerkingsovereenkomst met het consortium

volwassenenonderwijs Limburg Zuid (CVLZ). Deze

geformaliseerde samenwerking garandeert het onderwijs aan

gedetineerden. Naast een zinvolle tijdsbesteding, biedt

onderwijs aan gedetineerden, die nog steeds overwegend

lagergeschoold zijn, vooral andere en nieuwe

toekomstperspectieven, zoals het vinden van een geschikte

job.

In de vrouwenafdeling werden van 2 februari tot 11 juni 2010

twee modules van de opleiding schoonheidsverzorging

ingericht. Deze opleiding brengt de deelnemers theoretische

en praktische kennis bij over handverzorging. Van de zes

gedetineerden die startten met de opleiding hebben vier de

modules met succes afgerond.

Sinds november volgen tien vrouwelijke gedetineerden de

eerste module van de opleiding make-up. In een tweede fase

kunnen zij deelnemen aan de vervolgmodule avondmake-up.

De lessen vinden tweewekelijks plaats. De gevangenis kocht

zelf het nodige materiaal aan.

“Ik vind de cursus make-up leuk en interessant om te

volgen. Je leert iets dat je kan gebruiken om terug te

re-integreren in de maatschappij. Wat ook heel belangrijk

is, zijn de sociale contacten tijdens de cursus.”

“Heel boeiend en interessant. Ik doe dit omdat het mij

interesseert, niet om examen af te leggen want dat vind ik

soms wel vervelend. Het is gewoon heel ontspannend en

leerzaam. Van mij mogen er nog meer creatieve cursussen of

ontspanningsactiviteiten gegeven worden. Het verzet je

gedachten en je bent bezig. Het zijn lieve en leuke mensen,

maar van een echte groep kan je niet spreken.”

“Ik ben aan de cursus begonnen uit interesse en heb

toch al veel nuttige tips gehaald uit wat we tot hiertoe

hebben geleerd, bijvoorbeeld dat niet iedereen staat

met een bepaalde kleur van oog make-up. Ik zou de

les zeker willen aanraden aan de anderen, al is het voor

eigen gebruik.”

“Ik vind de cursus make-up best wel interessant. Je leert bij over

alle soorten make-up en welke make-up je het beste aanbrengt

bij een bepaald type gelaat. Ook de cursus handverzorging heb

ik gevolgd en vond ik zeer interessant. Ik zou dus niet twijfelen

om terug deel te nemen moest er een vervolgcursus komen.

Ook in taalcursussen heb ik wel interesse.”

“Ik vind de cursus leuk en interessant want je leert veel dingen die je

niet weet. Er zijn veel mensen die niets kennen van make-up en hier

krijg je de kans om te leren. Ik hoop dat er in de toekomst nog andere

cursussen volgen.”

Page 81: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

80

HoogstratenHet penitentiair schoolcentrum (PSC) in Hoogstraten is

gevestigd in het Gelmelslot en is een open inrichting.

Het kasteel fungeerde tijdens de Franse Revolutie als

gendarmeriekazerne en later als bedelaarsoord. In 1880

werd dit een landbouwkolonie en in 1931 werd het gebouw

ingericht als het huidige penitentiair schoolcentrum. De

inrichting is enkel bedoeld voor veroordeelden. Zij werken in

ateliers en kunnen een gevarieerd opleidingsaanbod volgen.

Er heerst een sterk gemeenschapsregime.

Reorganisatie van de buitenkantine

De werking van de buitenkantine was zeer arbeidsintensief.

De procedure was omslachtig, weinig transparant en de

gevangenis had geen zekerheid of duidelijkheid over de

levertermijnen. De aanvragen konden in principe op elk

moment in de week gebeuren en zonder formele

voorwaarden.

De nieuwe procedure heeft zowel op administratief als op

logistiek vlak verbetering gebracht. Zo zorgt een administratie

ervoor dat de formulieren en het tijdstip van levering parallel

lopen met de gewone kantines. Concreet betekent dit dat het

aanvraagmoment samenvalt met de gewone kantines en dat

de formulieren op dezelfde manier zijn opgesteld. Eenmaal

per week kan men op een vaste dag een bestelling plaatsen.

De levering gebeurt ten laatste een week na de bestelling.

Na een gedetineerdenbevraging en op basis van een analyse

van het koopgedrag stelde de gevangenis bijkomende

producten ter beschikking in de buitenkantine.

Gedetineerden kunnen enkel producten bestellen die op

deze lijst staan. De meeste producten zijn opgenomen in

catalogi met foto’s.

De gevangenis maakte een beperkte lijst van vaste

leveranciers op die de producten leveren en factureren. Elke

leverancier wordt wekelijks bezocht voor alle producten van

die week. De ophaaldienst van het PSC kan door dit systeem

een vaste planning opmaken waardoor het aantal ritten naar

de leveranciers sterk wordt beperkt.

Afdeling A volledig gerenoveerd

De cellen, gangen en grilles van de observatieafdeling werden

opnieuw geschilderd en beschadigd meubilair werd

vervangen. Alle cellen werden voorzien van nieuwe

vliegenramen. De renovatie gebeurde in het kader van goed

beheer en onderhoud. De bedoeling is dat de relatief nieuwe

observatieafdeling haar ‘nieuwheid’ behoudt zodat het eerste

contact van de inkomende gedetineerde met het PSC een

frisse indruk achterlaat. In samenwerking met de

gedetineerden uit de opleiding schilderen en behangen

voerde de technische dienst deze werken uit.

gemiddelde bevolking 165,4

Mannen 165,4

Vrouwen 0,0

Beklaagden 1,3

Veroordeelden 163,0

Geïnterneerden 0,0

Andere 1,1

Gewoon regime 165,3

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 0,1

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 170,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 2,00

Totaal Attachés 1,00

Totaal Administratief 10,55

Totaal Medisch 1,00

Totaal PSD 6,90

Totaal Bewaking/Techniek 113,55

Totaal Erediensten 1,00

Totaal Buiten kader

totaal 136,00

Page 82: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

81

Ontwikkeling van kwaliteitsmeters

Zowel het bewakingspersoneel als de administratieve

diensten ontwikkelden instrumenten die de kwaliteit van het

werk dagelijks meten. De cijfers worden elke dag op het

ochtendrapport bekeken. Deze instrumenten van het

bewakingspersoneel meten de kwaliteit van twee

kernprocessen: de bewegingen met gedetineerden en de

maaltijdbedeling. De administratieve diensten meten o.a. de

termijnen waarbinnen betekeningen gebeuren en de

foutenmarges bij de kantineleveringen. De resultaten vormen

opnieuw de aanleiding om de processen bij te sturen.

Vraaggericht beleid in het landbouwbedrijf en de bakkerij

Het PSC voerde in het landbouwbedrijf en de bakkerij een

enquête uit naar de behoeftes bij de gevangenissen die

momenteel producten afnemen van het PSC Hoogstraten.

Deze behoeftes werden geïnventariseerd en onderzocht op

hun haalbaarheid wat productie betreft. Naar 2011 toe heeft

het PSC de ambitie om een pakket van nieuwe producten, die

aan deze behoeftes beantwoorden, in productie te brengen.

Communicatieplan

Het PSC tracht met haar communicatieplan verschillende

doelstellingen te bereiken: alle personeelsleden moeten

eenvoudig bereikbaar zijn, de communicatielijnen moeten

duidelijk benoemd worden, de communicatievormen dienen

omschreven en uniform te zijn en er moeten systematische

overlegstructuren worden voorzien. Het PSC slaagde erin om

reeds een deel van deze doelstellingen te realiseren. Zo

beschikken alle personeelsleden voortaan over hun

persoonlijk postvakje voor officiële briefwisseling. Het PSC

ontwikkelde ook templates voor de verschillende soorten

communicatie en maakte afspraken over de distributie en

archivering van communicatieacties. Met verschillende

diensten is systematisch overleg opgestart.

Page 83: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

82

FOCUS

Relaties van gedetineerden versterken

In 2010 besteedde het PSC extra aandacht aan de affectieve

relaties van gedetineerden en dan vooral aan de relaties met

hun kinderen.

Kindvriendelijk ingerichte bezoekruimtes

Het PSC voorzag in de bezoekruimtes speciale kruipruimtes

opgebouwd rond een kindvriendelijk thema zoals de zee of

panda’s. Een grote zachte kruipruimte biedt speelplezier aan

de allerkleinste bezoekers (1- tot 4-jarigen). De ouders kunnen

tijdens het bezoek de klassieke bezoektafel verlaten en met

hun kinderen spelen. Voor de oudere kinderen (vanaf 4 jaar)

zijn teken- en legotafels voorzien. Ouders kunnen met hun

kinderen tijdens het bezoek ook gezelschapsspellen spelen.

Tijdens de zomerperiode vindt het maandelijks kinderbezoek

plaats in een nieuw ontworpen openluchtspeeltuin. De

technische dienst legde samen met enkele gedetineerden

deze speeltuin in de zomer van 2010 aan. De speeltuin wil

zoveel mogelijk het gevoel geven van een echte speeltuin

buiten de gevangenis. De gevangenis is vanuit de speeltuin

niet zichtbaar. Alle speeltuigen zijn gericht op samen spelen

als gezin.

Het PSC legde bovendien de eerste contacten met de

afdeling van de Academie voor Schone Kunsten om een

project op poten te zetten waarbij de leerlingen van de

Academie zich inzetten voor een kindvriendelijke ‘restyling’

van de bezoekzalen én van het parcours naar de bezoekzalen.

Aangepast regime met aandacht voor het gezin

Het PSC maakte een jaarkalender voor 2011 op met vijf

nieuwe initiatieven die de persoonlijke relaties van

gedetineerden ondersteunen. De nadruk lag op de

normalisatie van de gevangeniscontext waarin de partners

mekaar zien. Het PSC werkt zoveel mogelijk naar analogie met

de vrije wereld. Zo kunnen gedetineerden met hun partner

deelnemen aan een restaurantavond of een

theatervoorstelling en infosessies bijwonen rond opvoeding

en opvoedproblemen. Het PSC laat gedetineerden toe om,

onder begeleiding van een professional, een verhaal of een

boodschap in te spreken voor hun kinderen. Deze

opgenomen verhalen kunnen de kinderen dan thuis

beluisteren. Gedetineerden met tienerkinderen kunnen

deelnemen aan ‘coolere’ activiteiten, waaronder

djembélessen.

Bezoek van de kinderrechtencommissaris

Het PSC deed beroep op een externe en onafhankelijke

organisatie die haar visie kan geven op de genomen

initiatieven. De kinderrechtencommissaris kwam op bezoek

en gaf zijn advies over de realisaties van het PSC tot nog toe.

Dit was een impuls om de activiteiten te blijven ondersteunen

en verder uit te werken.

Page 84: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

83

HuyDe gevangenis van Hoei behoort tot de kleinste inrichtingen

van het land en werd gebouwd in 1871. Zij deed

oorspronkelijk dienst als arresthuis maar er worden vandaag

ook veroordeelden ondergebracht.

Voordracht en debat door Jean-Marc Mahy

De film ‘Liberté sur paroles’ van Jean-Marc Mahy en Daniel

Nokin is in aanwezigheid van de makers aan 45 gedetineerden

vertoond. Op initiatief van de gevangenis en de vzw ‘Aide et

reclassement’ kreeg het publiek een film te zien die het

levenspad schetst van de hoofdacteur Jean-Marc Mahy vanuit

zijn persoonlijke ervaringen. Naar aanleiding van de vertoning

en het daaropvolgende debat kon van gedachten worden

gewisseld over het leven na de detentie. Daarbij kwamen

allerlei thema’s aan bod, gaande van beroeps(her)oriëntatie

tot huisvesting, samenwonen en de problemen die gepaard

gaan met de re-integratie in de maatschappij. De gesprekken

waren heftig maar diepgaand. Alle deelnemers haalden

persoonlijke elementen aan.

De maatschappij evolueert veel sneller dan het leven in de

gevangenis. De gedetineerden hebben het dan ook moeilijk

om hiermee om te gaan wanneer zij hun re-integratie

voorbereiden en hierbij rekening moeten houden met de

eisen van de strafuitvoeringsrechtbank en van de directie

Detentiebeheer van het DG EPI.

Hoei

Uiteindelijk was iedereen tevreden over het debat aangezien

daarbij de realiteit van het gevangenisleven naar voren kwam

en mogelijke oplossingen werden aangereikt.

Voordracht en debat ‘Où trouver du travail?’

De voordracht ‘Où trouver du travail?’ werd georganiseerd

door de gevangenis van Hoei, de vzw ‘Aide et Reclassement’,

Forem en het ‘Comité Subrégional de l’Emploi et de la

Formation’. Zo kregen een dertigtal gedetineerden de kans

gemiddelde bevolking 75,5

Mannen 75,5

Vrouwen 0,0

Beklaagden 30,7

Veroordeelden 44,7

Geïnterneerden 0,0

Andere 0,1

Gewoon regime 74,4

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 1,0

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 64,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 2,00

Totaal Attachés

Totaal Administratief 10,45

Totaal Medisch

Totaal PSD 2,50

Totaal Bewaking/Techniek 64,65

Totaal Erediensten 0,20

Totaal Buiten kader

totaal 79,80

Page 85: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

84

Infokanaal

Sinds 2010 hebben de gedetineerden via hun televisietoestel

toegang tot een intern infokanaal. Het wordt uitgezonden op

een van de twee kanalen van Be tv. De uitzendingen worden

doorlopend herhaald en gaan over de rechten en plichten

van de gedetineerden maar ook over de opleidingen en de

verschillende activiteiten die de inrichting aan de

gedetineerden aanbiedt.

om de vertegenwoordigers van deze verschillende

organisaties te ontmoeten.

Het debat werd gevoerd volgens het principe van vraag en

antwoord, waardoor de onderwerpen concreet bleven en

dicht aanleunden bij de situaties die iedereen meemaakt. De

verschillende sprekers konden dan ook een antwoord geven

op ieders vragen:

> welk beroep wil ik uitoefenen?

> waar kan ik werk vinden?

> wat moet ik daarvoor doen?

> welke competenties heb ik nodig?

> wat zijn de arbeidsvoorwaarden?

> welke opleidingen moet ik volgen en wat zijn de

voorwaarden om een opleiding te kunnen volgen?

> is er al dan niet een officiële goedkeuring nodig?

Aan het eind van het debat werd gevraagd naar de richtingen

met veel toekomstmogelijkheden zoals informatica, talen en

handenarbeid.

Page 86: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

85

FOCUS

Heropening werkplaats CDRGA

Voor de gevangenis van Hoei is de tewerkstelling van de

gedetineerden steeds een terugkerend probleem geweest,

aangezien de lokalen die bestemd zijn voor de CDRGA heel

moeilijk bereikbaar en beperkt in ruimte zijn. De economische

crisis maakte de situatie nog moeilijker zodat de werkplaats

eind maart 2007 werd gesloten. Sindsdien was er voor de

gedetineerden geen werk meer in de ateliers. De enige

werkmogelijkheden voor de gedetineerden waren

huishoudelijk werk, technisch werk en werk in de keuken. Dit

komt neer op 25 werkplaatsen voor heel de inrichting, wat

een veel te beperkt werkaanbod was.

Twee medewerkers van de CDRGA werden dan ook verzocht

om ondernemingen in de buurt te contacteren om hen

diensten aan te bieden. Meer dan 100 e-mails werden

verstuurd, maar weinige werden beantwoord.

Begin 2010 werden toch de eerste contacten gelegd met de

onderneming ‘Comptoir de Russie’. Door die contacten kon

begin mei 2010 een project worden opgestart. Enkele

gedetineerden voerden tests uit. De werkplaats werd

opnieuw geschilderd op kosten van de onderneming, opdat

de hygiënevoorwaarden vervuld zouden zijn en de

werkomgeving aangenaam zou zijn. De productie startte in

juli 2010 met 20 gedetineerden. Het werk bestaat uit het

vouwen en het voorvormen van kartonnen dragers en uit

kwaliteitscontrole. Op de kartonnen dragers kunnen taarten

en fijne bakkersproducten worden geplaatst. Eenmaal dit klaar

is, moeten de gedetineerden de afgewerkte producten

volgens een plan dat voor ieder product is opgemaakt,

verpakken, thermisch lassen, thermisch krimpen en tot slot op

een pallet plaatsen.

Het hele jaar door werken 15 tot 20 gedetineerden van 7u30

tot 11u15 en van 12u45 tot 15u15. Iedere maand krijgen zij

hiervoor ongeveer 250 euro. De gedetineerden die hier

werken, vormen een evenwichtig team. Zij werken in goede

verstandhouding en helpen elkaar. Door de creatie van deze

15 tot 20 arbeidsplaatsen kunnen de gedetineerden voldoen

aan elementaire behoeften, kunnen zij hun levenscomfort in

de gevangenis verbeteren en kunnen zij de families van de

slachtoffers buiten de gevangenis helpen. Na deze eerste

ervaring met de onderneming ‘Comptoir de Russie’ volgden

nog andere gerichte werkzaamheden voor rekening van

kleine lokale ondernemers. De inrichting is op de goede weg.

Als de infrastructuur het mogelijk maakt, moet de werkplaats

van de CDRGA van de gevangenis in Hoei op middellange

termijn worden uitgebreid, zeker na de grote werkzaamheden

die in de inrichting zijn gepland.

Page 87: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

86

IeperDe gevangenis van Ieper is een kleine gevangenis. Zij

werd in 1876 in gebruik genomen als arresthuis maar doet

ondertussen ook dienst als strafhuis. Tijdens de Tweede

Wereldoorlog werd de gevangenis volledig vernield en in

1919 weer opgebouwd. In de jaren ’70 werd een vleugel

bijgebouwd en eind jaren ’90 werd zij grondig gerenoveerd.

Interne opleidingscel

Na een sterkte- zwakteanalyse bij het personeel besloot de

gevangenis van Ieper om een eigen opleidingscel binnen de

gevangenismuren op te richten. Uit de analyse bleek immers

dat verschillende personeelsleden expert zijn binnen hun

vakgebied en de gevangenis vond het nuttig dat deze kennis

kon worden doorgegeven. De interne opleidingscel bestaat

uit personeelsleden uit alle geledingen van de gevangenis,

zowel uit het bewakingskader als uit de administratie.

Ter voorbereiding nam de gevangenis een enquête af bij het

personeel waarin werd gepolst naar hun opleidingsnoden.

Ook werd bekeken wie bereid was om deel uit te maken van

de opleidingscel. De personeelsleden die wilden deelnemen,

werden verantwoordelijk gesteld voor specifieke opleidingen

in hun vakgebied. De ‘opleiders’ geven aan hun collega’s

vooral training op de werkvloer. Tijdens deze opleidingen

komen de procedures aan bod die wat verwaterd zijn of

nieuwe processen die om extra uitleg vragen. Daarnaast

organiseert de cel ook meer intensieve opleidingen in groep

over het nieuwe fouilleplan, het interventieplan, de werking

van het nieuwe accesgebouw, de opleiding bad, enz.

Heropleving van de werkplaats

In de werkplaats wordt voornamelijk stukwerk afgeleverd

waarbij gedetineerden producten verpakken, labelen

of monteren. In 2009 kon de gevangenis slechts enkele

gedetineerden tewerkstellen maar 2010 bracht beterschap,

mede dankzij de inspanningen van het team van de

werkplaats.

In 2010 slaagde de gevangenis erin om enkele nieuwe

aannemers aan te trekken en met de bestaande aannemers

regelmatig overlegmomenten te organiseren om continue

opdrachten mogelijk te maken. De gevangenis kan opnieuw

30 à 40 gedetineerden per dag aan het werk zetten. De

gedetineerden werken in de voormiddag van 7u00 tot

12u00, maar door het vele werk en in functie van een goede

service werken zij ook regelmatig in de namiddag opdat de

bestellingen tijdig bij de klanten kunnen worden afgeleverd.

De stockageruimte werd uitgebreid en is nu volledig benut.

gemiddelde bevolking 105,2

Mannen 105,2

Vrouwen 0,0

Beklaagden 70,1

Veroordeelden 33,1

Geïnterneerden 0,2

Andere 1,8

Gewoon regime 100,2

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 5,0

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 67,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 1,00

Totaal Attachés 1,80

Totaal Administratief 8,75

Totaal Medisch 1,00

Totaal PSD 3,75

Totaal Bewaking/Techniek 65,60

Totaal Erediensten

Totaal Buiten kader

totaal 81,90

Page 88: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

87

Opfrissing van gangen en cellen

De gevangenis herschilderde in 2010 alle cellen. Deze

renovatie was meer dan nodig maar niet vanzelfsprekend in

een arresthuis met een overbevolking van meer dan honderd

procent. In de praktijk betekent dit immers dat dagelijks

één cel niet beschikbaar was. Het schilderen van de duo- en

quatrocellen was dan ook geen sinecure. De schilderwerken

gebeurden volledig in eigen beheer en werden uitgevoerd

door de technische dienst en hun dienders. Alle cellen

zijn geverfd in een neutrale kleur die mooi aansluit bij het

kleurenpalet van de gangen. Het herschilderen van de

cellen vergemakkelijkt ook de celcontroles. In geval van

beschadiging kan ook sneller worden opgetreden aangezien

het vóór de schilderwerken vaak moeilijk was om uit te maken

of het al dan niet om recente beschadigingen ging.

Buren bij Kunstenaars

In oktober 2010 sloot de gevangenis van Ieper zich aan bij

het project ‘Buren bij kunstenaars’ dat werd georganiseerd

door de provincie West-Vlaanderen. Tijdens een creatieve

workshop vervaardigden enkele gedetineerden, samen

met een professionele kunstenaar, verschillende beeldende

kunstwerken uit plastic flessen en tape.

Deze werken werden op 17 oktober 2010 tentoongesteld in

het sas van het nieuwe accesgebouw en de tentoonstelling

was voor een breed publiek toegankelijk. Naast de

beeldende kunstwerken konden de toeschouwers ook de

schilderijen, gedichten, schetsen en etsen bewonderen van

gedetineerden die zij tijdens de tweewekelijkse creatieve

ateliers maakten. Tijdens de tentoonstelling was ook een

projectie te bekijken over het leven in de gevangenis.

Personeelsleden van de gevangenis en van de Vlaamse

Gemeenschap gaven aan de bezoekers een woordje uitleg

over de kunstwerken en de hulp- en dienstverlening in

de gevangenis. Na een hapje en een drankje konden de

bezoekers het gastenboek invullen dat de gedetineerden van

de workshops nadien konden inkijken. De tentoonstelling trok

maar liefst 240 bezoekers aan.

Page 89: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

88

FOCUS

Nieuw accesgebouw

Verbouwingsplan

Het verbouwingsplan van de gevangenis van Ieper voorziet

drie fasen. In 2007 werd de nieuwe wandeling in gebruik

genomen. Het nieuwe accesgebouw is het resultaat van de

tweede fase. Als derde, laatste en grootste fase start in 2011

de afbraak van alle bijgebouwen van de gevangenis om twee

nieuwe vleugels te bouwen.

Voorbereidende werken

De gevangenis kreeg in de zomer een zicht op de definitieve

structuur van het nieuwe gebouw en het was duidelijk dat

een volledig andere manier van werken nodig zou zijn. Het

nieuwe gebouw toonde immers weinig gelijkenissen met de

toenmalige verouderde inkom: de loge van de portier is

helemaal afgesloten, binnen- en uitgaand bezoek worden

gescheiden, de doorgang voor het personeel en het bezoek is

voortaan ook gescheiden, er wordt gewerkt met elektrische

deuren, enz.

Het personeel van de gevangenis sloeg onmiddellijk de

handen in elkaar om de verhuis en de ingebruikname voor te

bereiden. De nieuwe procedures en werkprocessen werden

op papier gezet en de nieuwe functiebeschrijvingen voor de

portiersloge werden uitgewerkt. De technische dienst zorgde

voor de nodige ondersteuning en werkinstrumenten.

Na de afwerking en de aansluiting van alle elektrische

voorzieningen werd de installatie een dag getest. Een aantal

personeelsleden van de DOGV namen de rol op van bezoeker.

Het personeel kon zo inspelen op mogelijke toekomstige

situaties. Tegelijkertijd kregen de personeelsleden de kans om

de werking uit te testen van het bedieningspaneel van de

elektrische deuren, de vleugelpoort en de schuifpoort. Na de

evaluatie van deze testen werden bepaalde procedures verder

uitgewerkt en aangevuld in functie van een optimale werking.

Officiële opening

Op 17 december 2010 was het dan eindelijk zover: het nieuwe

toegangsgebouw werd in gebruik genomen. Aangezien de

portiersloge onmiddellijk operationeel moest zijn, werd alles

op één dag verhuisd. De eerste twee dagen was er geen

bezoek voor de gedetineerden zodat het personeel zich kon

inwerken en kleine problemen kon op lossen. In het weekend

van 19 december was de loge volledig operationeel voor het

bezoek.

Gebruiksvriendelijke en veilige ruimte

Het nieuwe accesgebouw bestaat uit een grote en

comfortabele veilige ruimte voor het portiersteam. Op de

bovenverdieping is een ontspanningsruimte voor het

personeel voorzien en in de gescheiden kleedkamers staan

moderne sanitaire voorzieningen en douches. Elk

personeelslid beschikt over een eigen kast en kan zich nu

omkleden alvorens het cellulair binnen te komen.

De bezoekers beschikken over voldoende en kleurrijke kastjes

om hun spullen te deponeren en de doorgang tussen binnen-

en uitgaand bezoek is gescheiden. Er zijn mooie en moderne

wachtruimtes met sanitaire voorzieningen voor de bezoekers

voorzien. Ook het nieuwe sas is veel ruimer en eveneens

geschikt voor vrachtwagens waardoor de industriële poort

minder gebruikt wordt.

De contacten tussen het personeel en de bezoekers zijn nu

minder persoonlijk. Daar waar de portier vroeger gemakkelijk

de loge kon verlaten om een handje te helpen en de

hulpportier in het poortgebouw aanwezig was, gebeurt nu

alles via intercom vanuit de loge. De oude poorten zijn

vervangen door elektrische deuren en poorten met

deuraanvraag.

Uit een eerste evaluatie blijkt dat de ingebruikname van het

nieuwe accesgebouw een grote verbetering betekent voor

zowel personeel, externe diensten als bezoekers. In 2011 zal

de gevangenis de werking regelmatig evalueren om kleine

problemen op te lossen en verbeterprocessen uit te werken.

Page 90: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

89

IttreDe gevangenis van Itter is een van de recentste

gevangenissen in België. In 2002 werd zij in gebruik genomen

als strafhuis en is een van de hoogbeveiligde gevangenissen

in het land.

Brandweeropleiding

De gevangenis van Itter investeerde in een grootschalig

project om het welzijn van de werknemers en de

gedetineerden te bevorderen. Enkele teams werden opgericht

met mensen die een brandweeropleiding kregen. Het

bijzondere aan deze opleiding was dat zij gegeven werd door

eigen gekwalificeerd personeel en dat het theoretische

gedeelte en de praktijkoefeningen mooi op elkaar aansloten

om zo oefeningen te kunnen doen binnen de ganse

inrichting.

Overlegorganen voor gedetineerden

In het kader van het operationeel plan 2010-2012 richtte de

gevangenis van Itter een werkgroep overlegorganen op. De

groep kwam reeds drie keer samen, bepaalde het algemeen

werkkader en stelde de agenda op van de stappen die

moeten genomen worden voor de oprichting van het

overlegorgaan. De uitdagingen zijn groot en beantwoorden

aan verschillende richtlijnen uit de basiswet.

Het personeel dat deel uitmaakt van de werkgroep is zeer

enthousiast en de toekomstige voordelen van dit instrument

zijn reeds duidelijk. De laatste nota van de directeur-generaal

rond de overlegorganen stimuleert de inrichting om het werk

voort te zetten en er een prioriteit van te maken. Het is de

bedoeling dat de eerste vergaderingen plaatsvinden in

september 2011. Het vraagt immers tijd om de verschillende

partijen te informeren en te motiveren om zo een goede

uitvoering van het instrument te garanderen.

Re-integratieplatform

Sinds eind 2008 organiseert de gevangenis van Itter re-

integratieplatforms met een werkgroep bestaande uit een

directeur, twee leden van de psychosociale dienst en twee

leden van de diensten voor hulpverlening aan gedetineerden.

Enerzijds is het de bedoeling de samenwerking tussen de

diensten die de gedetineerden tijdens en na hun detentie

moeten ontmoeten te verbeteren, evenals hun kennis van de

regels van het gevangeniswezen. Anderzijds is het de

bedoeling om het doelpubliek beter te kunnen doorverwijzen

dankzij een beter begrip van het netwerk. Ten slotte vindt de

gevangenis dat dit soort ontmoeting op termijn, zowel

kwantitatief als kwalitatief, een meerwaarde zal betekenen

voor de gedetineerden en de betrokken partijen. De enen

kunnen op meer coherente wijze hun re-integratie begrijpen

terwijl anderen bijvoorbeeld voorkomen dat nutteloze

afspraken worden gemaakt, dat er overlappingen zijn, enz. In

de praktijk vinden deze platforms vier keer per jaar plaats en

zij kennen een groot succes. Meer dan twintig externe

actoren en een vijftigtal gedetineerden schreven zich in.

itteritter

gemiddelde bevolking 416,6

Mannen 416,6

Vrouwen 0,0

Beklaagden 10,3

Veroordeelden 406,3

Geïnterneerden 0,0

Andere 0,1

Gewoon regime 416,6

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 0,0

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 429,8

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 6,00

Totaal Attachés 3,00

Totaal Administratief 23,65

Totaal Medisch 5,55

Totaal PSD 15,70

Totaal Bewaking/Techniek 321,55

Totaal Erediensten 0,50

Totaal Buiten kader

totaal 375,95

Page 91: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

90

Afvalsortering

In samenwerking met de gedetineerden en enkele

medewerkers nam de gevangenis het initiatief om

afvalsortering mogelijk te maken in de open afdelingen met

gevolgen voor de helft van de gevangenisbevolking of zo’n

222 gedetineerden. Glas, papier, karton en PMD worden

gesorteerd. Er is een budget van 2 818 euro vrijgemaakt voor

de aankoop van vuilnisbakken voor afvalscheiding.

Het project werd opgestart in september 2010. Er wordt een

evaluatie gepland na een jaar om de haalbaarheid te

analyseren en deze afvalsortering naar de volledige

gevangenisbevolking uit te breiden. Nu al ziet de inrichting de

hoeveelheid afval verminderen. De diverse initiatiefnemers

van het project zorgen voor een constante aanpassing om

tegemoet te komen aan de problemen die zich voordoen op

het terrein zoals opslag van afval, problemen bij de

opruiming, betere informatie, enz.

Page 92: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

91

FOCUS

Opleiding brandveiligheid

In het kader van het operationeel plan en in

overeenstemming met het arbeidsreglement werden de

opleidingen ‘evacuatieprocedure bij brand’ en ‘eerste

interventieploeg bij brand’ op touw gezet. Voor deze laatste

opleiding werd via een dienstnota een oproep tot kandidaten

gedaan met het oog op een efficiënte en permanente

dienstverlening (24u/24u-dienst). In alle penitentiaire

inrichtingen samen hebben ongeveer 80 personen

deelgenomen. Gelet op de kostprijs van de externe

opleidingen en het geringe aantal toegelaten kandidaten

voor die opleiding, werd beslist alle kandidaten via een

interne opleiding voor te bereiden. Deze opleiding werd

gegeven door drie personeelsleden die, naast hun beroep

van penitentiair bewakingsassistent, als vrijwilliger de taken

van brandweerman uitvoeren.

Nog voor de opleiding van de vierde groep, kan men reeds

spreken van een succes. De deelnemers zijn gedisciplineerd

en gemotiveerd. Het werk als vrijwilliger is daar zeker niet

vreemd aan. Zodra alle penitentiaire inrichtingen de opleiding

gevolgd hebben, kunnen de evacuatieoefeningen van start

gaan. Deze reddingshandelingen kunnen zeer nuttig zijn voor

iedereen, op het werk (voor collega’s en gedetineerden) en in

het dagelijks leven. Om dit initiatief te illustreren, vertelt een

van de deelnemers zijn ervaringen.

Edouard De Melotte, penitentiair bewakingsassistent in Itter

sinds november 2002, aan het woord:

Jij hebt de opleiding ‘eerste interventieploeg bij brand’ gevolgd. Wat was jouw motivatie om die opleiding te volgen?“Ten eerste biedt de organisatie ons de mogelijkheid een

opleiding te volgen: iets waarvoor niet altijd de tijd wordt

genomen in het dagelijks leven. Voorts hebben er zich in onze

inrichting reeds verschillende aanzetten tot ‘celbrand’

voorgedaan, met als gevolg dat verschillende collega’s door

rook werden bevangen omdat zij de nodige kennis misten en

niet wisten hoe zij op een veilige manier moesten ingrijpen.

Dat heeft mij overtuigd om deel te nemen aan deze

opleiding, wetende dat het ook op persoonlijk vlak nuttig zou

kunnen zijn.”

is jouw gedrag op jouw werkplaats sindsdien veranderd?“Ik besteed meer aandacht aan de middelen voor

brandpreventie en -bestrijding die wij ter beschikking

hebben, maar ook aan respect voor het materiaal en de

veiligheidsadviezen.”

Heb jij sindsdien een gevoel van verantwoordelijkheid en voorlichting ten aanzien van jouw collega’s en jouw werkmateriaal, wat brandpreventie betreft?“Ja, omdat wij een verkeerd idee hadden over het risico tot

gevaar door het vele ijzerwerk en beton in de gevangenis. De

opleiding maakt ons bewust van de gevaren en risicovolle

ruimtes en tevens van de belangrijke aanwezigheid van

mogelijke slachtoffers, zoals in elk ander openbaar gebouw. In

de mate van het mogelijke probeer ik de collega’s en

gedetineerden te wijzen op de handelingen en acties die voor

verbetering vatbaar zijn en hun aandacht te vestigen op de

noodzaak om de veiligheidsregels goed na te leven.”

Zal deze opleiding volgens jou ook haar nut bewijzen in jouw dagelijks leven?“Ja, omdat ik nu vertrouwd ben met de efficiënte uitvoering

van de eerste handelingen en acties in geval van brand. Ik heb

ook de preventiemiddelen leren kennen en toen ik mijn zoon

in het kinderdagverblijf ging ophalen, viel mijn oog op de

verschillende preventie-instructies in dat gebouw. Voordien

had ik daar nooit aandacht aan besteed.”

Heb jij zin om dit soort opleiding te volgen, bijvoorbeeld het leren van hart- en long reanimatie en het gebruik van een semi-automatische defibrillator? “Jazeker, omdat zij mij aanvullend en nuttig lijkt. Enkele

collega’s of gedetineerden zijn ernstig onwel geweest. Wij

hebben het materiaal ter beschikking en het zou zeer handig

zijn om het met kennis van zaken te kunnen gebruiken.”

is jouw visie op brandgevaar, risico’s en brandbestrijding veranderd? “Niet wat de risico’s en gevaren betreft, omdat ik jammer

genoeg zoiets vreselijks al heb meegemaakt, maar dankzij de

opleiding ken ik nu de verschillende manieren van optreden

in geval van brand.”

Mocht jij een boodschap aan jouw omgeving willen meegeven, welke zou dat zijn?“Zich behoorlijk informeren en zich strikt houden aan de

veiligheidsregels en -adviezen, zowel in het beroepsleven als

in het privéleven. Degenen die de kans hebben, raad ik aan

zo’n opleiding te volgen”.

Page 93: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

92

JamioulxIn 1975 werd de gevangenis van Jamioulx in gebruik

genomen als arrest- en strafhuis. De inrichting is niet

gebouwd volgens het bekende Ducpétiaux-model maar in

een vierkant. Alle cellen hebben uitzicht op een wandeling

van één hectare. De gevangenis heeft ook een psychiatrische

annex. Op drie van de negen secties heerst een open regime.

Algemene opleidingen voor gedetineerden

In het verleden hebben verschillende factoren ertoe geleid

dat de algemene opleidingen die in de gevangenis van

Jamioulx werden gegeven, werden afgeremd en vervolgens

stopten. Eind 2009 vond in de gevangenis van Jamioulx geen

enkele algemene opleiding meer plaats. In 2010 werden

enkele contacten opnieuw verbeterd. De samenwerking

met de partners van de Franse Gemeenschap en van de stad

Charleroi heeft op het einde van het jaar tot een nieuwe

opleidingskalender voor 2011 geleid. Verschillende remmende

factoren zijn aangepakt, wat leidde tot:

> de afwijking van de regel die de minister van Onderwijs van

de Franse Gemeenschap stelt om de opleiders van de regio

Charleroi toestemming te geven les te geven in de regio

Ham sur Heure/Nalinnes waar de gevangenis van Jamioulx

gelegen is

> de vrijstelling van het inschrijvingsrecht voor de

gedetineerde stagiairs

> de inschrijvingsmogelijkheid voor de buitenlandse

gedetineerden, zelfs voor hen van wie de

verblijfstoestand niet in orde is

De inrichting moest niet alleen rekening houden met

deze moeilijkheden, maar ook de selectie van de stagiairs

aangezien het aantal inschrijvingen een beeld geeft van de

algemene interesse. Na lange voorbereidingen werd een

opleidingsagenda opgesteld waarbij ruimte blijft voor andere

initiatieven zoals Frans als vreemde taal, waarnemingstekenen,

een basisopleiding informatica en een basiscursus Engels.

Het programma zal starten begin 2011. Tegelijkertijd

stelde de vzw Avanti, die een aantal kwalificerende

opleidingen organiseert (bv. betegelen en het aanpakken

van bouwberoepen), een volledig programma met

toneelworkshops voor dat eind 2010 startte en vanaf begin

2011 verder zal ontwikkeld worden.

Preventieacties voor risico’s verbonden aan drugsgebruik

De lokale stuurgroep Drugs (LSD) tracht dit thema te bekijken

binnen een bredere context van gezondheidspromotie.

In 2010 organiseerde de inrichting de actie ‘Boule de

neige’ in samenwerking met de lokale partners van de

regio Charleroi (vzw Carolo Rue en vzw Le Comptoir).

Gedetineerde vrijwilligers, al dan niet gebruikers, krijgen een

specifieke opleiding. Vervolgens verzamelen zij bij andere

gedetineerden die anoniem blijven informatie over hun

verslavingen en hun wijzen van gebruik. Deze uitwisselingen

vormen het moment waarop de preventieactie wordt

uitgevoerd.

gemiddelde bevolking 333,0

Mannen 333,0

Vrouwen 0,0

Beklaagden 208,4

Veroordeelden 88,1

Geïnterneerden 35,2

Andere 1,3

Gewoon regime 331,6

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 1,4

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 221,9

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 4,80

Totaal Attachés 1,00

Totaal Administratief 22,90

Totaal Medisch 8,70

Totaal PSD 12,75

Totaal Bewaking/Techniek 219,50

Totaal Erediensten 2,10

Totaal Buiten kader

totaal 271,75

Page 94: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

93

De dubbele evaluatie door de LSD en door twee

gedetineerden die de deelnemende gedetineerden

vertegenwoordigen, was positief. Een vijfde van de

gedetineerden wilde antwoorden op de vragen van hun

medegedetineerden. De diversiteit qua afkomst bood de

mogelijkheid om een zo groot mogelijk doelpubliek te

bereiken. De aanwezigheid van externe organisatoren zorgde

bovendien voor een link met de buitenwereld die nuttig is

op het tijdstip van de invrijheidstelling. De actie zelf leidde

tot een informatiecampagne over de risico’s die verbonden

zijn aan het delen van persoonlijke voorwerpen tussen

gedetineerden (bv. een tondeuse, een scheerapparaat, een

tandenborstel, enz.).

Het druggebruik van gedetineerden is een feit. Het is

nuttig gebleken de mensen op het terrein de kans te

geven hun kennis en hun competenties in dit specifieke

domein te vergroten. De doelstelling van de opleiding

bestond erin de deelnemers de mogelijkheid te bieden hun

persoonlijke mening te geven, hen oplossingen te bieden

om het drugsgebruik in het gevangeniswezen te kunnen

begrijpen en hen bewust te maken van de principes van

de risicobeperking. 27 personeelsleden uit de verschillende

diensten van de gevangenis volgden deze opleiding,

georganiseerd door vzw Modus Vivendi, gevolgd. Overigens

werd het team ‘Agents Relais Santé’ (ARS) (werknemers die

fungeren als tussenpersoon rond gezondheid) vernieuwd

om een actieve dynamiek te behouden op het vlak van

gezondheid in het gevangeniswezen. 12 personeelsleden

volgden een opleiding die hen de mogelijkheid moet

bieden om aan de gedetineerden informatie te geven

over hygiëne, voeding, tuberculose, SOA’s, enz. Bovendien

werd een brochure ‘les bons réflexes’ verspreid onder het

bewakingspersoneel.

Versterking van Steunfonds voor gedetineerden

De uitgaven die worden gedragen door het Steunfonds

voor gedetineerden zijn de laatste jaren toegenomen,

onder meer voor de toekenning van sociale bijstand aan

behoeftigen, bijstand aan in vrijheid gestelde gedetineerden

en de toekenning van een hygiënische set in de gevangenis.

Er waren acties nodig om het voortbestaan ervan en het

behoud van de toegekende hulp mogelijk te maken. Diverse

nieuwe kantines werden georganiseerd zoals sandwiches,

pizza’s, ijsjes in de zomer, enz. Het aanbod warme en

koude dranken is uitgebreid en gevarieerder. Er is eveneens

een project rond de reorganisatie van de wekelijkse

kantines opgestart. Alle bestellingen, ook van de artikelen

waaruit geen enkele winst wordt gehaald (bv. elektrische

huishoudapparatuur), worden afgehandeld via een systeem

van levering aan huis. De winstperspectieven voor het

Steunfonds zijn gunstig.

Projecten duurzame ontwikkeling

De gevangenis van Jamioulx engageert zich volledig om een

duurzaam beleid te voeren en maakte in 2010 verder werk van

haar recyclagebeleid. Om te kunnen recycleren, recupereerde

de inrichting afval zoals frituurolie en/of -vet, hout, gebruikte

batterijen (ook batterijen die door het personeel van

thuis worden meegebracht), elektrisch of elektronisch

afval en apparatuur, papier, toners en inktcartidges (via

plaatselijke vzw’s), voedselresten uit de keuken door een

recyclagefirma in biomethaan en compost en PMD op de

gemeenschapsafdelingen, semi-gemeenschapsafdelingen

en voor het personeel. De levering van bederfelijke voeding

gebeurt voortaan in kunststof bakken zodat het aantal

kartonnen en plastic zakjes beperkt blijft. Tot slot worden de

maaltijden aan de gedetineerden in kartonnen bakjes van de

leveranciers verdeeld om de hoeveelheid plastic afval laag te

houden.

Page 95: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

94

FOCUS

Culturele activiteiten

In de gevangenis van Jamioulx verblijven gemiddeld meer

dan 400 gedetineerden met zeer verschillende culturele

achtergronden. In november 2010 waren 54 nationaliteiten

vertegenwoordigd. Het is dan ook geen kinderspel om

activiteiten te organiseren waarvoor iedereen warm loopt. De

concurrentie van televisie weegt bovendien zwaar. In 2010

brainstormde de gevangenis samen met de vzw Avanti over

activiteiten die inspelen op wat leeft bij de gedetineerden en

die aan hun verwachtingen voldoen.

Op 20 november konden de gedetineerden een funk/

rockconcert van de groep Mister Muffin and the Sticky Bones

bijwonen. Het optreden was een succes en de vraag naar een

bisnummer was groot. De artiesten slaagden erin om het

woord ‘cultuur’ een modernere en meer toegankelijke

betekenis te geven. De gedetineerden kwamen tot het besef

dat cultuur geen abstract concept is, maar verschillende en

dynamische vormen kan aannemen.

Van 15 tot 21 november vond daarnaast een tentoonstelling

plaats in het teken van het werk van kunstenaar Piet

Vandenhende. Deze man, die zichzelf omschrijft als ‘ex-

alcoholist, ex-dakloze en ex-gedetineerde’, heeft de weg naar

de re-integratie gevonden via de schilder- en

beeldhouwkunst. In samenwerking met het ‘Maison de la

laïcité’ van Charleroi werden verschillende van zijn werken

tentoongesteld in de projectiezaal van de gevangenis en

mochten de gedetineerden per afdeling de kunstwerken

gaan bekijken.

Tijdens twee avonden vond ook een debat met het publiek

plaats over thema’s zoals delinquentie, de zin van detentie en

re-integratie. De boodschap kwam duidelijk over en gaf een

aantal gedetineerden hoop. Verschillende van de

kunstwerken werden vervolgens in de bezoekersruimte

geplaatst zodat ook de familieleden deze kunstenaar konden

ontdekken. De reacties waren unaniem positief.

Tijdens het laatste trimester van 2010 startte het gezelschap

‘Créa d’âmes’ bovendien met wekelijkse theaterworkshops.

Via deze toegankelijke en concrete cultuurvorm waarin

samenwerking centraal staat, kunnen gedetineerden hun

sociale vaardigheden verbeteren. Zij maken kennis met

theater-, zang- en stemtechnieken en leren kostuums

ontwerpen en decors opstellen. Samen bereiden zij een

theaterstuk voor dat wordt voorgesteld aan het einde van het

academiejaar 2010-2011.

Samen met de vzw Avanti stelde de gevangenis het

activiteitenprogramma voor 2011 op. Door om de zes weken

een culturele activiteit te organiseren, behaalt zij de

doelstelling in haar operationeel plan. Ook is de gevangenis

van plan om eind 2011 een concert van het Koninklijk

Kamerorkest van Wallonië te laten doorgaan en laat zij nog

ruimte voor andere initiatieven.

Page 96: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

95

LantinDe penitentiaire inrichting van Lantin is gebouwd naar

Amerikaans en Duits model. Zij is de grootste inrichting van

het land en daarom opgesplitst in afzonderlijke entiteiten:

een arresthuis, een strafhuis, een vrouwenafdeling, een

psychiatrische afdeling en een polikliniek. De gevangenis

beschikt ook over een Afdeling Individuele Bijzondere

Veiligheid (AIBV).

Nieuwe bibliotheek in de vrouwenafdeling

Jarenlang konden de gedetineerden in de gevangenis van

Lantin boeken lezen en ontlenen in een kleine bibliotheek.

Een vrijwilliger van de vzw ‘Aide sociale aux Justiciables’

die een voormalige leerkracht Frans is, startte met de

opwaardering van de bibliotheek en lanceerde verschillende

projecten, waaronder leesworkshops. Aangezien er

niet voldoende plaats was voor alle boeken, besloot de

gevangenis om de bibliotheek te verhuizen naar een andere

ruimte. De vrouwenafdeling beschikt nu over een ruime,

verluchte bibliotheek met mooie boekenplanken waarop

ieder boek zijn plaats heeft. Elk boek wordt voortaan correct

gerangschikt, gesorteerd en opgeborgen.

Ontmoeting met schrijvers

In samenwerking met drie vrijwilligers van de vzw ‘Aide

sociale aux Justiciables’ kregen de gedetineerden de

gelegenheid om enkele schrijvers te ontmoeten om hun

leesinteresse aan te wakkeren. De twee gastauteurs voor

deze eerste ontmoetingen waren Karel Logist en Yasmina

Khadra. Het initiatief bleek een groot succes en zowel de

medewerkers als de ingeschreven gedetineerden waren

na afloop enthousiast. Ter gelegenheid van de eerste

ontmoeting bood de Franse Gemeenschap in het kader

van het initiatief ‘Je lis dans ma commune’ (‘Ik lees in mijn

gemeente’) een aantal boekenchques aan waarmee de

gevangenis nieuwe boeken kocht.

Overlegvergaderingen met geïnterneerden van de psychiatrische afdeling

In aansluiting op het gedetineerdenoverleg in het

strafhuis, de zogenaamde ‘Réunions Relais’, besliste de

gevangenisdirectie om deze vergaderingen ook in de

psychiatrische afdeling te organiseren. Dit initiatief maakte

deel uit van de hoofddoelstellingen van de inrichting en is

dan ook ingeschreven in het operationeel plan 2010 – 2012.

Een eerste vergadering vond plaats op 30 juni 2010 en verliep

vlot. Vier geïnterneerden en vier medewerkers van de afdeling

waren aanwezig alsook de directrice die de leiding heeft over

deze afdeling. De groep besprak verschillende onderwerpen

om de werking van de afdeling te verbeteren.

gemiddelde bevolking 934,4

Mannen 859,8

Vrouwen 74,6

Beklaagden 395,6

Veroordeelden 491,7

Geïnterneerden 43,2

Andere 3,9

Gewoon regime 933,8

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 0,6

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 694,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 8,00

Totaal Attachés 4,00

Totaal Administratief 46,40

Totaal Medisch 16,25

Totaal PSD 24,10

Totaal Bewaking/Techniek 641,95

Totaal Erediensten 4,80

Totaal Buiten kader

totaal 745,50

Page 97: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

96

Urban painting

Alpha-Fle, een onderwijsinstelling voor sociale promotie die

een reeks opleidingen in de gevangenis van Lantin geeft,

diende in 2007 bij de Franse Gemeenschap een ‘graffiti’-

project in. De gevangenis werkte dit project in 2010 met

succes uit. Dankzij dit project kunnen gedetineerden tijdens

het graffiti spuiten uiting geven aan hun emoties en de

manier waarop zij hun detentie beleven. Op die manier

leren zij in groep een gemeenschappelijk project op touw

te zetten en helpen zij ook de wandeling te verfraaien. Zij

verbeteren bovendien hun kennis van de Franse taal tijdens

de groepsvergaderingen waarin zij hun mening geven over

de aanpak van het project.

Twaalf gedetineerden van het strafhuis namen deel. Zij

werden onderverdeeld in twee groepen. Voor iedere groep

stonden vijf sessies op het programma met een voorafgaande

brainstorming, een overleg over de keuze van het thema en

drie ‘paint’-sessies op de wandelingen.

Fêtes de la Musique

Na het succes van de eerste editie in 2009 vond in de

gevangenis van Lantin in juni 2010 een nieuwe editie

plaats van het festival Fêtes de la Musique en dit dankzij de

samenwerking tussen de gevangenis, de vzw ‘Aide sociale

aux Justiciables’, de ‘Conseil de la Musique’ van de Franse

Gemeenschap, de dienst Cultuur van de provincie Luik en de

gemeente Juprelle.

De bedoeling is om gedetineerden toegang te geven tot

culturele evenementen zoals bepaald in de Universele

Verklaring van de Rechten van de Mens. Personen van

verschillende culturen ontmoeten elkaar tijdens deze

concerten. Zij praten met elkaar en leren elkaars muziekstijl

kennen. Bovendien is dit een ontmoeting tussen de

verschillende generaties in de gevangenis.

Terwijl dit evenement vorig jaar enkel plaatsvond in het

strafhuis, kon de vrouwenafdeling in 2010 ook meegenieten.

Zo speelden de groepen MRZOUT en SPACECOWBOYS op 18

juni voor de vrouwenafdeling, terwijl de muzikanten van CLEO

en DYNAMIC BAND op 19 juni voor de gedetineerden van het

strafhuis optraden.

Page 98: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

97

FOCUS

Theaterstuk ‘MANO ARRIBA!’

Begin 2010 zette de gevangenis onder begeleiding van de

Luikse vzw Acteurs de l’Ombre een workshop

vormingstheater op touw in het strafhuis van Lantin. De

workshop, waaraan acht veroordeelde

gedetineerden deelnamen, kreeg vorm in het toneelstuk

‘Main en l’air!, Mano arriba!’ (Hand omhoog!), dat in oktober

drie keer werd vertoond: voor de gedetineerden van het

strafhuis, voor de vrouwenafdeling en een laatste keer voor

een extern publiek van familieleden van de acteurs,

vertegenwoordigers van verschillende verenigingen en

instellingen, journalisten en magistraten.

De inleidende tekst op de uitnodiging voor het publiek van

de derde voorstelling spreekt voor zich:

Wanneer een leven omslaat in gedwongen isolement,Wanneer een ‘misstap’ je je vrijheid en familie voor jaren ontneemt, Wanneer je elke avond wacht op een dag in de verre toekomst, Wanneer je onophoudelijk denkt aan de dingen die je niet meer kan veranderen, aan de tijd die je niet meer kan inhalen, aan het leven dat buiten en binnen voorbijgaat, aan een onzekere toekomst en de moeilijkheden van een toekomstige terugkeer naar de maatschappij, Wanneer de gevangenis heel je leven is geworden,Wanneer haar muren de horizon belemmeren en haar regels je breken,Wanneer het verlaten van de gevangenis zelf angst inboezemt...

Je hand opsteken, de hoogte in... dat is het woord vragen en nemen, dat is stemmen en groeten... Dat is praten en zich laten horen, dat is weerstand bieden...

‘Hand omhoog!’ is het delen... van ervaringen en gedachten, van emoties en gevoelens, hilariteit en verontwaardiging... Uitwisselen...‘Hand omhoog!’ is een stuk, een collectieve creatie die zulke ervaringen, gedachten, emoties, gevoelens, hilariteit en verontwaardiging wil delen... Geen tranen, nee, die bestaan niet in de gevangenis... Medelijden evenmin, zelfs geen wrok of woede...‘Hand omhoog!’ is een manier om zich uit te drukken... Van een realiteit... De uitdrukking van het leven van een gevangene...

Het stuk is overigens een coproductie van de vzw Acteurs de

l’Ombre en de Chileense vereniging Teatro Pasmi, en werd

ook vertolkt door Chileense gedetineerden in de

gevangenissen van Colina en Santiago.

De toeschouwers en de pers waren enthousiast over de

Belgische voorstellingen. De theaterworkshop wacht

ongetwijfeld een mooie toekomst, te meer omdat de

deelnemers genoten van dit avontuur en zij de kans kregen

om boodschappen over te brengen waarmee zij willen

aantonen dat gedetineerden in de eerste plaats mensen zijn,

ook al hebben zij een bijzonder verleden:

“Tijdens de repetities had ik niet meer het gevoel dat ik in de gevangenis zat. Ik was er als het ware even tussenuit.” (Farid)

“Voor de mensen blijft het etiket van gevangene op ons kleven, ook al hebben wij onze schuld afgelost. Wij willen dat mensen begrijpen dat ook wij een hart hebben, net als iedereen.” (Angelo)

“Met dit spektakel kunnen wij de mensen laten zien wat wij hier meemaken en hun een boodschap over de gevangenis brengen.” (Farid)

Page 99: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

98

Leuven-CentraalDe Leuvense centrale gevangenis is sinds 1860 een van de

weinige Belgische inrichtingen waar een uitsluitend gesloten

regime heerst dat aangepast is aan een langdurig verblijf. De

gevangenis is bedoeld voor strafuitvoering.

Tussenregime

Op 1 mei 2010 ging in de gevangenis het tussenregime van

start. Dit regime heeft een dubbele bedoeling. Ten eerste

kan de gevangenis nieuwe gedetineerden voortaan op een

rustige manier leren kennen en hen laten kennismaken met

het regime. Ten tweede kunnen gedetineerden, die het vaak

moeilijk hebben zich aan te passen aan een opendeurregime,

hier tijdelijk verblijven.

Nieuwkomers verblijven standaard tien dagen in het

tussenregime. Gedetineerden die in het tussenregime

terecht komen naar aanleiding van storend gedrag binnen

het opendeurregime, verblijven hier, na het uitzitten van

een eventuele tuchtsanctie, normaal gezien drie maanden.

De gevangenis werkt met een objectief puntensysteem

om te beoordelen of gedetineerden de overstap naar het

tussenregime moeten maken. Het regime is vergelijkbaar met

het aanbod in klassieke gevangenissen.

Gedragscode voor gedetineerden

Vanaf april 2010 ontvingen alle gedetineerden en elke

nieuwkomer een gedragscode. De code omschrijft de

waarden die de gevangenis belangrijk vindt: respect,

openheid, betrouwbaarheid, veiligheid, verantwoordelijkheid

en integriteit. De gedragscode geeft aan waarom de

gevangenis belang hecht aan de code, wat zij van de

gedetineerden verwacht, wat de gevolgen zijn bij de

niet-naleving en waar de gedetineerden terecht kunnen met

hun vragen of problemen.

Opdat iedereen deze waarden in de praktijk zou kunnen

omzetten, werd elke waarde gedefinieerd en aangepast aan

de context waarin de gedetineerden verblijven. In de code

geven concrete voorbeelden van iedere waarde aan hoe

de gedetineerde deze waarden in zijn dagelijkse leven kan

toepassen. De gedragscode heeft als doel alle gedetineerden

te wijzen op hun verantwoordelijkheid om zo constructief

mogelijk bij te dragen tot een positief leef- en werkklimaat

binnen de inrichting.

Open Leercentrum ‘Piazza’

In 2010 startte de gevangenis met het Open Leercentrum

‘Piazza’. Heel wat gedetineerden willen studeren en bijleren,

maar vinden niet altijd hun gading in het groepsaanbod van

lessen. Sommigen studeren liever zelfstandig en op eigen

tempo. Anderen volgen wel les in de gevangenis, maar

missen een omgeving om te studeren of extra oefeningen te

maken. Gedetineerden kunnen voortaan in een lokaal talen,

computerlessen, rekenen, enz. leren op een computer.

Samen met twee scholen voor volwassenenonderwijs

installeerden de netwerkbeheerders van de gevangenis

een portaal waarop de gedetineerden deze programma’s

gemakkelijk terugvinden. Zelfstandig studeren vraagt

natuurlijk de nodige inzet van de gedetineerden. Daarom is

gemiddelde bevolking 344,9

Mannen 344,9

Vrouwen 0,0

Beklaagden 33,3

Veroordeelden 304,0

Geïnterneerden 1,0

Andere 6,6

Gewoon regime 342,7

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,7

Beperkte detentie 1,6

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 350,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 3,80

Totaal Attachés 1,50

Totaal Administratief 16,85

Totaal Medisch 2,70

Totaal PSD 13,80

Totaal Bewaking/Techniek 198,05

Totaal Erediensten 2,60

Totaal Buiten kader

totaal 239,30

Page 100: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

99

steeds een lesgever aanwezig die hen kan begeleiden of extra

uitleg kan geven indien nodig. Twee leerkrachten wisselen

elkaar om de week af. Zij werken nauw samen en zorgen

voor de opvolging en de ondersteuning van de cursisten.

Wekelijks kunnen 24 gedetineerden deelnemen. In 2011 zal de

gevangenis Piazza verder uitbouwen zodat het centrum een

vaste waarde in het onderwijsaanbod kan worden.

Tewerkstellingsproject

De gevangenis wil van de tewerkstelling van gedetineerden

een heuse werkervaring maken. Voor verschillende

tewerkstellingsplaatsen werd een competentieprofiel

opgemaakt. Aan de hand van dit profiel houden de

werkbegeleider en de gedetineerde-werknemer

functioneringsgesprekken. Dit zijn positieve gesprekken

waarbij de competenties van de individuele gedetineerde in

kaart worden gebracht.

Daarnaast komen ook de werkpunten aan bod. Zo kan

de gedetineerde zijn werk nog beter uitvoeren. De

functioneringsgesprekken vinden op regelmatige basis plaats.

Van zodra een gedetineerde gaat solliciteren, krijgt hij een

ervaringspas mee. Hierop staan de competenties vermeld,

die hij tijdens zijn tewerkstelling in de gevangenis heeft

verworven. Op deze manier kan het sollicitatiegesprek vanuit

een positieve insteek vertrekken en niet vanuit het feit dat er

een ‘zwart gat’ zit in het curriculum vitae omdat een persoon

in de gevangenis heeft gezeten.

Kunst in huis

Totaal vernieuwend is het project ‘Kunst in huis’. Deze

organisatie biedt burgers de kans om kunstwerken in huis te

halen uit een collectie van meer dan 7300 werken. In de loop

van 2010 kwam een samenwerking tussen ‘Kunst in huis’ en

de centrale gevangenis van Leuven op gang. Eerst werd de

kunst van verschillende gedetineerden geselecteerd voor de

collectie en een tentoonstelling. Werken van ‘Kunst in huis’

zelf worden tentoongesteld in de gevangenisbibliotheek, die

driemaandelijks wisselen.

Gedetineerden kunnen de online beeldcatalogus via de

gevangenisbibliotheek rustig raadplegen en ontdekken

welke kunstwerken de organisatie ter beschikking stelt.

Gedetineerden kunnen tegen een heel voordelig tarief

werken ontlenen en zo actuele beeldende kunst in hun eigen

cel bewonderen. ‘Kunst in huis’ stelt, nu ook in Leuven-

Centraal, een unieke ervaring van omgaan met kunst centraal,

waarbij niet het bezitten van het kunstwerk, maar wel de

kunstervaring primeert.

Page 101: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

100

FOCUS

150 JAAR LEUVEN CENTRAAL (1860 - 2010)

De centrale gevangenis van Leuven blies in 2010 haar 150ste

kaarsje uit. Naar aanleiding van dit jubileum konden

gedetineerden, personeel, externe medewerkers én het grote

publiek deelnemen aan enkele festiviteiten.

Op 1 oktober 1860 werd de gevangenis van Leuven in gebruik

genomen. De nieuwe inrichting was een typevoorbeeld van

het zogenaamde Ducpétiaux-model, gebaseerd op voor die

tijd baanbrekende penitentiaire opvattingen. Het model kon

rekenen op veel internationale belangstelling. Als inrichting

voor langgestraften is de gevangenis doorheen de

negentiende en twintigste eeuw getuige geweest van

belangrijke historische gebeurtenissen. De inrichting heeft

immers een belangrijke rol gespeeld voor de ontwikkeling

van het Belgische gevangeniswezen.

Studiedag

In aanwezigheid van Minister Stefaan De Clerck vond op 1

oktober 2010 een studiedag plaats in het Leuvense

Provinciehuis en dit in samenwerking met de afdeling

criminologie van de KU Leuven en de VUB. De evolutie, de

huidige en toekomstige invulling van de detentie en de

maatschappelijke betekenis van de gevangenisstraf kwamen

aan bod. De studiedag wekte duidelijk interesse bij het grote

publiek dat informatie ontving over het regime en de werking

van Leuven-Centraal. De voordrachten werden gepubliceerd

in een themanummer van ‘Fatik’, een uitgave van de Liga voor

Mensenrechten. De getuigenissen van actoren uit het

werkveld van Leuven-Centraal werden gebundeld en ter

beschikking gesteld in de gevangenis.

Terug in de tijd

In de Leuvense stadsbibliotheek ‘TweeBronnen’ werd van 30

september tot 13 oktober 2010 een tentoonstelling

georganiseerd over het verleden en het heden van de

gevangenis. Honderden geïnteresseerden bezochten deze

tentoonstelling.

Opendeurdagen

Een groep enthousiaste personeelsleden organiseerde tijdens

vier zondagen in september en oktober 2010 opendeurdagen

in Leuven-Centraal. De inrichting opende haar deuren voor

het personeel, externe medewerkers en hun familie. Zo

konden maar liefst 800 familieleden van (externe)

medewerkers uitgebreid kennismaken met de inrichting.

Ook feest voor gedetineerden

Tijdens de eerste week van oktober 2010 vonden allerlei

activiteiten plaats voor de gedetineerden: een feestmaaltijd,

een optreden van stand-up comedian Youssef El Mousaoui,

een klassiek concert door het Koperensemble van De Munt en

een voordracht over de geschiedenis van Leuven-Centraal.

Daarnaast konden zij genieten van een optreden van Jean

Bosco Safari, een demonstratie skating en een optreden van

een muziekband uit Leuven-Centraal. Tot slot namen enkele

sportieve gedetineerden het in een voetbalwedstrijd op

tegen een ploeg met oud-spelers van KRC Genk.

Page 102: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

101

Leuven-HulpSinds 1869 fungeert de Leuvense Hulpgevangenis als

arresthuis, maar zij herbergt ook een aantal veroordeelden.

Bovendien beschikt zij over een psychiatrische annex.

Gevangenisbibliotheek ‘restyled’

De afgelopen zes jaar sloegen verschillende partners de

handen in elkaar om de gevangenisbibliotheek uit te bouwen

tot een moderne en aantrekkelijke bibliotheek. Met de actieve

steun van de provincie Vlaams-Brabant, de stad Leuven en de

bibliotheek ‘Tweebronnen’, vzw De Rode Antraciet en de

Vlaamse Gemeenschap werd de bibliotheek volledig

‘gerestyled’. In deze open ruimte kunnen de gedetineerden

boeken, kranten, tijdschriften, cd’s en dvd’s raadplegen of

ontlenen en gebruik maken van de PC’s.

De bibliotheek van de Hulpgevangenis werd uitgebouwd tot

een volwaardig servicepunt van de Openbare Bibliotheek.

Elke gedetineerde kan lid worden van de Openbare

Bibliotheek en kan op die manier boeken, cd’s en dvd’s uit de

catalogus bestellen via een beveiligde internetverbinding.

Twee penitentiaire personeelsleden en een

bibliotheekmedewerker van de stad Leuven zetten zich

dagelijks in. En de inspanningen renderen. Meer dan 150

gedetineerden komen minstens tweemaal per week over de

vloer. Voor een totale populatie van ongeveer 200 personen is

dit een succes.

Piazza, wa’s da?

‘Piazza’ is een open leercentrum van het Centrum voor

Volwassenenonderwijs ‘De Orangerie’ in Diest. Er werden

reeds afdelingen uitgebouwd in verschillende andere

gemeenten van Oost-Brabant. In 2010 werd ook in Leuven-

Hulp en Leuven-Centraal een ‘Piazza’ open leercentrum

geopend. Gedetineerden kunnen hier via de PC op eigen

tempo individuele leerprogramma’s doorlopen. Piazza-

medewerkers zorgen voor de begeleiding.

Renovatie van het celinterieur

In 2010 vernieuwde de gevangenis het interieur van de cellen

van de grootste vleugel. Alle sanitair en de meubels werden

nagekeken en zo nodig vervangen. De cellen kregen een

nieuwe laag verf en er werd modernere en minder storende

controleverlichting geplaatst. Verder werden op iedere cel

gordijnen gehangen en werden nieuwe minder verbruikende

koelkasten geplaatst. In 2011 wordt de andere vleugel

aangepakt en worden ook alle televisietoestellen vervangen

door moderne flatscreens.

gemiddelde bevolking 188,5

Mannen 188,5

Vrouwen 0,0

Beklaagden 79,8

Veroordeelden 62,4

Geïnterneerden 43,6

Andere 2,7

Gewoon regime 185,4

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,4

Beperkte detentie 2,2

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,6

Gemiddelde capaciteit 149,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 2,00

Totaal Attachés 1,00

Totaal Administratief 11,80

Totaal Medisch 7,65

Totaal PSD 5,50

Totaal Bewaking/Techniek 106,40

Totaal Erediensten 0,50

Totaal Buiten kader

totaal 134,85

Page 103: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

102

Shetlandpony voor de psychiatrische patiënten

In september 2010 werd een nieuwe bewoner ingeschreven

in Leuven-Hulp: Tara V.D. Runrot. Deze pony werd zorgvuldig

geselecteerd op basis van haar zacht en meegaand karakter.

Verder beschikt zij over kwaliteiten die de gevangenis

gebruikt in haar begeleiding van psychiatrische patiënten.

Tara is eenduidig in haar communicatie en is een gevoelig en

beweeglijk dier. Daarnaast kan zij de zintuigen stimuleren en

een spiegel zijn van de menselijke houdingen en emoties.

Bovendien laat deze pony zich graag kammen en verzorgen,

loopt zij braaf aan de lijn en laat zij gewillig haar hoefjes

kuisen. Hiervoor geeft zij erkenning en genegenheid terug.

Het is de bedoeling dat Tara een nieuwe invulling geeft aan

de zorg voor enkele psychiatrische patiënten in Leuven-Hulp.

De gevangenis wil nog niet van volwaardige hippotherapie

spreken. Maar door zich te laten verzorgen en in interactie te

gaan met sommige bewoners kan Tara zeker bijdragen aan

het zelfvertrouwen en de verantwoordelijkheidszin van een

aantal patiënten en daardoor hun verblijf in de gevangenis

een tikkeltje zinvoller en menswaardiger maken.

Personeel en gedetineerden samen op het podium

Op 15 augustus 1998 gaf de groep Blaise and DA

Funkamentals het muzikale startschot van een nieuwe editite

‘Marktrock binnen de muren’ op de binnenkoer van Leuven-

Hulp. Artiesten met naam en faam deelden de afgelopen

negen jaar het podium tijdens dit festival.

In 2001 stond voor de eerste keer een groepje gedetineerden

op het podium. ‘Big Crime’ heette het gezelschap onder

leiding van leraar Anton Walgrave. De samenwerking mondde

later uit in de cd ‘Side by Side’. Het gezelschap, ondertussen

omgedoopt tot ‘Unbreakable’, kreeg een ereplaats op de

affiche van 2003.

Sindsdien staat wel elke editie een jailhouse band op de

Marktrockaffiche. De editie van 2010 verdient zeker een

bijzondere vermelding in de annalen van het

gevangenisfestival. Voor de eerste keer werd een cross-

overgroep samengesteld. De groep ‘SOS’ bestaat namelijk

voor de ene helft uit gedetineerden en voor de andere helft

uit personeel. In volle vakantieperiode repeteerden zij

wekelijks. Op een regenachtige 15 augustus 2010 werden de

liedjes ‘Sympathy for the Devil’, ‘Pet Semetary’, ‘Under The

Bridge’, ‘Hard Times’, ‘Keep on Rocking in a free World’ en ‘Eye

of the Tiger’ losgelaten op een talrijk opgekomen publiek.

Leuven Hulp loopt

In 2010 startte de gevangenis een programma op om zowel

gedetineerden als personeel te stimuleren om aan het lopen

te gaan. De doelstellingen zijn voor beide groepen dezelfde,

namelijk de mensen aan te zetten tot meer beweging voor

een betere gezondheid, een beter functioneren en een groter

geluk. Het sociale aspect speelt uiteraard ook mee.

Binnen de gevangeis werden loopwedstrijden georganiseerd

en het personeel nam in groep deel aan vijf joggings buiten

de gevangenis. Er werden ook speciale T-shirts ontworpen die

zowel de gedetineerden als het personeel droegen tijdens

hun deelname aan wedstrijden.

Page 104: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

103

FOCUS

‘Leuven Hulp’: de serie

Van december 2009 tot februari 2010 werd de tv-reeks

‘Leuven Hulp’ uitgezonden. Elke aflevering plaatse zich

gemakkelijk in de wekelijkse top tien van best bekeken

programma’s. Dat de reeks ook bij beroepsmensen nationale

en internationale erkenning genoot, bewijzen de nominatie

bij de vier beste Vlaamse realityprogramma’s voor de Nacht

van de Vlaamse Televisiesterren en een nominatie voor de

beste documentairetelevisie voor het prestigieuze ‘Prix Europa

2010’ in Berlijn.

inrichtingshoofd Paul Dauwe licht toe: “Het zijn geen heiligen en we willen er ook geen heiligen van

maken. Toch hebben deze gevangenen ook het recht om gehoord

te worden. Het beeld van de stereotiepe gevangene is nog altijd

sterk aanwezig in onze maatschappij. Daarom willen we tonen

dat het mensen van vlees en bloed zijn. We hebben zeker niet

geprobeerd om een positiever beeld van de gevangenis te

schetsen.”

Prof. Dr. Kristel Beyens van de Faculteit recht en criminologie aan de VuB, geeft haar visie op de serie: “De serie toont dingen aan de burger die een andere

documentaire tot nu toe niet toonde. Ik heb tot nog toe, denk ik,

alle mogelijke Belgische gevangenisdocumentaires gezien die er

de laatste tien jaar gemaakt zijn. En deze ‘het leven zoals het is’ is

heel geslaagd. Ik kan me ook best indenken dat dit heel wat

kopbrekens en slapeloze nachten heeft gekost, maar ik denk dat

het de moeite waard is geweest.”

Ook in de Vlaamse media werd uitgebreid commentaar

geleverd:

Documaker luk Haekens in Focus Knack: “We hebben de gevangenen ook cameraatjes gegeven waarmee

ze zelf konden filmen. Uren materiaal hebben we daarvan, het

leek voor hen haast therapeutisch. Vaak halen ze die boven als ze

’s nachts niet kunnen slapen. Dan hoor je straffe en schrijnende

verhalen.”

De Standaard Online: “Gevangenen en het leven in de gevangenissen. Het zal de

tv-makers en de mensen thuis altijd blijven intrigeren. Woestijnvis

maakte met de serie Leuven Hulp een ‘Het leven zoals het is:

Gevangenis’. Maar eigenlijk is die omschrijving veel te kort door de

bocht, want Leuven-Hulp is een documentaire van uitzonderlijke

kwaliteit.”

De Morgen: “ ‘Schuld en boete in Leuven’- Op persconferenties klinkt het wel

vaker dat er een uitzonderlijk televisieprogramma voorgesteld zal

worden. Maar na het zien van de eerste aflevering kunnen we het

alleen maar volmondig eens zijn met de programma-

verantwoordelijke van Woestijnvis, Olivier Goris. Al ging het niet

van een leien dakje. Wij zijn al verschillende jaren bezig met

Leuven-Hulp en het is absoluut niet evident dat het programma er

nu ook is. Dat is mede te danken aan monteur Yoohan Leyssens.

Hij filmde ooit een workshop die singer-songwriter Anton

Walgrave gaf aan een aantal gevangenen. Hij toonde het filmpje

aan zijn Woestijnviskompanen en het idee voor Leuven-Hulp

begon te kiemen. Je zag meteen wat de mogelijkheden waren.

Alleen hadden we meer nodig om er een volwaardige tv-reeks van

te maken. Waarop onze eindredacteur gevangenisdirecteur Paul

Dauwe is beginnen te stalken.”

Page 105: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

104

MarneffeHet Centre pénitentiaire école (CPE) in Marneffe werd

gebouwd in de negentiende eeuw en werd na het einde

van de Tweede Wereldoorlog in gebruik genomen als

een penitentiair schoolcentrum. Het centrum is omgeven

door een domein van 40 hectare met een park, een bos

en landbouwgrond. Er heerst een open regime voor

veroordeelden die zich kunnen aanpassen aan een leven

in gemeenschap. De gedetineerden kunnen hier opleiding

volgen en werken en zich zo voorbereiden op hun

toekomstige vrijlating.

Theoretisch rijexamen

In de loop van het schooljaar 2009-2010 schreven 17

gedetineerden zich in voor de opleiding ‘theoretisch

rijexamen’. Het CPE biedt deze opleiding aan in samenwerking

met de Ecole de Promotion sociale van Hoei-Borgworm. Tien

gedetineerden slaagden voor de theoretische proef, die in het

examencentrum van Tihange plaatsvond.

Het is de bedoeling dat de gedetineerden die geslaagd zijn

voor het theoretisch gedeelte een praktische opleiding

kunnen volgen om rijvaardigheden te leren. Deze tweede

module gaat van start in de loop van het eerste semester van

2011, in voorbereiding op het traditionele praktische

rijexamen. De Ecole du Promotion sociale stelt dan ook een

wagen ter beschikking voor de begeleider en de studenten.

De praktijklessen zullen plaatsvinden op een beveiligde plaats

op het domein van het CPE. Deze opleiding kent veel succes

en een tweede reeks theorielessen is gepland voor het

schooljaar 2010-2011. 23 kandidaten schreven zich reeds in.

Opleiding in betegeling

Ieder schooljaar organiseert het CPE in samenwerking met de

Ecole de Promotion sociale van Hoei-Borgworm een

opleiding in betegeling. Tijdens het schooljaar 2009-2010

schreven zeven studenten zich in. Twee studenten liepen

stage in externe ondernemingen en slaagden voor hun

kwalificatieproef. Twee andere studenten konden echter geen

stage lopen aangezien zij geen uitgaansvergunning kregen.

Met goedkeuring van de directie hebben deze gedetineerden

hun stage in het CPE kunnen lopen en de gangen van drie

afdelingen opnieuw betegeld. De deelnemers slaagden met

glans en bezorgden hun medegedetineerden bovendien een

opgefriste en aangenamere leefplaats. In de loop van 2011

zullen de gediplomeerde studenten ook de andere afdelingen

betegelen.

Deelname aan werkgroep over open regime

Op initiatief van de regionale directie en onder leiding van de

directie Detentiebeheer werd begin 2010 een reflectie- en

werkgroep opgericht over de Belgische open penitentiaire

inrichtingen. De Waalse open inrichtingen zijn het CPE in

Marneffe en het detentiecentrum in Saint-Hubert. Langs

Vlaamse kant werkten het PLC in Ruiselede en het PSC in

Hoogstraten mee.

Tijdens de werkgroepen dachten de leden na over het

bepalen van nieuwe classificatiecriteria voor de open

inrichtingen en het voorstellen van een nieuwe en

gemiddelde bevolking 124,9

Mannen 124,9

Vrouwen 0,0

Beklaagden 0,0

Veroordeelden 124,9

Geïnterneerden 0,0

Andere 0,0

Gewoon regime 124,9

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 0,0

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 131,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 4,00

Totaal Attachés 1,00

Totaal Administratief 13,40

Totaal Medisch

Totaal PSD 8,75

Totaal Bewaking/Techniek 92,41

Totaal Erediensten 0,50

Totaal Buiten kader 1,00

totaal 121,06

Page 106: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

105

aangepaste definitie van de regimes die in de open

inrichtingen gelden. Voor de open inrichtingen is het

belangrijk dat zij gedetineerden kunnen opvangen die

voldoen aan de voorwaarden van het toegepaste regime en

de specifieke kenmerken ervan. De werkgroep stelde nieuwe

classificatiecriteria op die overeenstemmen met de

bijzonderheden van de regimes, de infrastructuur, de

activiteiten en de specifieke eigenschappen van elke open

inrichting.

De classificaties kunnen volgens bepaalde voorwaarden

gebeuren, maar ook individueel bij de meer specifieke

gevallen. Het is de bedoeling om de gesloten penitentiaire

inrichtingen en meer bepaald de directies te betrekken bij

deze classificatieverzoeken. De directies van de gesloten

inrichtingen vullen daartoe een formulier in. Daarna geeft de

directie van de open inrichting een advies tot beslissing. De

directie Detentiebeheer van de centrale administratie neemt

de eindbeslissing.

De werkgroep gaf een nieuwe definitie aan de geldende

regimes in de open inrichtingen en informeerde de betrokken

partijen binnen het DG EPI hierover. De groep stelde een

praktische en leesbare folder op voor iedere open inrichting

om deze informatie kenbaar te maken. Alle gedetineerden

zullen deze folder kunnen lezen en aan de hand van foto’s

ontdekken hoe de open inrichtingen er precies uitzien. Zij

kunnen bekijken onder welke voorwaarden zij hun

overplaatsing naar een open inrichting kunnen vragen en wat

precies van hen wordt verwacht. Zij krijgen bovendien een

beeld van de kenmerken van het regime dat in de open

inrichting geldt, de interne en externe activiteiten waaraan zij

kunnen deelnemen en het werk dat zij kunnen uitvoeren. De

formulieren en de folders worden in 2011 verspreid in een

testfase. Dit project gaat van start in de gevangenissen van

Namen, Lantin, Sint-Gillis, Antwerpen en Gent.

Opleiding rond multiculturaliteit

Marcel Kabundi, directeur bij het Centre national

d’Apprentissage et de l’Administration corporative du Service

correctionnel in Canada, gaf in oktober 2009 de opleiding

‘Opleiders in culturele bemiddeling’ bij het CFPP in Marneffe.

Aansluitend op die opleiding zocht het CFPP twee

proefgevangenissen om het personeel bewust te maken voor

multiculturaliteit. Het CPE in Marneffe en de gevangenis van

Nijvel boden zich aan.

Om het personeel bewust te maken van het belang van

multiculturaliteit en om vrijwilligers aan te trekken, werd

gekozen voor een stuk van Pie Tshi Banda, genaamd ‘Un fou

noir au pays des blancs’. De voorstelling vond op 14 oktober

2010 plaats in het CPE. Een dertigtal personen woonden de

activiteit bij, waaronder de directie, bewakingspersoneel, de

psychosociale dienst en administratief personeel. Tot dusver is

een lid van het bewakingspersoneel van buitenlandse

afkomst geïnteresseerd in dit schakelproject over diversiteit.

Page 107: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

106

FOCUS

60 are voor bioteelt

In 2008 werd het idee van een bioteeltproject in het CPE in

Marneffe gelanceerd door de leidinggevenden van de

landbouwwerkplaats. Na het zoeken van een partnership is

een overeenkomst opgesteld met het OCMW van de

gemeente Gesves die reeds 20 jaar aan bioteelt doet in het

kader van tewerkstelling van personen door het OCMW. Het

OCMW van Gesves levert het ‘boodschappenpakket van de

huisvrouw’ en zocht destijds partners voor de biologische

groenteteelt aangezien de vraag naar dergelijke producten

voortdurend blijft stijgen. Sinds 2009 heeft het CPE in

Marneffe dan ook 60 are gewone teeltoppervlakte omgezet in

bioteeltoppervlakte.

In de loop van 2010 werden dus verschillende groenten

verbouwd zoals courgettes, pompoenen, wortelen, prei en

uien. Voor dit project was geen enkele financiële investering

van de strafinrichting nodig. Het bracht echter heel wat

voordelen met zich mee op sociaal en financieel vlak:

> 2000 uren gewerkt aan bioteelt

> een nieuwe teeltmethode voor de werknemers volgens de

logica van duurzame ontwikkeling door geen chemische of

organische meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen

te gebruiken en door te verbouwen met de hand

> de drang aanwakkeren bij gedetineerden die bioteelt

overwegen in hun professioneel reclasseringsplan

> stijging van de omzet van de landbouwwerkplaats en

deelname aan een project tijdens het schooljaar 2010-

2011 bij de verdeling van de verbouwde groenten voor

de bereiding van soep voor de scholen van de gemeente

Gesves.

De firma Certisys heeft de ‘bio’landbouwwerkplaats in

Marneffe erkend als verpakker waardoor de gedetineerden

tijdens de winter van 2010 konden worden tewerkgesteld

voor het verpakken van biologische zaden en planten voor

een gespecialiseerde firma. De gedetineerden konden hun

werk dus behouden tijdens het winterseizoen, wat nog steeds

de logica van een duurzame ontwikkeling volgt.

Op 1 maart 2011 zal de werkplaats ‘bioteelt’ van het CPE in

Marneffe officieel erkend worden als ‘bioteler’ door de

erkende firma Certisys. Ten slotte hoopt de inrichting deel te

nemen aan het project van het OCMW van Gesves dat erin

bestaat biologische groenten te leveren voor de bereiding

van alle maaltijden die geserveerd worden in de kantines van

de verschillende scholen van de gemeente.

Page 108: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

107

MechelenSinds 1874 fungeert de gevangenis van Mechelen als

arresthuis met een gesloten regime, maar ook als een

inrichting voor recidivisten met middellange straffen. De

gevangenis heeft een stervormige structuur.

JailTV: crimineel goed

JailTV is het Vlaamse voorbeeld van Third Sector Media, ook

wel doelgroepenmedia genoemd. Het is een sociaal-

participatief ‘narrow casting’ mediaproject met als doel

gedetineerden te informeren, bij te scholen in sociale en

emotionele vaardigheden en hen creatief te stimuleren.

Onder begeleiding van een procesbegeleider van vzw De

Rode Antraciet, maken de gedetineerden, enkele studenten

en een leerkracht journalistiek van de Lessius Hogeschool

deel uit van een redactieraad en worden producer,

cameraman, interviewer of monteur. Zij verzorgen

maandelijks in team een intern televisiejournaal.

Waar JailTV aanvankelijk voorzichtig als een pilootproject

startte in 2007, werd dit initiatief tijdens het derde

werkingsjaar onder groeiende belangstelling voorgesteld op

het Community Oriented Media Congress. In het najaar van

2010 werd de stuurgroep versterkt met een medewerker van

het productiehuis Sultan Sushi.

In het kader van dit project werd de onthaalbrochure virtueel

vertaald met als resultaat een onthaal-dvd voor Nederlands-

en anderstaligen. Gedetineerden zullen deze brochure

gemiddelde bevolking 115,5

Mannen 115,5

Vrouwen 0,0

Beklaagden 86,3

Veroordeelden 26,7

Geïnterneerden 0,9

Andere 1,6

Gewoon regime 115,5

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 0,0

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 84,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 1,00

Totaal Attachés 1,80

Totaal Administratief 8,85

Totaal Medisch

Totaal PSD 3,75

Totaal Bewaking/Techniek 84,90

Totaal Erediensten 3,40

Totaal Buiten kader

totaal 103,70

permanent vanuit hun cel kunnen consulteren via het interne

videokanaal.

De stuurgroep ontwikkelde ook een waaier van

sleutelcompetenties waar de redactieleden rond kunnen

werken tijdens het project JailTV. Een deelnemer die zich inzet

om aan deze technische en sociale competenties te werken,

ontvangt een competentiedocument, een zogenaamde

Oscar. Zo kan de medewerking aan JailTV ook haar nut

hebben in de sociale re-integratie van de gedetineerden.

Page 109: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

108

Betrokkenheid tussen gevangenis en buurt

Sinds de opstart van het project Rondom Prison in 2008

werkt de gevangenis regelmatig activiteiten uit die een

wederzijdse betrokkenheid tussen de gevangenis en de buurt

nastreven. Na de eerste editie van Rondom Prison kwam

vanuit het buurtcomité de vraag om regelmatig een

gemeenschappelijke activiteit te organiseren aangezien zij uit

ervaring hadden geleerd dat dit bijdraagt tot een wederzijdse

verstandhouding als ‘buren’.

Ondertussen ontvangen gedetineerden regelmatig het

buurtkrantje waarin naast ‘nieuws van de buren’ ook

verslagen zijn terug te vinden van gemeenschappelijke

activiteiten die in de gevangenis plaatsvonden. Zo

organiseerde de gevangenis Rondom Prison (voor- en

najaarseditie) en Kunst en muziek met de buren, waarin

gedetineerden konden deelnemen aan een workshop

drumband, muziekband of kunst achter tralies.

Aangezien ook voetbalclub KV Mechelen tot de buren

behoort, startte de gevangenis ook met hen een

samenwerking op. Met de steun van vzw Hattrick

organiseerde de gevangenis een voetbaltornooi dat op de

wandeling werd afgesloten met een optreden van de

harmonie van KV Mechelen.

Nieuwsflash als aanloop naar intranet

Uit een onderzoek naar de werktevredenheid bij het

penitentiair personeel bleek dat vooral de interne

communicatie een werkpunt was. De gevangenis werkte

samen met een communicatiedeskundige een

communicatiebeleidsplan uit met strategische doelstellingen

op korte en lange termijn, die telkens zijn vertaald in een

aantal concrete acties. De gevangenis neemt het

optimaliseren van de interne communicatie en de

informatiedoorstroming systematisch op in haar operationele

plannen.

Eén van de doelstellingen is de opmaak van een eigen

intranet dat toegankelijk is voor alle medewerkers zodat zij

gelijktijdig en op dezelfde manier alle actuele informatie

ontvangen. Aangezien de communicatiedienst van het DG

EPI zich reeds engageerde voor de opmaak van een

portaalsite voor het departement, waarbij naast algemene

informatie ook een lokaal luik voor de gevangenissen

voorzien is, kon Mechelen aansluiten als pilootgevangenis

waardoor meteen de nodige technische ondersteuning en

opleiding kan gegarandeerd worden. In aanloop naar de

concrete opstart van het intranet communiceert de

gevangenis haar nieuwe ontwikkelingen en belangrijke

mededelingen via een elektronische nieuwsflash.

TOM-project: onderweg naar werk

‘TOM’ staat voor Trajectmatige, Op maat en Modulaire

begeleiding van kortverblijvende gedetineerden naar de

arbeidsmarkt. Dit project is een initiatief van verschillende

partners vanuit de hulp- en dienstverleningssector om

gedetineerden tijdens hun detentie voor te bereiden op een

latere tewerkstelling door hen op te leiden, te laten werken in

de gevangenis en hen gepersonaliseerde ondersteuning te

bieden.

De gevangenis werkte samen met de werkplaats-

verantwoordelijken aan de bestaande competentieprofielen.

In het werkhuis vonden inmiddels de eerste functionerings-

gesprekken plaats tussen de werkplaatsverantwoordelijke, de

gedetineerden en de VDAB. Een sollicitatieprocedure werd

opgestart voor de functie van schrijver, bibliothecaris en

fitnessmonitor. De job wordt opengesteld, gedetineerden

kunnen zich inschrijven en vervolgens wordt via een

sollicitatiegesprek met de VDAB iemand aangeworven aan de

hand van competentieprofielen.

De gevangenis organiseert beroepsopleidingen met een

voorafgaande screening om de gedetineerden gemakkelijker

een job aan te bieden in de gevangenis maar in een latere

fase ook op de arbeidsmarkt buiten de gevangenis. In 2010

probeerde de gevangenis deze trajectmatige aanpak voor het

eerst uit binnen de beroepsopleidingen schilderen-decoratie

en elektriciteit. Het is uiteindelijk de bedoeling om voor elke

arbeidsplaats en opleiding binnen de gevangenis een

competentieprofiel op te maken en deze te kaderen binnen

het detentie- en reclasseringstraject.

Page 110: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

109

FOCUS

Meer aandacht voor directe omgeving van gedetineerden

De gevangenis besteedt bijzondere aandacht aan de directe

omgeving van de gedetineerden. Zo maakten gedetineerden

en hun familieleden tijdens een workshop het kinderboekje

‘Papa is weg’. Maar ook de bezoekfaciliteiten werden grondig

verbeterd.

Kinderbezoek vanuit andere invalshoek

Sinds 2009 werd de formule van het kinderbezoek aangepast.

Vroeger werd dit vooral opgevat als een gezinsmoment. Nu

nemen de gedetineerden en hun kinderen eerst deel aan een

individuele activiteit terwijl de moeders een infosessie

bijwonen van het Centrum voor Kinderzorg en

Gezinsondersteuning (CKG). Daarna neemt het hele gezin

deel aan een gemeenschappelijke activiteit. De bedoeling is

enerzijds de vaders te responsabiliseren in hun vaderrol en

anderzijds de partners de kans te geven om onder

professionele begeleiding hun ervaringen met elkaar te delen.

Tijdens de infosessies voor de partners tracht het CKG de

ouders zo goed mogelijk te ondersteunen in de opvoeding

van hun kinderen.

Dankzij de toekenning van provinciale subsidies kon een

pedagogische begeleider van het CKG tweewekelijkse

groepsbijeenkomsten voor gedetineerden en hun partners

organiseren, afgewisseld met tweewekelijkse gezinssessies.

De moeders kunnen gebruik maken van wekelijkse

individuele begeleiding. Met dit project biedt de gevangenis

aan de gedetineerden en hun partner ondersteuning in het

zoeken naar een nieuw evenwicht in hun opvoedkundige rol

tijdens de detentie.

Gezinsvriendelijke ruimtes

Gedetineerden die minstens drie maanden in de gevangenis

verblijven en die voldoen aan de interne voorwaarden,

kunnen maandelijks gebruik maken van ongestoord familiaal

bezoek van hun kinderen, ouders, grootouders, kleinkinderen,

broers, zussen, enz. Minimum twee en maximum vijf

familieleden kunnen op bezoek komen in een mooi

ingerichte bezoekersruimte.

De gevangenis richtte ook de wachtruimte voor bezoekers

opnieuw in. De ruimte werd opgefrist, een kinderhoek werd

geïnstalleerd en er werden verdeelrekken voor brochures

voorzien. Wachtende bezoekers kunnen een informatieve

presentatie bekijken via een televisiescherm.

Page 111: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

110

MerksplasDe strafinrichting van Merksplas fungeerde vroeger als

landbouwkolonie, maar is nu een strafhuis met een halfopen

regime. Zij bestaat uit acht paviljoenen. ‘De Haven’, een

afdeling voor 60 mentaal gehandicapte geïnterneerden, werd

in 2009 in gebruik genomen.

Nieuwe portiersloge

In februari werd de nieuwe portiersloge van de industriële

toegang in gebruik genomen. Bijkomende camera’s, een

beveiligde zone voor de portiers en de noodzakelijke

sasfuncties werden voorzien. Een uitgebreid vast portiersteam

volgde de opleiding ‘Veilige Inkom’. Het veilig registreren,

verwerken en begeleiden van het externe vrachtverkeer

wordt nu in betere banen geleid.

Uitbreiding van afdelingen voor sociaal verweer

In februari werden een honderdtal gedetineerden vanuit

Merksplas naar de penitentiaire inrichting van Tilburg

overgebracht. Hierdoor konden 68 bijkomende

geïnterneerden op het paviljoen E worden opgenomen om

de psychiatrische afdelingen in Gent en Antwerpen te

ontlasten.

Het paviljoen E is de enige afdeling met monocellen waar

voordien veroordeelden werden geplaatst. Enkele

noodzakelijke infrastructurele aanpassingen waren nodig. In

overleg met de zorgcoördinator besloot de inrichting in

eerste instantie om bepaalde geïnterneerden, waaronder de

deelnemers van het psychoseproject, te verhuizen naar

paviljoen E. De vrijgekomen 68 plaatsen op de andere

afdelingen voor sociaal verweer werden ingenomen door

geïnterneerden uit Gent en Antwerpen.

De vaste personeelsequipe van paviljoen E woonde een

informatiesessie bij over de medische en psychosociale zorg

van geïnterneerden. Alle personeelsleden werden persoonlijk

ingelicht over hun nieuwe functie waarbij zij de keuze kregen

om mee te stappen in dit project. De meerderheid ging

akkoord. Zij volgden een driedaagse opleiding over

persoonlijkheidsstoornissen en ziektebeelden en nemen

voortaan driemaandelijks deel aan een terugkomdag voor

eventuele vragen of bedenkingen. Zij kunnen ook steeds

rekenen op de steun van de psychosociale dienst en de

zorgequipe.

De inrichting huisvest momenteel zo’n 350 geïnterneerden op

een totale populatie van 671 gedetineerden. Twee

zorgpsychiaters traden ondertussen in dienst. De beleidscel

gemiddelde bevolking 657,9

Mannen 657,9

Vrouwen 0,0

Beklaagden 29,8

Veroordeelden 291,6

Geïnterneerden 325,7

Andere 10,8

Gewoon regime 657,1

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 0,0

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,8

Gemiddelde capaciteit 694,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 7,00

Totaal Attachés 3,80

Totaal Administratief 24,30

Totaal Medisch 38,25

Totaal PSD 25,20

Totaal Bewaking/Techniek 401,90

Totaal Erediensten 3,00

Totaal Buiten kader

totaal 503,45

Page 112: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

111

Zorg communiceert regelmatig over de evoluties en

projecten in de zorgsector in het infoblad ‘DE ZORG in een

notendop’.

Beter interventiesysteem

De gevangenis werkte aan een beter interventiebeleid en

richtte de dienst Interventie op om degelijke bijstand te

verlenen in geval van incidenten. Deze dienst bestaat uit

ongeveer vier personeelsleden per ‘sector’, die

verantwoordelijk zijn voor bepaalde afdelingen in de

gevangenis.

De werkgroep Veiligheid ontwikkelde een draaiboek met

duidelijke instructies voor het personeel in geval van een

incident. Het bestaande alarmcodesysteem werd

vereenvoudigd. De PBA-ploegchef van het betrokken

paviljoen neemt de leiding tijdens de interventie en zorgt

voor de coördinatie. De vier personeelsleden die deel

uitmaken van de dienst Interventie, worden telkens bij het

begin van hun shift aangeduid door de PBA-ploegchef. Alle

PBA-ploegchefs namen deel aan informatiesessies over de

nieuwe procedures en alle personeelsleden ontvingen een

exemplaar van het uitgewerkte draaiboek.

In het draaiboek zijn codes opgenomen. Code 1 is een oproep

tot gewone bijstand waarbij naargelang de ernst van het

incident een kleur wordt toegekend aan de oproep.

> Geel staat voor een klein incident waarbij enkel de

aangeduide personen van de betrokken sector ter plaatse

komen.

> Oranje staat voor een iets groter incident waarbij de

aangeduide personen van sector 1 en 2 ter plaatse komen

en de gedetineerden worden ingesloten op een veilige

plaats (bv. een cel of de ontspanningszaal). Het personeel in

de paviljoenen blijven stand-by voor code Rood.

> Rood staat voor een ernstig incident waarbij ieder

beschikbaar personeelslid ter plaatse komt. Op de

paviljoenen blijft de afgesproken minimumbezetting van

personeel aanwezig.

Code 2 wordt gebruikt als oproep bij een ontvluchting die

standaard omgeroepen wordt als code 2 Oranje. Naargelang

de situatie kan deze overgaan in code 2 Rood met de

bijhorende procedures.

Het draaiboek besteedt aandacht aan de te volgen

procedures voor bijstand tijdens een oproep, aan de toe te

passen regelgeving bij de fysieke overbrenging van

gedetineerden naar de veiligheidscel en aan de

communicatiestrategie tijdens de interventies. Het

opvangteam kan ook worden ingeschakeld. Speciale

evaluatieformulieren kunnen nadien worden overhandigd aan

de dienst Interventie. De gevangenis stelt vast dat dit nieuwe

model goed werkt. De leerzame debriefingsmomenten na elk

incident zorgen voor meer expertise rond conflictbeheersing.

De gevangenis paste ook het interventiedossier aan volgens

de nieuwe procedures en dit in samenwerking met de lokale

politie en brandweer. De interne brandweerploeg zal in de

toekomst ook gereorganiseerd en uitgebreid worden tot de

Eerste Interventieploeg bij Brandincidenten.

Nieuw personeelsrestaurant

De inrichting heropende haar personeelsrestaurant met een

volledig nieuwe keuken. De personeelsleden kunnen kiezen

uit een warm menu of broodjes. Zij kunnen ook een

vegetarisch menu bestellen. Na zes maanden zal de werking

van het restaurant worden geëvalueerd aan de hand van een

personeelsenquête en, indien nodig, worden bijgestuurd.

Waterzuiveringsinstallatie met ecologische toets

De gevangenis beschikt sinds 20 jaar over een kleine

installatie voor de zuivering van het huishoudelijk afvalwater

van de inrichting en van het Centrum voor Illegalen. Toch is

slechts één rioleringssysteem voorzien voor regenwater en

huishoudelijk afvalwater. Om te voldoen aan de

lozingsnormen die de Vlaamse Milieu Maatschappij oplegt,

moest de verouderde installatie worden vernieuwd.

In samenwerking met de Regie der Gebouwen startte de

gevangenis een project op om de bestaande installatie te

moderniseren en te optimaliseren conform de wettelijke

normen. Op basis van een probleemanalyse stelden beide

partijen voor om niet alleen de installatie te vernieuwen maar

om ook twee rietvelden aan te leggen. De waterzuivering

verloopt nu volledig computergestuurd met een

automatische alarmmelding bij defecten en conform de

principes en procedures van Aquafin. Dankzij de aanleg van

de twee rietvelden zal bij zware en langdurige regenval een

gedeelte van het afvalwater automatisch naar de rietvelden

gestuurd worden, waardoor het proces van de waterzuivering

deels in de technische installatie en deels in het rietveld zal

gebeuren.

De eerste resultaten geven aan dat de gemoderniseerde

installatie het gewenste effect bereikt. De lozingsnormen

werden niet overschreden. Dit resultaat zal nog verbeteren

aangezien de spontane aangroei van de nodige bacteriën in

het rietveld nog wat tijd vraagt.

Page 113: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

112

FOCUS

Beurs Planning Maatschappelijke Dienstverlening

Op initiatief van de Vlaamse beleidsmedewerker en in

samenwerking met de Vlaamse Gemeenschap, organiseerde

de strafinrichting van Merksplas in november een beurs rond

haar maatschappelijke dienstverlening. Zo konden het

personeel en de Vlaamse partners informeel kennismaken

met het aanbod aan hulp- en dienstverlening binnen de

gevangenismuren.

Alle vaste partners van de Vlaamse Gemeenschap die in

Merksplas hun diensten aanbieden, werden samen met hun

coördinatoren en directies uitgenodigd. De gevangenis-

directie, het team van penitentiair assistenten, de PBA-

ploegchefs, de leden van de psychosociale dienst van de

werkgroepen van de Vlaamse Gemeenschap, de

zorgcoördinator, de preventieadviseur en het diensthoofd van

de DGZG waren eveneens van de partij.

Op deze beurs stelden de partners hun aanbod en activiteiten

voor aan de hand van flyers, brochures en affiches. Het

Centrum voor Volwassenenonderwijs, Horito, het Huis van het

Nederlands, vzw De Rode Antraciet, vzw Suggnomè, de VDAB,

Justitieel Welzijnswerk, enz. lieten het publiek kennismaken

met hun diensten.

De talrijk opgekomen bezoekers waren tevreden. Zij konden

nu een gezicht plakken op de personen die zij regelmatig in

de inrichting zagen rondlopen. Ook de partners van de

Vlaamse Gemeenschap stelden enthousiast vast dat de

maatschappelijke dienstverlening in de strafinrichting van

Merksplas breder en ruimer is dan gedacht.

Omwille van het succes van dit evenement overweegt de

inrichting om deze beurs te organiseren voor de grotere

groep PBA’s en het technisch personeel. In een latere fase kan

worden bekeken of de gedetineerden, de klantendoelgroep

van deze maatschappelijke dienstverlening, vragende partij

zijn.

De inrichting creëerde enerzijds een draagvlak bij de

personeelsleden voor de uitvoering van de doelstellingen die

zij gemeenschappelijk heeft met de Vlaamse Gemeenschap.

Anderzijds kon de beleidsmedewerker een eerste basis

leggen voor een samenwerkingsverband tussen de

verschillende Vlaamse partners om in de toekomst een

Platform voor Maatschappelijke Dienstverlening te

implementeren.

Page 114: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

113

MonsDe stervormige gevangenis van Bergen is sinds 1870 een

arrest- en strafhuis en beschikt ook over een vrouwenafdeling

en een psychiatrische annex.

Rationalisatie van kosten

De gevangenis wil haar begrotingsmiddelen optimaal

besteden en voerde daarom een interne audit uit om na te

gaan waar besparingen mogelijk zijn. De telefoonkosten

werden als eerste onder de loep genomen. Na een analyse

van het gebruik van elk telefoontoestel werd een

rationalisatieplan opgesteld en uitgevoerd. De bewustmaking

van de gebruikers en een nieuw mechanisme voor nazicht

van de facturen zijn gesystematiseerd. Door de analyse van

alle bestaande lijnen werden ook enkele lijnen gedesactiveerd

die niet meer gebruikt werden. Dankzij deze initiatieven zijn

de telefoonfacturen op twee jaar tijd tot 63% gedaald.

Voorts resulteerde een audit van de kantoor- en

onderhoudsuitgaven in een aangepast beheer met een

besparing van 10%. Met het vrijgekomen budget kocht de

gevangenis vuilnisbakken aan voor selectieve afvalinzameling

in de lokalen van de administratieve diensten, waardoor op

termijn de afvalkosten zullen dalen.

Informaticasysteem voor reparatieformulieren

De gevangenis in Bergen is een oude inrichting. Herstellingen

zijn dan ook vaak aan de orde. De papieren

reparatieformulieren leverden regelmatig problemen op en

een doeltreffende opvolging van de gevraagde werken was

dan ook broodnodig.

Iedere kwartierchef kan nu via een informaticaprogramma

een reparatieformulier invullen. De leidinggevende van de

technische dienst geeft aan de formulieren een orde van

prioriteit en geeft vervolgens zijn medewerkers binnen de

dienst de opdracht om de werken uit te voeren. Daarna

controleert hij in real time de goede uitvoering van de

werken. De directeur-zaakvoerder kan dit ook controleren, de

bestemming van het materiaal volgen en ervoor zorgen dat

de voorraad aangevuld blijft.

Nieuwe werkplaats

De gevangenis beschikte over een industriële wasserij waar

niet alleen het wasgoed van de gevangenis zelf, maar ook dat

van verschillende andere inrichtingen werd gewassen. De

rentabiliteit was echter beperkt en de investeringen om de

apparatuur in goede staat te houden waren buitensporig.

Bovendien bood de wasserij slechts werk aan een beperkt

aantal gedetineerden. Daarom werd de wasserij opgedoekt

en werd een nieuwe werkplaats ingericht om meer

gedetineerden tewerk te stellen. De gevangenis geeft hierbij

de voorkeur aan kwalificerend werk.

Bergen

gemiddelde bevolking 403,2

Mannen 367,0

Vrouwen 36,3

Beklaagden 135,9

Veroordeelden 236,3

Geïnterneerden 29,3

Andere 1,8

Gewoon regime 402,7

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 0,6

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 307,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 4,00

Totaal Attachés 3,00

Totaal Administratief 25,45

Totaal Medisch 10,45

Totaal PSD 11,55

Totaal Bewaking/Techniek 236,25

Totaal Erediensten 1,50

Totaal Buiten kader

totaal 292,20

Page 115: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

114

Gedetineerden onderhouden zelf hun cel

Overeenkomstig het responsabiliseringsbeginsel, een van de

pijlers van de basiswet, startte de gevangenis een project op

om de cellen te laten verfraaien door de gedetineerden die

hier verblijven. De gedetineerden die hun cel willen opfrissen,

kunnen aan de technische dienst het nodige materiaal

vragen, zoals schoonmaakmiddelen en verf. Zij voeren alle

werken zelf uit.

Dankzij het project is al meer dan 10% van de

gevangeniscellen gerenoveerd. De gedetineerden die aan dit

project hebben deelgenomen, zorgen er ook voor dat de

netheid van hun detentieruimte behouden blijft. Hun gedrag

en hun houding naar hun medegedetineerden, het personeel

en zichzelf is er ook op vooruit gegaan.

Page 116: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

115

FOCUS

Reorganisatie van personeel in teams

De organisatie van het bewakingspersoneel van de

gevangenis in Bergen verliep reeds lang volgens het principe:

één personeelslid voor één functie. Uit de CAF-oefening bleek

dat deze regeling heel wat beperkingen met zich meebrengt.

Om te beantwoorden aan de werkelijke aanwezigheden en

afwezigheden, is een dagelijkse besparing nodig van

werkposten en de verplichting om de dienstroosters dagelijks

te herzien. De betrokken personeelsleden zagen zich

regelmatig bij een andere functie ingedeeld, wat bij de

meesten te vaak voor ontevredenheid zorgde.

De directie heeft daarom beslist om het systeem te herzien

door zich te baseren op de organisatie van de andere

diensten van de gevangenis en de bewaking te organiseren in

teams. De personeelsleden worden dan niet langer ingedeeld

bij een functie maar bij een team (bv. team vleugel A, team

wandeling, team annex, enz.) onder de bevoegdheid van een

PBA ploegchef, die belast is met zijn team, met daarnaast een

pentitentiair assistent. Bijkomend werd het proces om dit te

bereiken grondig geanalyseerd. Daarvan hangen immers het

slagen van het project, haar stabilisatie en bijgevolg de

beoogde resultaten af.

De uitdagingen zijn:

> de nadruk leggen op het interne professionalisme,

> de organisatiestructuur toelichten om de directieleden

ertoe te brengen hun opdrachten en functie te

omschrijven

> een duidelijk en transparant werkkader geven

> zorgen voor een heropleving van de motivatie en het

welzijn op het werk versterken

> het aantal aanwezigheden verhogen

Om deze doelstellingen te bereiken, is een eerste fase

gerealiseerd in samenwerking met de penitentiair assistenten.

Het te volgen proces werd bepaald en de juiste definitie van

de rollen en functies van iedere hiërarchische lijn werden

uitgeschreven: penitentiair assistenten, PBA ploegchef en

teamleden.

Een tweede fase van het proces was het aanduiden van de

PBA’s ploegchef aan het hoofd van een team waarbij rekening

gehouden werd met hun verwachtingen. Naar aanleiding van

deze aanwijzing werden de werkmethodes in elk team

geherdefinieerd rond de volgende thema’s:

> het structurele kader bepalen van de opdrachten en taken

voor de vleugel of de sectie waarover zij de leiding

hebben. Een vademecum dat elke fase van elke opdracht

bevat, wordt opgesteld en aan alle stafleden bezorgd.

> dagelijkse checklists van het werk opstellen zodat de goede

uitvoering van de opdrachten kan worden gecontroleerd

> zich bijscholen op vlak van het beheer van de

aanwezigheden/afwezigheden binnen een team

Op het einde van dit proces wordt het team werkelijk

samengesteld in overleg met de PBA’s ploegchef waarbij

rekening wordt gehouden met de verwachtingen van alle

personeelsleden, die allemaal hebben moeten opgeven tot

welk team of sectie zij wensen te behoren.

De inrichting is ervan overtuigd dat deze reorganisatie bij elk

personeelslid van de gevangenis zorgt voor een beter begrip

van de verplichtingen van hun beroep, een duidelijke

methode biedt om hun functie uit te oefenen, een perfecte

interpretatie van de hiërarchische structuur geeft en een bron

is van professionele ontplooiing.

Page 117: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

116

NamurSinds 1874 doet de gevangenis van Namen dienst als arrest-

en strafhuis met een vrouwenafdeling. De gevangenis is

stervormig en bestaat uit open afdelingen. Hier is ook een

psychiatrische annex gevestigd.

Modernere basisuitrusting op cel

In vele Europese landen zijn de cellen in de arresthuizen

overbevolkt. Gedetineerden verblijven soms per twee, per

drie en soms zelfs per vier in cellen met een vrije ruimte van

ongeveer 4 of 5 m² (exclusief sanitair, bedden en meubelen).

Sommige gedetineerden slapen op een matras op de

grond. Aangezien zowel het aantal activiteiten als het aantal

arbeids- en opleidingsplaatsen vaak beperkt zijn, brengen

gedetineerden 20 tot 22 uur per dag op hun cel door.

Deze overbevolking weegt zwaar op alle aspecten van het

gevangenisleven. De ‘Commission for the Prevention of

Torture’ stelt: “Door de overbevolking worden gedetineerden

soms onmenselijk behandeld en vernederd. Dit is een van de

redenen waarom gedetineerden zichzelf meer verwonden

(zelfverminking en zelfmoord(poging), waarom de agressie tussen

gedetineerden onderling toeneemt en waarom afpersing en

geweld tegen het bewakingspersoneel meer voorkomt.”

De gevangenis van Namen besliste daarom om de

basisuitrusting in de cellen te moderniseren. Alle cellen

werden uitgerust met een televisietoestel en een koelkast.

Rekening houdend met het gebrek aan arbeids- en

opleidingsplaatsen, is televisiekijken voor de gedetineerden

een belangrijke activiteit om hun dag te vullen. Voor vele

gedetineerden is de televisie bovendien een link met de

buitenwereld, waardoor zij zich beter voelen en ook beter

gedragen. De toestellen blijven helaas niet altijd van schade

bespaard. Aangezien de huurkosten niet hoog zijn en

dikwijls worden voorgeschoten door het Steunfonds voor

gedetineerden kan de veroorzaakte schade niet worden

vergoed.

gemiddelde bevolking 193,0

Mannen 180,8

Vrouwen 12,2

Beklaagden 108,1

Veroordeelden 67,8

Geïnterneerden 16,3

Andere 0,9

Gewoon regime 191,9

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,3

Beperkte detentie 0,8

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 140,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 3,00

Totaal Attachés 1,00

Totaal Administratief 17,95

Totaal Medisch 6,95

Totaal PSD 8,10

Totaal Bewaking/Techniek 146,05

Totaal Erediensten 1,90

Totaal Buiten kader

totaal 184,95

nAmen

Page 118: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

117

Opleiding budgetbeheer voor gedetineerden

In de gevangenis van Namen hebben veel gedetineerden

financiële moeilijkheden Deze bemoeilijken hun

maatschappelijke re-integratie, verkleinen hun kans om werk

te vinden na vrijlating en hebben vaak ook gevolgen voor hun

gezin.

In juli 2010 organiseerde de gevangenis een opleiding die

gedetineerden bewust leert omgaan met hun budget. Het

gaat om een opleidingsmodule van de vzw Phoenix die

gericht is op onder meer OCMW’s, werkgelegenheids-

agentschappen en hulpverleningsorganisaties voor personen

die het op sociaal vlak moeilijk hebben. Na overleg met de

plaatselijke PSD, werden een twaalftal gedetineerden

(beklaagden en veroordeelden) geselecteerd om aan de

opleiding deel te nemen.

De vzw Phoenix maakte een brochure (http://www.

mieuxgerersonbudget.com) op om de opleiding voor te

stellen. Daarin staat dat veel gezinnen een laag inkomen

hebben. Aangezien de facturen elke maand binnenstromen,

kunnen de schulden zich snel opstapelen. Financiële

moeilijkheden wegen zwaar op het gezins- en beroepsleven.

De vzw Phoenix organiseert een opleiding van twee uur om

een groep van maximaal twaalf personen, in eenvoudige taal

en op interactieve wijze, bewust te leren omgaan met hun

budget. Doel is om prioritaire uitgaven te bespreken en om na

te denken over middelen om bepaalde kosten te verminderen

en om de gezondheid te verbeteren. Tijdens de opleiding

wordt bovendien een dvd getoond over hoe schulden te

vermijden.

Page 119: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

118

FOCUS

Reorganisatie van vleugel D

Tijdens de zomervakantie van 2010 is de gevangenisbevolking

van Namen sterk veranderd. De vrouwenafdeling op vleugel

D sloot immers de deuren om mannelijke gedetineerden uit

de gevangenissen van Jamioulx, Nijvel en Bergen op te

vangen. In een vleugel van de gevangenis van Jamioulx wordt

immers asbest verwijderd.

In augustus werden alle vrouwelijke gedetineerden van

Namen overgebracht naar de andere vrouwenafdelingen in

Bergen, Lantin en Berkendael. De eerste mannen namen

begin september 2010 hun intrek op vleugel D. De lokale

vakorganisaties en de directie van de gevangenis van Namen

beslisten om in deze vleugel, die minder beveiligd is dan de

drie andere celvleugels, gedetineerden te plaatsen met een

‘light’ profiel. Het gaat hier voornamelijk over tewerkgestelde

gedetineerden van wie de meesten een uitgaansvergunning

of penitentiair verlof hebben. Het aantal plaatsen is

vastgesteld op 21. Door het vertrek van de vrouwen en de

plaatsing van mannelijke gedetineerden in vleugel D moesten

enkele infrastructurele aanpassingen gebeuren en het

detentieregime van deze vleugel worden herzien.

De meeste twee- en vierpersoonscellen zijn omgebouwd tot

eenpersoonscellen om de gedetineerden dezelfde

leefomstandigheden te bieden als in de andere open vleugel

van de gevangenis. Om te voorkomen dat de gedetineerden

van deze vleugel te veel heen en weer moeten lopen tussen

vleugel D en de rest van het cellencomplex, zijn verschillende

specifieke ruimtes beschikbaar in vleugel D. Zo is er een

ziekenboeg, een lokaal voor gesprekken met de psychosociale

dienst, een ruimte voor de vrijwillige bezoekers en twee

douches. De gedetineerden beschikken daarnaast over een

recent heringerichte keuken met een washoek, waardoor zij

vrij zelfstandig hun eigen kleren kunnen wassen. In de oude

kapel van de vleugel is een fitnesszaal ingericht zodat zij ook

hier sport kunnen beoefenen.

Deze afdeling heeft een ‘opendeurregime’. Het merendeel

van de bewoners zijn tewerkgestelde gedetineerden die

overdag niet in hun cel verblijven. De wandeling wordt dan

ook tijdens de week na hun werkdag georganiseerd en in het

weekend twee keer per dag op een aparte binnenplaats.

Binnen de vleugel hebben de gedetineerden recht op een

redelijk ‘vrije’ toegang tot de telefoon, de keuken/wasplaats

en de fitnesszaal.

Omdat verschillende ruimtes op de vleugel zelf beschikbaar

zijn, functioneert deze vleugel uiteindelijk vrij zelfstandig,

behalve voor de organisatie van lessen, bezoeken aan tafel en

de erediensten en de toegang tot de bibliotheek. Hiervoor

kunnen de gedetineerden van vleugel D naar het klassieke

cellencomplex gaan. Enkele maanden na de ingebruikname,

worden de werking en de impact bekeken die deze nieuwe

vleugel heeft op de algemene organisatie van het

detentieregime.

Page 120: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

119

NivellesIn Nijvel werd de gevangenis in 1908 in gebruik genomen als

arrest- en strafhuis. Tijdens de jaren ’90 werd de gevangenis

grondig gerenoveerd en werden twee vleugels bijgebouwd.

Onthaal van de familieleden van het personeel

Om haar personeel te motiveren, organiseerde de directie

activiteiten om haar waardering te tonen tegenover de

werknemers. Zo vonden twee bezoeken voor (volwassen)

familieleden plaats. Hiermee krijgt de werknemer de kans

om aan zijn familie zijn specifieke werkomgeving te laten

zien. Voor het bezoek gaf de directie een presentatie over de

verschillende diensten en specifieke opdrachten binnen de

gevangenis. Het bezoek werd afgesloten met een receptie.

Deze actie was een groot succes en zal om de twee jaar

plaatsvinden.

Yoseikan Budo

Aangezien het aantal jonge gedetineerden (jonger dan 25)

in Nijvel toeneemt, was het noodzakelijk om een specifieke

activiteit voor hen te organiseren. De directie koos voor een

workshop ‘Yoseikan Budo’ die aan de jongeren een manier wil

bieden om zich zowel op psychomotorisch als op verbaal vlak

uit te drukken om zelfmoordgedrag en asociale, agressieve of

misdadige houdingen te voorkomen of te beperken.

nijVel

De workshop begint met een sportuurtje onder toezicht

van een psychotherapeut. Daarna krijgen de gedetineerden

gedurende een half uur het woord. De directie koos voor

twee proefsessies die worden voorafgegaan door een

individueel gesprek met de geïnteresseerde gedetineerden

van wie de directie de kandidatuur op basis van objectieve

criteria heeft goedgekeurd.

Workshop Café Philo

Tijdens Café Philo komt een praatgroep samen, bedoeld voor

gedetineerden ouder dan 25 jaar. Tijdens deze workshop

kunnen zij gesprekken voeren rond thema’s die zij zelf

gemiddelde bevolking 227,4

Mannen 227,4

Vrouwen 0,0

Beklaagden 88,0

Veroordeelden 137,4

Geïnterneerden 0,0

Andere 2,0

Gewoon regime 226,6

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,2

Beperkte detentie 0,6

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 192,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 4,00

Totaal Attachés 3,00

Totaal Administratief 17,15

Totaal Medisch 3,35

Totaal PSD 8,05

Totaal Bewaking/Techniek 169,85

Totaal Erediensten 2,10

Totaal Buiten kader

totaal 207,50

Page 121: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

120

gekozen hebben op basis van literair of audiovisueel materiaal.

Een externe partner leidt de praatgroep. Dit initiatief kende

reeds veel succes bij de gedetineerden waardoor het in 2011

dan ook zal herhaald worden.

Workshop vormingstheater

De vzw FUNOC (project Passerelle vers la Liberté) en het

Réseau Art et Prison organiseren deze wekelijkse workshop.

Deze workshop wordt gegeven door een professional uit de

showwereld en wil de gedetineerden betrekken bij alle fasen

van een theaterstuk, vanaf het bedenken van het scenario tot

de voorstelling.

Workshop diversiteit

In oktober 2009 namen verschillende personeelsleden

van het DG EPI in het CFPP deel aan een opleiding rond

multiculturaliteit en diversiteit van de heer Kabundi. Hij is

deskundige bij de Verenigde Naties en leidt in Canada de

afdeling ‘Services ethnoculturels, programmes et réinsertion

sociale des délinquants’. In navolging van deze opleiding,

richtten de deelnemers een reflectie- en werkgroep op. De

voornaamste doelstelling is het opstarten van een netwerk

rond diversiteit. Nijvel is een van de twee pilootinrichtingen.

In december werd het spektakel ‘Un fou noir au pays des

blancs’ (van en met Pie Tsibanda) opgevoerd voor de

personeelsleden.

Na deze voorstelling volgde een oproep tot kandidaatstelling

en het warm maken van geïnteresseerde personeelsleden om

in 2011 verschillende concrete acties rond diversiteit te leiden.

Page 122: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

121

FOCUS

Nieuwe leermethode via e-learning

De gevangenis van Nijvel is de Waalse pilootgevangenis voor

de organisatie van onderwijsmodules via e-learning. Dit

project wordt aangestuurd door de regionale directie en op

lokaal niveau georganiseerd in samenwerking met de Forem

en de Franse Gemeenschap. In 2010 werden de lokalen

ingericht en voorzien van meubilair en PC’s. Met succes legde

de inrichting contacten met potentiële pedagogische

partners. Deze nieuwe manier van onderwijs zal tijdens het

eerste semester van 2011 starten.

De inrichting biedt verschillende modules aan zoals inleiding

tot milieubeheer, e-Food of de bewustmaking over de

veiligheid van de voedselketen en commercieel Nederlands

en Engels. Vzw’s Adeppi en La Touline verzorgen de

pedagogische coaching zodat de cursisten die voor zelfstudie

hebben gekozen, worden gemotiveerd en gesteund.

Page 123: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

122

OudenaardeVan 1922 tot 1933 was de gevangenis van Oudenaarde een

arresthuis. In 1936 werd de gevangenis heropend en zij is

sindsdien een strafhuis hoofdzakelijk voor langgestraften.

Toegankelijke bibliotheek

Degelijke rekken met boeken en een leeshoek laten de

gedetineerden toe om in alle rust hun boeken uit te kiezen in

de vernieuwde gevangenisbibliotheek. Dankzij een

samenwerking met de Oudenaardse stadsbibliotheek en de

tussenkomst van de provincie en de Vlaamse overheid

beschikt de gevangenis nu over een uitgebreide collectie

boeken. Gedetineerden kregen ook inspraak in de aankoop

van nieuwe boeken. Gedetineerden kunnen hier ook cd’s en

dvd’s uitlenen.

Leden van de stadsbibliotheek ondersteunden de opstart van

de nieuwe bibliotheek. Gedetineerden kunnen nu op vraag

een boek over een bepaald onderwerp uitlenen uit de

wisselcollecties. Wekelijks kunnen zij een bezoek naar de

bibliotheek aanvragen voor een portie lectuur, muziek of film.

Vernieuwde douches op secties

Gedetineerden konden vroeger om de twee dagen een

douche nemen. De werkende gedetineerden konden dit

dagelijks doen. Eind 2009 startte de renovatie van de

douche-installatie op de zes secties. Omdat de gevangenis

alle gedetineerden dagelijks een douche wil aanbieden, was

ook een uitbreiding van de warmwatercapaciteit nodig. Drie

condensatieketels zorgen volgens het doorstroomprincipe

continu voor warm water.

De nieuwe installatie biedt tal van voordelen. Zo is de

vertrektemperatuur verhoogd naar 70°C en is er bijgevolg

geen gevaar voor een besmetting met de legionellabacterie.

Het debiet van de gasgestookte condensatieketels is

bovendien ruimschoots voldoende om de zes secties en de

afdeling voor beperkte detentie van warm water te voorzien.

De installatie kan ten slotte door de doorstoomboilers in de

zomer worden uitgeschakeld.

De gevangenis werkte een doucheregeling uit.

Gedetineerden die moeten verschijnen voor de rechtbank,

naar een andere gevangenis worden overgegegebracht of

een uitgangsvergunning krijgen, kunnen een douche nemen

voor hun vertrek. Zij die niet werken, worden aangeraden om

’s ochtends een douche te nemen. Gedetineerden die wel

werken, kunnen een douche nemen na de avondwandeling.

Zij die in de keuken werken en het eten bedelen, kunnen,

indien nodig, meermaals douchen. Gedetineerden die tijdens

het weekend deelnemen aan sportactiviteiten, hebben

eveneens recht op een douche.

Nieuwe opleiding loodgieterij

De gevangenis wil haar onderwijsaanbod beter afstemmen

op dat van andere gevangenissen. Uit de ervaringen van de

centrale gevangenis van Leuven bleek dat de

bouwopleidingen de gedetineerden erg aanspraken. Daarom

besloot de gevangenis van Oudenaarde, na een gesprek met

de VDAB over knelpuntberoepen, om de opleiding

loodgieter-monteur centrale verwarming te organiseren.

gemiddelde bevolking 145,4

Mannen 145,4

Vrouwen 0,0

Beklaagden 40,9

Veroordeelden 102,5

Geïnterneerden 1,2

Andere 0,8

Gewoon regime 139,4

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,2

Beperkte detentie 5,8

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 132,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 2,00

Totaal Attachés 1,00

Totaal Administratief 15,00

Totaal Medisch 0,00

Totaal PSD 5,75

Totaal Bewaking/Techniek 119,80

Totaal Erediensten 1,20

Totaal Buiten kader

totaal 144,75

Page 124: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

123

Leerkrachten van de twee Oudenaardse Centra voor

Volwassenenonderwijs geven de opleiding.

Gelet op de privacyregels en de verschillende bevoegdheden,

was een goede samenwerking noodzakelijk. Voorwaarden

zoals voldoende tijd voor voorwaardelijke invrijheidstelling en

een positief detentiegedrag werden in de screening van de

gedetineerden opgenomen. De onderwijscoördinator keek of

de gedetineerden die aan de opleiding wilden deelnemen,

over de nodige leervaardigheden beschikten en voldoende

basiskennis hadden. Aan de hand van een interview werd

duidelijk of de gedetineerden voldoende gemotiveerd waren.

Ondertussen zijn 13 leerlingen aan de opleiding begonnen en

wacht een tweede groep van 14 leerlingen om te starten.

Uitreiking Prijs voor Mensenrechten aan vzw Touché

De Liga voor Mensenrechten reikt jaarlijks de Prijs voor

Mensenrechten uit aan een persoon of organisatie die zich

verdienstelijk heeft gemaakt in de verdediging van de

mensenrechten. In 2010 ging de prijs naar vzw Touché voor

hun bijdrage tot een meer zinvolle en meer humane

strafuitvoering. Om de agressieproblematiek van (ex-)

gedetineerden te verminderen werkte zij een transmuraal

begeleidingsaanbod uit. Als erkenning hiervoor ontving zij de

Prijs voor Mensenrechten.

Ernstige geweldmisdrijven houden het publiek, de media en

de politiek in de greep. Ook in de gevangenissen is er

geregeld agressie tussen gedetineerden en tegen het

personeel. Mensen beter uit de gevangenissen laten

vertrekken dan ze erin komen, is en blijft het streefdoel. Vooral

gedetineerden met een agressieprobleem die langdurige

begeleiding nodig hebben, vielen in het verleden tussen wal

en schip. Sinds kort wordt deze leemte gevuld door de

medewerkers van vzw Touché die (ex-)gedetineerden trainen

in agressiebeheersing, zowel binnen als buiten de gevangenis

en zowel individueel als in groep. De aanpak van Touché

(‘Creatief met agressie’, ‘Verder met agressie’ en

‘Buitengewoon met agressie’) is uniek en vernieuwend.

Touché hecht veel belang aan een continue begeleiding die

het liefst tijdig begint tijdens de detentie en die ook na de

vrijlating niet ophoudt.

Vzw Touché is sinds 2008 actief in de gevangenis van

Oudenaarde. Groepsessies en individuele begeleidingen

spelen op elkaar in en hebben een positief effect op het

leefklimaat in de strafinrichting. Ook de

strafuitvoeringsrechtbank apprecieert de begeleidingen en

sprak al meermaals de voorwaarde uit van verdere

begeleiding bij diverse strafuitboetingsmodaliteiten. De

begeleidingen van Touché tekenen zo voor kortere detenties.

Page 125: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

124

FOCUS

Freedom Of Thought

‘Freedom Of Thought’ is de naam van het socioculturele

project in de gevangenis van Oudenaarde. Zij werkt hiervoor

samen met de vzw Jint, de Belgische afdeling van Youth in

Action, Vorming Plus, KVS, Justitieel Welzijnswerk, vzw De

Rode Antraciet en Hilde Droogné.

Tijdens het eerste deel van het project konden gedetineerden

en jongeren buiten de gevangenis brieven naar elkaar

schrijven als fictieve personages. De jongeren stelden vragen

en de gedetineerden gaven een antwoord. Op basis van deze

brieven kwam een scenario tot stand. Dit gebeurde onder

leiding van de professionele schrijfster Hilde Droogné die

reeds in andere gevangenissen meewerkte aan

schrijfprojecten.

Vervolgens voerden de gedetineerden een theaterstuk op

met zelfgemaakte muziek, monologen en rechtstreekse

interactie met het publiek. Regisseur Willy Thomas stond in

voor de begeleiding. De voorstellingen vonden plaats binnen

de gevangenismuren en zowel de jongeren waarmee zij

brieven schrijven als buurtbewoners konden het theaterstuk

bijwonen. Het doel van dit project was om creatief samen te

werken en de gedetineerden de kans te geven om zich vrij te

uiten. Dankzij dit project kwam een dialoog tot stand tussen

de wereld binnen en buiten de gevangenis. Zo’n 300

kijklustigen woonden de theatervoorstelling bij. De opbrengst

ging integraal naar het Steunfonds. De gedetineerden

toonden dat zij veel meer zijn dan enkel de persoon die

misdrijven heeft gepleegd. Het publiek was enthousiast en dit

gaf de deelnemende gedetineerden voldoening. De

gevangenis heeft dan ook besloten om voortaan dramalessen

aan te bieden.

Onder begeleiding van Justitieel Welzijnswerk en de

beleidsmedewerker dienden vijf gedetineerden dit project in

bij de vzw Jint in de hoop financiële steun te krijgen. Omdat

dit ‘hun project’ was, hebben zij een veel grotere rol gespeeld

bij de bekendmaking, de motivatie van deelnemers, de

bestelling van materiaal, enz. Europa wou in hen investeren en

uit dankbaarheid voor deze kans deden zij hun uiterste best

om van dit project een succesverhaal te maken.

Page 126: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

125

PaifveDe Etablissement de Défense sociale (EDS) in Paifve werd

in 1972 geopend. Het regime in de inrichting houdt het

midden tussen een typisch gevangenisregime en het leven

in een psychiatrisch ziekenhuis. De geïnterneerden die hier

verblijven, worden ’s nachts en tijdens de middagpauze

opgesloten, maar brengen de rest van de dag met elkaar

door. Hier werkt niet enkel gevangenispersoneel, maar ook

gespecialiseerd psychiatrisch verplegend personeel.

Toegang tot extern zorgcircuit

In het operationeel plan 2010-2012 van de EDS zijn de

contacten met het psychiatrisch zorgcircuit een van

de belangrijkste werkthema’s. Die contacten nemen

verschillende vormen aan. Samengevat worden vier

hoofdlijnen uitgewerkt:

> een ontmoeting tussen diensten (gericht, op verzoek of

naar aanleiding van problemen bij de samenwerking)

> deelname van de EDS aan het psychiatrisch overleg in

Luik en aan diverse werkgroepen op het niveau van het

tussenoverleg

> de uitwerking van criteria voor de opname van

geïnterneerde patiënten, in samenwerking met de

instellingen voor externe zorgverlening

> een inlevingsprogramma voor professionals op het terrein

Op die manier leren de medewerkers van het terrein en

de directies meer over elkaars werk. Daarnaast werkte een

subwerkgroep de samenwerkingsprocedures uit voor de

aanvraag tot opname van een patiënt in de instellingen voor

externe zorgverlening.

Vervolgens werd een inlevingsprogramma van drie

dagen uitgewerkt. Maximaal 17 werknemers van het

psychiatrisch zorgcircuit kunnen hieraan deelnemen. Het

programma bestaat uit theoretische uiteenzettingen,

beroepspraktijkuitwisselingen met de teams, een bezoek aan

de inrichting en een volledige dag besteed aan de activiteiten

van de EDS. In 2010 werden twee modules van drie dagen

georganiseerd en in 2011 zijn reeds twee nieuwe gepland.

Overleg in functie van het specifieke karakter van geïnterneerden

De oprichting van een overlegorgaan leidde tot heel wat

vragen over de toepassing ervan op het sociaal verweer.

Omwille van de specificiteit van de EDS en haar bevolking

besloot de inrichting om de sector van de geestelijke

gezondheidszorg te bevragen. De ervaringen van de

vzw Psytoyens bij de invoering van gebruikerscomités

in een hulpdienst of een zorgdienst voor geestelijke

gezondheidszorg leidden tot een nauwere samenwerking

tussen de EDS en deze vzw. Een algemeen schema voor de

invoering van een overlegstructuur binnen de EDS werd

opgemaakt. Werken met en begeleiden van geïnterneerden

is onmisbaar binnen het overlegproces. Om de informatie

binnen de gevangenismuren te houden, was de zorgequipe

de uitverkoren partner in dit project.

Voor deze overlegstructuur organiseert de EDS drie soorten

vergaderingen. De vergaderingen met de gebruikers,

begeleid door minstens twee zorgmedewerkers, zijn

gemiddelde bevolking 200,6

Mannen 200,6

Vrouwen 0,0

Beklaagden 0,1

Veroordeelden 0,0

Geïnterneerden 200,5

Andere 0,0

Gewoon regime 200,6

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 0,0

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 207,7

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 3,00

Totaal Attachés 1,00

Totaal Administratief 13,00

Totaal Medisch 26,50

Totaal PSD 10,30

Totaal Bewaking/Techniek 177,95

Totaal Erediensten 1,30

Totaal Buiten kader

totaal 233,05

Page 127: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

126

toegankelijk voor alle patiënten van dezelfde sectie. Iedereen

kan zijn problemen bespreken en verschillende thema’s

aankaarten, bij voorkeur over het leven in gemeenschap.

Aan de gemeenschappelijke vergaderingen, ook begeleid

door minstens twee zorgmedewerkers, nemen twee

vertegenwoordigers van de patiënten deel, die tijdens de

vergaderingen met de gebruikers per sectie worden verkozen.

Tijdens deze vergaderingen brengen de deelnemers de

problemen, die aangekaart werden tijdens de vergaderingen

met de gebruikers, per paviljoen samen en werken

oplossingen of voorstellen uit die aan de overlegorganen

worden voorgelegd. De overlegorganen vinden voor ieder

paviljoen om de zes maanden plaats. Zij komen dus vier

keer per jaar samen. De afgevaardigden van de patiënten en

hun zorgmedewerkers maken van deze overlegmomenten

gebruik om problemen te bespreken en om de mogelijke

oplossingen die zij hebben uitgewerkt, af te toetsen. Tot

slot streeft de EDS met deze overlegorganen naar een

participatieve aanpak van de geïnterneerden bij problemen

van algemeen belang.

Opleiding ‘D’amont en aval’

Tijdens het eerste semester van 2010 namen elf

geïnterneerden van de EDS deel aan een voorbereidende

module rond socio-professionele integratie met als titel

‘D’amont en aval’. Die module werd georganiseerd door

de vzw Aide Sociale aux Justiciables (ASJ) uit Luik. Deze

opleiding, erkend door het Waals Gewest, vindt sinds

een aantal jaren plaats in de strafinrichting van Lantin.

René Michel, directeur van de vzw ASJ, en het dynamisch

opleidingsteam van het ASJ hebben heel wat lessen

aangepast aan het specifieke profiel van de geïnterneerden.

Dit gebeurde in nauwe samenwerking met de lokale teams en

de directie.

‘D’amont en aval’ is een opleidingsprogramma gericht op een

betere voorbereiding van de geïnterneerden op hun

reclassering. Deze opleiding wordt vier dagen per week

gegeven gedurende vier maanden en is erkend als een

Organisme de Réinsertion Socioprofessionelle. De Forem

zorgt voor een vergoeding voor de stagiairs.

Het programma van deze opleiding bestaat uit:

> het bijwerken van de kennis van wiskunde en Frans

> een module mondelinge en schriftelijke vaardigheden

> workshops sociale vaardigheden met improvisatie en

toneel als hulpmiddelen

> een opfrissing van het wettelijke kader van de

interneringsmaatregel en een bewustmaking over het

begrip ‘slachtoffer‘

> informaticalessen

> informatiesessies over de sociale wetgeving en het netwerk

> een individuele opvolging van de stagiairs (nadenken

over het reclasseringsproject en ondersteuning bij het

opleidingsproces)

Het resultaat was zeer positief. Het doorzettingsvermogen,

de motivatie van de patiënten en de evolutie van hun gedrag

getuigen van het belang van een dergelijke opvang en de

gunstige gevolgen voor iedereen. De EDS zal ervoor zorgen

dat de groep in de toekomst heterogener wordt en dat er

overleg is met de zorgequipe na de opleiding. De module

wordt vanaf september 2011 voortgezet.

Op 30 juni organiseerde de EDS een slotdiner met de

geïnterneerde stagiairs, het personeel van de opleiding

en van de EDS. Dit was de gelegenheid bij uitstek om de

geïnterneerden in de bloemetjes te zetten en om hen

een getuigschrift en een geschenk van de vzw ASJ te

overhandigen.

Aangepast intern nood- en interventieplan

In 2006 en 2009 vonden in de EDS twee brandoefeningen

plaats. Na afloop werd een debriefing georganiseerd. Naar

aanleiding van die oefeningen besliste de inrichting om de

structuur van het intern noodplan te veranderen. Een interne

werkgroep, die bestaat uit alle beroepsgroepen, ging hiermee

van start in januari 2010 en vergadert driemaandelijks.

Zij maakten een overzicht van de lessen die uit de

oefeningen kunnen worden getrokken, brachten alle

geldende documenten over brandveiligheid in de EDS in

kaart en maakten van het oude interne noodplan een

samenhangende en aangepaste tekst. De werkgroep

besteedde bijzondere aandacht aan de communicatie-

middelen, de precieze rol van elke werknemer in een

noodsituatie, de rol van PCops en de crisiscel, de te kennen

basisideeën en aan de afdeling forensische psychiatrie in

geval van een ramp. Een eerste ontwerp van het nieuwe plan

werd voorgelegd aan de brandweer, de medische sector, de

politie, enz.

Page 128: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

127

FOCUS

Nieuwe werkplaats van de CDRGA

Werken en geestelijke gezondheid

De opening van een werkplaats van de CDRGA in september

2010 geeft werkgelegenheid aan een tiental geïnterneerden.

Zonder twijfel speelt deze werkplaats een belangrijke rol bij

de behandeling van een geïnterneerde met het oog op hun

herstel en reclassering. Iedereen weet dat werk positieve

gevolgen heeft voor de gezondheid van mensen met

psychische problemen die een sociale en economische

uitsluiting tot gevolg hebben. Werken heeft een positief

effect op hun zelfrespect, hun vertrouwen in eigen

capaciteiten en vaardigheden, het onderhouden van hun

persoonlijke en gemeenschappelijke opvattingen en ook op

het besef deel uit te maken van de maatschappij.

Concreet

Een ondernemer met veel ervaring binnen de sector van de

beschutte werkplaatsen bood de EDS een contract aan

waardoor de opening van de werkplaats snel moest

gebeuren. Met de steun van de CDRGA reageerde het

personeel dat op een of andere manier betrokken is bij de

tewerkstelling van geïnterneerden snel op deze buitenkans.

De werknemers die geïnteresseerd waren in deze uitdaging

werkten hun eerste werk op tijd en kwalitatief af. Na dit eerste

‘succes’ volgden de opdrachten elkaar snel op. Het gaat om

simpele taken zoals het sorteren van kleine voorwerpen en

het verpakken, aan elkaar plakken en monteren van kartonnen

displays.

De werknemers van dit atelier vormen een heterogene groep.

Hoewel zij allemaal vrijwilligers zijn, blijkt na een korte

proefperiode dat het werken gevolgen heeft voor hun

lichamelijke toestand en hun cognitieve en relationele

vermogen. Bij de organisatie en de verdeling van de taken

wordt het bandwerk aangepast aan de geïnterneerde en niet

omgekeerd. Zo werken sommigen eerder drie of vier dagen in

plaats van vijf omdat zij snel vermoeid zijn of wegens hun

geestestoestand. Bij anderen wordt de aandacht gevestigd op

de moeilijkheden om handelingen te beginnen of te plannen

of op hun neiging zich te isoleren.

De penitentiair bewakingsassistenten die samenwerken met

de hoofd-technisch assistent organiseren de productiestroom

en beheren de werksfeer. Zij moeten hun

onderwijskwaliteiten aanpassen aan het individu en letten op

stiptheid bij het uitvoeren van het werk.

Op weg naar reclassering

Vandaag is de werkplaats van de CDRGA een kleine ruimte

binnen de EDS waar het goed is om te werken. Het behoud

van het aspect welzijn dat van groot belang is voor het

uitvoeren van een taak en de aanpassing ervan aan het

therapeutisch project binnen de muren, kan er op termijn

voor zorgen dat het werk in een werkplaats, geval per geval,

een plaats krijgt binnen het reclasseringsplan van de

geïnterneerde. Het feit dat het werk in de EDS en in de

beschutte werkplaatsen, erkend door het Waals Gewest,

gelijkaardig is, zou de procedure tot opname binnen deze

laatste categorie moeten vergemakkelijken.

Page 129: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

128

RuiseledeIn 1849 fungeerde het penitentiair landbouwcentrum (PLC)

van Ruiselede als opvangplaats voor landlopers. Sinds 1936 is

het centrum een volwaardige gevangenis voor veroordeelden

die niet vluchtgevaarlijk zijn, in groepsverband kunnen leven,

gerechtigd zijn om in België te verblijven en kunnen werken

in het landbouwcentrum. Met dit open regime kunnen de

gedetineerden, die hier verblijven, zich voorbereiden op hun

terugkeer naar de maatschappij.

Oprichting van een ‘ZEG’-groep

Om het gevangenispersoneel meer inspraak te geven in het

beleid van de gevangenis, richtte het PLC een ‘ZEG’-groep op.

Tijdens de vergaderingen van deze groep zoekt men samen

naar oplossingen voor zaken die minder goed lopen en denkt

men na over mogelijke nieuwe initiatieven. De directie treedt

hierbij op als procesbegeleider en engageert zich om

maximaal rekening te houden met de aangebrachte

suggesties.

Nieuwe opleiding groenteteelt

In september 2010 startte de opleiding groenteteelt voor

gedetineerden. De cursus bestaat uit 120 lesuren gegeven

door een praktijkleerkracht Tuinbouw van het Provinciaal

Centrum voor Volwassenen Onderwijs West-Vlaanderen

(PCVO). Met de steun van de CDRGA kon het PLC het nodige

lesmateriaal aankopen en de deelnemers vergoeden. Tijdens

de wekelijkse lessen, die voornamelijk praktijkgericht zijn,

leren gedetineerden hoe zij groenten moeten zaaien,

onderhouden, oogsten, enz. Deze opleiding geeft

gedetineerden de kans om een certificaat te behalen binnen

de gevangenismuren en sluit bovendien perfect aan bij de

land- en tuinbouwactiviteiten.

Teambuilding via TEAMWORK

Als gevolg van mutaties en de instroom van nieuwe

medewerkers begon de vertrouwde collegialiteit samen met

de open overlegcultuur stilaan te verdwijnen. De nood aan

een gezamenlijke opleiding om de onderlinge betrokkenheid

te verhogen, deed zich steeds vaker voelen. Daarom

organiseerde het PLC in het najaar van 2010 een opleiding

Teamwork. Gedurende een hele dag volgden verschillende

groepen op een afzonderlijke locatie een specifiek

programma vooral gericht op groepsdynamiek. Volgens

bepaalde richtlijnen moesten de deelnemers

ervaringsopdrachten uitvoeren.

Hoewel de opleiding bij velen wat spanning en onzekerheid

voor het onbekende teweegbracht, was de tevredenheid

tijdens, maar vooral nadien, duidelijk zichtbaar. Het

ervaringsgericht leren werd door velen als positief ervaren en

de samenwerkingsopdrachten verlaagden in zekere zin de

drempels tussen collega’s onderling. De eerste kennismaking

deed smaken naar meer en het PLC denkt na over een

vervolgformule.

gemiddelde bevolking 56,3

Mannen 56,3

Vrouwen 0,0

Beklaagden 0,0

Veroordeelden 54,9

Geïnterneerden 0,0

Andere 1,4

Gewoon regime 53,8

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 2,5

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 52,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 1,00

Totaal Attachés 2,00

Totaal Administratief 7,55

Totaal Medisch

Totaal PSD 3,20

Totaal Bewaking/Techniek 39,95

Totaal Erediensten

Totaal Buiten kader

totaal 53,70

Page 130: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

129

Tevredenheidsmeting bij personeel

Gelijktijdig met de tevredenheidsenquête van het DG EPI,

verspreidde het PLC een vragenlijst rond persoonlijk en

professioneel welzijn. Extra aandacht ging uit naar de mening

van het personeel over het gemeenschapsregime, specifieke

pijlers en de projectwerking van het PLC. Vooral de

basiswerking van het PLC werd als zeer positief ervaren. De

directie kreeg bijna de voltallige steun om het regime op

dezelfde wijze verder uit te bouwen. De resultaten van de

tevredenheidsmeting zullen de basis vormen voor een

verdere uitbouw van het personeelsbeleid en

personeelscoaching binnen de inrichting.

Page 131: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

130

FOCUS

Pretherapeutisch project voor seksuele delinquenten

Hoewel het brede publiek nog steeds erg gevoelig reageert

op seksuele misdrijven en daders het liefst levenslang achter

de tralies ziet verdwijnen, blijkt uit ervaring dat bestraffen

alleen niet helpt om de hoge recidivecijfers in zedendelicten

te verminderen. Het samenwerkingsakkoord tussen de FOD

Justitie en de Vlaamse Gemeenschap over de begeleiding en

behandeling van daders van seksueel misbruik concretiseert

de pretherapeutische taak van gevangenissen. In dit kader

werden heel wat argumenten aangehaald om reeds tijdens

de detentiefase te starten met pretherapie bij

zedendelinquenten.

Pretherapie is een voorfase van de echte therapie. Het doel

van dit soort therapie is voornamelijk interesse wekken voor

verdere begeleiding, bepaalde vaste overtuigingen

loswrikken, kennis en inzicht verhogen, aanzetten tot

nadenken en vooral zo snel mogelijk een antwoord bieden op

de ondersteunings- en begeleidingsnood van deze groep

gedetineerden.

In februari 2010 startte in het PLC Ruiselede een

pretherapeutisch project voor seksuele delinquenten: Uitweg.

Dit project is ontstaan in samenwerking met het PC Sint-

Amandus te Beernem, afdeling Forensisch Initiatief voor

Deviante Seksualiteit (FIDES) enerzijds en de psychosociale

dienst van het PLC anderzijds. Concreet gaat het om

wekelijkse groepssessies van twee uur met een vijftal

deelnemers.

In het najaar volgde een evaluatie van de inhoudelijke en

structurele aspecten van het project. Dankzij deze therapie

voelen deelnemers zich beter voorbereid op de eigenlijke

therapie. Na een jaar pretherapie blijkt dat dit een goede

manier is om intakes te organiseren, mensen op te nemen in

de groepen en de deelnemers door te verwijzen naar de

Uitweggroep en naar het therapeutisch programma van het

FIDES in Beernem.

Om het project verder uit te bouwen is het engagement van

de FOD Justitie belangrijk zodat voor deze doelgroep van

daders een forum kan worden gecreëerd om de problemen

zichtbaar te maken en een therapeutisch aanbod uit te

bouwen. Daders van seksuele delicten worden op deze

manier vanuit therapeutische hoek op de eigen

verantwoordelijkheden gewezen.

Page 132: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

131

Saint-HubertIn het detentiecentrum in Saint-Hubert, dat in gebruik

werd genomen in 1972, heerst een open en gedeeltelijk

gemeenschappelijk regime. Op die manier kunnen de

gedetineerden zich voorbereiden op een leven buiten de

gevangenis. De activiteiten van het centrum zijn dan ook

gericht op re-integratie en herstel door de gedetineerden de

kans te bieden om te werken, activiteiten te volgen binnen en

buiten de inrichting, enz.

Samenwerking met het centre fédéral fermé (CFF)

Sinds april 2010 groepeert de site van Saint-Hubert twee

penitentiaire entiteiten die fysiek en administratief gescheiden

zijn: het CFF en het detentiecentrum. De opening van het CFF

was het startsignaal voor een aantal samenwerkingsvormen

die tijdens de voorbereidingsfase van deze nieuwe entiteit

waren uitgedacht. Zo moeten beide centra samenwerken om

de maaltijden te bedelen en de was te doen.

Het gaat niet enkel om een economische samenwerking.

Beide centra liggen vlak naast elkaar maar verschillen op

administratief en cultureel vlak. Om de gemeenschappelijke

doelstellingen te bereiken, is een goede samenwerking nodig.

Zij moeten beschikken over veel creativiteit en goed kunnen

reageren op en zich aanpassen aan onverwachte situaties.

Zij werken ook samen voor de (her)verdeling van de post,

de vuilnisophaling, het beheer van de watervoorraden, de

reactie in geval van stroomonderbreking, de verwarming,

de interne communicatiemiddelen, de infrastructuur voor

brandbestrijding, het sneeuwvrij maken van de toegangen,

enz.

Renovatie van de ziekenboeg

De ziekenboeg van het detentiecentrum was tot op heden

gelegen in een gebouw dat bestaat uit twee slaapzalen van

een twintigtal plaatsen, die vooral bezet worden door oudere

gedetineerden. Dit gebouw wordt na 2010 vervangen omdat

de Regie der Gebouwen hiervoor een aanbesteding tot

renovatie heeft ingediend. Dit betekent het einde van een

verblijf in grote slaapzalen, wat lang kenmerkend was voor de

detentie in Saint-Hubert.

Deze geplande renovatie van het gebouw is het gevolg

van de renovatie van het aangrenzend gebouw waarvan

de werkzaamheden zich reeds in een eindfase bevinden.

Bij de opening zal dit laatste gebouw een capaciteit van 24

plaatsen (hoofdzakelijk ruimtes voor één persoon) hebben

en zal de inrichting uitgerust zijn met een gloednieuwe

ziekenhuisvleugel. Na een enigszins ‘vage’ uitwerking van

de eerste plannen van het gebouw, heeft de inrichting

dankzij de medewerking van de DOGV en de Regie der

Gebouwen bijna een volledige hertekening van de indeling

van de ziekenboeg opgemaakt. Deze beantwoordt zo goed

mogelijk aan de behoeften van het medisch personeel en het

bewakingspersoneel.

gemiddelde bevolking 219,6

Mannen 219,6

Vrouwen 0,0

Beklaagden 1,4

Veroordeelden 217,2

Geïnterneerden 0,0

Andere 1,0

Gewoon regime 219,6

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 0,0

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 235,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 3,00

Totaal Attachés 3,00

Totaal Administratief 14,95

Totaal Medisch 3,30

Totaal PSD 8,20

Totaal Bewaking/Techniek 138,76

Totaal Erediensten 0,40

Totaal Buiten kader

totaal 171,61

Page 133: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

132

Beleid en nieuwe infrastructuur voor brandbestrijding

Het detentiecentrum doet al drie jaar beroep op de

brandweerdiensten van Saint-Hubert om bij brand zo

correct mogelijk te reageren. Dit is moeilijk omwille van

organisatorische redenen en door een tekort aan middelen

voor branddetectie en -bestrijding.

Prioritair was dan een volledige inventaris van de beschikbare

middelen in goede staat, de samenstelling van een

eerste interventieploeg (door een beroep te doen op

personeelsleden die vrijwillig lid zijn van een brandweerkorps)

en nadenken over nieuwe procedures. Zodra dit initiatief van

start ging, volgde snel een coördinatie door drie actoren:

de gevangenis, de brandweer en de Regie der Gebouwen.

Verschillende vergaderingen vonden plaats om een nieuw

gezamenlijk beleid rond branddetectie en -bestrijding uit te

stippelen. 2010 was cruciaal in de evolutie van de beschikbare

middelen door de voltooiing van de werkzaamheden aan de

brandkranen die voortdurend onder druk staan dankzij twee

pompstations. Het gaat over een investering van meer dan

500 000 euro. Toch is deze investering slechts één stap binnen

het proces dat in 2011 zal worden afgerond. Dan zal een

detectiesysteem worden geïnstalleerd in alle gebouwen van

de site van Saint-Hubert.

Productie van hoeveboter

Net als alle producenten van melkproducten voelde de

boerderij van het detentiecentrum de crisis binnen de

melksector. 2010 was een overgangsjaar voor de boerderij,

niet enkel omwille van de herverdeling van de kosten, maar

ook door het ontwerp van een nieuw businessmodel waarin

de bekende activiteiten (verkoop van vee en melk) worden

versterkt, nevenactiviteiten worden ontwikkeld (verkoop van

bomen op stam, per kubieke meter en in zakken) en nieuwe

activiteiten worden ondernomen. Met deze laatste activiteiten

beschikt de inrichting dankzij het omzetten van melk tot

hoeveboter niet alleen over een kwaliteitsproduct, maar het

brengt ook een verdubbeling van de brutowaarde van de

melkproductie met zich mee. De eerste testen zijn alvast

overtuigend, zowel bij de productie als bij de degustatie.

GOLA

GOLA is een nieuw kantoormeubel met ergonomische lijnen

dat sinds 2010 door de schrijnwerkers van Saint-Hubert

wordt gemaakt. Zoals gebruikelijk bij de CDRGA hebben

de schrijnwerkers aan het kantoormeubel de twee eerste

letters van hun naam gegeven. De heren GOdenir en LAmbin

maakten dit esthetisch en goedkoop ontwerp als antwoord

op een vraag van de griffie. Na de plaatsing van GOLA-stoelen

op de griffie, was er veel vraag naar dit kantoormeubel tijdens

de renovatie van de lokalen van de boekhouding. Gelet

op de ruime kleurkeuze en de verschillende soorten MDF-

bekleding zal dit nieuwe model binnenkort met verschillende

afwerkingen in andere inrichtingen terug te vinden zijn.

Page 134: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

133

FOCUS

Samenwerking met de Regie der Gebouwen

De infrastructuur van de site Saint-Hubert werd volledig

gewijzigd. De gebouwen, opgetrokken eind jaren ’60, zouden

aanvankelijk 30 jaar gebruikt worden. Stap voor stap zijn deze

gebouwen vervangen door klassieke ruwbouwconstructies.

De laatste jaren werd de gemiddelde tijdsduur waarmee

werken en renovaties worden uitgevoerd ruimschoots

overschreden, wat een echte samenwerking tussen de

verschillende diensten van de Regie der Gebouwen en de

gevangenis van Saint-Hubert op gang heeft gebracht.

De lijst met werkzaamheden, die aan de gang zijn of

uitgevoerd zijn in 2010, is indrukwekkend. De realisatie van het

CFF was eveneens een enorme oplevering. Maar ook de

volgende werkzaamheden verdienen de nodige aandacht:

een nieuwe portiek, de omheining over de volledige site met

perimeterdetectie, de renovatie van gebouw H2 met een

nieuwe ziekenboeg, de aanbesteding van de renovatie van

gebouw H1, de invoering van een netwerk van brandkranen,

de vervanging van de ramen in blok 6, het geplande

traliewerk en de beveiliging van de toegang tot de

binnenplaats, de brandbeveiliging van blok 6, de installatie

van een glasvezelnetwerk over de volledige site, de

aanbesteding van een nieuw systeem voor interfonie,

geolocatie en bewaking, de vervanging van bepaalde

verwarmingsketels, de planning van een branddetectie-

installatie en de voorafgaande levering van meer dan 200

autonome detectoren, de boring van een put voor het

winnen van drinkbaar water, de versterking van het

elektriciteitsnetwerk van de site, enz.

Deze opleveringen zijn niet enkel indrukwekkend qua

resultaten en infrastructuur, maar zijn eveneens een verrijking

voor de contacten en uitwisselingen tussen ambtenaren van

diverse entiteiten die gaandeweg een gemeenschappelijk

doel moeten bereiken. Naargelang de ontmoetingen

snappen de diverse actoren de eisen en de klachten van de

ander. Deze samenwerking biedt iedereen de mogelijkheid

dezelfde taal te spreken over een inrichting waarvan beide

partners de omvang en de algemene toestand beter kennen

en beheersen. De focus wordt niet zozeer op louter

technische overwegingen gelegd, zodat de Regie der

Gebouwen en de gevangenis een algemeen werkinstrument

met enige toekomstvisie kunnen bedenken. Dat instrument

zal niet langer enkel betrekking hebben op het gebouw, maar

ook op de functie en de bestemming ervan.

Page 135: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

134

CFF Saint-HubertOpening van het CFF

Het Centre fédéral fermé (CFF) in Saint-Hubert is op 2 april

2010 in gebruik genomen. Deze opening is de uitwerking van

de beslissing om langs Franstalige kant meer minderjarigen

te laste te nemen die een als misdrijf omschreven feit

hebben gepleegd en die voorlopig zijn geplaatst door de

jeugdrechter. Om het centrum in gebruik te kunnen nemen,

moest de inrichting voldoende operationeel zijn zodat de

eerste minderjarigen konden worden opgevangen.

Er moest worden nagedacht over alle aspecten, zowel over

organisatie en veiligheid als over infrastructuur, regime,

personeelsbeheer, boekhoudkundig beheer, enz. Daarbij

komt nog dat er door het bijzondere karakter van een

inrichting waarbij ‘Justitie en Hulpverlening aan de Jeugd’ zijn

betrokken, vooral aandacht moest uitgaan naar de uitwerking

van de specifieke juridische bepalingen die gelden in een

dergelijk centrum.

Dankzij de inzet van alle betrokkenen werd die doelstelling

behaald. De werkzaamheden, onder leiding van de Regie der

Gebouwen, duurden een jaar. Op 30 april kwamen de eerste

bewoners toe. Het ging om jongeren overgebracht uit het

GFC van Everberg. De afdeling voor uit handen gegeven

minderjarigen werd op 15 juni 2010 geopend.

Veiligheid en aanpassing van de infrastructuur

De infrastructuur is aangepast aan de opdracht van het

centrum dat is ondergebracht op het terrein van het

detentiecentrum in Saint-Hubert. Twee paviljoenen van deze

open inrichting zijn volledig gerenoveerd en aangepast aan

de specifieke kenmerken van de nieuwe bewoners.

Opmerkelijk is dat in dit centrum maximale veiligheid en

gemeenschapsleven hand in hand gaan. De site is in nauwe

samenwerking met het DG EPI, de DOGV en de Regie der

Gebouwen gereorganiseerd. De belangrijkste uit te voeren

werken waren de aanpassing van de cellen (met vastgemaakt

meubilair en antivandalismeverlichting), de ombouwing van

de gemeenschappelijke ruimten in een leslokaal, keuken en

eerstehulppost, de aanleg van beveiligde sportterreinen

buiten (met concertinadraad of prikkeldraad, beveiligde

ruimten en waterdichte bekleding) en de plaatsing van tralies

voor sommige ramen. Door de plaatsing van

bewakingscamera’s, een ‘public address’-systeem (voor

mededelingen via luidsprekers), het beheer voor het openen

en sluiten van deuren met parlofoon, perimeterdetectie van

de omheining en branddetectie, beschikt het CFF over

hoogtechnologische veiligheidsvoorzieningen.

gemiddelde bevolking 32,7

Mannen 13,5

Vrouwen 0,0

Beklaagden 4,5

Veroordeelden 1,2

Geïnterneerden 0,0

Andere 27,0

Gewoon regime 32,7

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 0,0

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 48,6

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 1,00

Totaal Attachés

Totaal Administratief 3,75

Totaal Medisch

Totaal PSD 0,50

Totaal Bewaking/Techniek 73,85

Totaal Erediensten

Totaal Buiten kader

totaal 79,10

Page 136: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

135

Organisatie van twee detentieregimes

In het centrum worden twee bevolkingscategorieën

onderscheiden:

> 37 plaatsen zijn voorbehouden aan minderjarigen die

een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd en

door de jeugdrechter werden geplaatst. De plaatsing van

deze jongeren moet beantwoorden aan bepaalde

wettelijke criteria, zoals het gebrek aan plaats in de gesloten

instellingen van de Franse Gemeenschap.

> 13 plaatsen zijn beschikbaar voor uit handen gegeven

minderjarigen. De regelgeving over gevangenissen en het

klassieke strafrecht zijn hier van toepassing.

Beide categorieën van minderjarigen hebben geen contact

met elkaar en evenmin met de gedetineerden van het

detentiecentrum. De detentieregimes verschillen naargelang

de categorie van bewoners. De jongeren in de drie

opvoedingsafdelingen vallen op pedagogisch en

psychosociaal vlak en voor de organisatie van het dagelijks

leven, onder het personeel van ‘Aide de la Jeunesse’ van de

Franse Gemeenschap. Het opvoedend, psychosociaal en

onderwijzend personeel houdt zich 14 uur per dag met de

jongeren bezig om de opdrachten te vervullen die zijn

vastgelegd in het pedagogische project van de Franse

Gemeenschap. De jongeren nemen deel aan verschillende

activiteiten zoals individueel schoolwerk, sport en workshops

rond het ontwikkelen van sociale vaardigheden. De

voorbereiding op de zittingen voor de jeugdrechter en de

gevolgen die gegeven moeten worden aan de plaatsing van

de jongeren, behoren ook tot de taken van het

gemeenschapspersoneel. Het federaal personeel is belast met

de orde en de veiligheid, de infrastructuur, de logistiek, de

medische zorgen en het onthaal van de jongere.

De afdeling van de uit handen gegeven jongeren is op een

meer klassieke, penitentiaire wijze georganiseerd, met een

gespecialiseerde begeleiding. Op die manier ontstaan

samenwerkingen en partnerschappen om de begeleiding van

deze speciale categorie van gedetineerden te verbeteren.

Externe diensten, in het bijzonder de dienst ‘Aide aux

Justiciables’ van de Franse Gemeenschap, organiseert tal van

activiteiten zoals pedagogische ondersteuning bij

afstandsonderwijs, bezinningsmodules of sportbegeleiding.

Partnerschap met de Franse Gemeenschap

Een gesloten jeugdcentrum brengt een samenwerking met

de Franse Gemeenschap met zich mee voor het beheer van

de twee specifieke detentieregimes. Een en ander is nader

bepaald in twee samenwerkingsprotocols tussen de

betrokken sectoren.

Dagelijks vinden overlegmomenten plaats met het personeel

van de Franse Gemeenschap. Het directiecomité,

samengesteld uit de federale directie en de pedagogische

directie, komt elke dag samen en tijdens elke ploegwissel

wordt het personeel over beide regimes gebrieft. Over het

algemeen zijn de partners het eens dat de samenwerking

kwaliteitsvol verloopt, niet alleen over het behalen van de

eigen doelstellingen maar evenzeer over de verwezenlijking

van de opdrachten van de andere partner.

Omdat de afdeling van de uit handen gegeven jongeren pas

later is geopend, wordt nog steeds gewerkt aan de

partnerschappen over het beheer van deze categorie

gedetineerden. Zo is onder meer een beroep gedaan op de

dienst voor hulpverlening aan gedetineerden, de sector van

de sociale promotie en het afstandsonderwijs om sociale en

culturele activiteiten alsook opleidingen te ontwikkelen.

Lopende werkzaamheden

Naast de reeds vermelde aanpassingen van de bestaande

infrastructuur, moeten nog een administratief blok, een

portiek en een sportzaal voorzien worden. Die

werkzaamheden zullen ongeveer drie jaar in beslag nemen.

Wanneer deze achter de rug zijn, zal het centrum volledig

klaar zijn. In afwachting daarvan beschikt het centrum over

containers waarin alle administratieve diensten, het portiek,

de vestiaire en de bezoekersruimte zijn ondergebracht.

Page 137: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

136

FOCUS

Samenwerking met het detentiecentrum

Het CFF in Saint-Hubert heeft een oppervlakte van 15 000 m²,

staat los van het detentiecentrum in Saint-Hubert en werkt

dan ook volledig onafhankelijk met een eigen administratie

en ingang. Toch is een goede samenwerking op verschillende

vlakken absoluut noodzakelijk.

Infrastructuur

Het CFF is gelegen op het domein van een open penitentiaire

inrichting, het detentiecentrum. Toch functioneert het CFF op

een volledig verschillende manier en heerst hier een andere

penitentiaire logica dan in het detentiecentrum. De twee

centra bevinden zich vlak naast elkaar en zijn enkel

gescheiden door een omheining. Beide centra werken dan

ook nauw samen voor de bepaling van hun toegangsregels.

Het verkeer op beide domeinen, de parkeermogelijkheden en

een goede bewegwijzering zijn daarvan enkele voorbeelden.

De centra zijn in de Ardennen gelegen en de winter slaat hier

vaak heel hard toe. Het detentiecentrum en het CFF denken

daarom samen na over een verbetering van de processen om

in geval van hevige sneeuwval de sneeuw zo goed en snel

mogelijk te ruimen om de ingang vrij te maken en te houden.

Zij werken hiervoor nauw samen met de dienst BB&L en de

CDRGA.

Maaltijdbedeling en wasserij

Bij het ontwerp van het CFF werd nagedacht over hoe beide

centra kunnen samenwerken voor de bereiding van

maaltijden en de wasserij. Zo staat het detentiecentrum in

voor de bereiding van de maaltijden voor alle bewoners van

het CFF en voor de personeelsleden die dagelijks een warme

of koude maaltijd krijgen, bereid in de keuken van het

detentiecentrum. Reeds bij de opening van het centrum

startten beide partijen een samenwerking op voor het wassen

van het linnen.

Personeel

Aangezien slechts één persoon de leiding van het CFF voor

zich neemt, installeerde de gemeenschappelijke directie van

het detentiecentrum en van het CFF een bewakingsinstallatie.

De diensten van beide centra wisselen hun ervaring, expertise

en good practices met elkaar uit. Er is ook meer

samenwerking op vlak van personeelsopleiding. Zo zullen de

personeelsleden van beide centra samen deelnemen aan

professionele opleidings- en informatiesessies. Hoewel dit

ambitieus samenwerkingsproject heel wat voeten in de aarde

heeft gehad, geeft dit toch veel voldoening.

Page 138: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

137

Sint-GillisSinds 1884 is de stervormige gevangenis van Sint-Gillis

een arresthuis. Toch verblijft hier ook een beperkt aantal

veroordeelden. De gevangenis beschikt ook over een

genees- en heelkundig centrum voor de verzorging van

gedetineerden uit andere gevangenissen.

Renovatie van vleugel B

Vleugel B is een van de vijf vleugels van de gevangenis

die in de jaren 1870 volgens het Ducpétiaux-beginsel

werd gebouwd. Oorspronkelijk was het een vleugel zoals

de andere. Vanaf 1960 werden hier verschillende soorten

gedetineerden ondergebracht, vooral jongeren onder de 18

jaar en gedetineerden veroordeeld tot zware straffen voor

ernstige misdaden zoals doodslag. Deze gedetineerden

werden opgesloten in het kader van het POC-project, het

Penitentiair OriëntatieCentrum. Het POC stond onder leiding

van Dr. De Waele, professor criminologie. De personeelsleden

die hier werkten, werden door het team van de professor

zorgvuldig geselecteerd. De opstand van 7 september

1987, die een derde van de cellen onbewoonbaar maakte,

betekende het einde van het POC-project.

Aan het begin van de jaren 1990 startte de Regie der

Gebouwen met renovatiewerken in verschillende vleugels

van de gevangenis om de hygiëne en de veiligheid te

verbeteren. De gerenoveerde cellen werden aangepast aan

de huidige normen en uitgerust met sanitair, stromend water

en nieuwe ramen. Er vonden ook beveiligingswerken plaats,

zoals de vervanging van de deuren. De gevangenis voorzag

in gemeenschappelijke zalen om opleidingen en activiteiten

te organiseren. De zalen van vleugel B zullen op termijn met

computerverbindingen worden uitgerust.

Tot in 2003 werden in vleugel B gedetineerden

ondergebracht. Na de renovatie van vleugel D verhuisden de

gedetineerden naar deze nieuwe vleugel. In afwachting van

de renovatiewerken werd deze vleugel als werkplaats van de

CDRGA gebruikt. Deze werkplaats biedt werk aan een vijftigtal

gedetineerden.

De renovatiewerkzaamheden gingen in 2009 van start en

worden in de herfst van 2011 beëindigd. In tegenstelling

tot de andere vleugels is het de bedoeling om aan vleugel

B een strafcellencomplex toe te voegen, uitgerust met

dubbele deuren, individuele wandelingen, douches en

advocatenspreekzalen. Op het vlak van veiligheid is de vleugel

uitgerust met een luchtafzuigingssysteem om in geval van

brand de rook af te voeren. De vleugel is voorbehouden

voor de opvang en begeleiding van geïnterneerden met

psychotische problemen en biedt opvang aan 12 personen.

Topdesign uit de gevangenis

Een achttal jaar geleden startte de gevangenis van Sint-Gillis

een samenwerking op met architect en designer Charles

Kaisin. Eén van zijn favoriete thema’s is recycleren. Hij maakt

voorwerpen met een hedendaags design uit gerecycleerde

materialen en gebruikt daarbij structuren zoals honingraat.

Kaisin geeft les aan het Saint-Luc, Institut Supérieur

d’Architecture in Brussel en is sinds 2010 zowel art director

voor Val Saint-Lambert als voor BEE®.

gemiddelde bevolking 616,8

Mannen 616,8

Vrouwen 0,0

Beklaagden 344,6

Veroordeelden 268,9

Geïnterneerden 2,0

Andere 1,4

Gewoon regime 610,0

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,2

Beperkte detentie 6,7

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 502,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 5,00

Totaal Attachés 3,00

Totaal Administratief 32,55

Totaal Medisch 17,45

Totaal PSD 15,55

Totaal Bewaking/Techniek 324,15

Totaal Erediensten 3,80

Totaal Buiten kader

totaal 401,50

Page 139: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

138

Voor de Expo ‘Interieur 2010’ creëerde hij de BEE®huahua, een

grote hond. De afmetingen en de honingraatstructuur

waaruit duizenden kartonnen pixels zijn opgebouwd, maken

dit kunstwerk uniek. Gedetineerden uit de gevangenis van

Sint-Gillis werkten mee aan de creatie van deze BEE®huahua

en zetten de verschillende elementen in elkaar. Dit was een

unieke ervaring voor heel wat gedetineerden. De symboliek

van een steentje te kunnen bijdragen aan een mooi groot

geheel, zette de deelnemers aan tot nadenken over hun rol in

de maatschappij.

Ter gelegenheid van de ‘Interieur Biënnale’ in Kortrijk, werd de

reusachtige hond omgevormd tot BEE®poufs, genummerd en

gesigneerd door Charles Kaisin. De medewerking van

gedetineerden aan de poufs werd tijdens het event in de verf

gezet.

Na het succes van dit kunstproject besteedde dezelfde

Brusselse topdesigner in oktober 2010 de productie van zijn

eigenzinnig meubilair uit aan de gevangenis. Een van zijn

bekendste stukken, de ‘Hairy Chair’, is gemaakt door de

gedetineerden. Deze ‘Hairy Chair’ is een oude stoel waarop

lamellen van oude tijdschriften uit een papierversnipperaar,

met houtlijm gekleefd zijn. Het project was zo uniek dat het

de aandacht van de media trok. TV Brussel maakte een

reportage met als titel: ‘Gevangenen maken stoelen voor

topdesigner Kaisin’. Het werk in het atelier van de gevangenis

en het belang van tewerkstelling voor gedetineerden tijdens

hun detentie kwamen hiermee in de schijnwerpers.

Hoewel kunst meestal een van de laatste zorgen lijkt te zijn

van gedetineerden, leren deze projecten dat deze niet zo

evidente combinatie voor hen van grote betekenis kan zijn en

op een originele manier bijdraagt tot een zinvolle

detentieperiode en de voorbereiding van de re-integratie in

de maatschappij.

Koken achter tralies

Eind 2010 kregen tien cursisten in de gevangenis van

Sint-Gillis hun attest voor de beroepsopleiding ‘Basiskeuken’.

Het was de eerste keer dat de gevangenis samen met de

Vlaamse Gemeenschap een keukenopleiding in het

Nederlands aanbood.

De gevangenis, de Vlaamse Gemeenschap en haar

onderwijspartner Brucovo sloegen de handen in elkaar

met het Brusselse Centrum voor Volwassenenonderwijs

Elishout Coovi voor de organisatie van een keukenopleiding.

Een groep van tien gemotiveerde deelnemers en

een ervaren leerkracht gaven gedurende vijf weken

het beste van zichzelf in de keuken van Sint-Gillis.

De module ‘Basiskeuken’ bracht de cursisten de

basisbeginselen van de grootkeuken bij. Gedetineerden

stelden menu’s samen en leerden kooktechnieken.

De inrichting koos voor een module op maat. Gedetineerden

die vaak voor een korte periode in Sint-Gillis verblijven,

hebben op die manier een attest op zak om elders, binnen of

buiten de muren, verder mee aan de slag te gaan. De module

‘Basiskeuken’ is de start van een traject dat uiteindelijk kan

resulteren in een diploma ‘Hulpkok’ om een job in de horeca

te vinden. Ondertussen vonden enkele deelnemers al werk in

de personeelskeuken van de gevangenis.

De CDRGA bood financiële steun aan het project. Cursisten

die de lessen nauwgezet volgen, krijgen een klein bedrag

uitbetaald, samen met een extra vergoeding bij deelname

aan alle lessen en het behalen van het eindattest.

Verder zorgde de opleiding voor heel wat persbelangstelling

toen de Vlaamse en Brusselse Onderwijsministers het project

kwamen bezoeken in het kader van hun subsidieopdracht

vanuit de Vlaamse regering en de Vlaamse Gemeenschaps-

commissie in de Brusselse gevangenissen. Een reportage in de

Brusselse media bracht de opleiding voor gedetineerden in

Sint-Gillis op een positieve manier in beeld en gaf enkele

gedetineerden die bouwen aan hun toekomst een stem.

Inzetten op beroepsopleiding was voor alle betrokken

partners, niet in het minst voor de gedetineerden zelf, een

echte meerwaarde in de gevangenis van Sint-Gillis. De

woorden van een van de cursisten tijdens de proclamatie van

het project vatten alles mooi samen: “Ik kijk geweldig uit naar

het vervolg”.

Page 140: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

139

FOCUS

Archiefbeheer

Een zorg voor veel penitentiaire inrichtingen is de grote

hoeveelheid dossiers. De steeds stijgende stapel papier

brengt enorme uitdagingen op het vlak van veiligheid, ruimte

en ordening met zich mee.

Jarenlang bewaarde de gevangenis van Sint-Gillis haar

duizenden dossiers in de kelders onder de vleugels. Ook

enkele antropologische dossiers uit andere Nederlandstalige

gevangenissen werden daar tot voor enkele jaren

gecentraliseerd in het kader van wetenschappelijk onderzoek.

Toen dit onderzoek werd stopgezet, had de centralisatie geen

meerwaarde meer. Bovendien hadden de slechte

omstandigheden waarin de dossiers worden bewaard tot

gevolg dat sommige archiefbestanden in zo’n slechte staat

waren dat van permanente bewaring geen sprake meer kon

zijn. Hierdoor en als gevolg van een groeiend plaatsgebrek

zag de inrichting zich genoodzaakt om in 2010 te zoeken naar

een duurzame oplossing voor het archiveringsprobleem. In

samenwerking met de regionale directie en de dienst Milieu

en Duurzame Ontwikkeling werkte zij een lokaal project uit,

bestaande uit twee fasen.

De eerste fase bestond uit een grootschalige, tweedaagse

interventie in juli 2010. Een ploeg archivarissen van het

Algemeen Rijksarchief, een groep vrijwilligers van de

technische dienst van de gevangenis en tal van

gedetineerden werkten een weekend lang aan een selectie

van grote hoeveelheden historische, aangetaste of te

vernietigen dossiers. Stukken die besmet waren met

schimmels zijn in quarantaine geplaatst en later ontsmet. De

waardevolle antropologische dossiers die nog in goede staat

verkeerden, zijn overgebracht naar het Algemeen Rijksarchief.

In de kelder bevond zich ook een sterk bevuilde bibliotheek

met literatuur van penologische, criminologische, juridische

en psychiatrische inhoud. Ook hier moest worden

geselecteerd. Wat overbleef, werd grondig gereinigd, ontstoft

en klaargezet voor overdracht naar het Rijksarchief.

In de tweede fase zocht de gevangenis naar een geschikte

ruimte die op lange termijn dienst kan doen als archiefruimte,

rekening houdend met de vochtigheidsgraad, de

temperatuur, de stofontwikkeling en het licht. Daarnaast zocht

de gevangenis naar een optimaal basisinstrument voor een

goed archiefbeheer. Alle dossiers werden gereinigd of stofvrij

gemaakt, gesorteerd, ingepakt en nadien geïnformatiseerd,

chronologisch opgelijst en geklasseerd. Het is de bedoeling

om het archief toegankelijker te maken en gemakkelijker te

kunnen overgaan tot periodieke vernietigingen. Op die

manier sparen zij verdere archiefruimte uit, kunnen zij stukken

gemakkelijker terugvinden en zullen belangrijke documenten

minder snel verloren gaan.

Page 141: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

140

TongerenHet gesloten federaal centrum (GFC) in Tongeren doet sinds

november 2009 dienst als een centrum voor minderjarigen

die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd.

Opleiding communicatie en conflicthantering met jongeren

enkele reacties na afloop van deze opleiding:

“Gedurende de drie dagen in het GFC Tongeren vielen mij binnen

de groep enkele zaken op. Enerzijds was er een grote gedrevenheid

om de zaken goed te doen, een grote groepsgeest en

ondersteunende attitude naar elkaar, een groep die ruimte gaf om

kritische zaken aan bod te laten komen (ook van zichzelf).

Anderzijds merkte ik een groep mensen die sterk overtuigd was

van hun eigen visie en handelen, maar tezelfdertijd zich de vraag

stelde: ‘Zijn we wel goed bezig?’. Tijdens de driedaagse stonden wij

stil bij de eigen persoonlijke stijl als PBA. Sommige PBA’s hadden

een uitgesproken mening over ‘hoe het zou moeten zijn’. Door in

dialoog te gaan en hen via beeldmateriaal en casussen aan het

werk te zetten, merkte ik dat sommigen meer zicht kregen op hun

eigen handelen.”

G. Taghon, lesgever

“In deze cursus stond het bieden van structuur centraal. De

oorzaken van jeugddelinquentie werden uitgespit en toegelicht,

zowel mondeling als aan de hand van verhelderende

videofragmenten. Probleemsituaties in de vroege jeugd van de

delinquent werden geduid en als bewakingspersoneel kregen wij

vooral de boodschap mee om eenvormig en correct te werken. Het

dagprogramma binnen de jeugdgevangenis zou een bondig

maar vooral repetitief karakter moeten hebben. Deze

jongvolwassenen hebben immers vooral behoefte aan regelmaat

en positieve input.”

F. Jamees, penitentiair assistent

“Het fijne aan de opleiding was dat er veel interactie was tussen de

collega’s en de lesgever. Wat ik geleerd heb, is dat er een constante

moet zijn in je doen en laten. Wat vandaag zwart is, is morgen ook

zwart en niet wit. Zeker omdat wij met een specifiek doelpubliek

zitten, is dat zeer belangrijk. In het begin kan je als PBA ook beter

wat strenger zijn zodat je daarna de ‘touwtjes’ wat kan lossen in

plaats van omgekeerd. Zoniet moet je nadien altijd weer de strijd

aangaan. ‘Consequent, direct en correct’ waren vaak de woorden

van de lesgever. Het was een zeer aangename opleiding die ik

zeker zou aanraden om aan iedereen te geven in de basisopleiding

voor PBA’s.”

K. Onkelinx, penitentiair bewakingsassistent

Sport voor jongvolwassen gedetineerden

Op een jaar tijd ontwikkelde het GFC een sportaanbod dat

bestaat uit fitness en sportactiviteiten op de wandeling. Elke

gedetineerde kan wekelijks tot zeven uur sporten.

De fitnessruimte werd grondig aangepast en uitgebreid met

krachttoestellen. Twee derde van de jongeren maken hiervan

gemiddeld twee uur per week gebruik. Het GFC werkt met

vaste groepen van maximum vier personen per blok

waardoor alles op een veilige manier kan verlopen. De

gedetineerden kunnen hier hun energie kwijt en geven zelf

aan hun frustraties soms vanzelf verdwijnen na een uurtje

sport.

gemiddelde bevolking 13,5

Mannen 13,5

Vrouwen 0,0

Beklaagden 3,4

Veroordeelden 6,4

Geïnterneerden 0,0

Andere 3,7

Gewoon regime 13,5

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 0,0

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 23,4

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 1,00

Totaal Attachés 1,00

Totaal Administratief 5,35

Totaal Medisch

Totaal PSD 2,00

Totaal Bewaking/Techniek 51,95

Totaal Erediensten

Totaal Buiten kader

totaal 61,30

Page 142: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

141

Vanaf juli 2010 biedt het GFC in Tongeren ook buiten op de

wandeling een ruim sportaanbod. Voor deze activiteiten

moeten gedetineerden zich vooraf inschrijven. Tijdens de

sportmomenten hebben zich nog geen incidenten

voorgedaan. De jongeren kunnen zich beheersen en luisteren

naar de sportleerkracht. In dat opzicht vormt dit sportaanbod

een belangrijk onderdeel van het sociale vaardigheids-

programma van het GFC. De uitdaging voor de toekomst is

om nog meer variatie in het aanbod te brengen, dit af te

stemmen op de tewerkstellings- en onderwijsmomenten en

buitenploegen hierbij te betrekken.

SOVO: Training sociale vorming

SOVO staat voor ‘Sociale Vorming’. De nadruk ligt hierbij op

sociale vaardigheden en maatschappelijke en persoonlijke

thema’s, zoals communicatie, relaties, seksualiteit, positie in

een groep, geweld, enz. Het doelpubliek bestaat uit jongeren

die tijdens hun adolescentie in het instellings- en

gevangeniswezen terechtgekomen zijn. Deze jongeren

hebben zich niet ten volle kunnen ontwikkelen op

maatschappelijk en persoonlijk vlak. SOVO wil hen leren op

een gepaste manier hun mening te formuleren, van

gedachten te wisselen en rekening te houden met anderen.

Via deze vorming krijgen gedetineerden de kans het

groepsgebeuren te ervaren en tegelijk een sociaal rolmodel

voor te houden. Dankzij het beroepsgeheim voelen zij zich

veilig en kunnen zij ongedwongen spreken. Elke gedetineerde

kan wekelijks aan een sessie deelnemen.

Naast sessies over een bepaald thema, waarbij gewerkt wordt

volgens diverse methodieken zoals educatieve spelen en

beeldmateriaal, worden ook sessies met

samenwerkingsopdrachten gegeven. Daarin krijgen de

jongeren de opdracht om samen een activiteit tot een goed

einde te brengen.

enkele reacties van de lesgevers:

“Wij stellen vast dat een vast publiek en de meerderheid van de

gedetineerden de sessies blijft volgen. Zij reageren op een meer

sociaal aangepaste manier. Wij zien ook dat dit groepsgebeuren

en het ‘groepsgeheim’ voor hen een oase van rust en veiligheid

creëert. Zij kunnen van gedachten wisselen zonder veroordeeld te

worden, maar er wordt toch een sociaal aangepast model

voorgehouden. Zeker in deze populatie waar vaak banden met

anderen gesmeed werden voor het plegen van feiten, maar zelden

‘affectieve’ banden, is het belangrijk dat zij op een positieve manier

in relatie tot anderen leren treden. Op deze manier trachten wij

een aantal leermomenten uit de samenleving die zich binnen de

muren niet spontaan aandienen, binnen de gevangenismuren te

creëren.”

C. Blanckaert en J. Vaelen, Maatschappelijk assistent en

Psychologe Vlaams Team.

Page 143: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

142

FOCUS

Opstart van het GFC Tongeren

Het GFC in Tongeren, gehuisvest in de oudste en kleinste

gevangenis van het land, werd met het KB van 12 november

2009 officieel opgericht. Na de sluiting als arresthuis in 2005

en tot 2008 dienst te hebben gedaan als gevangenismuseum,

werd de allereerste Belgische celgevangenis door toenmalig

Minister van Justitie Vandeurzen immers herbestemd als

federale instelling voor jongeren. Hierdoor kwam een

tegemoetkoming aan het tekort aan opvangmogelijkheden

voor minderjarige delinquenten en aan de wet die bepaalt dat

uit handen gegeven jongeren in een aparte inrichting moeten

verblijven. Vanaf maart 2009 kreeg de infrastructuur een

grondige renovatie, in september 2009 kwamen de eerste

personeelsleden ter plaatse en op 23 november 2009 werd de

eerste jongere overgebracht.

Infrastructuur en populatie

In de loop van 2010 werd op allerlei vlakken heel wat werk

verricht. Na twee ontsnappingen in de loop van februari

vonden, naast nog lopende infrastructurele aanpassingen en

projecten, bijkomende beveiligingswerken plaats. Procedures

en regime werden uitgewerkt en afgestemd op de populatie

van het GFC, bestaande uit zowel minderjarige jongeren

onder jeugdbeschermingsmaatregel als (vaak inmiddels al

meerderjarige) jongeren die door de jeugdrechter werden uit

handen gegeven. Werken in het GFC Tongeren in 2010 was

werken met twee populaties in één: minderjarigen versus

meerderjarigen, beklaagden versus veroordeelden,

verschijnend voor de jeugdrechter versus verschijnend voor

de raadkamer of strafrechter, kinderrechten versus rechten uit

de basiswet, jongeren versus gedetineerden, enz. Voor de

meeste personeelsleden betekent dit ‘werken in kwadraat’

zoals het organiseren van dubbele wandelingen, dubbele

sessies fitness, dubbele lessen, dubbele bibliotheek-

momenten, enz.

Kernopdracht en regime

Het GFC Tongeren biedt plaats aan jongeren die enerzijds niet

langer door de jeugdrechter beschermd worden en door de

strafrechter zijn veroordeeld, maar anderzijds niet samen met

andere gedetineerden in eenzelfde inrichting voor

volwassenen mogen verblijven. Om de specifieke en dubbele

opdracht van het centrum op een zinvolle manier in te vullen,

volgde een zoektocht naar een maatschappelijke

meerwaarde en een verantwoorde benadering van ‘uit

handen gegeven’ jeugddelinquenten die overeenkomstig het

vonnis van de jeugdrechter niet langer pedagogisch mag of

kan zijn. Het werd een zoektocht in samenwerking met het

Agentschap Jongerenwelzijn van de Vlaamse Gemeenschap

met een opvoedkundige opdracht.

Doorheen deze zoektocht tekenden zich stilaan vier grote

lijnen af waarlangs de detentie in het GFC verloopt:

> een intensieve begeleiding en (pre)therapeutische

behandeling van diegenen waarvoor dit aangewezen is of

die er zelf om vragen, door het eigen Vlaamse zorgteam en

externen

> een (vaak grote) schoolse achterstand inhalen door het

aanbieden van onderwijs op maat van jongvolwassenen,

met interne en externe leerkrachten

> halftijdse tewerkstelling met een gelijke verdeling van

de beschikbare arbeid en een stimulans om aan andere

activiteiten deel te nemen

> een voldoende intensief recreatief aanbod

Verwachtingen naar personeel

Na het eerste werkjaar zijn de belangrijkste fundamenten

gelegd en bleek dat de kleinschaligheid van de inrichting met

haar beperkte groep personeelsleden en gedetineerden een

grote meerwaarde heeft. Hierdoor worden deze jongeren

echt gezien en kan kort op de bal worden gespeeld. Een

duidelijke structuur kwam tot stand die naast het bestaande

aanbod en de noodzakelijke begrenzing ook een

voorspelbaarheid biedt waaruit jongvolwassenen met een

problematisch(er) profiel een zeker voordeel halen. Dit kan

enkel via eenduidig en consequent handelen waarbij zowel

het individuele belang van de jonge gedetineerde als dat van

de samenleving voorop staat. Dit vraagt om gemotiveerde

medewerkers met veel zelfvertrouwen, inzicht in de

doelgroep en een grote dosis communicatieve vaardigheden.

Page 144: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

143

TournaiDe gevangenis van Doornik werd in 1868 in gebruik

genomen en heeft een klassieke stervorm. Zij herbergt zowel

beklaagden als veroordeelden.

Werken in vleugel C

De gevangenis startte in januari met de werken aan het

einde van vleugel C. De oude cellen zullen uiteindelijk

worden ingericht als cellen voor beperkte detentie. De

voormalige opslagplaatsen zullen plaats maken voor

een opleidingscomplex met nieuwe leslokalen en een

bibliotheekzaal. Op termijn zal voor elke opleiding een

speciaal daartoe ingericht leslokaal beschikbaar zijn, met

panelen voor de lessen elektriciteit, een oven voor de cursus

pottenbakken, enz. Er zullen ook sanitaire installaties worden

geplaatst. Dankzij deze renovatie vinden alle opleidingen in

dezelfde afdeling plaats, waardoor de bewegingen van de

gedetineerden makkelijker worden beheerd. De gevangenis

voerde werken uit om de veiligheid op de werf te verzekeren

en de lessen te laten doorgaan.

Slamworkshop en diploma-uitreiking

Sinds 2008 organiseren de ‘Ecrivains publics de Wallonie

picarde’ twee keer per maand een schrijfworkshop voor de

gedetineerden in de gevangenis van Doornik en bieden hen

de ruimte om zich vrij uit te drukken. Sinds september 2009

zijn zij op vraag van de directie de drijvende kracht achter de

slampoëzieworkshops geworden.

Doornik

Tijdens elke sessie zitten vijf tot tien gedetineerden rond de

tafel en nemen actief deel aan de workshop. Zij luisteren naar

muziek van bekende slammers, kiezen samen de thema’s,

lezen korte gedichten tussen het schrijfadvies door en krijgen

stijloefeningen en schrijfopdrachten voorgeschoteld. Aan het

einde van de workshop delen zij hun ervaringen met elkaar.

Zij lezen a capella of met achtergrondmuziek hun teksten

voor om podiumgevoel te krijgen. Voor de slammer aan zijn

tekst begint, zegt hij steeds de woorden: “Un poème dit...”, dat

de anderen samen aanvullen met “un verre offert!”.

Alle thema’s komen aan bod, van de emotioneel zwaarste tot

de luchtigste onderwerpen. De deelnemers kunnen hun hart

luchten, spijt betuigen, hun woede uiten, maar kunnen ook

hartstochtelijke liefde, tederheid of ongebreidelde humor in

hun teksten leggen. Van censuur is geen sprake. Hier geldt

vrijheid van meningsuiting. De gedetineerden, volwassen

mannen van alle leeftijden en uiteenlopende herkomst, gaan

respectvol en vriendelijk met elkaar om in het gezelschap van

twee animatrices die de workshop in goede banen leiden.

Bij sterke emoties of grappige momenten vergeet een mens

vaak dat hij tussen de muren van de gevangenis zit. Van de

teksten die in de loop van het voorbije jaar zijn geschreven,

is een bloemlezing samengesteld en in de bibliotheek ter

beschikking gesteld van de gedetineerden.

De deelnemers kregen tijdens de workshops zin om voor

een publiek op te treden. De uitreiking van de ADEPPI-

diploma’s in juni was daartoe de gelegenheid bij uitstek.

Een week na de generale repetitie vond het concert plaats

voor een ongewoon publiek: andere gedetineerden,

bewakingspersoneel, leerkrachten, animatoren en de

gevangenisdirectie. Plankenkoorts, hevige emoties

gemiddelde bevolking 200,7

Mannen 200,7

Vrouwen 0,0

Beklaagden 55,7

Veroordeelden 143,6

Geïnterneerden 0,0

Andere 1,4

Gewoon regime 200,4

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 0,2

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 183,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 2,00

Totaal Attachés 3,00

Totaal Administratief 18,35

Totaal Medisch 1,95

Totaal PSD 6,45

Totaal Bewaking/Techniek 147,20

Totaal Erediensten 0,50

Totaal Buiten kader

totaal 179,45

Page 145: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

144

en gedeelde vreugde waren duidelijk zichtbaar. De

gedetineerden zeiden blij te zijn dat zij tijdens een concert

een greep uit het leven, met gewichtige onderwerpen en

wissewasjes, konden brengen in ruil voor een daverend

applaus.

De slamworkshop biedt de gedetineerden de kans om op

een andere manier gezien te worden. Het is een weg naar

zelfbewustwording door hun zelfbeeld bij te stellen, een

leidraad en een ferme duw in de richting van re-integratie en

niet te vergeten: het gevoel dat zij bestaan.

Page 146: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

145

FOCUS

Progressief regime

De heropening van vleugel B was het moment om het regime

in de drie vleugels van de gevangenis van Doornik te herzien

en de filosofie van de basiswet beter na te streven. Zo kan een

gedetineerde zijn detentie op een constructievere wijze in

handen nemen. Elke veroordeelde begint zijn detentie in een

klassieke gesloten afdeling en evolueert naar een open of

halfopen regime.

Het klassieke celregime is momenteel beperkt tot vleugel C

waarin de beklaagden, de pas aangekomen veroordeelden en

enkele zeer moeilijke veroordeelden zijn ondergebracht.

De gedetineerden worden bij hun aankomst in vleugel C

onderworpen aan een observatiefase. Tijdens die periode

kunnen de PBA’s informatie verzamelen over de

gedetineerden en hun gedrag. Op grond van die informatie

kan de PBA ploegchef zich tot de penitentiair assistenten en

de directie richten voor een gemotiveerde vraag tot

overplaatsing van een veroordeelde. De veroordeelde zet zijn

traject vervolgens voort in vleugel B of vleugel A waar andere

regimes gelden.

In vleugel A zitten veroordeelden die logistieke taken

uitvoeren zoals karweien in de keuken, de vestiaire,

onderhoudstaken, enz. Zij vallen onder een open regime

waardoor zij steeds toegang hebben tot het sanitaire

gedeelte. Dit regime is niet alleen ingevoerd omdat de

directie de regimes van de verschillende vleugels wou

personaliseren, maar ook om de gebrekkige infrastructuur van

het sanitair en de douches in het gebouw te herstellen.

Door in vleugel B verschillende verdiepingen te maken, is een

echt progressief regime tot stand kunnen komen met een

uitgebreid aanbod aan vrijetijdsactiviteiten. Stoelen, tafels,

gezelschapsspelen, groepsspelen zoals tafeltennis of

tafelvoetbal, enz. zijn hiervoor ter beschikking gesteld. Met

hulp van de CDRGA kon de inrichting investeren in het nodige

materiaal.

In de eerste afdeling van vleugel B geldt het klassieke

celregime en begint een tweede observatiefase zodat kan

worden geëvalueerd of de veroordeelde geschikt is voor een

soepeler regime. In de tweede afdeling is het regime al

flexibeler. Sinds december 2010 is een halfopen regime

ingevoerd zodat op een afdeling met gesloten deuren tussen

18u00 en 19u30 activiteiten op de sectie kunnen doorgaan en

gedetineerden kunnen gebruik maken van de telefoon aan

voordeligere tarieven. In de derde afdeling komt sinds april

2010 bovenop het halfopen regime de mogelijkheid om de

cel open te houden van 16u00 tot 19u30. De veroordeelden

kunnen telefoneren en regelmatig contact houden met hun

familieleden, maar ook een douche nemen tijdens de

activiteiten zonder een beroep te moeten doen op een

personeelslid. Het regime in de derde afdeling betekent dat

de veroordeelden vrij kunnen bewegen op de afdeling en

samen met hun medegedetineerden kunnen eten.

Deze verschillende regimes worden voortdurend geëvalueerd

in overleg met het personeel. Dit soort van regime zorgt voor

een zekere kalmte binnen de gevangenis. Door de observaties

in de open afdeling kunnen de directeurs zich een beeld

vormen van de veroordeelden en in sommige gevallen

overgaan tot een mogelijke overplaatsing naar een open

omgeving.

Door dit progressieve regime worden overplaatsingen zeer

belangrijk, hetgeen ook in het bijzonder geldt voor de

motivatie van de verzoeken tot overplaatsing van de

gedetineerden zelf of van de PBA’s ploegchef. Dit systeem

stimuleert de verantwoordelijkheid van de personeelsleden

en betrekt hen meer bij het gevangenisleven. Aangezien het

gedrag van de veroordeelden voortdurend wordt

geobserveerd, zijn zij zich ervan bewust dat zij in bepaalde

gevallen (bijvoorbeeld wegens een disciplinaire overtreding)

kunnen worden uitgesloten van activiteiten of naar een

gesloten afdeling moeten terugkeren.

De gedetineerden konden nog niet deelnemen aan zinvolle

activiteiten. Nochtans moet het activiteitenaanbod op termijn

groeien en op een meer structurele wijze georganiseerd

worden (bijvoorbeeld een thema-avond). De komende

maanden krijgt de directie immers te maken met een nieuwe

uitdaging. Omdat de werkplaatsen voor minstens twee jaar

gesloten zijn wegens verbouwingen, is het belangrijk de

gedetineerden nuttig te kunnen bezighouden. De duur van

de werkzaamheden zal de inrichting gebruiken om een

voldoende en aangepast werkaanbod te creëren wat de

re-integratie van gedetineerden in het arbeidsleven kan

vergemakkelijken.

Page 147: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

146

TurnhoutDe gevangenis van Turnhout werd gebouwd in 1908

en bestaat uit drie vleugels. In één vleugel worden

geïnterneerden met een psychotische problematiek

opgenomen en begeleid. In de andere vleugels verblijven

beklaagden en veroordeelden.

Werkbladen op cel

Om de tafelruimte op cel te vergroten, ontwikkelde de

gevangenis van Turnhout een project waarbij in alle cellen

een werkblad werd geplaatst tegen een celwand ter

vervanging van de klassieke tafels. Gedetineerden hebben

daardoor meer opbergruimte en voldoende plaats om te eten

op hun cel.

Vernieuwing van de fitnessruimte

De fitnesszaal is binnen de Belgische gevangenismuren een

populaire plaats. Het veelvuldig en intensief gebruik van de

toestellen en de toenemende gedetineerdenbevolking

zorgen voor een snelle slijtage. Dankzij financiële

ondersteuning van de CDRGA kon de inrichting in 2010 haar

materiaal vervangen en nieuwe toestellen aankopen.

Betere dienstverlening voor advocaten

Als arresthuis met ongeveer 40 procent beklaagden, is de

gevangenis van Turnhout een belangrijke werkplek voor

advocaten. De directie wilde de dienstverlening naar

advocaten toe verbeteren door meer klantgericht te werken.

Het project verloopt in verschillende fasen. Na een

voorbereidend gesprek met de stafhouder van de balie werd

een vragenlijst opgemaakt die de stafhouder zal verspreiden.

De eerste actiepunten op basis van de output zullen bekend

zijn tegen begin 2011.

TV op cel via centrale aansturing

Waar gedetineerden voordien de keuze hadden tussen het

huren of aankopen van een televisietoestel, besliste de

directie in het voorjaar van 2010 om alle cellen standaard uit

te rusten met een flatscreen televisie. Deze is vast gemonteerd

aan de celmuur. Een gratis basispakket van vier kanalen (VRT,

RTBF, BBC en een infokanaal van de gevangenis) zit hierbij

inbegrepen. Wie meer kanalen wenst te consulteren, betaalt

een wekelijkse bijdrage en ontvangt wat standaard via

digitale televisie en prime beschikbaar is.

gemiddelde bevolking 174,1

Mannen 174,1

Vrouwen 0,0

Beklaagden 71,8

Veroordeelden 31,6

Geïnterneerden 68,1

Andere 2,6

Gewoon regime 174,1

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 0,0

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 152,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 3,00

Totaal Attachés 0,00

Totaal Administratief 11,80

Totaal Medisch 11,95

Totaal PSD 4,25

Totaal Bewaking/Techniek 102,10

Totaal Erediensten 1,00

Totaal Buiten kader

totaal 134,10

Page 148: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

147

FOCUS

Hygiëneproject voor geïnterneerden

De gevangenis van Turnhout hecht veel belang aan de

hygiëne binnen haar muren. Een aantal geïnterneerden

scoren laag qua zelfredzaamheid, persoonlijke hygiëne en

ondervinden moeilijkheden om hun cel te onderhouden. Het

project heeft als doel om deze specifieke groep, mits

begeleiding en ondersteuning van het zorgteam, actief te

betrekken bij het elementaire onderhoud van de cel en hen

op die manier een zinvolle activiteit te laten uitvoeren. Een

intensieve samenwerking tussen het bewakingspersoneel en

het zorgteam is hierbij heel belangrijk. De leden van het

zorgteam gaan na of er achter het hygiëneprobleem een

psychische oorzaak schuilt of eerder een gebrek aan

motivatie. Hierna stellen zij een actieplan op en volgt een

individuele begeleiding van de geïnterneerde. Ook het

bewakingspersoneel geeft de nodige ondersteuning.

Ondanks de inspanningen van het personeel bleken niet alle

geïnterneerden geïnteresseerd in of mentaal in staat voor

deze aanpak. Bovendien is het veiligheidsrisico in bepaalde

gevallen te groot om geïnterneerden op een doeltreffende

wijze te begeleiden op vlak van hygiëne. Om deze redenen

voegde de inrichting een nieuwe functie aan het werkaanbod

toe, namelijk de ‘celpoetser’. In het bijzijn van een PBA voert

deze persoon bepaalde onderhoudstaken uit, speciaal voor

deze groep geïnterneerden. Om te voorkomen dat

geïnterneerden die wel in staat zijn om hun cel te

onderhouden gaan misbruik maken van de celpoetser, kan hij

enkel in actie komen op vraag van het personeel en dit na

onderling overleg tussen het bewakingspersoneel en het

zorgteam. Personeelsleden ervaren dit project alvast als een

stap in de goede richting.

Page 149: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

148

VerviersSinds 1895 doet de gevangenis van Verviers dienst als arrest-

en strafhuis. Zij is gebouwd volgens het Ducpétiaux-model en

heeft een Y-vorm.

Relaties met gerechtelijke overheden

Tot in 2009 heerste tussen de gevangenis en de gerechtelijke

overheden een wederzijds gevoel van wantrouwen. Omdat

de gevangenisdirectie dit gevoel wilde wegwerken, maakte zij

in 2009 werk van een beter contact met het parket van de

procureur des Konings en de federale en lokale

politiediensten, die bevoorrechte gesprekspartners zijn. Naar

aanleiding van een smokkelincident binnen de

gevangenismuren maakte de inrichting de gerechtelijke

overheid kenbaar dat zij een relationeel leefklimaat wil creëren

en in stand houden waarin niet alleen de wet wordt

nageleefd maar waarin vooral de personen die toezicht

houden op de naleving van de wet worden gerespecteerd.

In 2010 stelde de gevangenis zich proactief op tijdens het

overleg met het parket en de politie voor de controle van de

drugsproblematiek in de gevangenis. De partijen ontmoeten

elkaar voortaan driemaandelijks om een permanent netwerk

uit te bouwen, informatie uit te wisselen en, indien nodig,

binnen de muren gerichte interventies uit te voeren.

Dankzij het herwonnen vertrouwen tussen beide partijen

maakt de gevangenis weer deel uit van een keten van

georganiseerde sociale controle. Deze positie versterkt haar

zichtbaarheid als solide schakel binnen het stelsel van de

strafrechtsbedeling, zowel ten aanzien van de gerechtelijke

partners als van de gedetineerden.

Activiteiten van de technische dienst

De gevangenisdirectie stelde vast dat de activiteiten van de

technische dienst minder zichtbaar waren omdat een aantal

praktische werken noodzakelijk waren, maar waarvan hun

collega-PBA’s de impact niet konden inschatten. De directie

wilde de uitusting en het onderhoud van de gebouwen

verbeteren. In 2010 verving de de technische dienst de

cilinders van alle sloten op de celdeuren alsook alle

televisietoestellen en koelkasten in de cellen.

Onthaal van nieuwe personeelsleden

PBA’s die na hun basisopleiding in dienst treden in de

inrichting worden volgens een procedure onthaald die de

voorbije vijf jaar is uitgegroeid tot het ‘onthaalproject’. Er is

weinig geweten over deze nieuwe personeelsleden en over

hun persoonlijke competenties, hun scholing, hun

professionele ervaring, hun specifieke voorkeuren of hun

affiniteiten op relationeel en technisch vlak.

Omdat de functie van PBA veelzijdig is, vraagt de directie aan

de nieuwe personeelsleden wat meer informatie te geven

over hun verwachtingen, technische kennis en competenties,

opdat zij kunnen worden ingezet op een werkplek en voor

een opdracht die aansluit op hun persoonlijk profiel. De

gevangenis bouwde dan ook een geïnformatiseerde

gegevensbank uit. Elk personeelslid kan zijn of haar profiel

gemiddelde bevolking 263,0

Mannen 263,0

Vrouwen 0,0

Beklaagden 88,7

Veroordeelden 174,0

Geïnterneerden 0,0

Andere 0,4

Gewoon regime 262,2

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 0,9

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 194,0

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 4,00

Totaal Attachés 1,00

Totaal Administratief 20,50

Totaal Medisch 3,35

Totaal PSD 6,90

Totaal Bewaking/Techniek 161,55

Totaal Erediensten 0,50

Totaal Buiten kader

totaal 197,80

Page 150: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

149

hier aanvullen en de penitentiair assistenten en de

personeelsdienst kunnen deze informatie gebruiken.

Betere broodverdeling

Aangezien de ramen van de gevangenis in Verviers geen

tralies hebben, gooien heel wat gedetineerden hun afval naar

buiten. Dit leidt tot onaangename en ongezonde situaties.

Vooral broodresten trekken heel wat duiven aan. In plaats van

alle ramen te voorzien van tralies en zo het gevoel van

opsluiting te versterken, wilde de gevangenisdirectie de

verdeling van het brood verbeteren. De directie stelde vast

dat boterhammen minder in de smaak vallen dan broodjes en

besliste dan ook om minder boterhammen en meer broodjes

te verdelen. De verdeling van het brood met een constante

hoeveelheid en budget droeg uiteindelijk bij tot minder

broodverspilling.

Page 151: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

150

FOCUS

‘Prévenez-vous’, een origineel project rond drugspreventie tijdens de voorlopige hechtenis

In 2010 werkte de gevangenis van Verviers een origineel

project uit rond drugspreventie in het arresthuis. Het project

‘Prévenez-vous (‘Wees gewaarschuwd’) biedt een

detentieregime aan dat meer inhoudt dan de traditionele

opsluiting in een cel gedurende 22 uur per dag. De

gevangenis wil de beklaagden helpen om geen illegale

producten te gebruiken of hun gebruik beter te beheersen

door hen actief bezig te houden. Het project biedt de

beklaagden, die dat wensen, een leefregime aan op basis van

een vast programma met dagelijkse ludieke, culturele,

therapeutische of sportactiviteiten. Een module duurt drie

maanden en er kunnen maximaal 12 gedetineerden

deelnemen.

Het programma en de inhoud van de activiteiten laten toe

om met een open groep te werken. Dit betekent dat wanneer

gedetineerden de groep verlaten (omdat zij zijn vrijgelaten,

veroordeeld, enz.) zij plaats maken voor nieuwkomers. Elke

kandidaat ondertekent een bilaterale overeenkomst voor

akkoord. De kandidaat moet zich houden aan bepaalde

voorwaarden die verband houden met zijn gedrag,

aanwezigheid, enz. Wie de overeenkomst niet naleeft, wordt

ten minste tot het einde van de module uitgesloten, maar

mag wel een aanvraag indienen om deel te nemen aan een

volgende module.

De activiteiten vinden plaats op de wandeling, in de

activiteitenruimte en in de ruimtes die daarvoor zijn

voorbehouden. De gevangenis koopt het nodige materiaal

aan (zoals gezelschapsspelen) op basis van het budget dat

aan het project werd toegekend. Een pedagoge, die hiervoor

werd aangeworven, begeleidt de projecten.

Page 152: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

151

WortelDe huidige strafinrichting van Wortel was tot 1933 een

landloperskolonie. Met de afschaffing van de wet op de

landloperij werd de strafinrichting in gebruik genomen om

veroordeelden onder te brengen.

De tabel links toont een globaal overzicht van het aantal

gedetineerden en het aantal personeelsleden in de penitentiaire

inrichtingen van Wortel en Tilburg. De cijfers hebben enkel

betrekking op het Belgisch personeel.

Aangepaste infrastructuur

Aangezien de strafinrichting van Wortel werd uitgebreid met

een bijkomende afdeling in de PI Tilburg, moest ook in

aanpaste infrastructuur worden voorzien. De transitzone werd

opgebouwd uit containers en dient vooral om de doorstroom

van gedetineerden van en naar de PI Tilburg vlotter te laten

verlopen. Bovendien bood deze ruimte de mogelijkheid om

gedetineerden tijdelijk te huisvesten waardoor slechts

beperkte celcapaciteit verloren ging.

Gedetineerden die in uitgaansvergunning of penitentiair

verlof vertrekken of terugkomen, worden hier tijdelijk

ondergebracht. Daarenboven kunnen de gedetineerden die

voor de strafuitvoeringsrechtbank moeten verschijnen of

door politiediensten moeten gehoord worden, hier ook

tijdens de dag verblijven. De containers zijn voorzien van vier

slaapplaatsen, twee veiligheidscellen, een bureau voor de

toezichthoudende PBA, de nodige sanitaire voorzieningen,

een wandelplaats en een viertal gesprekslokalen.

De technische dienst van de inrichting voerde de overige

aanpassingen in eigen beheer uit. Aangezien alle

detentiedossiers in de strafinrichting van Wortel behandeld

worden, was het nodig om bijkomende kastenruimte te

voorzien op de griffie. De financiële diensten werden

ondergebracht in een leegstaand magazijn dat werd

omgebouwd tot een volwaardig bureau.

Het educatief centrum

Door de bouw van een nieuwe C-vleugel moesten een aantal

activiteitenlokalen verhuizen naar een nieuwe locatie. Dit was

een goede gelegenheid om alle hulp- en

dienstverleningsactiviteiten en de medewerkers van de

Vlaamse Gemeenschap te groeperen om een heus educatief

centrum uit te bouwen. Op deze manier worden oude

gebouwen na grondige renovatie terug in gebruik genomen.

De strafinrichting kan ook efficiënter werken door alle

activiteiten samen te brengen. De groepsgerichte activiteiten

zoals sport, vorming, ontspanning en onderwijs worden nu

georganiseerd in de noordvleugel van de oude

landloperskoer. De installatie van een leskeuken en een extra

vormingslokaal zijn gepland voor 2011.

gemiddelde bevolking 612,8

Mannen 612,8

Vrouwen 0,0

Beklaagden 9,6

Veroordeelden 594,9

Geïnterneerden 0,0

Andere 8,3

Gewoon regime 621,8

Halve vrijheid (veroordeelden) 0,0

Beperkte detentie 0,0

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 0,0

Gemiddelde capaciteit 641,5

Personeel voltijds equivalent

Totaal Directie 7,00

Totaal Attachés 1,00

Totaal Administratief 18,00

Totaal Medisch 0,80

Totaal PSD 8,75

Totaal Bewaking/Techniek 113,20

Totaal Erediensten

Totaal Buiten kader

totaal 148,75

Page 153: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

152

Opleiding schilder-behanger

De strafinrichting wilde in 2010 haar aanbod aan

beroepsgerichte opleidingen uitbreiden en legde haar oor te

luisteren bij het Koninklijk Atheneum Centrum voor

Volwassenenonderwijs uit Turnhout. Na enkele verkennende

gesprekken kon de modulaire opleiding ‘schilder-behanger’ in

september 2010 van start gaan. Tien cursisten ontvingen

ondertussen hun diploma en volmaakten na een half jaar de

volledige opleiding.

Nieuwe bibliotheek

Dankzij een samenwerking met de Provincie Antwerpen, de

stadsbibliotheek van Turnhout, vzw De Rode Antraciet en

Justitieel Welzijnswerk Turnhout opende de strafinrichting in

2010 een eigentijdse bibliotheek. De bibliotheekmomenten

zijn nu aangenamer voor de gedetineerden. Een

bibliothecaris, vrijwilligers van Justitieel Welzijnswerk en een

gedetineerde staan op vaste momenten in de week in voor

de werking van de bibliotheek.

Page 154: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

153

FOCUS

Samenwerkingsakkoord met Nederland

Op 31 oktober 2009 sloten België en Nederland een verdrag

over de ingebruikname van een gevangenis in Nederland

voor de tenuitvoerlegging van Belgische veroordelingen. Het

DG EPI en de Nederlandse Dienst Justitiële Inrichtingen

ondertekenden daartoe een samenwerkingsovereenkomst.

De penitentiaire inrichting (PI) van Tilburg fungeert sindsdien

als bijhuis van de strafinrichting van Wortel. Enkele

werkingsprocessen moesten uiteraard herbekeken worden.

Administratief beheer

Het Belgisch personeel in de PI Tilburg, de directie, de

psychosociale dienst, de penitentiair assistent en de twee

adjunct-penitentiair assistenten konden werken zonder de

(papieren) gedetineerdendossiers. De griffie van Wortel

beheert en bewaart deze dossiers. Naast het gewone

dossierbeheer worden alle relevante documenten uit het

dossier voortaan gescand en elektronisch beschikbaar gesteld

voor de PI Tilburg. De administratieve medewerkers in de PI

Tilburg ontvangen dagelijks de wijzigingen, betekeningen,

enz. zodat zij hun dossiers kunnen afhandelen en de

beslissingen kunnen communiceren aan de veroordeelde.

Financieel beheer

De strafinrichting van Wortel beheert de rekeningen van de

Belgische gedetineerden in Tilburg. De Nederlandse diensten

staan in voor het beheer van de kantine, de tewerkstelling en

de huur van televisietoestellen.

Beheer van de capaciteit

De gehuurde detentiecapaciteit moet steeds maximaal

worden ingevuld. Toch zijn hier enkele beperkingen zoals het

beheer van de bewegingen en het transport van

gedetineerden tussen de strafinrichting van Wortel en de PI

Tilburg.

De strafinrichting van Wortel organiseert alle in- en uitgaande

bewegingen van de gedetineerden. Dit betekent dat zij alle

uitgaansvergunningen, penitentiaire verloven,

overbrengingen en vrijstellingen regelen. Dezelfde regeling

geldt voor de verschijningen voor de strafuitvoerings-

rechtbank, verhoren door politie, verzoeken van

deurwaarders, medische onderzoeken, enz. De nodige

maatregelen werden genomen om de afwezigheid van de

gedetineerde uit zijn cel in Tilburg zo minimaal mogelijk te

houden.

De Nederlandse Dienst Vervoer & Ondersteuning staat in voor

het transport tussen de strafinrichting van Wortel en de PI

Tilburg. Vanuit budgettair oogpunt worden deze dagelijkse

transporten optimaal benut. Voor de planning hiervan werd

een proces ontwikkeld dat rekening houdt met de

transitbewegingen naar en van de PI Tilburg, de aansluiting

op de nationale transferroutes in België en het vroege vertrek

wegens uitgangsvergunning of penitentiair verlof vanuit

Wortel.

Page 155: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

154

Wortel-TilburgHistoriek

De Penitentiaire Inrichting (PI) in Tilburg, voordien Justitieel

Complex Koning Willem II, is ondergebracht in een

voormalige legerkazerne. De gevangenis was oorspronkelijk

bedoeld om illegale vreemdelingen, die wachten op hun

uitzetting, te kunnen huisvesten. Kenmerkend was het

gegroepeerd onderbrengen van de gedetineerden in

afgesloten ruimtes met maximaal acht gedetineerden per

zaal. Dat was destijds een nieuwigheid binnen het

Nederlandse detentiewezen. De inrichting was, en is nog

steeds, een normaal beveiligde inrichting met moderne

technische veiligheidsvoorzieningen.

In de loop der jaren is veel, voornamelijk individuele,

celcapaciteit bijgebouwd. Na de uitstroom van de

vreemdelingen kreeg de PI Tilburg de status van een

gevangenis gecombineerd met een Huis van Bewaring, wat te

vergelijken is met een Belgisch arresthuis.

Bi-nationaal verdrag

In 2009 kwam de inrichting meerdere keren in het nieuws.

Nederland kampte met een cellenoverschot waardoor Justitie

zich gedwongen zag enkele gevangenissen te sluiten. België

zit echter met het probleem van een nijpende overbevolking

in de gevangenissen waarvoor dringend een oplossing nodig

was. Op 31 oktober 2009 sloten Nederland en België een

verdrag over de plaatsing van minimaal 500 ‘Belgische’

gedetineerden in Tilburg. Het verdrag houdt in dat Nederland

de inrichting en het daarbijhorende personeel tegen betaling

ter beschikking stelt aan het Belgische gevangeniswezen en

daarnaast het beheer van de inrichting blijft verzorgen. Het

terrein blijft Nederlands grondgebied, maar is een afdeling

van de strafinrichting in Wortel. Gedetineerden die in Tilburg

verblijven, vallen onder de Belgische wetgeving. De inrichting

staat onder leiding van een Belgisch directieteam.

De PI Tilburg ontving de eerste Belgische gedetineerden op 2

februari 2010, tien dagen nadat de laatste Nederlandse

gedetineerde de inrichting verliet. De omschakeling verliep

zeer snel. Na vijf weken was de penitentiaire inrichting

volledig opgevuld. Gezien de alsmaar stijgende

gedetineerdenpopulatie in België werd gevraagd gebruik te

maken van de Verdragsclausule tot verhoging naar een

maximale capaciteit van 650 gedetineerden. De Ministerraad

gaf hiertoe groen licht op 3 december 2010.

Capaciteit en doelgroep

In totaal kunnen 681 gedetineerden in de PI Tilburg verblijven.

Afgesproken is dat België ten minste 500 detentieplaatsen

afneemt tegen een forfaitair bedrag van 30 miljoen euro per

jaar. Een aantal specifieke kosten, vervoerskosten en bepaalde

medische kosten, zullen daarnaast op declaratiebasis door

België aan Nederland worden vergoed. De opdracht tot het

beschikbaar stellen van bijkomende plaatsen gebeurt in

groepen van 50, op te lopen tot 650 detentieplaatsen. In het

verdrag zijn een aantal beperkingen opgenomen rond de

plaatsing van gedetineerden. Volgende groepen zijn

uitgesloten:

> gedetineerden met de Nederlandse nationaliteit

> gedetineerden die een bevel tot verwijdering van

het grondgebied in Nederland hebben ontvangen

> gedetineerden die in Nederland een

strafrechtelijk verleden hebben

> gedetineerden die nog niet definitief veroordeeld zijn

> vluchtgevaarlijke en zwaar criminele gedetineerden

> gedetineerden die in de Belgische inrichtingen gekend

staan als gedragsmatig problematische gedetineerden

Personeel

De personeelsenveloppe wordt lokaal beheerd. Elke afdeling

heeft een eigen regime en dagprogramma. In tegenstelling

tot de Belgische inrichtingen waar het personeelskader wordt

bepaald via postenbezetting, is het Nederlandse

personeelsbestand samengesteld op basis van een

taakafbakening. Dit houdt in dat een personeelslid een

specifieke taak uitvoert en zich ontwikkelt in een deelaspect

van het penitentiaire werk.

Page 156: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

155155

epI In cIjfers

Na een overzicht van de voornaamste activiteiten en

verwezenlijkingen van het DG EPI volgen in dit deel enkele

kerncijfers over het gevangeniswezen in 2010. Het eerste deel

bevat informatie over de gedetineerdenbevolking en over de

typering van de personen die door de penitentiaire

inrichtingen ten laste zijn genomen in de loop van 2010. Het

tweede deel bevat cijfers over detentiebeheer, terwijl het

derde deel informatie geeft over het personeel in de

inrichtingen. In het laatste deel worden de budgettaire posten

toegelicht.

Page 157: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

156

Enkele termen uitgelegd

De gedetineerdenbevolking binnen een gevangenis

verandert het hele jaar door. Om de samenstelling ervan beter

te begrijpen zal hoofdzakelijk gesproken worden over

gemiddelde bevolking, wat het voordeel biedt dat de

extreme schommelingen tot een minimum worden beperkt

en dat tegelijk rekening wordt gehouden met alle verblijven

in de gevangenis.

De gemiddelde capaciteit is het gemiddeld aantal plaatsen

voorzien voor de gedetineerden in de verschillende

inrichtingen. Dit gemiddelde vertoont een stijgende trend

door de opening van nieuwe afdelingen binnen inrichtingen

en de bouw van nieuwe inrichtingen. Een dalende trend is het

gevolg van de buitengebruikstelling van cellen, hetzij tijdelijk

(bijvoorbeeld in het kader van renovatiewerken) hetzij

definitief (sluiting van de inrichting).

De gemiddelde overbevolkingsgraad is het aantal

overtollige gedetineerden op basis van de berekening van de

verhouding tussen de gemiddelde bevolking en de

gemiddelde capaciteit. De gemiddelde overbevolkingsgraad

is echter niet representatief voor de toestand binnen elke

gevangenis. Bepaalde inrichtingen zijn helemaal niet of

weinig overbevolkt. In andere inrichtingen ligt de

overbevolkingsgraad ver boven het gemiddelde.

Beklaagden: verdachten opgesloten in afwachting van een

definitieve rechterlijke beslissing (veroordeling, internering,

vrijspraak, enz.).

Veroordeelden: uitsluitend opgesloten in het kader van de

uitvoering van straffen die in kracht van gewijsde zijn gegaan.

Geïnterneerden: opgesloten op basis van een internering

bevolen door een strafrechtbank of veroordeelden

geïnterneerd op basis van een ministeriële beslissing wegens

hun geestestoestand.

Halve vrijheid (veroordeelden): strafregime waarbij de

gedetineerde die veroordeeld is tot een totale straf van

maximum drie jaar, een uitgangsvergunning krijgt tijdens de

weekdagen voor de uitoefening van een job of het volgen

van een opleiding en waarbij hij ’s avonds terugkeert naar de

gevangenis.

Beperkte detentie: gelijkaardig regime als de halve vrijheid.

De beperkte detentie is een wijze van uitvoering van de

vrijheidsstraf waarbij de gedetineerde die veroordeeld is tot

een totale straf van meer dan drie jaar gevangenisstraf

regelmatig de penitentiaire inrichting mag verlaten voor een

bepaalde duur van maximum 12 uur per dag. De beperkte

detentie kan door de strafuitvoeringsrechtbank aan de

veroordeelde worden toegekend om professionele, familiale

belangen of opleidingsbelangen te behartigen die zijn

aanwezigheid buiten de gevangenis vereisen.

Halve vrijheid (geïnterneerden): regime toegekend door de

Commissies tot Bescherming van de Maatschappij aan de

geïnterneerden die ervan afhangen.

Opgelet!Decimalen en totalen

Voor bepaalde statistieken, zoals de gemiddelden, is het

resultaat afzonderlijk berekend voor elke cel van de tabel en

voor de totalen. De afronding gebeurde op één cijfer na de

komma. Door deze afrondingen kan het soms zijn dat de

precieze waarde van het totaal niet geheel overeenstemt met

de som van de opgetelde elementen.

gemiddelde bevolking 10535,7 %

Mannen 10129,1 96,1%

Vrouwen 406,6 3,9%

Beklaagden 3637,9 34,5%

Veroordeelden 5713,7 54,2%

Geïnterneerden 1095,7 10,4%

Andere 88,4 0,8%

Gewoon regime 10445,6 99,1%

Halve vrijheid (veroordeelden) 4,7 0,0%

Beperkte detentie 72,5 0,7%

Beperkte vrijheid (geïnterneerden) 13,0 0,1%

Gemiddelde capaciteit 8949,5

gemiddelde overbevolkingsgraad 17,7%

Page 158: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

157

inrichtingen gemiddelde bevolking gemiddelde capaciteit gemiddelde overbevolkingsgraad

Merksplas 657,9 694,0 -5,2%

Wortel-Tilburg 612,8 641,5 -4,5%

Antwerpen 665,5 439,0 51,6%

Mechelen 115,5 84,0 37,5%

Turnhout 174,1 152,0 14,6%

Hoogstraten 165,4 170,0 -2,7%

St Gillis / St Gilles 616,8 502,0 22,9%

Leuven Centraal 344,9 350,0 -1,4%

Forest / Vorst 611,0 405,0 50,9%

Leuven Hulp 188,5 149,0 26,5%

Nivelles 227,4 192,0 18,4%

Berkendael 75,9 64,0 18,5%

Ittre 416,6 429,8 -3,1%

Brugge 758,8 608,0 24,8%

Ieper 105,2 67,0 57,0%

Ruiselede 56,3 52,0 8,3%

Gent 376,4 283,0 33,0%

Oudenaarde 145,4 132,0 10,1%

Dendermonde 203,8 168,0 21,3%

Mons 403,2 307,0 31,3%

Tournai 200,7 183,0 9,7%

Jamioulx 333,0 221,9 50,0%

Marneffe 124,9 131,0 -4,7%

Lantin 934,4 694,0 34,6%

Verviers 263,0 194,0 35,6%

Huy 75,5 64,0 17,9%

Paifve 200,6 207,7 -3,4%

Hasselt Nieuw 514,4 450,0 14,3%

Arlon 124,5 111,0 12,2%

St Hubert 219,6 235,0 -6,5%

Namur 193,0 140,0 37,9%

Dinant 50,9 32,5 56,7%

Andenne 379,9 396,0 -4,1%

totaal 10535,7 8949,5 17,7%

GFC Everberg 30,6 34,1 -10,3%

GFC Tongeren 13,5 23,4 -42,2%

CFF St Hubert (sinds 30/04/2010) 32,7 48,6 -32,7%

Gedetineerden geMIddelde oVerBeVolkIngsgraad per InrIchtIng In 2010 (exclusIef elektronIsch toezIcht)

In 2010 waren de gevangenissen met de meeste

overbevolking (in dalende lijn): Ieper, Dinant, Antwerpen, Vorst

en Jamioulx. Voor deze inrichtingen bedroeg de gemiddelde

overbevolkingsgraad meer dan 50%. Twaalf inrichtingen

(inclusief de gesloten federale centra voor jongeren) hadden

een gemiddelde bevolking die lager lag dan de theoretische

capaciteit. Het is wel mogelijk dat deze inrichtingen

overbevolking hebben gekend tijdens bepaalde periodes van

het jaar of in bepaalde secties.

Page 159: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

158

eVolutIe Van de geVangenIsBeVolkIng op BasIs Van de wettelIjke toestand In 2010

De bevolkingscategorieën (op basis van de wettelijke

toestand van de gedetineerden) variëren in de loop van het

jaar. De totale bevolking is de som van die deelevoluties.

Volgende grafieken tonen:

> de gecumuleerde dagelijkse evolutie van de

gedetineerden naargelang hun wettelijke toestand

(beklaagden, veroordeelden, geïnterneerden en anderen)

> de tendens die elke groep vertoont ten opzichte van

het aanvankelijke niveau bij het begin van het jaar

Er is een jaarlijkse stijging van 6 à 7 % merkbaar van enerzijds

de globale bevolking en anderzijds het aantal beklaagden en

veroordeelden. Het aantal geïnterneerden is met 4%

gestegen. De drie belangrijkste bevolkingscategorieën

(beklaagden, veroordeelden en geïnterneerden) kenden een

gelijkaardige evolutie tijdens het eerste semester van 2010:

een seizoensgebonden stijging in het begin van het jaar,

gevolgd door een periode waarin de bevolking relatief stabiel

bleef tot midden juni. Net zoals elk jaar daalde het aantal

beklaagden in de zomer, maar dit had geen invloed op het

aantal veroordeelden en geïnterneerden. Integendeel, hun

aantallen stegen tijdens de zomerperiode en zijn daarna op

dit verhoogde niveau gebleven. De sterke stijging van het

aantal beklaagden sinds september in combinatie met de

globale stijgingstendens leidde tot een recordaantal

gedetineerden op het einde van 2010: 11 028 gedetineerden

(inclusief de gesloten federale centra voor jongeren) op 15 en

20 december 2010.

Page 160: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

159

VarIatIe Van de geVangenIsBeVolkIng In 2010 per categorIe gedetIneerden (wettelIjke toestand) (Index : 1 januarI = 100)

Page 161: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

160

inrichtingen Mannen Vrouwen totaal

Merksplas 657,9 657,9

Wortel-Tilburg 612,8 612,8

Antwerpen 623,7 41,7 665,5

Mechelen 115,5 115,5

Turnhout 174,1 174,1

Hoogstraten 165,4 165,4

St Gillis / St Gilles 616,8 616,8

Leuven Centraal 344,9 344,9

Forest / Vorst 611,0 611,0

Leuven Hulp 188,5 188,5

Nivelles 227,4 227,4

Berkendael 75,9 75,9

Ittre 416,6 416,6

Brugge 664,3 94,5 758,8

Ieper 105,2 105,2

Ruiselede 56,3 56,3

Gent 336,0 40,4 376,4

Oudenaarde 145,4 145,4

Dendermonde 203,8 203,8

Mons 367,0 36,3 403,2

Tournai 200,7 200,7

Jamioulx 333,0 333,0

Marneffe 124,9 124,9

Lantin 859,8 74,6 934,4

Verviers 263,0 263,0

Huy 75,5 75,5

Paifve 200,6 200,6

Hasselt Nieuw 483,4 31,1 514,4

Arlon 124,5 124,5

St Hubert 219,6 219,6

Namur 180,8 12,2 193,0

Dinant 50,9 50,9

Andenne 379,9 379,9

totaal 10129,1 406,6 10535,7

geMIddelde dagelIjkse BeVolkIng In 2010 Volgens geslacht (exclusIef elektronIsch toezIcht)

De gevangenisbevolking is grotendeels mannelijk. De

vrouwelijke bevolking (4%) is verspreid over acht inrichtingen:

Antwerpen, Brugge, Gent, Hasselt, Berkendael (Vorst), Lantin,

Bergen en Namen. Meer dan de helft van de vrouwelijke

gevangenisbevolking verblijft in Berkendael, Brugge en Lantin.

Page 162: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

161

nationaliteit gDB % nationaliteit gDB % nationaliteit gDB % nationaliteit gDB %

ALBANIE 93,6 0,9% OEKRAINE 9,0 0,1% TURKIJE 182,8 1,7% EGYPTE 11,2 0,1%

DUITSLAND 23,5 0,2% MOLDAVIE 11,2 0,1% PALESTINA 82,0 0,8% LIBIE 4,5 0,0%

OOSTENRIJK 0,3 0,0% RUSLAND 67,3 0,6% BURUNDI 5,7 0,1% MAROKKO 1.131,9 10,7%

BULGARIJE 78,8 0,7% BELGIE 6.034,7 57,3% KAMEROEN 9,8 0,1% MAURITANIE 6,2 0,1%

CYPRUS 0,0 0,0% SRI LANKA 2,0 0,0% CENTRAAL-

AFRIKAANSE REP.

1,0 0,0% SOEDAN 2,5 0,0%

DENEMARKEN 1,3 0,0% SINGAPORE 0,4 0,0% CONGO (DEM. REP.) 100,3 1,0% TUNESIE 79,9 0,8%

SPANJE 39,7 0,4% ZUID-KOREA 1,0 0,0% CONGO (VOLKSREP.) 3,3 0,0% MALAWI 1,0 0,0%

FINLAND 0,4 0,0% INDIA 42,6 0,4% BURKINA FASO 2,1 0,0% CANADA 0,6 0,0%

FRANKRIJK 221,0 2,1% INDONESIE 0,4 0,0% IVOORKUST 6,2 0,1% VERENIGDE STATEN VAN AMERIKA 2,9 0,0%

VERENIGD KONINKRIJK 20,0 0,2% JAPAN 0,6 0,0% BENIN 0,7 0,0% CUBA 0,8 0,0%

LUXEMBURG 4,4 0,0% LAOS 1,2 0,0% ETHIOPIE 4,9 0,0% GUATEMALA 1,8 0,0%

GRIEKENLAND 19,0 0,2% CAMBODJA 1,0 0,0% GABON 0,2 0,0% JAMAICA 1,4 0,0%

HONGARIJE 6,0 0,1% MALEISIE 5,6 0,1% GAMBIA 3,7 0,0% MEXICO 1,6 0,0%

IERLAND 1,9 0,0% NEPAL 1,0 0,0% GHANA 9,0 0,1% PANAMA 0,3 0,0%

MONACO 0,4 0,0% FILIPIJNEN 5,0 0,0% GUINEA 12,7 0,1% HAITI 0,9 0,0%

NOORWEGEN 0,4 0,0% CHINA 5,0 0,0% MAURITIUS 0,4 0,0% DOMINICAANSE REP. 13,6 0,1%

POLEN 78,1 0,7% VIETNAM 3,3 0,0% LIBERIE 5,6 0,1% ANTILLEN 0,2 0,0%

PORTUGAL 32,6 0,3% MONGOLIE 3,9 0,0% MALI 1,8 0,0% DOMINICA 0,2 0,0%

ROEMENIE 232,4 2,2% BHUTAN 0,0 0,0% SENEGAL 9,8 0,1% ARGENTINIE 2,2 0,0%

ZWEDEN 1,2 0,0% KAZACHSTAN 3,3 0,0% NIGER 10,8 0,1% BRAZILIE 9,9 0,1%

ZWITSERLAND 0,5 0,0% KIRGIZSTAN 1,4 0,0% NIGERIA 23,4 0,2% CHILI 10,0 0,1%

ITALIE 187,4 1,8% OEZBEKISTAN 2,4 0,0% MADAGASKAR 0,2 0,0% COLOMBIA 11,0 0,1%

NEDERLAND 201,7 1,9% THAILAND 0,6 0,0% ZUID-AFRIKA 1,1 0,0% ECUADOR 1,8 0,0%

EX-JOEGOSLAVIE 257,2 2,4% BANGLADESH 0,1 0,0% RWANDA 7,8 0,1% PARAGUAY 0,1 0,0%

waarvan ARMENIE 21,6 0,2% SIERRA LEONE 9,6 0,1% VENEZUELA 2,0 0,0%

KROATIE 26,7 0,3% AZERBEIDZJAN 3,9 0,0% SOMALIE 11,3 0,1% GUYANA 0,3 0,0%

SLOVENIE 3,2 0,0% AFGHANISTAN 19,4 0,2% TANZANIA 0,3 0,0% SURINAME 0,9 0,0%

MACEDONIE 21,4 0,2% GEORGIE 57,1 0,5% TSJAAD 0,1 0,0% NIEUW-ZEELAND 0,6 0,0%

BOSNIE-HERZEGOVINA 19,0 0,2% IRAK 75,3 0,7% TOGO 3,8 0,0% PAPOEA-NIEUW-GUINEA 0,3 0,0%

ONBEPAALD 187,0 1,8% IRAN 25,5 0,2% ZAMBIA 0,4 0,0% VLUCHTELING 11,2 0,1%

LETLAND 4,5 0,0% ISRAEL 3,9 0,0% KENIA 0,7 0,0% NAVO 0,2 0,0%

ESTLAND 9,2 0,1% JORDANIE 2,5 0,0% GUINEE-BISSAU 0,8 0,0% OVN-VLUCHTELING 17,3 0,2%

LITOUWEN 36,4 0,3% LIBANON 19,3 0,2% KAAPVERDIE (REP.) 0,0 0,0% OVN ONBEPAALD 0,2 0,0%

TSJECHIE 16,4 0,2% PAKISTAN 14,0 0,1% ANGOLA 20,1 0,2% VADERLANDSLOOS 10,4 0,1%

SLOVAKIJE 13,5 0,1% VERENIGDE

ARABISCHE

EMIRATEN

0,5 0,0% ERITREA 0,1 0,0% ONBEPAALD 10,4 0,1%

WIT-RUSLAND 3,6 0,0% SYRIE 8,8 0,1% ALGERIJE 612,9 5,8% 100,0%

totaal 10.537,7 100%

geMIddelde dagelIjkse BeVolkIng In 2010 per natIonalIteIt (exclusIef elektronIsch toezIcht)

In 2010 hadden gemiddeld 6 op de 10 gedetineerden binnen

een penitentiaire inrichting (57,3%) de Belgische nationaliteit

(de nationaliteiten staan vermeld per staatsburgerschap). Wat

betreft de overige vertegenwoordigde nationaliteiten die

minstens 1% van de gemiddelde bevolking uitmaken, zijn er

voornamelijk burgers van de volgende landen:

> Marokko (10,7%)

> Algerije (5,4%)

> Roemenië (2,2%)

> Frankrijk (2,1%)

> Nederland (1,9%)

> Italië (1,8%)

> Turkije (1,7%)

> Congo (Dem. Rep.) (1%)

en de burgers van de landen van ex-Joegoslavië (2,4%).

In 2010 waren in totaal burgers van meer dan 130 landen

gedetineerd in de Belgische gevangenissen.

Page 163: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

162

inrichtingen Beklaagden Veroordeelden geïnterneerden andere totaal Zuigelingen

GDB % GDB % GDB % GDB % GDB % GDB

Merksplas 29,8 4,5% 291,6 44,3% 325,7 49,5% 10,8 1,6% 657,9 100%

Wortel-Tilburg 9,6 1,6% 594,9 97,1% 0,0 0,0% 8,3 1,4% 612,8 100%

Antwerpen 521,5 78,4% 57,1 8,6% 81,7 12,3% 5,2 0,8% 665,5 100%

Mechelen 86,3 74,7% 26,7 23,1% 0,9 0,8% 1,6 1,4% 115,5 100%

Turnhout 71,8 41,2% 31,6 18,2% 68,1 39,1% 2,6 1,5% 174,1 100%

Hoogstraten 1,3 0,8% 163,0 98,6% 0,0% 1,1 0,6% 165,4 100%

St Gillis / St Gilles 344,6 55,9% 268,9 43,6% 2,0 0,3% 1,4 0,2% 616,8 100%

Leuven Centraal 33,3 9,6% 304,0 88,1% 1,0 0,3% 6,6 1,9% 344,9 100%

Forest / Vorst 426,6 69,8% 80,1 13,1% 102,7 16,8% 1,6 0,3% 611,0 100%

Leuven Hulp 79,8 42,3% 62,4 33,1% 43,6 23,1% 2,7 1,4% 188,5 100%

Nivelles 88,0 38,7% 137,4 60,4% 0,0 0,0% 2,0 0,9% 227,4 100%

Berkendael 40,3 53,2% 29,1 38,4% 6,4 8,5% 0,0 0,0% 75,9 100% 2,7

Ittre 10,3 2,5% 406,3 97,5% 0,0 0,0% 0,1 0,0% 416,6 100%

Brugge 234,4 30,9% 475,5 62,7% 33,0 4,3% 15,9 2,1% 758,8 100% 3,8

Ieper 70,1 66,7% 33,1 31,5% 0,2 0,2% 1,8 1,7% 105,2 100%

Ruiselede 0,0% 54,9 97,5% 0,0% 1,4 2,5% 56,3 100%

Gent 157,8 41,9% 113,1 30,0% 102,1 27,1% 3,4 0,9% 376,4 100%

Oudenaarde 40,9 28,1% 102,5 70,5% 1,2 0,8% 0,8 0,5% 145,4 100%

Dendermonde 119,5 58,6% 80,2 39,3% 1,0 0,5% 3,1 1,5% 203,8 100%

Mons 135,9 33,7% 236,3 58,6% 29,3 7,3% 1,8 0,4% 403,2 100% 0,6

Tournai 55,7 27,7% 143,6 71,6% 0,0 0,0% 1,4 0,7% 200,7 100%

Jamioulx 208,4 62,6% 88,1 26,5% 35,2 10,6% 1,3 0,4% 333,0 100%

Marneffe 0,0% 124,9 100,0% 0,0% 0,0% 124,9 100%

Lantin 395,6 42,3% 491,7 52,6% 43,2 4,6% 3,9 0,4% 934,4 100% 1,7

Verviers 88,7 33,7% 174,0 66,1% 0,0 0,0% 0,4 0,1% 263,0 100%

Huy 30,7 40,7% 44,7 59,2% 0,0% 0,1 0,1% 75,5 100%

Paifve 0,1 0,0% 0,0 0,0% 200,5 100,0% 0,0% 200,6 100%

Hasselt Nieuw 168,3 32,7% 337,6 65,6% 1,4 0,3% 7,2 1,4% 514,4 100% 0,1

Arlon 41,3 33,2% 83,2 66,8% 0,0% 0,0% 124,5 100%

St Hubert 1,4 0,6% 217,2 98,9% 0,0% 1,0 0,5% 219,6 100%

Namur 108,1 56,0% 67,8 35,1% 16,3 8,4% 0,9 0,5% 193,0 100% 0,4

Dinant 29,4 57,9% 21,4 42,1% 0,0% 0,0 0,1% 50,9 100%

Andenne 8,7 2,3% 370,9 97,6% 0,0% 0,3 0,1% 379,9 100%

totaal 3637,9 34,5% 5713,7 54,2% 1095,7 10,4% 88,4 0,8% 10535,7 100% 9,4

geMIddelde dagelIjkse BeVolkIng per prIorItaIre wettelIjke toestand In 2010 (exclusIef elektronIsch toezIcht)

In totaal verblijft in de gevangenis ongeveer de helft

van de gedetineerden uitsluitend in het kader van de

tenuitvoerlegging van definitieve straffen (veroordeelden),

een derde in afwachting van een definitief vonnis

(beklaagden) en 10 % als geïnterneerde. Die verhoudingen

variëren van inrichting tot inrichting naargelang de

classificatie van de inrichtingen.

Sommige inrichtingen fungeren als arresthuis, andere als

strafhuis en nog andere als beide. Enkel de inrichting tot

bescherming van de maatschappij in Paifve is uitsluitend

bestemd voor geïnterneerden (naast de inrichtingen tot

bescherming van de maatschappij in Bergen en Doornik, die

afhangen van het Waals Gewest).

In 2010 verbleven in zes inrichtingen moeders met heel jonge

kinderen (zuigelingen).

Tot slot bedroeg de dagelijkse bevolking van het GFC in

Everberg gemiddeld 31 jongeren die daar gedetineerd

zijn na een beslissing van de jeugdrechtbank zonder dat

zij uit handen zijn gegeven (d.w.z. doorverwijzing naar het

gerecht voor volwassenen). Daarnaast worden ook jongeren

ondergebracht in de gesloten federale centra van Tongeren

en St-Hubert (sinds 30 april 2010). Deze centra vangen ook

jonge beklaagden en veroordeelden op die doorverwezen

zijn naar het gerecht voor volwassenen.

inrichtingen voor jongeren Beklaagden Veroordeelden geïnterneerden andere totaal

GDB % GDB % GDB % GDB % GDB %

GFC Everberg 0,0% 0,0% 0,0% 30,6 100,0% 30,6 100%

GFC Tongeren 3,4 25,2% 6,4 47,4% 0,0% 3,7 27,4% 13,5 100%

CFF St Hubert (jongeren sinds

30/04/2010)

4,5 13,8% 1,2 3,7% 0,0% 27,0 82,6% 32,7 100%

Page 164: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

163

inrichtingen gewoon regime Halve vrijheid (veroordeelden) Beperkte detentie Halve vrijheid (geïnterneerden) totaal elektronisch toezicht

Merksplas 657,1 0,0 0,8 657,9 13,8

Wortel-Tilburg 612,8 612,8 19,6

Antwerpen 645,2 0,2 11,6 8,4 665,5 71,2

Mechelen 115,5 0,0 115,5 20,9

Turnhout 174,1 174,1 12,5

Hoogstraten 165,3 0,1 165,4 19,9

St. Gillis / St. Gilles 610,0 0,2 6,7 616,8 10,0

Leuven Centr. 342,7 0,7 1,6 345,0 9,7

Forest / Vorst 611,0 0,0 611,0 81,5

Leuven Hulp 185,4 0,4 2,2 0,6 188,5 24,4

Nivelles 226,6 0,2 0,6 227,4 27,1

Berkendael 75,9 75,9 11,8

Ittre 416,6 416,6 28,6

Brugge 740,9 2,2 14,8 0,9 758,8 50,0

Ieper 100,2 5,0 0,0 105,2 27,0

Ruiselede 53,8 0,0 2,5 56,3 3,6

Gent 368,9 0,5 5,9 1,2 376,4 58,7

Oudenaarde 139,4 0,2 5,8 145,4 14,8

Dendermonde 198,6 0,0 4,5 0,7 203,8 64,3

Mons 402,7 0,6 403,2 37,8

Tournai 200,4 0,2 200,7 14,0

Jamioulx 331,6 1,4 333,0 45,4

Marneffe 124,9 0,0 124,9 24,9

Lantin 933,8 0,6 934,4 54,4

Verviers 262,2 0,9 263,0 24,8

Huy 74,4 1,0 75,5 12,7

Paifve 200,6 200,6

Hasselt Nieuw 509,9 0,0 4,2 0,3 514,4 74,7

Arlon 123,5 1,1 124,5 11,3

St. Hubert 219,6 219,6 21,5

Namur 191,9 0,3 0,8 193,0 20,7

Dinant 50,5 0,4 50,9 9,0

Andenne 379,9 379,9 11,8

totaal 10445,6 4,7 72,5 13,0 10535,7 932,6

geMIddelde dagelIjkse BeVolkIng In 2010 per detentIeregIMe

De overgrote meerderheid van de gevangenisbevolking

die fysiek aanwezig is in de gevangenis valt onder het

gewone detentieregime. Dat wil zeggen dat zij voortdurend

onder toezicht van de penitentiaire inrichtingen blijft,

met uitzondering van de toekenning van verloven en

uitgangsvergunningen.

Gemiddeld 76 veroordeelden waren dagelijks geplaatst onder

het regime van beperkte detentie of halve vrijheid (met

toelating om op regelmatige wijze de penitentiaire inrichting

te verlaten voor een bepaalde duur van maximum 12 uur per

dag).

Het aantal gedetineerden dat fysiek afwezig is in de inrichting,

maar geplaatst is onder het regime van elektronisch

toezicht, bedroeg gemiddeld ongeveer 933 op dagbasis. De

afgebeelde tabel toont eveneens hun dagelijks gemiddelde

aantal naargelang de inrichting van waaruit zij onder

elektronisch toezicht geplaatst zijn en die instaat voor het

administratief beheer van hun detentie.

Page 165: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

164

inrichtingen Beklaagden Veroordeelden geïnterneerden andere totaal Zuigelingen

Merksplas 2 2

Antwerpen 2209 853 69 31 3162

Mechelen 260 117 3 3 383

Turnhout 366 114 1 11 492

St. Gillis / St. Gilles 88 12 2 102

Forest / Vorst 2466 853 49 26 3394

Leuven Hulp 257 142 37 17 453

Nivelles 279 80 359

Berkendael 173 88 7 268 4

Brugge 696 333 24 26 1079 17

Ieper 236 169 28 433

Gent 627 349 85 15 1076

Oudenaarde 117 73 3 2 195

Dendermonde 431 272 8 23 734

Mons 394 264 17 5 680

Tournai 211 130 2 343

Jamioulx 624 298 17 8 947

Lantin 1097 415 13 9 1534

Verviers 270 113 383

Huy 94 55 2 151

Paifve 1 1

Hasselt Nieuw 647 335 31 23 1036 1

Arlon 158 61 219

Namur 425 108 11 1 545

Dinant 154 64 1 219

totaal 12279 5298 378 235 18190 22

opsluItIngen per prIorItaIre wettelIjke toestand

De dagelijkse bevolking in penitentiaire inrichtingen

wordt bepaald door de in- en uitstroom van personen.

De aanvankelijke instroommodaliteit in een penitentiaire

inrichting is de opsluiting. Dit kan het gevolg zijn van de

tenuitvoerlegging van een aanhoudingsbevel (beklaagden),

een vrijheidsstraf (veroordeelden), een bevel tot internering

(geïnterneerden) of andere titels zoals de voorlopige

aanhouding van voorwaardelijk in vrijheid gestelde

veroordeelden of veroordeelden begeleid in het kader van de

probatie.

De volgende tabel geeft de verdeling weer van deze

aanvankelijke opsluitingen naargelang de inrichting waarin

de detenties een aanvang namen. Bepaalde gevangenissen

zijn niet vermeld, niet omdat er in 2010 geen nieuwe

gedetineerden verbleven, maar omdat de instroom er onder

andere vormen gebeurde, waarbij het hoofdzakelijk de

overbrenging vanuit een andere inrichting betreft.

Het merendeel van de opsluitingen gebeurt na de afgifte

van een aanhoudingsbevel (beklaagden). Iets minder dan

een derde had betrekking op definitief veroordeelden.

Sommige beklaagden in opsluiting blijven opgesloten tot

hun veroordeling of internering en daarna, zonder dat dit als

een nieuwe opsluiting wordt beschouwd. Bijgevolg maakt

de opsluiting van veroordeelden slechts een deel uit van

de instroom in de categorieën definitief veroordeelden of

geïnterneerden.

inrichtingen voor jongeren Beklaagden Veroordeelden geïnterneerden andere totaal

GFC Everberg 347 347

GFC Tongeren 3 86 89

CFF St Hubert (jongeren sinds 30/04/2010) 1 182 183

Page 166: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

165

inrichtingen Voorlopige

hechtenis

Vreemdelingen

(excl. voorl. invr.)

Strafeinde geïnterneerden Voorwaardelijke

invrijheidstelling

Voorlopige

invrijheidstelling

(algemeen)

Voorlopige

invrijheidstelling

(bijzondere)

andere totaal Zuigelingen

Merksplas 22 15 26 99 15 134 15 5 331

Wortel-Tilburg 13 10 33 17 202 6 2 283

Antwerpen 1401 12 3 76 7 575 7 6 2087

Mechelen 161 2 4 51 1 2 221

Turnhout 248 2 3 16 4 76 1 350

Hoogstraten 2 13 26 26 67

St. Gillis / St. Gilles 470 5 20 2 19 429 51 2 998

Leuven Centraal 45 7 16 5 62 11 7 153

Forest / Vorst 1323 1 8 49 232 2 7 1622

Leuven Hulp 189 6 8 47 5 220 79 554

Nivelles 172 12 7 44 4 2 241

Berkendael 153 1 9 2 34 6 205 6

Ittre 3 32 19 1 11 3 69

Brugge 473 11 63 19 21 249 8 4 848 13

Ieper 169 2 10 1 59 1 242

Ruiselede 3 5 6 14

Gent 390 6 8 79 10 225 3 2 723

Oudenaarde 74 1 6 1 3 30 3 118

Dendermonde 227 13 4 125 3 372

Mons 328 19 13 9 145 1 2 517

Tournai 172 16 8 61 2 259

Jamioulx 365 1 4 26 4 139 3 1 543

Marneffe 1 10 24 35

Lantin 825 6 76 6 27 359 12 6 1317 1

Verviers 202 30 7 89 3 5 336

Huy 68 3 1 30 102

Paifve 19 1 20

Hasselt Nieuw 507 8 43 34 206 16 7 821 1

Arlon 121 6 5 25 6 3 166

St. Hubert 1 76 18 207 1 303

Namur 330 3 10 4 52 1 400

Dinant 127 1 1 25 1 155

Andenne 1 1 25 7 9 6 49

totaal 8583 97 590 471 322 4127 261 70 14521 21

InVrIjheIdstellIngen In 2010 per reden Van afschrIjVIng (exclusIef elektronIsch toezIcht)

In 2010 konden 14 521 gedetineerden rechtstreeks

de gevangenis verlaten ingevolge een beslissing tot

invrijheidstelling. Bovenop dit aantal komen de 2 553

invrijheidstellingen van gedetineerden die hun straf uitzaten

onder het regime van elektronisch toezicht op het moment

dat een einde kwam aan hun detentie en de 588 vrijgelaten

gedetineerden uit de gesloten federale centra, wat het totaal

invrijheidstellingen op 17 662 brengt.

Wat de gedetineerden betreft die niet onder elektronisch

toezicht geplaatst waren, heeft het merendeel van de

invrijheidstellingen betrekking op beklaagden die opnieuw in

vrijheid zijn gesteld vóór het definitieve vonnis.

Van de andere reden van ‘afschrijving’ van gedetineerden uit

de gevangenisregisters (invrijheidstellingen) is de ‘(algemene)

voorlopige invrijheidstelling’ vanuit kwantitatief oogpunt

de belangrijkste. Het betreft de voornaamste vorm van

vervroegde invrijheidstelling van veroordeelden die een totale

gevangenisstraf van maximaal drie jaar uitzitten.

De vervroegde invrijheidstelling van veroordeelden met

een totale gevangenisstraf van meer dan drie jaar neemt

de vorm aan van de voorwaardelijke invrijheidstelling (voor

Belgen en vreemdelingen met verblijfsrecht in België) of

die van een ‘voorlopige invrijheidstelling met het oog op

verwijdering’ (opgenomen in de tabel onder de bijzondere

voorlopige invrijheidstelling). Meer dan de helft van het aantal

voorwaardelijke invrijheidstellingen wordt ten uitvoer gelegd

nadat de gedetineerde een deel van zijn straf onder het

regime van elektronisch toezicht heeft uitgezeten.

inrichtingen voor jongeren Voorlopige hechtenis Voorlopige invrijheidstelling (algemeen) andere Minderjarigen totaal

GFC Everberg 351 351

GFC Tongeren 2 1 58 61

CFF St Hubert (jongeren sinds 30/04/2010) 3 4 169 176

Page 167: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

166

De categorie ‘vreemdelingen (exclusief voorlopige

invrijheidstellingen)’ heeft betrekking op vreemdelingen die

administratief gedetineerd zijn in een penitentiaire inrichting

na hun detentie als beklaagde of als veroordeelde aan het

einde van de straf (uitzonderlijk als geïnterneerde) en die

na hun invrijheidstelling ter beschikking gesteld zijn van de

Dienst Vreemdelingenzaken.

Deze buitenlandse gedetineerden die in vrijheid gesteld

zijn na het einde van hun straf, zijn niet opgenomen

in de categorie ‘strafeinde’. Hetzelfde geldt voor de

gedetineerden die in vrijheid gesteld zijn aan het einde

van de tenuitvoerlegging van de hoofdstraffen, op wie een

subsidiaire gevangenisstraf ingevolge de niet-betaling van

een boete ook van toepassing was en die vrijgelaten zijn na

betaling van een deel van de verschuldigde bedragen. Dat is

een ander geval van ‘bijzondere voorlopige invrijheidstelling’.

invrijheidstellingen van de veroordeelden onder elektronisch toezicht (2010)

Inrichtingen Strafeinde Voorwaardelijke

invrijheidstelling

Voorlopige invrijheidstelling

(algemeen)

Voorlopige invrijheidstelling

(bijzondere)

Andere Totaal

Merksplas 2 18 11 31

Wortel-Tilburg 12 19 31

Antwerpen 1 4 217 2 224

Mechelen 2 5 50 57

Turnhout 1 48 49

Hoogstraten 2 22 3 1 28

St. Gillis / St. Gilles 11 9 20

Leuven Centraal 12 12

Forest / Vorst 1 242 5 248

Leuven Hulp 1 4 62 1 68

Nivelles 1 18 46 3 68

Berkendael 5 35 1 41

Ittre 3 40 43

Brugge 8 21 97 126

Ieper 1 6 70 77

Ruiselede 4 4

Gent 16 185 201

Oudenaarde 4 34 38

Dendermonde 1 8 185 194

Mons 9 106 1 116

Tournai 1 1 37 1 40

Jamioulx 1 3 128 1 2 135

Marneffe 41 41

Lantin 7 15 140 162

Verviers 3 8 41 52

Huy 2 26 28

Hasselt Nieuw 1 29 205 235

Arlon 1 4 33 38

St. Hubert 9 21 8 38

Namur 6 66 72

Dinant 1 18 19

Andenne 2 15 17

totaal 48 366 2121 2 16 2553

Page 168: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

167

zelfMoorden en andere oVerlIjdens In penItentIaIre InrIchtIngen In 2010 (zIekenhuIzen InBegrepen) In 2010 overleden 46 gedetineerden in detentie, hetzij in de

penitentiaire inrichting zelf, hetzij in een ziekenhuis waarnaar

zij in voorkomend geval waren overgebracht. Van deze

46 sterfgevallen werden 19 geïdentificeerd als zelfdoding

(waarvan 5 in de gevangenis van Lantin). Wegens het medisch

beroepsgeheim is het niet mogelijk de andere doodsoorzaken

te onderscheiden.

inrichtingen Zelfmoorden andere overlijdens totaal

Merksplas 3 3

Antwerpen 2 2

Turnhout 1 1 2

Hoogstraten 1 1

St. Gillis / St. Gilles 2 1 3

Forest / Vorst 1 2 3

Nivelles 1 1

Brugge 1 4 5

Ieper 1 1

Gent 1 1

Mons 1 1 2

Tournai 1 1

Jamioulx 3 3

Lantin 5 3 8

Verviers 1 1 2

Paifve 2 2

Hasselt Nieuw 2 2

Arlon 1 1

St. Hubert 1 1

Namur 1 1

Andenne 1 1

totaal 19 27 46

Page 169: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

168

gedetIneerden onder gewoon regIMe ontsnapt In 2010, ontsnappIngen BuIten de Muren InBegrepen (BV. uIt het zIekenhuIs, uIthalIng, enz.)

In 2010 ontsnapten slechts 10 gedetineerden uit een gesloten

penitentiaire inrichting of uit een gesloten centrum voor

jongeren. 48 andere gedetineerden zijn gevlucht uit open of

halfopen inrichtingen. Deze cijfers omvatten ontsnappingen

buiten de perimeter van de inrichtingen, bijvoorbeeld bij

uithalingen (om te verschijnen in het gerechtsgebouw)

of uit een ziekenhuiskamer. Dit betekent dat slechts 3

gedetineerden rechtstreeks ontsnapten uit een gesloten

inrichting, van wie één persoon daarbij geweld (gijzeling)

gebruikte.

type inrichtingen aantal

ontsnappingen

type Omstandigheid van ontsnapping aantal

ontsnappingen

Gesloten Antwerpen 1 Gesloten celruimte (individuele cel of gemeenschappelijke slaapruimte)

0

Ittre 1 atelier 0

Jamioulx 1 ontvluchting uit andere gesloten aanhorigheden (koeren)

1

Lantin 1 met gijzelneming (cellulair, atelier, bezoek, ...) 1

Merksplas 1 door persoonsverwisseling (bezoek, vrijstelling)

0

Paifve 1 extra-muros: tewerkstelling - (sport)activiteit 1

Gesloten (jongeren) Everberg 1 ziekenhuis, uithaling voor consultatie, overbrenging naar ziekenhuis

2

GFC Tongeren 2 tijdens uithaling 4

St. Hubert (jongeren)

1 niet-geregistreerd 1

Subtotaal 10 Subtotaal 10

(Half)open Hoogstraten 5 (Half)open celruimte (individuele cel of gemeenschappelijke slaapruimte)

29

Ruiselede 5 atelier 7

Marneffe 5 polyvalente zaal - sport/fitness 1

St. Hubert 33 ontvluchting uit andere gesloten aanhorigheden (koeren)

4

Subtotaal 48 extra-muros: tewerkstelling - (sport)activiteit 3

Totaal 58 tijdens uithaling 0

niet-geregistreerd 4

Subtotaal 48

Totaal 58

Page 170: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

169

detentIeBeheer

Volgende tabellen geven enkele cijfers weer inzake de toepas-

sing van de wet betreffende de externe rechtspositie van 17

mei 2006, artikelen 4 tot 20 – strafuitvoeringsmodaliteiten

onder de bevoegdheid van de minister.

Deze tabel bevat de gemotiveerde adviezen uitgebracht door

de directeurs naar aanleiding van de door veroordeelden

ingediende aanvragen inzake:

Uitgaansvergunning (UV) art. 4 § 2: een uitgaansvergunning

(max. 16u) die op elk moment van de detentieperiode aan

de veroordeelde kan worden toegekend om sociale, morele,

juridische, familiale, opleidings- of professionele belangen

te behartigen die zijn aanwezigheid buiten de gevangenis

vereisen of om een medisch onderzoek of een medische

behandeling buiten de gevangenis te ondergaan.

De directeurs hebben 743 adviezen voor dit type

uitgaansvergunning uitgebracht. De gunstige adviezen

maken 73,4 % van de voor deze modaliteit uitgebrachte

adviezen uit.

Uitgaansvergunning (UV) art. 4 § 3: een uitgaansvergunning

(max. 16u, eventueel met een bepaalde periodiciteit) die

kan worden toegekend tijdens de twee jaar die de datum

voorafgaan waarop voorwaardelijke invrijheidstelling kan

worden toegelaten, om de sociale re-integratie voor te

bereiden.

De directeurs hebben 4 220 adviezen voor dit type

uitgaansvergunning uitgebracht. De gunstige adviezen

maken 77,7 % van de voor deze modaliteit uitgebrachte

adviezen uit.

Door de directeurs uitgebrachte adviezen inzake strafuitvoeringsmodaliteiten in 2010

Inrichtingen UV (art4§2) UV (art4§3) PV SO Totaal positief Totaal negatief Totaal algemeen

POS NEG POS NEG POS NEG POS NEG

Andenne 12 6 186 95 94 160 1 1 293 262 555

Antwerpen 5 1 4 2 2 1  0 0  11 4 15

Arlon 6 2 24 19 23 18  0  0 53 39 92

Berkendael 4 1 10 0  10 5  0  0 24 6 30

Brugge 78 39 494 82 92 190 1 6 665 317 982

Dendermonde 18 4 65 18 29 33 1 1 113 56 169

Dinant 6  0 40  0 22 4  0  0 68 4 72

Forest / Vorst 5 1 22 1 28 34  0 1 55 37 92

Gent 9 6 54 6 29 27 1  0 93 39 132

Hasselt  11 6 166 95 56 117  1 4 234 242 476

Hoogstraten 26 6 168 16 71 102  0  0 265 124 389

Huy 1 3 46 21 10 21  0  0 57 45 102

Ieper 4 1 24  0 12 4  0  0 40 5 45

Ittre 12 11 148 86 92 235  0 3 252 335 587

Jamioulx 9 2 32 4 25 19  0  0 66 25 91

Lantin 23 13 241 169 97 199 2  0 363 381 744

Leuven Centraal 69 13 227 22 72 76  0  0 368 111 479

Leuven Hulp 3  0 51 1 26 20  0  0 80 21 101

Marneffe 29 2 83 14 70 30  0  0 182 46 228

Mechelen 5  0 35 4 18 10 1  0 59 14 73

Merksplas 18 8 162 29 59 83  0 1 239 121 360

Mons 31 7 103 51 69 83 1  0 204 141 345

Namur 2 5 39 12 28 24  0  0 69 41 110

Nivelles 16 6 91 28 74 39 1 1 182 74 256

Oudenaarde 35 9 116 6 30 29 1  0 182 44 226

Ruiselede 27 1 62 1 32 10  0  0 121 12 133

St. Gillis / St. Gilles 2 3 24 5 32 78  0 1 58 87 145

St. Hubert 26 3 102 19 113 113  0 2 241 137 378

GFC Tongeren  0  0 8 1 3 4  0  0 11 5 16

Tournai 10 6 87 52 44 82  0 0 141 140 281

Turnhout 1 3 12 3 9 18  0  0 22 24 46

Verviers 6 2 80 5 64 70  0  0 150 77 227

Wortel-Tilburg 36 8 273 73 124 143  0 5 433 229 662

Niet toegewezen  0 0  1 0  1 0  0  0 2 0 2

totaal 545 198 3280 940 1560 2081 11 26 5396 3245 8641

Page 171: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

170

Penitentiair verlof (PV) art. 6 en 7: verlof (3x36u per trimester)

dat kan worden toegekend in het jaar dat de datum van de

voorwaardelijke invrijheidstelling voorafgaat.

De directeurs hebben 3 641 adviezen voor penitentiaire

verloven uitgebracht, de gunstige adviezen maken 42,8 % van

de ter zake uitgebrachte adviezen uit.

Strafonderbreking (SO) art. 15: onderbreking van de

strafuitvoering (max. 3 maanden, kan worden hernieuwd)

die op elk moment van de detentieperiode kan worden

toegekend om ernstige en uitzonderlijke redenen van

familiale aard.

De directeurs hebben 37 adviezen voor strafonderbrekingen

uitgebracht. De gunstige adviezen maken 29,7 % van de voor

deze modaliteit uitgebrachte adviezen uit.

De gunstige adviezen maken 62,4 % van alle uitgebrachte

adviezen uit, alle modaliteiten samen genomen.

In de tabel op de volgende pagina worden de beslissingen

vermeld van de namens de minister handelende directie

Detentiebeheer (DDB). Deze beslissingen worden genomen

op grond van de door de directeurs ingediende adviezen

voor strafuitvoeringsmodaliteiten zoals omschreven in de

toelichting bij de vorige tabel.

DDB niet bevoegd: het door de directeur ingediende advies

is zonder gevolg gebleven omdat de veroordeelde, tijdens

het door de DDB gevoerde onderzoek met het oog op een

beslissing, niet meer voldeed aan de toelatingsvoorwaarden

wegens een wijziging van zijn wettelijke situatie, zijn

voorwaardelijke invrijheidstelling, enz.

Bijkomende informatie: art. 10 § 2, indien op korte termijn

beschikbare, bijkomende informatie noodzakelijk is,

wordt deze aangevraagd en leidt zij automatisch tot een

verlenging met 7 werkdagen, die wordt toegevoegd aan de

oorspronkelijke beslissingstermijn van 14 werkdagen.

Positieve beslissingen: worden genomen binnen een termijn

van 14 werkdagen (eventueel verlengd met 7 dagen wegens

een vraag om bijkomende informatie) die begint te lopen

vanaf het tijdstip waarop de DDB het advies van de directie

heeft ontvangen.

Negatieve beslissingen: worden genomen zowel na positieve

als negatieve adviezen. Hierbij moet worden onderstreept dat

de wet bepaalt dat voor uitgaansvergunningen en verloven

waarvoor de directeur een positief advies heeft uitgebracht,

de minister wordt geacht de modaliteit aan de veroordeelde

toe te kennen indien bij het verstrijken van de wettelijke

termijn geen beslissing is genomen (art. 10 § 4). Dit is niet het

geval indien het advies van de directeur negatief was.

Indien de adviezen worden gegroepeerd volgens de regio

van de penitentiaire inrichting waarvan zij uitgaan, is de

verdeling als volgt:

inrichtingen van de regio Noord: 4 305 adviezen

inrichtingen van de regio Zuid: 4 068 adviezen

inrichtingen van de regio Brussel: 267 adviezen

Opmerking: Voor de strafinrichting van Wortel is een stijging

van het aantal adviezen merkbaar (336 meer dan in 2009). Aan

de basis hiervan liggen de 520 adviezen die sinds 1/02/2010

werden uitgebracht voor veroodeelden in de PI Tilburg en die

geregistreerd werden in Wortel-Tilburg (verantwoordelijk voor

het administratief beheer van hun dossiers).

Page 172: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

171

Termijn overschreden: het gaat uitsluitend om de positieve

adviezen die de directeurs hebben uitgebracht, waarvoor

de DDB binnen de wettelijke termijn geen beslissing nam en

waarvoor de minister dus wordt geacht de modaliteit toe te

kennen (art. 10 § 4).

Totaal beslissingen (zonder bijkomende informatie): In

tegenstelling tot in 2009 komt het totaal aantal adviezen

(8641) overeen met het totaal aantal beslissingen (8619).

Beslissingen genomen door de DDB inzake strafuitvoeringsmodaliteiten in 2010

Inrichtingen DDB niet bevoegd

Bijkomende informatie

Positieve beslissingen

Negatieve beslissingen

Termijn overschreden

Totaal beslissingen (zonder bijkomende informatie)

Totaal algemeen

Andenne 5 84 146 396 0 547 631

Antwerpen 0 4 7 7 0 14 18

Arlon 0 8 27 64 0 91 99

Berkendael 1 5 17 16 0 34 39

Brugge 9 139 469 493 2 973 1112

Dendermonde 3 17 68 96 0 167 184

Dinant 0 13 37 29 0 66 79

Forest / Vorst 2 5 26 41 0 69 74

Gent 1 22 71 61 0 133 155

Hasselt 8 67 148 317 1 474 541

Hoogstraten 0 58 227 164 0 391 449

Huy 1 12 36 59 0 96 108

Ieper 1 10 20 17 0 38 48

Ittre 2 71 153 450 0 605 676

Jamioulx 0 6 33 33 0 66 72

Lantin 16 104 196 538 0 750 854

Leuven Centraal 4 56 227 238 0 469 525

Leuven Hulp 2 13 69 33 0 104 117

Marneffe 1 41 124 115 0 240 281

Mechelen 3 7 28 35 0 66 73

Merksplas 0 65 155 195 3 353 418

Mons 2 50 131 209 0 342 392

Namur 2 21 45 71 0 118 139

Nivelles 5 41 98 147 0 250 291

Oudenaarde 2 40 95 125 1 223 263

Ruiselede 0 21 106 30 1 137 158

St. Gillis / St. Gilles 0 20 33 104 0 137 157

St. Hubert 3 59 163 224 0 390 449

GFC Tongeren 0 6 7 11 0 18 24

Tournai 4 48 78 198 0 280 328

Turnhout 0 8 10 36 1 47 55

Verviers 2 38 109 119 0 230 268

Wortel-Tilburg 8 128 289 387 0 684 812

Niet toegewezen 1 5 4 12 0 17 22

totaal 88 1292 3452 5070 9 8619 9911

Page 173: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

172

In deze tabel worden voor elke maand van 2010 de

gunstige adviezen en de beslissingen tot toekenning van de

verschillende strafuitvoeringsmodaliteiten vermeld. Deze

tabel geeft een idee van de variatie in het aantal adviezen

en beslissingen dat elke maand wordt genomen en het

percentage beslissingen tot toekenning te vergelijken met de

positieve adviezen per type modaliteit.

Gemiddeld genomen waren in 2010 449,6 gunstige adviezen

per maand en 287,6 beslissingen tot toekenning per maand.

Er zijn belangrijke afwijkingen merkbaar. Er is een minimum

van 365 positieve adviezen in november en een maximum

van 547 in juni. Voor de beslissingen tot toekenning is een

minimum van 231 positieve beslissingen in mei en een

maximum van 354 in juni merkbaar.

Bij nader onderzoek van het gebruik van de verschillende

modaliteiten wordt het kleine aantal positieve adviezen (11)

inzake strafonderbreking en het kleine aantal toekenningen

(1, hetzij 9% van de positieve adviezen) merkbaar. Deze

modaliteit, die op elk ogenblik van de strafuitvoering kan

worden toegekend, wordt nog altijd weinig aangewend.

Twee factoren kunnen de zeer beperkte toekenning van deze

modaliteit verklaren: de aangevoerde reden komt niet altijd

overeen met de wettelijke bepaalde ernstige en uitzonderlijke

reden en, in tegenstelling tot de andere modaliteiten, kunnen

aan strafonderbreking geen bijzondere voorwaarden worden

verbonden om tegemoet te komen aan contra-indicaties,

waardoor de toekenning ervan nog beperkter wordt.

Aan de andere kant is er het aanzienlijk aantal positieve

adviezen (3 280) inzake uitgaansvergunningen met het

oog op het voorbereiden van de sociale re-integratie.

Uitgaansvergunningen kunnen worden toegekend

vanaf twee jaar voor de toelaatbaarheidsdatum voor de

voorwaardelijke invrijheidstelling en het aantal toekenningen

dat daarmee overeenstemt (2 299, hetzij 70% van de positieve

adviezen). Deze modaliteit bestrijkt een groot domein, te

weten de voorbereiding op de sociale re-integratie, en

kan worden verbonden aan een bepaalde periodiciteit. De

combinatie van deze twee aspecten heeft ongetwijfeld een

invloed op de frequente aanwending ervan.

Indien alle positieve adviezen voor alle modaliteiten in

aanmerking worden genomen, kan worden opgemerkt dat

in 64% van de gevallen een beslissing tot toekenning erop is

gevolgd.

Door de DDB genomen beslissingen over de toekenning van strafuitvoeringsmodaliteiten n.a.v. door de directeurs uitgebrachte positieve adviezen

Maanden Positieve adviezen directeurs Positieve beslissingen DDB

UV (art4§2) UV (art4§3) PV SO Totaal adviezen

UV (art4§2) UV (art4§3) PV SO Totaal beslissingen

januari 49 234 112 0 395 27 167 53 0 247

februari 35 272 116 0 423 22 181 55 0 258

maart 57 303 135 0 495 28 227 68 0 323

april 45 285 138 1 469 21 164 64 0 249

mei 40 234 95 0 369 21 166 44 0 231

juni 49 307 189 2 547 31 215 108 0 354

juli 38 282 135 1 456 26 195 81 0 302

augustus 53 328 158 2 541 32 219 92 0 343

september 42 262 119 2 425 23 191 64 0 278

oktober 53 246 90 2 391 35 186 58 1 280

november 36 211 118 0 365 25 169 67 0 261

december 47 316 155 1 519 27 219 80 0 326

Totaal 544 3280 1560 11 5395 318 2299 834 1 3452

% toekenning 58,45% 70,09% 53,46% 9,09% 63,98%

Page 174: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

173

Advies over de niet-naleving van de voorwaarden: twee

soorten informatie worden onder deze benaming

samengebracht. Enerzijds het advies van de directeur naar

aanleiding van de niet-naleving door de veroordeelde van de

algemene voorwaarde om geen nieuwe strafbare feiten meer

te plegen en/of van de bijzondere voorwaarden opgelegd

in verband met de modaliteit toegekend om tegemoet te

komen aan de tegenaanwijzingen (art. 5, 2°, 7, 2°, 11 § 3) en

anderzijds de beschrijving van het gedurende meer dan

3 dagen niet terugkeren na afloop van een toegekende

modaliteit. In de loop van 2010 werden voor deze twee

categorieën 418 adviezen uitgebracht.

Voortzetting van de modaliteit: betekent dat na onderzoek

van de niet-naleving van de voorwaarde de DDB van mening

was dat de toegekende modaliteit kon blijven voortduren

zonder dat een andere reactie nodig was.

Aanpassing van de voorwaarden: betreft de aanpassing

van de voorwaarden voor toegekende modaliteiten. Deze

aanpassing gebeurt in geval van de niet-naleving van

voorwaarden zowel in het kader van art. 11 § 4 als in het kader

van art. 12 § 1, 1° en § 2, 1°.

Schorsing: schorsing van maximaal 3 maanden, te rekenen

vanaf de laatst toegekende modaliteit van dat type naar

aanleiding van de niet-naleving van voorwaarden, art. 12 § 1,

1° en § 2, 1°.

Herroeping: herroeping naar aanleiding van de niet-naleving

van de voorwaarden die opgelegd zijn in verband met een

modaliteit art. 12 § 1, 4° en § 2, 4°.

Van de 418 adviezen in verband met de niet-naleving van

voorwaarden zijn 253 beslissingen tot herroeping genomen,

wat overeenkomt met 64,7% van het totaal aantal beslissingen

dat werd genomen naar aanleiding van de niet-naleving van

de modaliteit.

Rekening houdend met het totaal aantal beslissingen

tot toekenning van modaliteiten (3 452), heeft het aantal

herroepingen (253) betrekking op 7,3% van deze beslissingen.

reacties n.a.v. de niet-naleving van toegekende strafuitvoeringsmodaliteiten

Gevangenis Adviezen directeurs

Beslissingen DDB

Advies niet-naleving

voorwaarden

Voortzetting modaliteit

Aanpassing voorwaarden

Niet-aanpassing

voorwaarden

Schorsing Herroeping Totaal beslissingen

Andenne 26 1 1 0 6 18 26

Antwerpen 0 0 0 0 0 1 1

Arlon 4 0 0 0 0 3 3

Berkendael 1 0 0 0 0 1 1

Brugge 73 6 0 0 19 35 60

Dendermonde 5 0 0 0 0 5 5

Dinant 1 0 0 0 0 1 1

Forest / Vorst 0 0 0 1 0 1 2

Gent 8 0 0 0 1 8 9

Hasselt 8 0 0 0 0 6 6

Hoogstraten 22 0 0 0 4 14 18

Ieper 4 1 0 0 1 1 3

Ittre 19 2 1 0 2 14 19

Jamioulx 1 1 0 0 0 0 1

Lantin 41 7 3 0 4 30 44

Leuven Centraal 2 0 0 0 1 1 2

Leuven Hulp 4 0 0 0 0 5 5

Marneffe 16 2 1 0 2 7 12

Mechelen 1 0 0 0 0 1 1

Merksplas 22 2 0 1 2 15 20

Mons 15 2 1 0 4 7 14

Namur 9 3 0 0 1 3 7

Nivelles 12 0 2 0 2 10 14

Oudenaarde 7 0 0 0 0 5 5

Ruiselede 21 1 1 0 8 8 18

St. Hubert 46 15 4 0 10 19 48

Tournai 5 0 1 1 1 4 7

Turnhout 4 0 0 0 2 1 3

Verviers 11 2 0 0 0 9 11

Wortel-Tilburg 30 2 0 0 3 20 25

totaal 418 47 15 3 73 253 391

Page 175: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

174

personeel

Personeelssituatie

Deze tabel geeft een overzicht van de personeelssituatie op 2

december 2010 voor alle personeelscategorieën in de

inrichtingen en in het Veiligheidskorps. De ‘effectieven’ zijn

het aantal fysieke personen die tewerkgesteld zijn, terwijl de

‘voltijds equivalenten’ prestaties betreft. Net zoals in 2009 was

de budgettaire marge voor nieuwe aanwervingen eerder

beperkt.

in Out

Totaal Directie 0 2

Totaal Attachés 2 4

Totaal Administratief 52 43

Totaal Medisch 24 22

Totaal PSD 11 12

Totaal Bewaking/Techniek 251 281

Totaal Buiten kader 0 0

Totaal Penitentiaire Inrichtingen 340 364

Totaal Erediensten 6 7

Totaal Veiligheidskorps 56 15

totaal 402 386

cycli aanvragen Mutaties

Cyclus 1 368 90

Cyclus 2 297 46

Cyclus 3 299 55

Cyclus 4 293 64

Cyclus 5 333 95

totaal 2010 1.590 350

In- en uitstroom

Deze tabel geeft een overzicht van het aantal nieuwe

medewerkers die in de loop van 2010 werden aangeworven

en van het aantal medewerkers die het departement hebben

verlaten. Het is duidelijk dat de vertrekken werden

gecompenseerd en dat het aantal medewerkers bovendien is

gestegen.

Mutaties

Deze tabel toont het aantal mutaties in 2010 volgens de

procedure die in 2007 werd ingevoerd. Deze procedure houdt

in dat iedere bewakingsassistent een mutatie kan aanvragen

naar een gevangenis op vijf nauwkeurig vastgestelde data. Na

een evaluatie van de geplande mutaties, stelt de directie P&O

van het DG EPI vast in welke gevangenissen betrekkingen

vrijkomen of vacant zijn. Vervolgens dient zij een aanvraag tot

werving in voor die inrichtingen waar het personeelskader

moet worden aangevuld. Deze wervingen vinden eveneens

jaarlijks plaats op vijf welbepaalde data. Dankzij deze

procedure slaagt de directie P&O erin de werving beter af te

stemmen op de behoeften van elke inrichting.

graad effectief Voltijds equivalent Voorzien in personeelsplan 2010 invullingsgraad

personeelsplan

Totaal Directie 144 142,10 146,40 97,06%

Totaal Attachés 85 77,30 80,70 95,79%

Totaal Administratief 733 656,15 683,89 95,94%

Totaal Medisch 298 256,05 288,71 88,69%

Totaal PSD 387 335,12 346,36 96,75%

Totaal Bewaking/Techniek 7.637 6.824,47 6.889,80 99,05%

Totaal Buiten kader 3 2,45 0,00

Totaal Penitentiaire Inrichtingen 9.287 8.293,64 8.435,86 98,31%

Totaal Erediensten 86 55,10 65,00 84,77%

Totaal Veiligheidskorps 400 383,90 430,00 89,28%

Totaal 9.773 8.732,64 8.930,86 97,78%

Page 176: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

175

Totaal Directie 6,00 7,00 4,00 3,00 4,00 4,00 2,00 1,00 3,80 2,00 1,00 7,00 2,00 1,00 5,00 1,00 3,00 3,00 4,00

Totaal Attachés 2,00 5,60 1,00 1,00 5,00 1,00 1,80 1,50 1,00 1,80 3,80 1,00 2,00 3,00 1,00 0,00 1,00

Totaal Administratief 22,05 39,80 15,80 7,55 25,25 22,65 10,55 8,75 16,85 11,80 8,85 24,30 15,00 7,55 32,55 5,35 11,80 13,65 4,35

Totaal Medisch 14,05 28,25 2,95 7,70 2,25 1,00 1,00 2,70 7,65 38,25 0,00 17,45 11,95 0,80

Totaal PSD 11,30 26,66 7,15 9,95 17,00 6,90 3,75 13,80 5,50 3,75 25,20 5,75 3,20 15,55 2,00 4,25 4,85 3,90

Totaal Bewaking / Techniek 264,00 564,35 105,15 67,25 194,80 336,00 113,55 65,60 198,05 106,40 84,90 401,90 119,80 39,95 324,15 51,95 102,10 105,25 7,95

Totaal Erediensten 5,20 2,50 1,50 2,70 2,40 1,00 2,60 0,50 3,40 3,00 1,20 3,80 1,00

Totaal Buiten kader 1,45

totaal 324,60 675,61 137,55 77,80 245,40 389,30 136,00 81,90 239,30 134,85 103,70 503,45 144,75 53,70 401,50 61,30 134,10 128,55 20,20

Totaal Directie 5,00 1,00 2,00 4,00 2,00 6,00 4,80 8,00 4,00 4,00 3,00 4,00 3,00 3,00 1,00 2,00 4,00

Totaal Attachés 2,00 1,00 2,00 3,00 1,00 4,00 1,00 3,00 1,00 3,00 1,00 3,00 3,00 1,00

Totaal Administratief 24,80 6,80 6,30 35,20 10,45 23,65 22,90 46,40 13,40 25,45 17,95 17,15 13,00 14,95 3,75 18,35 20,50

Totaal Medisch 6,60 3,00 18,20 5,55 8,70 16,25 10,45 6,95 3,35 26,50 3,30 1,95 3,35

Totaal PSD 16,46 3,95 1,95 15,45 2,50 15,70 12,75 24,10 8,75 11,55 8,10 8,05 10,30 8,20 0,50 6,45 6,90

Totaal Bewaking / Techniek 308,65 102,85 38,65 351,00 64,65 321,55 219,50 641,95 92,41 236,25 146,05 169,85 177,95 138,76 73,85 147,20 161,55

Totaal Erediensten 1,80 1,00 5,20 0,20 0,50 2,10 4,80 0,50 1,50 1,90 2,10 1,30 0,40 0,50 0,50

Totaal Buiten kader 1,00

totaal 365,31 119,60 48,90 431,05 79,80 375,95 271,75 745,50 121,06 292,20 184,95 207,50 233,05 171,61 79,10 179,45 197,80

AN

TWER

PEN

BRU

GG

E

DEN

DER

MO

ND

E

EVER

BERG

GFC

GEN

T

HA

SSEL

T

HO

OG

STRA

TEN

IEPE

R

LEU

VEN

CEN

TRA

AL

LEU

VEN

HU

LP

MEC

HEL

EN

MER

KSPL

AS

OU

DEN

AA

RDE

RUIS

ELED

E

ST G

ILLI

S / S

T G

ILLE

S

TON

GER

EN G

FC

TURN

HO

UT

WO

RTEL

WO

RTEL

- TI

LBU

RG

AN

DEN

NE

ARL

ON

DIN

AN

T

FORE

ST /

VO

RST

HU

Y

ITTR

E

JAM

IOU

LX

LAN

TIN

MA

RNEF

FE

MO

NS

NA

MU

R

NIV

ELLE

S

PAIF

VE

ST H

UBE

RT

ST H

UBE

RT C

FF

TOU

RNA

I

VER

VIE

RS

personeel per InrIchtIng In 2010 Onderstaande tabel geeft een globaal overzicht van het personeel (voltijds equivalent) per penitentiaire inrichting en per functie.

Page 177: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

176176

gratIfIcatIes

In 2010 kregen alle gevangenissen, de centrale garage en de

opleidingscentra een enveloppe toegewezen voor het

betalen van huishoudelijke werken uitgevoerd door de

gedetineerden. Slechts 2,8% van het voorziene budget bleef

onbenut. Hiermee werden de enveloppes dus beter beheerd

dan in 2009. Enkele inrichtingen overschreden hun budget.

Deze kosten vallen ten laste van de CDRGA. Het management

van het DG EPI zal er ieder jaar op blijven aandringen dat de

enveloppes zorgvuldig opgevolgd worden.

inrichting Budget 2010 (€) totaal gerealiseerd 2010 (€) Overschot (€) % gerealiseerd

Andenne 162.370 158.746,63 3.623,55 97,77%

Antwerpen 179.500 182.746,90 -3.246,90 101,81%

Arlon 52.400 50.032,32 2.367,68 95,48%

Berkendael 42.900 39.281,70 3.618,30 91,57%

Brugge 291.000 291.632,45 -632,45 100,22%

CFPP Marneffe 29.600 28.174,80 1.425,20 95,19%

Dendermonde 74.600 73.382,98 1.217,02 98,37%

Dinant 25.800 27.100,85 -1.300,85 105,04%

Forest 220.800 215.158,80 5.641,20 97,45%

Garage 9.900 9.048,75 851,25 91,40%

Gent 148.900 148.848,91 51,09 99,97%

Hasselt 149.400 142.342,78 7.057,22 95,28%

Hoogstraten 98.900 104.601,27 -5.701,27 105,76%

Huy 38.800 37.648,05 1.151,95 97,03%

Ieper 54.100 51.528,21 2.571,79 95,25%

Ittre 140.200 139.296,80 903,20 99,36%

Jamioulx 128.000 121.910,10 6.089,90 95,24%

Lantin 305.200 303.569,22 1.630,78 99,47%

Leuven Centraal 135.900 132.361,94 3.538,06 97,40%

Leuven Hulp 73.700 70.584,50 3.115,50 95,77%

Marneffe 93.030 85.936,42 7.093,40 92,38%

Mechelen 52.400 53.112,31 -712,31 101,36%

Merksplas 266.800 261.749,54 5.050,46 98,11%

Mons 150.300 150.259,70 40,30 99,97%

Namur 83.900 83.899,82 0,18 100,00%

Nivelles 99.400 98.528,09 871,91 99,12%

OCPP Brugge 9.000 6.421,26 2.578,74 71,35%

OCPP Merksplas 4.500 3.710,76 789,24 82,46%

Oudenaarde 69.400 67.665,24 1.734,76 97,50%

Paifve 105.200 105.209,82 -9,82 100,01%

Ruiselede 40.700 40.616,69 83,31 99,80%

Saint-Hubert 119.300 116.321,85 2.978,15 97,50%

Saint-Hubert CFF 1.500 586,81 913,19 39,12%

Sint-Gillis 225.000 224.418,14 581,86 99,74%

Tongeren GFC 5.000 4.881,80 118,20 97,64%

Tournai 82.000 75.945,37 6.054,63 92,62%

Turnhout 77.400 77.378,38 21,62 99,97%

Verviers 98.900 99.148,55 -248,55 100,25%

Wortel 88.800 80.170,25 8.629,75 90,28%

totaal 4.034.500 3.963.958,76 70.541,24 98,25%

Page 178: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

177

Budget 2010De volgende tabel geeft een overzicht van de uitgaven van

het DG EPI per budgettaire post in 2010. Aangezien deze tabel

meer in detail treedt dan de tabel in het activiteitenverslag

van 2009 wijken een aantal cijfers af tegenover vorig jaar.

Uit de tabel blijkt dat de personeelskost 76,65% van de

begrotingsmiddelen bedroeg. Voeding en onderhoud van

gedetineerden kostten 3,27% en hun medische en

psychologische omkadering namen 5,57% van het budget in.

(*) Omwille van budgettaire besparingen werden deze

uitgaven in 2010 ten laste gelegd van het Steunfonds voor

gedetineerden van elke penitentiaire inrichting.

De tabel op de volgende pagina geeft de graad van

besteding (budgettaire vastlegging en vereffening van

facturen) weer van de begrotingsmiddelen (zonder

personeelskosten) die in 2010 ter beschikking werden gesteld

van het DG EPI.

Hieruit blijkt dat 98,10% van de kredieten voor bestellingen

werden benut (budgettair vastgelegd) en dat 95,48% van de

middelen werden aangewend voor de betaling van facturen.

Begroting 2010

Budgettaire post in € in %

Personeel (PI, jongerencentra, Veiligheidskorps) 383.930.000 76,65

Opleiding personeel 1.456.250 0,29

Kledij penitentiair personeel 2.240.500 0,45

Inzet gedetineerden bij huishoudelijke taken 4.021.000 0,80

Voeding en onderhoud gedetineerden 16.355.000 3,27

Bevordering contacten tussen gedetineerde ouders en hun kinderen (*) 0 0,00

Herstelgerichte detentie (*) 0 0,00

Energie (elektriciteit, stookolie, gas) 9.928.800 1,98

Waterverbruik 2.750.000 0,55

Huisvuilophaling 935.450 0,19

Onderhoud en onderhoudscontracten gebouwen en installaties 4.893.250 0,98

Werkingskosten administratie Penitentaire Inrichtingen 4.038.350 0,81

Inhuring cellen Tilburg (11 maanden) 28.275.000 5,65

Bijkomende uitgaven i.v.m. inhuring cellen Tilburg (vervoer, medische kosten, transit Wortel, enz.)

467.000 0,09

Medische en psychologische expertise en zorg 27.906.000 5,57

Informatica 4.629.000 0,92

Aankoop duurzame goederen, meubilair, toestellen 3.031.000 0,61

Andere uitgaven Penitentiaire Inrichtingen (milieu, prestaties van derden, enz.) 765.400 0,15

Werkingskosten jongerencentra 2.600.000 0,52

Werkingskosten Veiligheidskorps 1.863.500 0,37

Voertuigen Centrale Garage / Veiligheidskorps 786.500 0,16

totaal 500.872.000 100,00

Page 179: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

178

Wettelijke basisallocatie Oorspronkelijk

vastleggingskrediet

(100.1) 2010

Oorspronkelijk

vereffeningskrediet

(100.1) 2010

Vastgelegd bedrag op

vastleggingskrediet 2010

geordonnanceerd

bedrag op

vereffeningskrediet 2010

Vastgelegd

bedrag in %

2010

Vereffend

bedrag in %

2010

Werkingskosten - niet duurzame bestedingen - contracten 51021201 [32] 2605 28.361.000,00 € 28.361.000,00 € 28.361.000,00 € 27.910.718,87 € 100,00% 98,41%

Informatica - niet duurzame bestedingen - contracten 51021204 [35] 1901 1.757.000,00 € 1.758.000,00 € 1.714.452,86 € 1.457.732,04 € 97,58% 82,97%

Informatica - niet duurzame bestedingen - contracten 51021204 [35] 2606 485.000,00 € 485.000,00 € 485.000,00 € 485.000,00 € 100,00% 100,00%

Inhuring parkings 51021206 [37] 2605 60.000,00 € 60.000,00 € 44.000,00 € 42.546,93 € 73,33% 70,91%

Inhuring cellen Tilburg 51021234 [65] 2605 28.275.000,00 € 28.275.000,00 € 28.275.000,00 € 28.275.000,00 € 100,00% 100,00%

Duurzame bestedingen 51027401 [24] 2605 3.064.000,00 € 3.064.000,00 € 3.052.747,00 € 3.047.173,74 € 99,63% 99,45%

Informatica - duurzame bestedingen 51027404 [27] 1901 1.887.999,80 € 1.787.999,80 € 1.886.381,00 € 1.759.004,46 € 99,91% 93,17%

Informatica - duurzame bestedingen 51027404 [27] 2606 499.000,00 € 499.000,00 € 498.836,27 € 486.795,92 € 99,97% 97,55%

Bestaansmiddelenprogramma Totaal Programma 0 64.388.999,80 € 64.289.999,80 € 64.317.417,13 € 63.463.971,96 € 99,89% 98,56%

Vergoedingen gedetineerden huishoudelijke dienst 51101110 [13] 2605 4.021.000,00 € 4.021.000,00 € 4.021.000,00 € 4.021.000,00 € 100,00% 100,00%

Aanmoedigingspremies studie gedetineerden 51101111 [14] 2605 160.000,00 € 160.000,00 € 160.000,00 € 137.530,00 € 100,00% 85,96%

Voeding en onderhoud gedetineerden 51111231 [46] 2605 16.557.000,00 € 16.557.000,00 € 16.557.000,00 € 15.735.508,90 € 100,00% 95,04%

Vergoeding gedetineerden ingevolge arbeidsongeval in detentie 51113403 [84] 2216 26.000,00 € 26.000,00 € 24.100,00 € 19.908,23 € 92,69% 76,57%

Pro Memorie 51113415 [96] 2216 1.000,00 € 1.000,00 € - € - € 0,00% 0,00%

Onderhoud en voeding gedetineerden Totaal Programma 1 20.765.000,00 € 20.765.000,00 € 20.762.100,00 € 19.913.947,13 € 99,99% 95,90%

Zorg: Werkingskosten - niet duurzame bestedingen - contracten 51311201 [02] 2501 12.668.400,00 € 12.668.400,00 € 12.668.400,00 € 12.712.521,01 € 100,00% 100,35%

Expertise: Werkingskosten - niet duurzame bestedingen - contracten 51311201 [02] 2801 2.458.600,00 € 2.458.600,00 € 2.051.811,00 € 2.051.811,00 € 83,45% 83,45%

Zorg: Duurzame bestedingen 51317401 [91] 2501 636.000,00 € 636.000,00 € 546.000,00 € 559.845,47 € 85,85% 88,03%

Expertise: Duurzame bestedingen 51317401 [91] 2801 105.000,00 € 105.000,00 € 90.000,00 € 72.767,31 € 85,71% 69,30%

Zorg: Kosten medische verzorging gedetineerden en geïnterneerden 51321231 [41] 2501 10.331.000,00 € 10.331.000,00 € 10.331.000,00 € 10.161.284,36 € 100,00% 98,36%

Zorg: Coördinatoren zorgcircuit 51321233 [43] 2501 375.000,00 € 375.000,00 € - € - € 0,00% 0,00%

Expertise: Subsidie steuncentra behandeling seksuele delinquenten, samenwerkingsakkoorden

Vlaanderen, Wallonië en Brussel

51323307 [80] 2801 894.000,00 € 894.000,00 € 894.000,00 € 879.149,51 € 100,00% 98,34%

Zorg: Subsidie opname in zorgcircuit Low Risk (Prog wet 27/12/2006 art8) 51323308 [81] 2801 438.000,00 € 438.000,00 € - € - € 0,00% 0,00%

Medische en psychologische expertise en zorg Totaal Programma 3 27.906.000,00 € 27.906.000,00 € 26.581.211,00 € 26.437.378,66 € 95,25% 94,74%

Jongerencentra: Werkingskosten - niet duurzame bestedingen - contracten 51511201 [85] 2605 1.058.000,00 € 1.058.000,00 € 731.826,13 € 605.971,03 € 69,17% 57,28%

Jongerencentra: Duurzame bestedingen 51517401 [77] 2605 252.000,00 € 252.000,00 € 252.000,00 € 195.946,52 € 100,00% 77,76%

Jongerencentra: Voeding en onderhoud jongeren 51521231 [27] 2605 1.290.000,00 € 1.290.000,00 € 924.653,30 € 606.934,25 € 71,68% 47,05%

Jongerencentra Totaal Programma 5 2.600.000,00 € 2.600.000,00 € 1.908.479,43 € 1.408.851,80 € 73,40% 54,19%

Veiligheidskorps: Werkingskosten - niet duurzame bestedingen - contracten 51611201 [78] 2701 1.710.000,00 € 1.677.000,00 € 1.582.784,87 € 1.198.282,24 € 92,56% 70,07%

Veiligheidskorps: Duurzame bestedingen 51627401 [79] 2701 922.000,00 € 922.000,00 € 896.722,40 € 522.301,75 € 97,26% 56,65%

Veiligheidskorps: Voeding gedetineerden nationale transfers 51631231 [29] 2701 18.000,00 € 18.000,00 € 18.000,00 € 18.000,00 € 100,00% 100,00%

Veiligheidskorps, Centrale Garage en Mobiele Equipe ET Totaal Programma 6 2.650.000,00 € 2.617.000,00 € 2.497.507,27 € 1.738.583,99 € 94,25% 65,61%

algemeen totaal 118.309.999,80 € 118.177.999,80 € 116.066.714,83 € 112.962.733,54 € 98,10% 95,48%

Ord

onna

teur

Page 180: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

179

heBBen Meegewerkt aan dIt actIVIteItenVerslag:

Eric Leytens, Annelies Boffé, Inge Nagels, Laurent Sempot, Olivier Michiels, Nathalie Faes, Christine Melebeck en Samuel Deltenre

Een extra dankwoord gaat uit naar:

> de vertaaldienst van de FOD Justitie > het Belgisch Staatsblad > de drukkerij van het PSC Hoogstraten > Luc D’Hollander (fotografie) > alle inrichtingen en diensten voor hun bijdrage

April 2011

www.just.fgov.be

Page 181: Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen · DG EPI vraagt een dagelijkse inzet en ik verheug mij op het bekijken van de resultaten die jaar na jaar bereikt worden en die u

Vera

ntw

oord

elijk

e ui

tgev

er:

Han

s M

euris

se

FOD JUSTITIEDG EPI - Penitentiaire InrichtingenWaterloolaan 761000 Brussel