Digitale netwerkmodellen en

blockchain in de zorgHype of gamechanging?

Inleiding

De zorgsector is digitaal in ontwikkeling. Een doordacht netwerk en meer uniformiteit in gegevensuitwisseling- en gebruik zijn hierbij sleutelwoorden. Voorbeelden hiervan zijn een eigen digitaal dossier onder regie van de cliënt, analyse van big data rondom dossiervoering en meer gegevensuitwisseling in de totale zorgketen. Het vormt de basis voor een nieuw digitaal tijdperk: digitale netwerkmodellen. Wat kan blockchain-technologie voor de sector betekenen?

Van estafette- naar netwerkmodel

Client- en patiëntdata worden in de huidige situatie gedeeld in de zorgketen volgens het zogenaamde estafettemodel: data wordt overgeheveld van de ene naar de andere partij. De data wordt metaforisch met een estafettestokje overgedragen naar de volgende schakel in de keten. Dit model vraagt veel inrichtings- en onderhoudswerkzaamheden voor alle partijen in dit digitale model.

De zorgsector groeit in gegevensuitwisseling naar een digitaal netwerkmodel. In dit netwerkmodel staan alle cliënt- en patiëntdossiers centraal. Zorgaanbieders, zorgverzekeraars en andere ketenpartijen communiceren digitaal door aan te haken op deze centrale digitale cliënt- en patiëntdossiers. Of het nu gaat om gegevensuitwisseling over zorgpaden, financiering of analyse van onderzoeksdata, er is één centraal punt in de database waar iedere partij uit put: het dossier van de cliënt of patiënt. Om te komen tot digitale netwerkmodellen in de zorg, hebben het Zorginstituut en samenwerkende partijen een aantal ontwikkelingen voor 2018 en 2019 hoog op de agenda staan.

De Persoonlijke Gezondheidsomgeving

De Persoonlijke gezondheidsomgeving (PGO) is een digitaal hulpmiddel waarmee cliënten inzicht krijgen in hun eigen gezondheidsgegevens en vervolgens zelf bepalen met wie zij deze gegevens in het zorgnetwerk delen. In de PGO worden gegevens verzameld, opgeslagen en gedeeld in het netwerk waar nodig. Hiermee heeft de cliënt zelf de regie over de gezondheidsdata. Denk hierbij aan een portaal dat vergelijkbaar is met mijnoverheid.nl. Het dossier van het individu staat centraal en belanghebbende partijen, zoals banken of verzekeraars, communiceren via het dossier van dit individu.

Het initiatief van Medmij (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) heeft informatiestandaarden opgesteld waar de verschillende PGO-leveranciers aan moeten voldoen. Hiermee wordt uniformiteit gestimuleerd en kan de consument zelf bepalen welk PGO betrouwbaar en veilig is. De overheid heeft voor € 4 miljoen aan subsidies vrijgesteld voor PGO-leveranciers. Per leverancier wordt er maximaal 160.000 euro uitgekeerd. Deze subsidie stimuleert en maakt mogelijk dat PGO-leveranciers aan de Medmij-standaarden kunnen voldoen.

Het is de bedoeling dat consumenten per 2020 beschikken over een eigen PGO (Staatscourant, 2018). Momenteel is er al meer subsidie aangevraagd dan dat er beschikbaar was. Hierdoor zullen nieuwe aanvragers maar beperkte kans hebben om subsidie te krijgen. De ontwikkelopgave wordt er echter niet minder om.

Ook het digitale berichten- en declaratieverkeer in de zorg, kan in de toekomst aanhaken bij de PGO’s. Dat is het ideaalbeeld. Uniformiteit in verantwoording over de financiersstromen heen is hierbij het uitgangspunt. Het helpt ketenpartijen ondersteunende processen uniform in te richten, helpt registratiebureaucratie in de zorg te verminderen en de poort voor ‘horizontaal toezicht in de zorg’ verder te openen.

Big data in de Personal Health Train

Big data is een term die we steeds vaker horen binnen de zorg. Big data heeft de toekomst. Om op basis van big data voorspellingen te doen, moeten we eerst beschikken over een grote hoeveelheid data. De Personal Health Train (PHT) is een initiatief om op basis van uniform vastgelegde data complexe analyses te kunnen doen. Het doel van de PHT is op basis van de geanalyseerde data uit het verleden de sector meer preventief te ondersteunen. Hoe voorkomen we dat patiënten met een bepaald beeld in de toekomst nog zieker worden en hoe helpen we patiënten sneller beter te worden? De PHT staat toe met informatie uit het verleden, een doorkijkje te geven naar de toekomst. In het verloop van ziekte of ziektepatronen, in klachten die uit kunnen monden in een bepaalde ziekte of welke medicijnen in een situatie het beste effect kunnen hebben.

De PHT staat metaforisch voor het treintje op een rails en stopt bij ieder station. Hierbij is het station de plek waar veel data beschikbaar is, zoals een PGO of onderzoeksdatabase. De treinen zijn de algoritmen en logica van analyses en de rails bepalen de spelregels, afspraken en interfaces tussen uitwisselende partijen. Gezondheidsgegevens bevinden zich op veel verschillende plekken, zoals bij de huisarts, de tandarts, het verpleeghuis, het ziekenhuis en bij de patiënt thuis. Deze data zijn in verschillende talen geschreven en daardoor moeilijk uitwisselbaar. Deze data zijn dus niet zomaar uitwisselbaar of om te zetten in big data. De Personal Health Train biedt hiervoor een oplossing.

De PHT werkt op basis van de FAIR-principes:

• Findable: data is goed beschreven en geïndexeerd;

• Accesible: data is toegankelijk en kan op worden gehaald met bepaalde protocollen;

• Interoperable: data is op een dusdanige manier geschreven dat het door machines te interpreteren is;

• Reusable: data kan gemakkelijk gebruikt worden.

Voor de totale zorgsector zijn nieuwe standaarden ontwikkeld op basis van het FAIR-principe. Als gegevens gestroomlijnd worden, kan de Personal Health Train gaan rijden en deze gegevens ophalen. Hoe meer data er volgens het FAIR-principe gestroomlijnd worden, hoe meer data er kan worden opgehaald in de Personal Health Train. De voorlopige conclusie van het Zorginstituut Nederland over de PHT is positief. De PHT als onderdeel van de FAIR-principes biedt kansen voor big data toepassingen (Zorginstituut Nederland, Platform IZO, 2018).

Blockchain

Wat kan blockchain betekenen in deze ontwikkelingen? Blockchain is een manier om gegevens uit te wisselen, als een soort grootboek waaraan telkens een transactie wordt toegevoegd. Het voordeel van transacties op basis van de blockchain-technologie is, dat er een derde vertrouwde partij nodig is om transacties goed te keuren. Zoals een bank doet in het geval van een geldtransactie. De gegevens in een blockchain zijn namelijk decentraal opgeslagen en niet op één plek (zoals geld bij een bank). Zodra er een transactie wordt toegevoegd, controleren alle computers in het netwerk deze transactie.

In een blockchain kunnen alleen maar transacties worden toegevoegd. Oude transacties kunnen niet gewijzigd of ongedaan worden gemaakt. Er bestaat dus maar één waarheid, één bron en deze is betrouwbaar. Elke transactie wordt gecontroleerd door het betrouwbare systeem in de blockchain. Een bekend voorbeeld is de bitcoin. Dit is een digitale betaaleenheid die werkt op basis van de blockchain-technologie. Er is geen bank meer die transacties goedkeurt; de technologie in de blockchain acht transacties als betrouwbaar en correct.

Het eerste succes

De eerste blockchain pilot in de zorg is al een feit: een initiatief van het Zorginstituut in samenwerking met VGZ en de app Mijn Zorg Log. Mijn Zorg Log is een app op basis van de blockchain-technologie, die urenregistratie in de kraamzorg transparanter en efficiënter maakt. Daarnaast heeft de cliënt de regie. Resultaten van deze pilot zijn veelbelovend, worden verder doorgezet en ook in andere registratie- en verantwoordingsprocessen ingezet en toegepast.

We zien dat de cliënt of patiënt steeds meer centraal komt te staan in het netwerkmodel. De overheid zet fors in op het realiseren van informatiestandaarden en technologieën om deze data op een veilige manier te verzamelen en over te dragen. Het ministerie van VWS heeft zelfs aangegeven een regierol te willen pakken in de digitalisering binnen de gezondheidszorg en bijbehorende administratieve dossiers. Persoonlijke gezondheidsomgevingen, de Personal Health Train, FAIR-principes en de blockchain-technologie zijn veelbelovende initiatieven.

De rol van de overheid

Complicaties en aandachtspunten

Blockchain-technologie kan de zorgsector mogelijk helpen bij het digitaliseren en het creëren van digitale netwerkmodellen. Er zijn ook aandachtspunten. Is de blockchain-technologie wel de geschikte technologie om data uit te wisselen of zijn er nog andere, wellicht kwalitatief betere of goedkopere technologische oplossingen? Daarnaast is samenwerking in de keten essentieel om uniformiteit te creëren. Hoe maken partijen afspraken? Wie doet wat? Wie beheert en heeft overzicht over de processen die in een digitaal netwerkmodel worden opgenomen? Moet dit de overheid zijn?

En dan is er ook nog de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Hoe maak je netwerkmodellen AVG-proof en wordt hier rekening mee gehouden tijdens het ontwikkelen van deze modellen? In het kader van de AVG, bestaat het gevaar op identiteitsfraude. Hoe kan het systeem daadwerkelijk weten wie er aan de andere kant van het scherm zit? Ook hiermee moet rekening worden gehouden bij het ontwikkelen en inrichten van nieuwe technologieën. Last but not least: patiënt- cliënt- en zorgdata zijn persoonlijke data. Zij zijn op gevoelsniveau voor meer dan één uitleg vatbaar. Wat gebeurt er met data als deze volgens een rationele set van indicatoren worden geanalyseerd? Hier ontstaan integriteitsvraagstukken waar de sector een antwoord op moet geven.

De gevolgen voor uw organisatie

Onlangs hebben we tijdens een workshop diverse vragen over digitale netwerkmodellen en blockchain voorgelegd aan zo’n 60 financials uit de zorg. Er ontstonden interessante discussies over de toepasbaarheid van digitale netwerkmodellen in de zorg. Ook is er een live poll gehouden om naar de gevolgen van deze ontwikkelingen voor de eigen organisatie te kijken. Enkele resultaten van deze poll vindt u in grafieken.

Digitale netwerkmodellen (blockchain-toepassingen) gaan zorgpartners helpen beter samen te werken op het gebied van:

De antwoorden van de deelnemers zijn vrij eenduidig. Financials geloven dat uniformiteit in de keten zorgt voor betere dossiervoering, registratie en verantwoording. Digitale netwerkmodellen op basis van blockchain-technologie verlichten de administratieve lasten. Het opnieuw inrichten van processen en de verantwoording zijn hier het gevolg van.

81,48%

92,59%

62,96%

37,04%

7,41%

70,37%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Zorg- en ketenprocessen

Dossiervoering, registratie en verantwoording

Informatie, inzicht en sturen

Betalingsverkeer en liquiditeitbeheer

Vastgoedbeheer en -onderhoud

Horizontaal toezicht

De gevolgen voor uw organisatie

Digitale netwerkmodellen (blockchain-toepassingen) gaan zorgorganisaties helpen met:

De antwoorden op deze vraag lopen sterk uiteen. Dit kan betekenen dat deze toepassing op veel verschillende vlakken grote gevolgen kan hebben binnen uw organisatie. Denk bijvoorbeeld aan het koppelen van uw ECD en productieregistratie aan de PGO van de cliënt en het verbeteren van interne stuurinformatie.

87,5%

87,5%

75,0%

37,5%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Kwalitatief goede data-analyses en het genereren vanstuurinformatie

Koppeling ECD/productieregistratie aan PGO's enverzekeraar/gemeente

Verbetering kwaliteit en communicatie tussen financiële,zorg- en salarisadministraties

De ontwikkeling naar horizontaal toezicht in de totale keten

De gevolgen voor uw organisatie

De ontwikkeling naar digitale netwerkmodellen en processen, vraagt van de controller om:

Door technologieën als de blockchain zullen meer interne controles vastliggen in het systeem. Controllers zijn dan niet alleen verantwoordelijk voor interne controles, maar moeten ook juist de externe afspraken maken in de keten. Het laatste en belangrijkste punt, waarmee bijna iedereen in de discussie het eens was, is dat de uniforme manier van genereren en uitwisselen van data kan bijdragen aan de administratieve lastenverlichting.

Het succes van de implementatie van deze nieuwe ontwikkelingen zal afhankelijk zijn van de markt zelf. Het ministerie van VWS geeft aan een regierol te willen nemen in deze ontwikkelingen. Maar het is belangrijk dat de verschillende actoren in het netwerk elkaar opzoeken en hun rol pakken in deze ontwikkelingen. Wilt u met ons sparren over de gevolgen voor uw organisatie? Graag!

100%

0%

0%

0% 20% 40% 60% 80% 100% 120%

Procesafspraken met ketenpartners te maken en te borgen

De gevolgen voor de eigen AO/IC processen teimplementeren

Privacymaatregelen te borgen conform de AVG

Meer weten?

Neem contact met me op

Nolan van Uden

business consultant

n.vanuden@aag.nl

06 12606491

Medeauteur: Petra Anand

Wij verbeteren de

bedrijfsvoering van de zorg