De digitalebibliotheek

Schatkamer van de Toekomst

De digitalebibliotheek

Schatkamer van de Toekomst

4 5

INH

OU

DS

OP

GA

VE

Inhoudsopgave

Inhoudsopgave 4

Voorwoord 6

Inleiding 8

Doel en doelgroep 9

Outline 9

Eindsituatie 10

I De digitale bibliotheek 12

1. Webdiensten 14

1.1 Karakterisering website 14

1.2 Inhoud website 15

1.2.1 Catalogus 16

1.2.2 Lijsten 17

1.2.3 Themapagina’s 17

1.2.4 Lokale informatie 18

1.2.5 Personalisatie 19

1.2.6 Partnerschappen 19

1.3 Voorbeelden van widgets 20

1.3.1 Basiswidgets 20

1.3.2 Verrassende widgets 24

1.3.3 Innovatieve widgets 27

2. Organisatiediensten 28

2.1 Managementinformatiesysteem 28

2.2 Relatiebeheersysteem 29

2.3 Centrale ledenadministratie 30

II De positionering 32

3. De bibliotheek 34

3.1 Missie en ambitie 34

3.2 De digitale bibliotheek in de kenniseconomie 35

3.3 Belang van de digitale bibliotheek 35

3.4 Doelgroepen en hun verwachtingen 36

4. Het merkbeeld: twee pijlers 40

4.1 Schatkamer (verbeelding,verleiding en bronnen) 40

4.2 Ontmoetingsplaats (systematische ontsluiting

van ideeën en materialen) 41

5. Het merkbeeld: vijf kenmerken 42

5.1 Inspirerend 42

5.2 Betrouwbaar 42

5.3 Verbindend 43

5.4 Vrij toegankelijk 43

5.5 Begeleidend 44

6 7

VO

OR

WO

OR

D

Voorwoord

De digitale bibliotheek is één van de onderdelen van

de vernieuwde bibliotheek. Vragen als “Welke rol

speelt de digitale bibliotheek?” “Hoe wordt het

merkbeeld vertaald naar de digitale wereld?” en

“Welke functies vervult de digitale bibliotheek?”

komen uitgebreid aan bod.

Delen van dit verhaal komen overeen met het

merkdocument ‘De positionering en het merkbeeld

van de Bibliotheek. Schatkamer van de toekomst’.

De focus van dit stuk is echter wezenlijk anders.

Zoals de ondertitel al aangeeft staat hier de digitale

bibliotheek centraal.

8 9

INL

EID

ING

Inleiding

De bibliotheken vormen samen de grootste

maatschappelijke non-profit organisatie met leden.

Meer dan 4 miljoen Nederlanders zijn lid van de

bibliotheek. Tegelijkertijd heeft de bibliotheek in de

digitale wereld nog een bescheiden rol.

Maatschappelijke ontwikkelingen als digitalisering

en toegenomen welvaart laten de bibliotheken niet

ongemoeid. Maar juist in een maatschappij waar we

dagelijks overspoeld worden met nieuwe informatie is er

een duidelijke rol voor de digitale bibliotheek weggelegd.

De digitale bibliotheek als plek waar betrouwbare

informatie beschikbaar is en waar onafhankelijke en

zinvolle selecties worden gemaakt.

De digitale bibliotheek is een product van de stichting

Bibliotheek.nl en is bedoeld voor bibliotheken en hun

eindgebruikers. De stichting Bibliotheek.nl is een zelfstandige

organisatie, maar werkt nauw samen met zowel de

brancheorganisatie (VOB) als het sectorinstituut (SIOB).

Doel en doelgroep

Dit document is bedoeld voor bibliotheekdirecteuren en

hun medewerkers. Het geeft inzicht in de opbouw van de

digitale bibliotheek en onderbouwt het belang ervan.

Outline

In het eerste deel komen de diensten van de digitale

bibliotheek aan bod. De diensten hebben betrekking op

twee terreinen: de website en de organisatie van een

bibliotheek. Deze twee sets met diensten worden ook

wel koffers genoemd: één met webdiensten en één met

organisatiediensten. De verschillende onderdelen kunnen

onafhankelijk van elkaar worden toegepast.

In het tweede deel staat de nieuwe positionering van het

merk de Bibliotheek centraal. We gaan daarbij uit van

de bibliotheek als schatkamer en ontmoetingsplaats en

beschrijven de vijf kenmerken die daarbij horen. Deze vormen

de basis van de digitale bibliotheek en zullen later worden

vertaald in verschillende digitale toepassingen.

10 11

VO

OR

WO

OR

D

Eindsituatie

Het beeld in dit document schetst de situatie over enkele

jaren. Daar wordt nu volop aan gewerkt. Dit betekent ook

dat we af en toe schakelen tussen ‘ver weg’ en ‘overmorgen’.

En soms zien we wel de stip aan de horizon maar kennen

we enkel nog de voorbeelden van dichtbij. Immers,

innovatieve nieuwe toepassingen laten zich niet plannen.

Wie had twee jaar geleden de ‘apps’ en de iPad voorspeld?

Het huidige ICT-landschap in de bibliotheekwereld er één

van totale versnippering. En ook de beslisstructuren zijn

decentraal. De weg van bibliotheek.nl is dus een weg van

verleiding en tijd.

12 13

1 D

E D

IGIT

AL

E B

IBL

IOT

HE

EK

De digitale bibliotheek

De digitale bibliotheek is de nieuwe online toegangspoort

tot de wereld van kennis en verbeelding, de wereld van

reizen met de geest. De positionering van de bibliotheek

als schatkamer en ontmoetingsplaats in het hart van

de kenniseconomie vormt hierbij de basis. Op haar

website is alle informatie van de bibliotheken te vinden.

Ook ontwikkelt de digitale bibliotheek diensten zoals

innovatieve widgets, aansluiting op databases van andere

maatschappelijke organisaties en een centraal systeem

voor ledenadministratie.

I

De digitale bibliotheek biedt twee soorten diensten

aan. De eerste heeft betrekking op de website (de

presentatie van de bibliotheek in de digitale wereld), de

tweede op ondersteuning van de bibliotheekorganisatie

(digitale toepassingen voor de bibliotheekorganisatie).

De verschillende diensten kunnen onafhankelijk van

elkaar worden toegepast. In hoofdstuk één bespreken

we de webdiensten en in hoofdstuk twee komen de

organisatiediensten aan bod.

14 15

1 D

E D

IGIT

AL

E B

IBL

IOT

HE

EK

1. Webdiensten

Karakterisering website

De website www.bibliotheek.nl is de collectieve website

en staat symbool voor de vernieuwing van de bibliotheek.

Bibliotheken kunnen gebruik maken van deze site. Ze

hebben daarmee een website in de landelijke huisstijl die in

eerste instantie aansluit op hun eigen collectie en leden- en

leengegevens en binnen afzienbare tijd op de NBC (Nationale

Bibliotheek Catalogus) en een centrale ledenadministratie.

De website bevat een schat aan informatie en er is voor

ieder wat wils. De leerling vindt er informatie voor zijn

spreekbeurt, de ZZP-er houdt met behulp van de digitale

bibliotheek zijn vakkennis bij en de leraar vindt er materiaal

om zijn lessen mee te verrijken.

De bezoeker kan de website op verschillende manieren

gebruiken. Hij kan er ronddwalen en zich laten inspireren

door de themapagina’s of de lijsten van bijvoorbeeld

nieuwe boeken en boeken die net zijn teruggebracht. Hij

kan ook gericht op zoek gaan naar een bepaald boek, DVD

of bijvoorbeeld CD, of hulp vragen als hij het zelf niet kan

1.1

1.2

- W

EB

DIE

NS

TE

N

vinden. Hij krijgt er adviezen op maat passend bij zijn eigen

voorkeuren en interesses.

Inhoud website

De website bibliotheek.nl wordt opgebouwd uit

verschillende widgets. Een widget is een kleine applicatie

die één bepaalde functie uitvoert. Een aantal widgets

kan ook gebruikt worden in andere sites zoals iGoogle

of Facebook. Widgets hebben als voordeel dat ze snel,

16 17

1 D

E D

IGIT

AL

E B

IBL

IOT

HE

EK

uitgebreid, waardoor de bezoeker hem op verschillende

manieren kan doorzoeken. Hij kan er gericht zoeken, maar

hij kan zich er ook door laten inspireren en verrassen. Hij

kan bijvoorbeeld met een zoekactie alle muziek, literatuur

en films vinden uit een bepaald genre. Of hij bekijkt

de themapagina over spiritualiteit en komt zo bij een

interessante blog over dat onderwerp. De mogelijkheden

van de catalogus zijn schier oneindig.

1.2.2 Lijsten

De website biedt de mogelijkheid om lijsten te

maken of te raadplegen. Bezoekers kunnen bijvoorbeeld

bijhouden welke boeken ze hebben gelezen, welke

films ze nog willen zien en welke games ze hebben

geleend. Deze lijsten kunnen (anoniem) gedeeld worden

met andere bibliotheekleden en zo ontstaat er een

interactieve gemeenschap waarbinnen informatie kan

worden uitgewisseld. De digitale bibliotheek dus als

ontmoetingsplaats en verbinder.

1.2.3 Themapagina’s

De website biedt themapagina’s waarop alle

informatie over een bepaald onderwerp bij elkaar staat.

Zo vindt de bezoeker snel en eenvoudig alle informatie

- W

EB

DIE

NS

TE

N

gemakkelijk en onafhankelijk van elkaar kunnen worden

geïmplementeerd. Zo houdt elke bibliotheek en elk lid

de mogelijkheid eigen webpagina’s samen te stellen.

Ook hebben bibliotheken de mogelijkheid zelf widgets te

ontwikkelen en in te voegen.

1.2.1 Catalogus

Een belangrijk onderdeel van de website is de NBC

(Nationale Bibliotheek Catalogus). Deze catalogus bevat

een compleet overzicht van alle in Nederland beschikbare

en uitgegeven materialen: literatuur (fictie en non-fictie),

(blad-) muziek, films, games, kranten en tijdschriften. De

NBC geeft ook aan in welke bibliotheek het materiaal

te vinden is. In samenwerking met maatschappelijke

partners worden daar in de toekomst alle culturele en

wetenschappelijke bronnen aan toegevoegd.

De zoekfuncties binnen de catalogus worden verbeterd en

18 19

1 D

E D

IGIT

AL

E B

IBL

IOT

HE

EK

over het onderwerp van zijn keuze. Ook kunnen leden of

groepen gebruikers (leraren, leden van leesclubs, etc.) een

eigen themapagina samenstellen om zo alle voor hen

relevante informatie overzichtelijk te bundelen.

1.2.4 Lokale informatie

De bibliotheek is een knooppunt van lokale

maatschappelijke organisaties. Op de website wordt de

beschikbare informatie van deze organisaties gebundeld

en krijgt de bezoeker snel inzicht in de lokale activiteiten en

mogelijkheden. Zoek je bijvoorbeeld een schaakvereniging?

Op de website van de bibliotheek staan ze allemaal genoemd

en worden de resultaten op een landkaart getoond, inclusief

schaakboeken en informatie. Wil je vanavond naar een

klassiek concert? Je hoeft de site van de bibliotheek maar even

te raadplegen en je weet waar een concert gegeven wordt.

1.2.5 Personalisatie

Behalve verschillende

functies biedt de website

aan bibliotheekleden

en organisaties ook

veel mogelijkheden

tot personalisatie. Na

het invoeren van het

lidnummer toont de

website niet alleen de

lenergegevens en de status

van het abonnement,

maar ook een persoonlijke

activiteitenagenda en tips

voor materialen, gebaseerd

op de eigen interesses. Uiteindelijk kunnen leden ook een

eigen themapagina maken.

1.2.6 Partnerschappen

De website bevat niet uitsluitend materialen van

de bibliotheken. Er komt ook informatie van andere

maatschappelijke organisaties beschikbaar. Hiervoor

worden partnerschappen afgesloten met culturele en

wetenschappelijke instellingen, zoals musea,

omroepen en universiteiten.

- W

EB

DIE

NS

TE

N

20 21

1 D

E D

IGIT

AL

E B

IBL

IOT

HE

EK

Voorbeelden van widgets

Behalve naar inhoud kunnen de verschillende

widgets van de website ook worden ingedeeld naar de

verwachting van een bezoeker. Sommige onderdelen van

de website zijn voor de bezoeker vanzelfsprekend. Dit zijn

de zogenaamde basiswidgets. Andere toepassingen zijn

verrassender en sommige zullen zelfs echt vernieuwend

zijn. Hieronder volgt de indeling naar verwachtingen van

de bezoeker.

1.3.1 Basiswidgets

Etalage

De etalage biedt boeken en muziek ter inspiratie op geselec-

teerde thema’s. Door op een titel te klikken krijgt de bezoeker

meer informatie en kan hij de beschikbaarheid controleren.

Geleende materialen

Een bibliotheeklid dat zich met behulp van het lidnummer

heeft aangemeld kan in één oogopslag zien welke

materialen hij in zijn bezit heeft (gehad), wanneer de

materialen retour moeten en welke hij heeft aangevraagd.

Ook heeft hij via de website de mogelijkheid de materialen

te verlengen en stuurt de bibliotheek hem een herinnering

als de uitleentermijn (bijna) verstreken is.

Mijn favorieten

Een bezoeker kan op de website bijhouden welke titels hem

aanspreken, deze als favoriet markeren en in aparte lijsten

bijhouden. Met behulp van een sterrensysteem kan aan elk

boek een waardering worden gekoppeld.

Nieuws

De applicatie “Nieuws” geeft een overzicht van korte

nieuwsberichten, gemaakt door de lokale bibliotheek. Door

op het bericht te klikken komt de bezoeker bij het volledige

bericht terecht.

- W

EB

DIE

NS

TE

N

1.3

22 23

1 D

E D

IGIT

AL

E B

IBL

IOT

HE

EK

Activiteiten

Onder het kopje activiteiten worden lokale activiteiten voor de

komende week getoond. Door op de activiteit te klikken wordt

de bezoeker doorgeleid naar de pagina met alle informatie

over het event.

Recensies

Deze widget toont de bezoeker de nieuwste recensies,

eventueel gefilterd op thema’s of interesses. Recensies helpen

bezoekers een keuze te maken uit de enorme hoeveelheid

materiaal. Er staan zowel professionele recensies van

journalisten als recensies van lezers.

Bannercarrousel

De bannercarrousel kan worden vergeleken met de wand

met posters en het rek met flyers in de fysieke bibliotheek.

Met behulp van de carrousel kunnen bepaalde activiteiten,

mededelingen of instellingen extra onder de aandacht worden

gebracht.

Klantenservice

De klantenservice biedt bezoekers ondersteuning bij het

gebruik van de website. Dit gebeurt met behulp van korte

videoboodschappen en door middel van een lijst met

veelgestelde vragen (faq).

Locaties met openingstijden

Op een interactieve landkaart met daarop de bibliotheken

in de geselecteerde regio worden de adresgegevens en de

openingstijden weergegeven. Voor de openingstijden wordt

een koppeling met de werkelijke tijd gemaakt. Daarbij

betekent groen dat de bibliotheek open is en wordt erbij

vermeld tot wanneer dit het geval is. Rood daarentegen

staat voor gesloten, maar gaat vergezeld van het tijdstip

waarop de bibliotheek weer open gaat.

- W

EB

DIE

NS

TE

N

24 25

1 D

E D

IGIT

AL

E B

IBL

IOT

HE

EK

1.3.2 Verrassende widgets

Dossiers

De collectie van de bibliotheek biedt een schat aan

informatie die naar aanleiding van een actuele gebeurtenis

of bepaald onderwerp kan worden geraadpleegd. In een

dossier wordt alle relevante informatie gebundeld. Een

dossier bevat ook afbeeldingen en een literatuurlijst.

Dossiers kunnen door andere bibliotheken worden

overgenomen. Er zijn dossiers voor verschillende

doelgroepen, voor het onderwijs en voor themagroepen.

Teruglegkar

De teruglegkar biedt een overzicht van alle recent terug-

gebrachte titels in de fysieke bibliotheek. De teruglegkar

blijkt een favoriet bij vele leden.

Persoonlijk advies

De bezoeker van de website kan advies krijgen over te lezen

boeken. Dit advies wordt automatisch gebaseerd op je

eigen leengedrag en het leengedrag van anderen; ook een

advies van de bibliothecaris is mogelijk.

- W

EB

DIE

NS

TE

N

De bezoeker van de site krijgt op basis van zijn persoonlijke

leenhistorie suggesties voor boeken die goed bij hem

passen. Dit systeem is gebaseerd op de waardering van

andere bezoekers. De service behelst:

• Aanbevelingen voor materialen

• E-mails met de top 10 van boeken en andere media

die de lener zullen aanspreken

• Suggesties voor een alternatief als een gezocht

boek niet aanwezig is

• Attendering op nieuwe titels die aansluiten op

het klantprofiel

• Contact met anderen die een soortgelijk profiel hebben

• Attendering via de mobiele telefoon van een lid als hij

in de buurt van de bibliotheek komt.

26 27

1 D

E D

IGIT

AL

E B

IBL

IOT

HE

EK

Waarderingen en tags

Een bezoeker kan met behulp van sterren aangeven wat

hij van een bepaalde titel vindt. Ook kan hij bij een titel

een tag (een label, een soort markering) invoeren. Alle

waarderingen in sterren en de tags zijn terug te vinden op

de detailpagina van de desbetreffende titel.

Uitgelicht

In de widget “Uitgelicht” wordt aan verschillende titels extra

informatie toegevoegd. Het kan gaan om aanvullend beeld-

materiaal, andere bronnen zoals audio- of videomateriaal of

extra informatie zoals een interview met de auteur of een

verwijzing naar een dossier over hetzelfde onderwerp.

1.3.3 Innovatieve widgets

Op de website komen ook nieuwe widgets te staan,

die je niet direct met bibliotheken associeert. Op dit

moment gaat het om twee widgets, maar in de toekomst

worden dit er steeds meer.

Bibliotheek live streaming

Tijdens een activiteit in de bibliotheek, bijvoorbeeld een

cursus of debat worden er steeds meer live opnames

gemaakt, die direct kunnen worden bekeken op de website.

De bezoeker kan dan live meekijken. Alle opnamen van

activiteiten kunnen ook op een later tijdstip worden

teruggekeken. In de toekomst wordt ook participatie vanuit

huis mogelijk.

Kunstexpositie

Met deze widget worden tentoonstellingen en exposities

digitaal toegankelijk gemaakt. Op de website van de

bibliotheek worden verschillende kunstwerken getoond

met een korte toelichting en met een selectie aan relevante

boeken, artikelen etc.

- W

EB

DIE

NS

TE

N

28 29

1 D

E D

IGIT

AL

E B

IBL

IOT

HE

EK

2. OrganisatiedienstenDe organisatiediensten van de digitale bibliotheek

bestaan uiteindelijk uit drie onderdelen: een

managementinformatiesysteem met gereed-

schappen voor marketingacties, een

relatiebeheersysteem (CRM, Customer Relations

Management) en een ledenadministratiesysteem.

Deze diensten zijn erop gericht dat de uitwisseling

van gegevens tussen bibliotheken eenvoudiger wordt

en sneller gaat. Zo werken we stap voor stap toe

naar een centraal collectiesysteem en een centrale

ledenadministratie.

Om de mogelijkheden van de geboden

organisatiediensten optimaal te benutten moet

er eerst nogal wat voorwerk verricht worden. De

implementatie van deze diensten start daarom

medio 2011 en zal gefaseerd worden doorgevoerd.

Managementinformatiesysteem

Wanneer de gegevens van verschillende bibliotheken

in één informatiesysteem beschikbaar zijn, komt er

potentieel een schat aan managementinformatie beschik-

2.1

baar op lokaal en landelijk niveau. Het geeft inzicht in de

achtergrond van bibliotheekleden en hun leengedrag.

Op basis van deze informatie is het mogelijk de dienst-

verlening verder te verbeteren. Welke materialen worden

veel geleend? Wat zijn de kenmerken van onze trouwe

leden? Is het mogelijk om aan een groep leden een bepaald

interessepatroon te koppelen?

Met dit systeem kunnen ook gerichte marketingacties

worden georganiseerd. Men kan bijvoorbeeld met één

druk op de knop alle leden selecteren die de afgelopen

drie maanden geen materialen hebben geleend en

hen een passend bericht sturen. Maar ook acties die

aansluiten bij de actualiteiten, bijvoorbeeld in de week

van het spannende boek aan leden die veel thrillers

en detectives lenen of aan jonge kinderen in het kader

van de Kinderboekenweek, zijn mogelijk. Ten slotte

wordt het eenvoudiger om het resultaat van dergelijke

marketingacties te meten.

Relatiebeheersysteem

De tweede organisatiedienst die de digitale

bibliotheek levert is een relatiebeheersysteem. Hierin

- O

RG

AN

ISA

TIE

DIE

NS

TE

N

2.2

30 31

1 D

E D

IGIT

AL

E B

IBL

IOT

HE

EK

worden de zakelijke relaties van de bibliotheek verzameld

en geordend. Het biedt verschillende mogelijkheden om bij

te houden met welke personen en organisaties er contact is

geweest, wanneer het contact heeft plaatsgevonden en wat

de gemaakte afspraken zijn.

Centrale ledenadministratie

Op de lange termijn biedt een centrale online

ledenadministratie veel voordelen en bespaart het veel tijd

en geld. In de ideale situatie is elke bibliotheek aangesloten

op hetzelfde systeem waarin alle gegevens collectief

en centraal worden beheerd, maar de afzonderlijke

bibliotheken elk verantwoordelijk zijn voor hun eigen deel.

Met andere woorden: één huis met ieder een eigen kamer.

Voordat we zover zijn, moet er nog veel gebeuren. Er zijn

stevige politieke, organisatorische en technische afspraken

nodig en zelfs daarna is er nog veel werk te verzetten. De

verwachting is dan ook dat een centrale ledenadministratie

op zijn vroegst in 2015 kan worden gerealiseerd.

2.3

32 33

2 D

E P

OS

ITIO

NE

RIN

G

De positioneringII

In dit deel schetsen we de positionering en het nieuwe

merkbeeld van de bibliotheek als schatkamer en

ontmoetingsplaats.

De nieuwe positionering is geen totale omslag ten opzichte

van onze huidige positie, maar een bijstelling. We blijven

dicht bij ons DNA, maar geven het op een meer eigentijdse

manier vorm. Bij de beschrijving van het merkbeeld maken

we een omslag van een functionele positionering naar een

emotionele invalshoek.

34 35

2 D

E P

OS

ITIO

NE

RIN

G

De bibliotheek in de kenniseconomie

Nederland is een kenniseconomie. Daarin staan

innovatie en creatie centraal en is de beschikbaarheid

van informatiebronnen en de vrije toegang daartoe van

wezenlijk belang. De digitale bibliotheek kan die toegang

tot informatie bieden: snel en eenvoudig, altijd bereikbaar

en betrouwbaar.

Belang van de digitale bibliotheek

De digitale bibliotheek heeft net als de fysieke

bibliotheken te leiden gehad onder versnippering2, zowel

in websites en datasystemen als in publieksbenadering.

Eén collectieve digitale bibliotheek moet daar verandering

in brengen.

De digitale bibliotheek heeft veel voordelen.

Natuurlijk levert het een kostenbesparing op: door

krachtenbundeling kunnen de kosten voor ICT-systemen

en marketingcampagnes omlaag. Maar belangrijker nog

is dat de digitale bibliotheek de herkenbaarheid van het

merk de Bibliotheek vergroot en de toegankelijkheid van

de bibliotheken verbetert.

3.2

- D

E B

IBL

IOT

HE

EK

3.3

3. De bibliotheek

Missie en ambitie

De bibliotheek is de toegangspoort tot de wereld

der kennis en verbeelding. Daarmee is ze dé publieke

partner in levenslang leren en persoonlijke ontwikkeling.

We plaatsen onszelf in het hart van de maatschappij en de

ontwikkeling van de kenniseconomie.

Onze missie is gebaseerd op het UNESCO-manifest1

waarin staat: “De openbare bibliotheek, de plaatselijke

toegangspoort tot kennis, schept essentiële voorwaarden

voor levenslang leren, onafhankelijke besluitvorming

en de culturele ontwikkeling van individuen en

maatschappelijke groeperingen.”

We hebben alles in huis om deze missie waar te maken.

De bibliotheken vormen samen een publieke dienst van

ongekende omvang. We beschikken over een enorme

collectie met grote relevantie, hebben een groot bereik,

bieden iedereen de gelegenheid zichzelf verder te

ontwikkelen en zijn de natuurlijke partner van scholen en

maatschappelijke instellingen.

3.1

1 De volledige tekst van het UNESCO-manifest is te vinden op: http://archive.ifla.org/VII/s8/unesco/dutch.htm

2 Zie ook het merkdocument ‘De positionering en het merkbeeld van de Bibliotheek. Schatkamer van de toekomst.’

36 37

2 D

E P

OS

ITIO

NE

RIN

G

Bron van exploratie

Er is een open houding naar de bibliotheek. Het is een

plaats waar de bezoeker geprikkeld en verrast wil worden,

waar zijn nieuwsgierigheid wordt gevoed en die hem aan-

zet om nog meer te weten te komen. De bibliotheek heeft

een actieve, inspirerende rol.

Tot slot biedt de digitale bibliotheek nieuwe mogelijk-

heden. Er komt meer managementinformatie beschikbaar,

waardoor het leengedrag van leden of de resultaten van

marketingacties makkelijker kunnen worden vergeleken.

Ook kunnen er met de digitale bibliotheek verbindingen

worden gelegd die voorheen niet mogelijk waren. De

koppeling met databases van andere maatschappelijke

instellingen is daar een goed voorbeeld van.

Doelgroepen en hun verwachtingen

De doelgroepen van de digitale bibliotheek komen

grotendeels overeen met de doelgroepen van de fysieke

bibliotheek. De huidige leden (volwassenen, kinderen en

jongeren) vormen een belangrijke groep, maar daarnaast

richt de digitale bibliotheek zich ook op nieuwe groepen

zoals ‘grijze’ leden, ZZP-ers, hoogopgeleide beslissers

en leden van boekenclubs. Tot slot biedt de digitale

bibliotheek lokale maatschappelijke organisaties en

gemeenten een platform om informatie aan te bieden.

De bezoekers van de digitale bibliotheek hebben

verschillende verwachtingen. Deze verwachtingen kunnen

worden ingedeeld in vier dimensies3. Bij elke verwachting

hoort een andere rol voor de digitale bibliotheek. Hiernaast

worden de vier typen verwachtingen kort beschreven.

3.4

3 DDB onderzoek, januari 2010

- D

E B

IBL

IOT

HE

EK

Bron van doelgericht zoeken

Bron van exploratieWe

Me

I

de BibliotheekBron van

verrijking enervaring

Them

Bron

van

ken

nis Bron van belang

Uitnodigingtot ontdekken

Leveren vanMeerwaarde

Invullen vanonbevangen

nieuwsgierigheid

Een nuttige functionelenoodzakelijkheid

Een mogelijkheidtot ontspanning

38 39

2 D

E P

OS

ITIO

NE

RIN

G-

DE

BIB

LIO

TH

EE

K

Bron van doelgericht zoeken

De bezoeker weet wat hij zoekt en verwacht van de biblio-

theek dat deze zoektocht eenvoudig en succesvol verloopt.

De bibliotheek zorgt dat het aanbod snel doorzoekbaar en

gemakkelijk toegankelijk is en heeft een uitvoerende rol.

Bron van kennis

De bezoeker wil graag nieuwe kennis op doen en in de

bibliotheek is deze informatie systematisch geordend en

vrij toegankelijk beschikbaar. Hij gaat zelf op onderzoek

uit. De bibliotheek heeft een organiserende rol.

Bron van beleving

De bibliotheek is een plek waar de bezoeker nieuwe

ervaringen kan opdoen. Hij ontmoet er andere mensen of

geniet in de fysieke bibliotheek van de rust en de stilte.

De bibliotheek heeft een faciliterende rol.

40 41

2 D

E P

OS

ITIO

NE

RIN

G

Ontmoetingsplaats (systematische ontsluiting

van ideeën en materialen)

De tweede pijler van het merkbeeld is die van ontmoetings-

plaats. De bibliotheek brengt bezoekers in ontmoeting

met informatie en ideeën. Bibliotheken beschikken over

de meest complete en veelzijdige collectie van Nederland

en alle informatiebronnen zijn systematisch geordend en

eenvoudig toegankelijk, zowel fysiek als digitaal.

Ontmoetingsplaats heeft tevens betrekking op de

bibliotheek als vrij toegankelijke publieke ruimte. Iedereen

kan er binnenlopen en bezoekers kunnen er ongestoord

werken, rondneuzen en discussiëren. Ook worden er

bijeenkomsten en debatten georganiseerd. In verschillende

bibliotheken is gebleken dat dit soort evenementen een

belangrijke reden zijn voor bibliotheekbezoek.

- H

ET

ME

RK

BE

EL

D

4. Het merkbeeld: twee pijlers

Het merkbeeld is gebaseerd op twee pijlers: de

bibliotheek als schatkamer en als ontmoetingsplaats.

Deze basis is ook de kern van de digitale bibliotheek.

Schatkamer (verbeelding, verleiding en bronnen)

De bibliotheek is de grootste schatkamer van

Nederland. Het is een schatkamer vol materialen, ideeën

en verhalen. Een inspirerende omgeving waar de bezoeker

ongeremd kan experimenteren en waar hij telkens nieuwe

ontdekkingen doet. Het ideale vertrekpunt voor ‘reizen

met de geest’ naar alle uithoeken van het universum: van

astrofysica tot poëzie en van Siberië tot Socrates. Een plaats

voor onbevangen nieuwsgierigheid.

De bibliotheek verleidt en verlekkert. De materialen van de

bibliotheek nodigen de bezoeker uit om kennis te vergaren

van werelden die hij nog niet kent. Hij verbreedt zijn

horizon en leert zich te verplaatsen in anderen. Dit leidt tot

een beter begrip en meer flexibiliteit en creativiteit. Kennis

van de eigen geschiedenis, gewoonten en gebruiken leidt

tot sociale samenhang en biedt zekerheid.

4.1

4.2

42 43

2 D

E P

OS

ITIO

NE

RIN

G

5. Het merkbeeld: vijf kenmerken

Inspirerend

De bibliotheek inspireert. Bezoekers struinen door

de schatkamer, ontdekken nieuwe invalshoeken en krijgen

nieuwe ideeën. Ze ontdekken verre werelden, snuiven

cultuur op en worden verrast door nieuwe inzichten en

technologieën. Ze volgen hun nieuwsgierigheid en gaan

op ontdekkingstocht, op eigen gelegenheid of onder

begeleiding van enthousiast personeel.

Betrouwbaar

In de bibliotheek is een overweldigend aanbod van

informatiebronnen aanwezig. Alle informatie is goed

geordend en er zijn verschillende zoeksystemen beschikbaar

om alles snel en gemakkelijk te vinden.

De breedte van de collectie is bijna onvoorstelbaar: fictie

en non-fictie, cd’s en bladmuziek, games en dvd’s, kranten

en tijdschriften. Maar de bibliotheken ontsluiten ook

allerlei informatie van maatschappelijke organisaties,

zoals opnames van popconcerten en balletvoorstellingen,

geschiedenis-verhalen uit het archief en objecten uit musea.

Verbindend

De bibliotheek is een knooppunt in het

netwerk van lokale maatschappelijke organisaties.

Ze verbindt mensen en organisaties via digitale

netwerken, kennissystemen en debat. Ook biedt ze

ondersteunende informatieservices (in samenwerking

met landelijke partners uit het domein van onderwijs,

wetenschap en cultuur) en beheert ze een uitgebreide

collectie materialen van de desbetreffende organisaties.

Vrij toegankelijk

Iedereen kan de bibliotheek bezoeken, daarvoor

hoef je geen lid te zijn. De bibliotheek biedt bezoekers

de gelegenheid rustig te studeren, te lezen, te werken of

iets uit te zoeken. Maar het is ook een plek om anderen te

ontmoeten. Bijvoorbeeld om samen een opdracht te maken,

te overleggen of te debatteren. De bibliotheek biedt de

ruimte en alle mogelijke voorzieningen om deze activiteiten

uit te voeren.

5.1

5.2

5.3

- H

ET

ME

RK

BE

EL

D

5.4

44 45

2 D

E P

OS

ITIO

NE

RIN

G

Begeleidend

De bibliotheek is een partner voor het onderwijs.

Leerlingen en docenten zijn automatisch lid en bezoeken

de bibliotheek regelmatig. Leerkrachten vinden er

materiaal om hun lessen mee te verrijken. En als het

er niet is, wordt het in overleg ontwikkeld. Leerlingen

verzamelen er materiaal voor bijvoorbeeld een werkstuk

en kunnen er advies krijgen over leesboeken en andere

materialen. Voor volwassenen heeft de bibliotheek

informatie over opleidingen.

5.5

voor inspiratie, kennis en leesplezier

Vrije toegang, vrije werk-en ontmoetingsplekken

Je kan altijd omhulp vragen Elke stad

Alle NLboeken,cd’s, dvd’s

Browsen enproberenzonder druken controle

Centrum vande stad

Blijvenzolangje wilt

De ideale proeftuin;alles voorhanden tegen een niet

te overtreffen prijs

Ik ontwikkel me

Ik heb een brederebelangstelling

Ik staopen voorverrassingen

Ik kangenietenvan hetleven

Ik houd van leven,verhalen,muziek

Ik stamidden inde wereld

Geïnteresseerd,contact zoeken

Modern, vrolijk,levenslustig

Betrouwbaar

Rijk/delend

Uitnodigend,overtuigend

Open,zorgend,warm

Vrolijk, levenslustig

Systematisch =>consciëntieus

en een

een

SchatkamerOntmoetingsplaats

Bewijsvoering

Waardep ositie

EXTERNE WAARD

EN

INTE

RNE W

AARDEN

MERKPERSOONLIJKHEIDHOE PRAAT EN GEDRAAG T DE BIBLIOTHEEK ZICH

- H

ET

ME

RK

BE

EL

D

Colofon

Uitgave Vereniging Openbare van Bibliotheken in Nederland

Versie 1.1, november 2010

Tekst Dirk Houtgraaf

Samenstelling en redactie Stephanie Verhagen

Eindredactie Linda Vermeulen

Ontwerp & opmaak CreaBea

Drukwerkbegeleiding Biblionet Enschede