2015

Didactiek aardrijkskunde

Fripont Kelsey

18-5-2015

Didactische opdracht leefomgeving deel 2

aardrijkskunde

1

INHOUDSOPGAVE

HOOFDSTUK 5: GEOLOGIE EN GEOMORFOLOGIE AAN DE EIGEN LEEFOMGEVING ........................... 2

ANALYSE EN VERKLARING VAN RELIEF IN DE EIGEN LEEFOMGEVING ............................................. 2

5.1 LANDSCHAPFOTO’S VAN HET RELIEF .............................................................................................. 2

5.1.1 foto’s ................................................................................................................................................ 2

5.1.2 DE 3 H’S ‘HELLING, HORIZON & HOOGTEVERSCHIL’ ...................................................................... 4

5.1.3 situeren ........................................................................................................................................... 5

5.1.4 analyse reliëf ................................................................................................................................... 6

5.2 BODEMPROFIEL VAN EIGEN LEEFOMGEVING ................................................................................ 7

5.2.1 ANALYSE ....................................................................................................................................... 7

5.2.2 SITUEREN .................................................................................................................................... 7

5.3 VEREENVOUDIGDE KAART ............................................................................................................... 8

5.3.1 opsomming van de belangrijkste tertiaire lagen in eigen leefomgeving.............................................. 9

5.4 SYNTHEZE: ANALYSE RELIEF, BODEM EN ONDERGROND ...................................................... 10

HOOFDSTUK 6: BEBOUWING EN BEVOLKING ......................................................................................... 12

6.1 VORMEN VAN BEBOUWING ............................................................................................................ 12

6.2 AFBAKENEN VAN BEBOUWDE KERN.............................................................................................. 17

6.3 TRANSECT DOORHEEN DE BEBOUWING ....................................................................................... 17

6.3.1 transect met beelden ...................................................................................................................... 18

6.4 TABEL BEBOUWDE KERNEN ............................................................................................................ 19

6.5 BEVOLKINGSEVOLUTIE .................................................................................................................... 21

6.5.1 gegevens van 2014 ........................................................................................................................ 21

6.5.2 bevolkingsevolutie berekening ........................................................................................................ 21

6.6 GRAFIEK VAN BEVOLKINGSEVOLUTIE ........................................................................................... 21

6.7 WILLEKEURIGE GRAFIEKEN M.B.T. DE BEVOLKINGSKENMERKEN ............................................ 22

6.7.1 grafiek met geboortes ..................................................................................................................... 22

6.7.2 grafiek met sterftes ........................................................................................................................ 23

6.7.3 grafiek huwelijken en echtscheidingen ............................................................................................ 24

6.7.3 bevolkingskenmerken ..................................................................................................................... 24

2

START DEEL 2 OPDRACHT DIDACTISCHE

LEEFOMGEVING HOOFDSTUK 5: GEOLOGIE EN GEOMORFOLOGIE AAN DE EIGEN LEEFOMGEVING

ANALYSE EN VERKLARING VAN RELIEF IN DE E IGEN LEEFOMGEVING

5.1 LANDSCHAPFOTO’S VAN HET RELIEF

5.1.1 FOTO’S

DE HOOP VAN HET ALBERTKANAAL GROEN TOT HET VOLGENDE DORP .

Deze foto is genomen in Munsterbilzen in het bos. Bij de uitgraving van het Albertkanaal werd het zand allemaal hier op een hoop gegooid. Wat overblijft is een prachtig begroeide heuvel met een paar natuurlijke poelen.

Deze foto is genomen in Mopertingen op een plekje waar je tot het volgende dorp kan kijken over groene velden. Als het goed weer is en je uitkijkt van een hoger punt (bijvoorbeeld vanuit een boom) kan je zelfs ‘s avonds de lichten van Bilzen stad zien.

3

GROEN

Deze foto is genomen op de Maastrichterstraat, de hoofdweg die Maastricht en Bilzen verbindt. Als je op deze baan rijdt merk je een mooie afwisseling tussen groen en bebouwing. In volgorde geeft dat dan: stad, dorp, groen, dorp, groen, dorp en stad.

VEEL OPEN RUIMTE

Deze foto is in Mopertingen genomen en illustreert heel goed dat er in Mopertingen nog veel open ruimte aanwezig is.

‘al de bovenstaande foto’s werden genomen door mij.’

4

5.1.2 DE 3 H’S ‘HELL ING, HORIZON & HOOGTEVERSCHIL’

berekening hoogteverschil:

het verschil in niveau of

hoogte, tussen de hoogste

en de laagste delen van een

gebied.

berekening helling: het

hoogteverschil Δh gedeeld

door de horizontale afstand

maal 100%.

Δh = 5m

5m / 200m x 100 = 2.5 %

µ

Δh = 0.55m

0.55m / 1.5m x 100 = 36.6 %

Δh = 15m

15m / 200m x 100 = 7.5 %

Δh = 5m

5m / 175m x 100 = 2.8 %

5

5.1.3 SITUEREN 1

1 Bron: topografische kaart van België, Bilzen-Lanaken 34 1-2 nationaal geografisch instituut Brussel

1000m 0m

6

5.1.4 ANALYSE RELIEF 2

De gehanteerde determineertabel voor het determineren van het landschap.

Foto 1: ‘De hoop van het kanaal’

- Geen bebouwing

- Geen weiland of akkers

→NATUURLANDSCHAP ( DEZE LANDSCHAPPEN BEHOREN TOT DE OPEN RUIMTE.)

Foto 2: ‘Groen tot het volgende dorp’

- Wel bebouwing

- bebouwing bestaande uit boerderijen, weilanden, vee en akkers

→LANDBOUWLANDSCHAP ( DEZE LANDSCHAPPEN BEHOREN TOT DE OPEN RUIMTE.)

Foto 2: ‘GROEN’

- Geen bebouwing

- Wel weilanden en akkers

→ LANDBOUWLANDSCHAP ( DEZE LANDSCHAPPEN BEHOREN TOT DE OPEN RUIMTE )

Foto 3: ‘veel open ruimte’

- Wel bebouwing

- Boerderijen, weilanden, vee en akkers

→ LANDBOUWLANDSCHAP ( DEZE LANDSCHAPPEN BEHOREN TOT DE OPEN RUIMTE )

2 Bron: GEOGENIE

7

5.2 BODEMPROFIEL VAN EIGEN LEEFOMGEVING

5.2.1 ANALYSE

5.2.2 SITUEREN 3

3 Bron: topografische kaart van België, Bilzen-Lanaken 34 1-2 nationaal geografisch instituut Brussel

Het bodemprofiel is genomen in mijn achtertuin, ik

woon in Mopertingen op de Meidoornstraat, dit

bevindt zich onder het blauwe vierkantje.

8

5.3 VEREENVOUDIGDE KAART 45

4 Bron: www.leefmilieutongeren.be

5 Bron: http://www.geopunt.be/

9

5.3.1 OPSOMMING VAN DE BELANGRIJKSTE TERTIAIRE LAGEN IN EIGEN LEEFOMGEVING

Formatie van St. Huib. Her grijsgroen zeer fijn zand, kleihoudend, glauconiethoudend, glimmerrijk

Formatie van Borgloon zwarte klei, schelpenresten

Formatie van Bilzen twee zandige eenheden gescheiden door een kleiige eenheid

Formatie van Boom blauwgrijze tot bruinzwarte klei, zandhoudend, afgewisseld dunne lagen silt, septaria-horizonten

Formatie van Eigenbilzen grijs tot groengrijs fijn zand, kleihoudend, weinig glauconiethoudend, glimmerhoudend, onderaan sterk kleihoudend

Lid van Genk geel tot grijswit zeer fijn zand, glimmerhoudend, lignietlaagjes, grindlaagjes

10

5.4 SYNTHEZE: ANALYSE RELIEF, BODEM EN ONDERGROND 67891011

In mijn leefomgeving wordt er veel aan

landbouw gedaan, er zijn talrijke uitgestrekte

velden waar men graangewassen als ook fruit

teelt. Dit kan deels verklaard worden door naar

de lithologische12 kaart van België te kijken.

Hierop is te zien dat mijn leefomgeving in het

Haspengouw gelegen is. Het Haspengouw is

een landstreek die wordt gekenmerkt door zeer

vruchtbare gronden. Op deze gronden wordt er

voornamelijk aan landbouw gedaan, maar ook

veeteelt komt hier voor. Wanneer er nog

specifieker wordt gekeken kan men

Haspengouw opsplitsen in droog-Haspengouw

en Nat-Haspengouw. Mijn leefomgeving

bevindt zich meer in het droog-Haspengouw. Droog-Haspengouw staat bekend voor zijn

suikerbieten en tarwe. De grondwatertafel13 bevindt zich tamelijk laag waardoor er ook

weinig bronnen en rivieren zijn. Dit viel ook meteen op bij de grondboring in mijn achtertuin.

De naam Droog-Haspengouw komt van de tamelijke droge ondergrond, doordat de losslaag14

in droog-Haspengouw uit krijt bestaat is de bodem goed water doorlaatbaar. De aard van

bodem kan ook gelinkt worden aan een type bebouwing. In Haspengouw heb je veel kleine

dorpjes, dit doordat het zo een vruchtbare grond is. In de romeinse tijd wist men dit ook en

daardoor had je toen een relatief dichte bevolking in Haspengouw met typerende

vierkantshoeves. Op de pedologische15 kaart van België zien we voor mijn leefomgeving

vooral droge leemgronden. Een klein gebiedje in mijn leefomgeving is stenige leemgrond

met bijmenging van krijt. Deze kenmerken wijzen ook al weer dat het een ideale bodem is om

aan landbouw te doen. Mijn leefomgeving bevindt zich op het Kempens Plateau dat

voornamelijk opgebouwd is uit zand en grind. Door de reliëfinversie heeft het kempisch

plateau zijn plateau karakter verkregen. Het Kempens Plateau vormt het structurele

hoofdkenmerk van het mijngebied ( gesitueerd in Genk). Zo ontstaat er in deze gebieden

uitgestrekte verstedelijkte gebieden en nieuwe industrieterreinen, maar dit is net buiten mijn

leefomgeving. Verder zie je het Demerland wat een sterk versneden heuvelland is met

6 Bron: Plantyn algemene wereldatlas, 2008

7 Bron; http://nl.wikipedia.org/wiki/Haspengouw

8 Bron: cursus geomorfologie

9 Bron: de wetenschap van de aarde (acco)

10 Bron: http://www.natuurpuntzuidoostlimburg.be/gebieden/bilzen/het-munsterbos/13-het-munsterbos

11 Bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Kempens_Plateau

12 Lithologie: Lithologie heeft betrekking op het gesteente als zodanig; lithologische kenmerken zijn b.v. korrelgrootte, sedimentaire structuren etc.

13 Grondwatertafel: laag in onderbodem waar de grond verzadigd is met water.

14 Losslaag: Löss is een eolische afzetting van silt. Silt is de textuurfractie met een korrelgrootte die tussen die van zand en lutum in ligt.

15 Pedologie: de wetenschap die de studie van de bodem tot onderwerp heeft. Zij bestudeert het ontstaan van de bodem, zowel uit een oogpunt van bodemvorming als van afzettingsgeschiedenis ; de samenstelling en specifieke chemische en fysische eigenschappen van de verschillende bodemlagen en bodemhorizonten

11

getuigenheuvels en ruggen, dat aansluit bij de vallei van de Demer. De steil rand16 is een van

de belangrijkste geomorfologisch element uit mijn leefomgeving. De Maas zette hier een

grote puinkegel af. Daarna ontstond een relatief diep uitgesleten vallei. Hierdoor is de

overgang van de Maasvallei naar het Kempens Plateau erg steil en vormt een trap van

ongeveer 45 meter. Het vormt een ongebroken lijn van wel 20 kilometer lang en de steilrand

eindigt op zo een paar kilometer van mijn huis af. Het is een van de spectaculairste

geologische fenomenen in Vlaanderen. Het gaat om een reliëf dat ontstaan is door

differentiële erosie17, de zand-lemige gronden ten zuidwesten van de grens zijn veel

erosiegevoeliger dan de grindgronden en de zandgronden ten noordoosten van de grens.

Wanneer je de kaart bestudeerd zie je dat mijn leefomgeving mooi op een punt ligt waar de

fruitstreek, de Demervlakte, het Kempens plateau en de Maasvlakte samenkomen. Dit maakt

mijn leefomgeving toch een beetje speciaal.

16 Een steilrand: in de geomorfologie een abrupt hoogteverschil wat kan variëren van enkele tot vele meters.

Steilranden kunnen samenhangen met historische oevers, erosie door rivieren, en dergelijke

17 Erosie: het proces van slijtage van een vast oppervlak waarbij materiaal wordt verplaatst of geheel verdwijnt.

12

HOOFDSTUK 6: BEBOUWING EN BEVOLKING

6.1 VORMEN VAN BEBOUWING

13

14

15

16

17

6.2 AFBAKENEN VAN BEBOUWDE KERN18

6.3 TRANSECT DOORHEEN DE BEBOUWING

18 Bron: google earth

18

6.3.1 TRANSECT MET BEELDEN

19

6.4 TABEL BEBOUWDE KERNEN

Uitzicht Functies Foto’s19

Stedelijke kern

Hasselt

Relatief groot stadscentrum Stadsrand bevat gesloten of halfopen

herenhuizen Rond stadscentrum zijn er

dichtbevolkte stadswijken Centraal appartementen boven

handelspanden

Scholen: universiteit, middelbaar onderwijs, hogescholen, lager onderwijs en kleuter onderwijs

Voornamelijk winkels in het centrum, en horeca

Ontspanning: schaatsbaan, zwembad, park, Japanse tuin,…

Ziekenhuis en groot treinstation aanwezig.

Verstedelijkte kern

Bilzen

Klein centrum Rondom het centrum vooral open

bebouwing In het centrum appartementen Wijken met lintbebouwing Enkele straten met diensten en winkels

Scholen: middelbare school, lager onderwijs en kleuteronderwijs

Handel en diensten zijn gericht op eigen inwoners.

Ontspanning: zwembad, voetbalpleintje, skateparkje, visvijvers,…

Er is een klein bejaardentehuis aanwezig

Plattelandskern

Mopertingen

Geen duidelijk centrum Geen geconcentreerde bebouwing Gesloten bebouwing, half open

bebouwing en vooral open bebouwing, maar geen appartementen

Verbindingsstraten met lintbebouwing Diensten: bakker, slager,

dorpswinkeltje

Scholen: kleuteronderwijs en lager onderwijs Dorpswinkeltje voor de kleine inkopen Ontspanning: dorpscafé, fietsroute doorheen

Mopertingen, voetbalveld, ….

19 Bron: google earth

20

21

6.5 BEVOLKINGSEVOLUTIE

6.5.1 GEGEVENS VAN 2014 20

Aantal sterfte in 2014 249

Aantal geboortes in 2014 321

Aantal inwijkelingen in 2014 1465

Aantal uitwijkelingen in 2014 1296

6.5.2 BEVOLKINGSEVOLUTIE BEREKENING

Formule: (geboortes – sterfte) + (inwijkelingen – uitwijkeling) = bevolkingsevolutie

(321 – 249) + (1465 – 1296) = 241

Er is een bevolkingsaangroei van 241 personen in Bilzen (2014).

We merken hier een aangroei van de bevolking.

6.6 GRAFIEK VAN BEVOLKINGSEVOLUTIE

20 Bron: Dienst burgerzaken, Afdeling samenleving, Stad Bilzen, Deken Paquayplein 1, B-3740 Bilzen | T 089 51 92 20 | E dienstburgerzaken@bilzen.be

Bevo

lking

jaartal

1980 25566

1985 26641

1990 27314

1995 28675

1996 28912

1997 29081

1998 29175

1999 29446

2000 29685

2001 29703

2002 29747

2003 29859

2004 30044

2005 30232

2006 30331

2007 30522

2008 30727

2009 30947

2010 31259

2011 31423

2012 31483

2013 31529

2014 31741

22

1998 131 168

1999 156 163

2000 160 169

2001 150 140

2002 131 137

2003 131 142

2004 144 153

2005 167 155

2006 158 165

2007 170 182

2008 164 171

2009 174 173

2010 164 183

2011 175 154

2012 182 172

2013 161 161

2014 166 155

6.7 WILLEKEURIGE GRAFIEKEN M.B.T. DE BEVOLKINGSKENMERKEN21

6.7.1 GRAFIEK MET GEBOORTES

Uit deze grafiek met het aantal geboortes kunnen we besluiten dat het aantal geboortes van meisjes over het

algemeen iets minder is dan de jongens maar het toch relatief gelijk blijft. Rond het jaar 2002 is er een sterke

daling van geboortes, dit voor zowel de jongens als de meisjes. Als we het aantal geboortes van het jaar 1998

met 2014 gaan verbinden merken we op dat de geboortes van de meisjes stijgt en in tegenstelling de jongens

juist dalen.

21 Bron: Dienst burgerzaken, Afdeling samenleving, Stad Bilzen, Deken Paquayplein 1, B-3740 Bilzen | T 089 51 92 20 | E dienstburgerzaken@bilzen.be

Jaartal #meisjes # jongens

M

Aan

tal gebo

ortes (jo

ngen

s / meisjes)

Jaartal

23

1998 122 115

1999 102 119

2000 106 138

2001 104 108

2002 106 125

2003 130 131

2004 126 114

2005 142 117

2006 121 135

2007 120 131

2008 116 135

2009 114 134

2010 129 119

2011 128 130

2012 120 128

2013 145 126

2014 129 120

6.7.2 GRAFIEK MET STERFTES22

Vanuit deze gegevens kunnen we afleiden dat het aantal sterfte niet echt een vast patroon aanneemt. Over het

algemeen maakt het aantal sterfte een lichte groei. Omdat het bevolkingsaantal ook gegroeid is over de jaren is

dit een logische stijging.

22 Bron: Dienst burgerzaken, Afdeling samenleving, Stad Bilzen, Deken Paquayplein 1, B-3740 Bilzen | T 089 51 92 20 | E dienstburgerzaken@bilzen.be

Jaartal #vrouwen #mannen

Aan

tal sterfte vrou

wen en

man

nen

Jaartal

24

6.7.3 GRAFIEK HUWELIJKEN EN ECHTSCHEIDINGEN23

In deze grafiek zien we dat het patroon van huwelijken en echtscheidingen ongeveer hetzelfde is. Wanneer er

een piek van huwelijken is zien we ook duidelijk een piek van echtscheidingen. Globaal gezien daalt het aantal

huwelijken. Voor het aantal echtscheidingen zien we dat sinds 1889 er meer voorkomen en rond het jaar 2009

zien we een daling in het aantal echtscheidingen, hier was ook een daling in het aantal huwelijken.

6.7.3 BEVOLKINGS KENMERKEN

Over het algemeen zien we positieve stijging in de bevolking. Zo zien we dat er in 1889 een positieve bevolings

aangroei is van 94 inwoners. Het jaar nadien is er al een aangroei van 271 inwoners ten opzichte van 1998. Er

blijft gedurende al deze jaren een positieve aangroei maar als we 2000 met 2001 gaan vergelijken zien we

slechts een aangroei van 18 inwoners. Het jaar nadien neemt dit cijfer weer toe en hebben we een aangroei

van 44 inwoners. Vanaf 2004 is er altijd een bevolkingsaangroei van meer dan 185 inwoners tot en met 2006

want daar zien we weer een lichte daling. Het jaar nadien is er weer een opvallende stijging en is er een

aangroei van 191 mensen. Dit aantal blijft toenemen tot en met 2010 daar tellen we zelfs een aangroei van 312

inwoners. Vanaf 2012 gaat het weer iets minder met de bevolkingsaangroei en komen we zelfs tot amper een

aangroei van 40 inwoners. In 2014 is er terug een grotere aangroei van 218 inwoners.

In 2014 kent Bilzen voor het eerst een forse bevolkingsaangroei, hier gaat het bevolkingsaantal boven de 10000

inwoners. De deelgemeentes Grote-Spouwen, Hees, Rijkhoven, Rosmeer en Waltwilder groeiden eveneens in

2013. Dit doordat er veel landbouwgrond werd opgekocht en verkaveld. De mooie rustige sfeer van deze

deelgemeentes zorgde ervoor dat er veel inwijkelingen waren de voorbije jaren.

23 Bron: Dienst burgerzaken, Afdeling samenleving, Stad Bilzen, Deken Paquayplein 1, B-3740 Bilzen | T 089 51 92 20 | E dienstburgerzaken@bilzen.be

jaartal huwelijken echtscheidingen

1998 297 104

1999 192 115

2000 200 155

2001 160 118

2002 180 154

2003 155 127

2004 162 134

2005 174 124

2006 155 140

2007 171 145

2008 164 146

2009 167 129

2010 154 123

2011 132 104

2012 139 100

2013 131 104

2014 156 114