2009 / 1

Jeroen van der Veer, Shell:

“Technologie is het antwoord op de energie-uitdaging”

Energy Valley laat Noord-Nederland bruisen

Afval + water + energie Met synergie naar Sustænergy

--

info dhv kantoren

dhv groep, adviseurs voor een duurzameontwikkeling van de leefomgevingDe DHV Groep levert wereldwijd advies- en ingenieursdiensten in de markten Mobiliteit (inclusief Luchthavens), Bouw en Industrie, Water, Ruimtelijke Inrichting en Milieu. Wij komen tegemoet aan de behoeften van onze klanten door te opereren vanuit het concept Local Delivery of Global Solutions: de toonaangevende kennis van de groep wordt beschikbaar gesteld via een hecht netwerk van kantoren in Europa, Azië, Afrika en Noord-Amerika. Ons netwerk van bedrijven en allianties is verbon-den door onze gezamenlijke missie, waarden en projecten, gericht op de ontwikkeling van innovatieve concepten en oplossingen voor een duurzame ontwikkeling van onze leefomgeving.

colofonDHVTimes bericht over de wereldwijde activiteiten van DHV. Het magazine verschijnt driemaal per jaar. Een abonnement kan kosteloos worden aangevraagd bij de redactie.Kijk op www.dhv.nl/dhvtimes of bel (033) 468 2015.

redactieraadMachteld Blokhuis, Andrea Conrad, Gea Peek, Mirjam Soe-terbroek, Mariken Broekhoven, Marjolein Demmers, Robin Hayes, Tim Jeanné, David Ji, Anke Mastenbroek, Anneke ter Mors, Sandra van Pernis, João Valle Costa.

tekstschrijversPeter Vlugt (hoofd- en eindredactie)Suzanne van der Werf (projectleiding)Marjon de BooAddo van der Eijk

Redactie-adres: Postbus 1132, 3800 BC Amersfoort. Telefoon (033) 468 20 33, e-mail dhvtimes@dhv.com.

Artikelen mogen alleen worden overgenomen met toe-stemming van het redactieteam en met bronvermelding.

lay-outDHV, Shared Service Center Communications, Bert van Rootselaar.

fotografieMiguel M. Almeida (8), DHV (3, 7, 8, 11, 12, 19, 16), NPC (10) Shell (4, 5), Hollandse Hoogte (omslag, 6, 14, 15, 18), Rien Linthout (17), Hydroprojekt (13)

drukServicepoint, Amersfoort. Gedrukt op chloorvrij gebleekt papier.

vestigingen wereldwijd Botswana, Canada, China, Guatemala, Hongkong, India, Indonesië, Israël, Kenia, Mozambique, Nederland, Polen, Portugal, Saoedi-Arabië, Taiwan, Tsjechië, Verenigd Koninkrijk, Verenigde Staten, Vietnam, Zimbabwe, Zuid-Afrika.

vestigingen nederlandAmersfoort, Bergen op Zoom, Den Haag, Deventer, Eindhoven, Groningen, Maastricht Airport, Rotterdam, Zaandam.

--

inhoud voorwoord Bertrand van Ee, bestuursvoorzitter DHV Groep 2 | 3 2009 / 1

4 interview Jeroen van der Veer, CE Royal Dutch Shell: “Technologie is het antwoord op de energie-uitdaging”

7 oplocatie Nieuw leven voor hoofdkantoor DHV, Amersfoort 8 project Tangshan Industrial Vocational College 9 dhvgroepnieuws

13 project Waterkrachtcentrale Dobrzen, Polen

14 coverstory Organisch afval levert schone energie

17 project Energy Valley Noord-Nederland 18 bericht Uitbreiding elektriciteitscentrale

18 bericht Energiebesparing in bestaande woningbouw

19 visie Katrien Hemmes, DHV: “Duurzaam is voor mij geen loze kreet”

Binnenkort gaan we ons hoofdkantoor in Amersfoort verbouwen. Het kantoor-concept is na veertig jaar nog altijd modern maar de nieuwe tijd stelt nieuwe eisen: meer comfort en zo zuinig mogelijk in het energiegebruik. Na de verbou-wing in 2011 is het kantoor net zo energiezuinig als een nieuw gebouw. We vol-doen daarmee aan de hoogste energienorm.Ik ben er trots op dat het gehele project zal worden uitgevoerd met maximale inzet van eigen medewerkers; stuk voor stuk deskundig op hun vakgebied en samen werkend aan een goed voorbeeld van duurzaam bouwen. Op pagina 7 kunt u alvast een impressie zien van het eindresultaat.

In deze editie van DHVTimes met energie als verbindend element, laten we zien wat onze kracht is: vanuit onze verschillende expertises hoog in de advies-kolom partijen bij elkaar brengen om zo te komen tot innovaties. Dat doen we bijvoorbeeld in Noord-Nederland voor onze klant Energy Valley (pag. 17), een bundeling van overheden en bedrijfsleven, we doen het in de Chinese eco-kuststad Caofeidian met een concept-masterplan voor een energiezuinige schoolcampus (pag. 8) en we doen het onder de naam Sustænergy (pag. 14), een nieuwe manier om hoogwaardig gas te winnen uit organisch afval.

Het hoogst haalbare energielabel karakteriseert de DHV Groep: een onafhan-kelijk en maatschappelijk betrokken bedrijf, gericht op topprestaties voor een duurzame toekomst. Ook in economisch moeilijke tijden kijken we naar de lan-ge termijn waarin vraagstukken als de toename van de wereldbevolking, schoon drinkwater en de steeds stijgende vraag naar energie steeds prangen-der worden. Het besef dat we steeds weer nieuwe en betere oplossingen be-denken, geeft mij vertrouwen in de rol die advies, ontwerp en techniek kunnen spelen in de verduurzaming van onze samenleving.

Bertrand van EeVoorzitter Raad van Bestuur

Klaar voor detoekomst

interview Jeroen van der Veer tekstPeter Vlugt

Volgens Jeroen van der Veer, CE van oliemaatschappij Shell, zal de komende halve eeuw de energiehonger van de wereld nog vooral worden gestild met fossiele brandstoffen. De huidige generatie nieuwe energievormen ziet hij nog niet als serieus alternatief. Hij pleit voor subsidiëring van research en technologie-ontwikkeling om te komen tot technologiedoorbraken.

curriculum vitae j. van der veer Jeroen van der Veer (NL, 1947) is sinds 2004 Chief Executive van Royal Dutch Shell. Hij rondde twee studies af: in 1971 een studie werktuigbouwkunde in Delft en in 1976 een studie economie in Rotter-dam. Sinds 1971 werkt Van der Veer bij Shell. Daar heeft hij verschillende functies gehad in raffinage en marketing in Nederland, Curaçao en het Ver-enigd Koninkrijk. In 1992 werd hij directeur van Shell Nederland en in 1995 van Shell Chemical Company. Op 30 juni 2009 legt hij zijn functie van CE neer. De directie van RDS zal de komende aandeelhou-dersvergadering voorstellen hem per 1 juli te be-noemen als Non-Executive Director.

4 | 5 2009 / 1

Jeroen van der Veer, Chief Executive van Royal Dutch Shell:

“Technologie is het antwoord op de energie-uitdaging”

Hét energievraagstuk is de overgang van fossiele brandstoffen naar duurzame energievormen. Welk effect heeft deze transitie op Shell? –––– “De vraag naar energie groeit snel. In 2050 wordt misschien wel 100% meer energie verbruikt dan nu. Waarom we niet meer duur-zame energie produceren, bijvoorbeeld via zonnepane-len? Die energievormen zijn technologisch wel haal-baar maar zijn voor de consument nog te duur. Daarom is de markt daarvoor nog te beperkt. Fossiele brandstof-fen blijven de komende decennia een groot deel van de energievraag invullen. De grote uitdaging is om de CO2-reductie én de energietransitie zodanig te sturen dat een optimaal resultaat ontstaat. Het heeft geen zin om bewezen maar vooralsnog oneconomische techno-logie met grote bedragen te subsidiëren. Subsidies sti-muleren vaak de herhaling van projecten en bestaande technologieën. Dat levert weliswaar massa op maar ook blijvend oneconomische producten.”

Shell krijgt vaak het verwijt dat ze niet genoeg investeert in alternatieve brand-stoffen. Houdt u niet teveel vast aan olie en gas als primaire energiebronnen? –––– “Meer mensen, meer welvaart; het telt samen op tot meer energiegebruik. De wereld zou al een reusachtige prestatie leveren als tegen het jaar 2050 moderne her-nieuwbare energiebronnen een marktaandeel hebben van zo’n 30 procent. Maar ook dan voorzien fossiele brandstoffen nog voor een groot deel in de energiebe-hoefte. Het meest verstandige beleid is om vooral re-search en technologieontwikkeling te subsidiëren en om demonstratieprojecten te steunen. Zo doorlopen technieken en producten sneller de learning curve. Hetzelfde geldt voor biobrandstoffen, wind en zeer

zeker voor zonne-energietechnieken. Er zijn technolo-giedoorbraken nodig om de productiekosten te verla-gen. Technologie om energiegebruik te besparen moet minstens zo’n grote aandacht krijgen als duurzame energiebronnen – energiebesparing drukt kosten, ver-mindert energie-afhankelijkheid en CO2-uitstoot en verlengt de periode waarin de energietransitie gereali-seerd moet worden.”

Hebben de economische crisis en lage olieprijs gevolgen voor uw investeringen in alternatieve energiebronnen en de op-vang en opslag van CO2? –––– “Wij doen geen investeringen die alleen rendabel zijn bij heel hoge olie- of gasprijzen. Het gaat ook niet om de prijzen van vandaag maar over die gedurende de looptijd van een investering en die kan tientallen jaren zijn. Zelfs in de huidige marktomstandigheden zullen wij een relatief grote investeerder blijven. Ik geloof niet in een start- >>

tekstPeter Vlugtinterview Jeroen van der Veer

stopbeleid. Dat brengt schade toe aan je hele kritische massa van kennis, kunde en motivatie van mensen. Al-les waarin we juist zoveel hebben geïnvesteerd, zoals de kwaliteitsverbetering van het projectmanagement, zou dan tot stilstand komen. Dat is zeer onwenselijk; die fout hebben we eerder gemaakt.”

Shell zet in op CCS, grootschalige opvang en opslag van CO2. Is het niet beter om te voorkomen dat CO2 wordt uitgestoten? –––– “Er moeten in elk geval tot zeker 2050 - meer fos-siele brandstoffen worden geproduceerd. De CO2-voet-afdruk van deze extra fossiele productie kan fors ver-kleind worden. CCS kan daarin een grote rol spelen, maar qua technologie en vooral kosten, staat deze techniek nog in de kinderschoenen. Opvang en berging van CO2 in de diepe ondergrond kan een oplossing zijn, maar nooit al in 2030 in grote hoe-veelheden. De ontwikkeling van CCS moet in eerste in-stantie leiden tot de beste en meest doelmatige tech-nologie. Nu nog is het afvangen van CO2 uit rookgassen een energie- en kapitaalintensieve activiteit. Kolenver-gassing kan veel bijdragen aan het goedkoper maken van de CCS-technologie. Een kolenvergasser levert ge-concentreerde CO2 op die bovendien al onder 40 bar druk staat zodat de hele energiehuishouding van CCS er een stuk beter uitziet dan bij postcombustion CCS in een conventionele kolencentrale.”

Shell pleit voor een nauwe samenwer-king tussen landen en bedrijven, het Blueprints-scenario. Hoe ziet die samen-werking eruit? –––– “Binnen dit scenario vormen zich talloze coalities die via samenwerking over lands-grenzen heen de uitdagingen van economische ontwik-

keling, energiezekerheid en milieuvervuiling aangaan. Grote steden smeden banden met het bedrijfsleven om de lokale emissies te verlagen. Regeringen introduceren belastingen en andere beleidsinstrumenten om de mi-lieuprestaties van gebouwen, voertuigen en transport-brandstoffen te verbeteren.Bovendien zal het beleid wereldwijd naar elkaar toe-groeien naarmate de roep om harmonisatie luider klinkt. Mechanismen voor emissieverlaging en -handel vinden in toenemende mate internationale erkenning. Stijgende CO2-prijzen werken op hun beurt versnellend op innovatie, wat tot doorbraken leidt. Steeds meer auto’s rijden op elektriciteit en waterstof, terwijl indu-striële installaties worden uitgerust met technologie om CO2 af te vangen en ondergronds op te slaan.”

Alle hoop is gevestigd op de technologie om het energieprobleem op te lossen. Welke rol ziet u daarbij voor Shell wegge-legd? –––– “Er moet in ieder geval heel veel nieuwe technologie bijkomen. Zelfs bij olieprijzen van meer dan $100 per vat kennen de meeste duurzame energiebron-nen nu nog geen marktconforme productiekosten. Het kan dus allemaal beter, alternatieven moeten vooral goedkoper. Dus is meer research, ontwikkeling en de-monstratie nodig. In de huidige situatie let Shell wel extra op de operationele kosten, maar het strategische beleid bij research en technologie-ontwikkeling is on-veranderd – wij blijven hier geld in investeren. Techno-logie is het antwoord op de energie-uitdaging: dit blijkt ook uit onze recruitmentdoelstellingen: dit jaar gaan we in Europa 300 posities vullen met startende gradua-tes. Dat is evenveel als in 2008. Twee op de drie banen zijn technische functies, de rest is commercieel.” •

Nieuw leven voor hoofdkantoor DHV

DHV gaat haar 40 jaar oude hoofdkantoor renoveren. Door de renovatie wordt het zogeheten energielabel A bereikt waardoor het dezelfde energieprestaties levert als een nieuw kantoor. Het huidige kantoor heeft nog energielabel G. Renovatie van een ouder gebouw kan dus gelijktijdig comfortverhoging én een energiebe-sparing opleveren. In januari 2011 zal de gehele duur-zame renovatie afgerond zijn. Het levert DHV een jaar-lijkse energiebesparing op van € 100.000,-. Bij de renovatie worden innovatieve oplossingen gebruikt. Nieuwe installaties zorgen ervoor dat de koeling en warmte efficiënter gebruik maken van energie. Daar-naast wordt restwarmte en vocht teruggewonnen voor

hergebruik. Het gebouw krijgt een nieuwe uitstraling door een volledig transparante glazen gevel die betere daglichttoetreding combineert met zongestuurde lichtwering. Het bijzondere kantoorpand van DHV was het eerste met een open karakter in de vorm van een grote kantoortuin. Het open karakter van het pand blijft geheel behouden. DHV voert de renovatie geheel zelfstandig uit. •infoLeo Janssen

telefoon(033) 468 20 44

e-mailleo.janssen@dhv.com

oplocatie Hoofdkantoor DHV tekst Peter Vlugt 6 | 7 2009 / 1

project Industrial Vocational College tekst Marjon de Boo

Caofeidian verrijst in de kuststreek. Het plangebied beslaat zo’n 200 vierkante ki-lometer in het noorden van de provincie Hebei. De stad krijgt een nieuwe haven, zo groot als Rotterdam, en een uitgestrekt industrieterrein. Tangshan Industrial Vo-cational College, een scholengemeenschap voor lager en middelbaar beroepsonder-wijs, heeft behoefte aan een nieuwe hoofdvestiging in het Wetenschaps- en Onderwijs Park in Caofeidian. Studenten van dit College gaan in dit bedrijvige ge-bied stage lopen. De nieuwe beslaat twee vierkante kilometer en moet ruimte bie-den aan 25.000 studenten.

ontworpen op duurzaamheid “In het ontwerp voor de campus staan energie-efficiency en duurzaamheid voor-op”, zegt Tiffany Tsui, projectleider duur-zame ontwikkeling bij DHV. “Integraal ontwerpen is de sleutel tot duurzaamheid en als breed geworteld bedrijf heeft DHV daarvoor alle expertise in huis. Bovendien hebben we met twee vestigingen in China perfecte kennis van de lokale omstandig-heden. Voor een duurzame energiehuis-houding zijn we begonnen met een goed

stedenbouwkundig ontwerp, inclusief aandacht voor een doordachte verkeersaf-wikkeling met als doel het autoverkeer terug te dringen.”In het concept krijgt het gebied een cen-trale verkeersring, waarlangs alle gebou-wen voor studentenhuisvesting staan. Ze hebben een uitstekende aansluiting op het openbaar vervoer. De gebouwen zijn optimaal op de zon georiënteerd, om zo maximaal te profiteren van passieve zon-ne-energie. Energiegebruik en de uitstoot van uitlaatgassen blijven zo tot een mini-mum beperkt. Binnen de ring heerst een gezond en aangenaam werk- en leefkli-maat. De fabrieken en werkplaatsen waar de studenten stage gaan lopen krijgen hun eigen wegennetwerk. Zo’n duidelijke ruimtelijke scheiding voorkomt overlast op de campus.Een ander belangrijk punt in het ontwerp is de campus te verbinden met de stede-lijke groen- en waterinfrastructuur. Van-wege de schaarse, grillige regenval in dit gebied, voorziet het plan in de aanleg van een systeem van greppels en wadi’s voor tijdelijke waterberging. Dit netwerk en andere groenstroken zullen het gebied een

projectTangshan Industrial Vocational College

locatieCaofeidian Coastal Eco City, China

opdrachtgever Tangshan Industrial Vocational College

rol van dhvOntwerp van conceptueel masterplan

partnerKOW Dutch Design Consultants Shang-hai, hoofdarchitect Tjerk Reijenga

opleveringHet plan is in december 2008 gepresen-teerd. Aanbesteding van vervolgopdrach-ten starten in juni 2009

In 2008 won DHV al een internationale competitie voor het ontwerp van Caofeidian Coastal Eco City. Inmiddels lopen vervolgprojec-ten in deze Chinese modelstad, die een miljoen inwoners krijgt. Zo kwam onlangs een conceptueel masterplan gereed voor de nieuwe campus van Tangshan Industrial Vocational College. In het ontwerp staan energie-efficiency en duurzaamheid voorop.

parkachtige uitstraling geven. Een groene buffer en kleine riviertjes moeten de vei-ligheid van de campus garanderen.“Van duurzaam bouwen tot eco city-ont-wikkeling; je moet letten op efficiënte be-nutting van energie en grondstoffen in alle stadia: van masterplan en ontwerp tot aan de bouw en het gebruik”, zo besluit Tiffany Tsui. •infoTiffany Tsui

telefoon(033) 468 39 93

e-mailtiffany.tsui@dhv.com

Energiezuinige campus in China

Artist impression van het Tangshan Industrial Vocational College. DHV heeft hiervoor een conceptueel masterplan ontworpen.

8 | 9 2009 / 1

De nieuwe Olympische ijsbaan van Vancouver (rechts) ligt vlak langs de dijk van de Fraser rivier. DHV en Delcan onderzoeken hier de overstromingsrisico's.

Alqueva-dam / Stationsexpertise / Verkeersmanagementsysteem

in Sofia / Innova Aviation sluit zich aan / Onderhoudsplan MOT /

Waterbergingstudie / Luchthaven Kisumu in Kenia

overstromings-risico’s vancou-ver onderzochtinfoGeorge Peters. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

telefoon(033) 468 26 86. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

e-mail george.peters@dhv.com. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

DHV en Delcan onderzoeken in opdracht van de City of Surrey, Richmond, New Westminister en Delta de overstromingsrisi-co’s van voorsteden van de mil-joenen stad Vancouver, Canada. Deze voorsteden liggen in de delta van de Fraser River, één van de langste rivieren van Noord Amerika. Een veilig-heidsanalyse van de huidige staat van de waterkeringen laat zien dat de gebieden achter de dijken niet voldoende zijn be-schermd tegen hoog water van-uit zee en rivier. In de analyse is ook rekening gehouden met achterstallig onderhoud en de gevolgen van klimaatverande-ring om zo het gewenste be-schermingsniveau tegen over-stromen te kunnen vaststellen. DHV verwacht dit jaar bezig te zijn met deze opdrachten die een waarde hebben van 400.000 Canadese dollar. •

dhv: cradle tocradleinfoMarjolein Demmers ............................................................................................................

telefoon(033) 468 27 09 ............................................................................................................

e-mailmarjolein.demmers@dhv.com ............................................................................................................

DHV en het Environmental Protection and Encourage-ment Agency (EPEA) gaan sa-menwerken. In de samenwer-king ziet EPEA kansen om haar Cradle to Cradle-missie versneld waar te maken. DHV wil eraan bijdragen door deze

gri airportsinfoRik Krabbendam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

telefoon(070) 344 63 00. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

e-mailrik.krabbendam@naco.dhv.com. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

In Denver (USA) vond eind ja-nuari de startvergadering plaats van de GRI Sector Sup-plement Airports groep. Verte-genwoordigers van luchtha-vens uit Europa, Azië, Noord- en Centraal-Amerika en belangengroepen gaan spe-cifieke richtlijnen opstellen voor maatschappelijk verant-woord ondernemen voor luchthavens. NACO verleent inhoudelijke ondersteuning en ondersteunt ook het proces. GRI staat voor Global Repor-ting Initiative en wil dat het voor bedrijven vanzelfspre-kend wordt om jaarlijks ge-standaardiseerd te rapporte-ren over economische, sociale

visie op duurzame ontwikke-ling te verbinden aan haar projecten en diensten. In maart volgde een eerste groep DHV-adviseurs bij EPEA in Hamburg een intensieve training om vraagstukken op de terreinen van mobiliteit en infrastructuur, bouw en indu-strie, ruimtelijke ordening en gebiedsontwikkeling, water-beheer en luchthavens vol-gens de Cradle to Cradle-prin-cipes te kunnen aanpakken. Michael Braungart, directeur van EPEA: "De kennis en

marktpositie van DHV kan een enorme versnelling te-weegbrengen op weg naar een Cradle to Cradle-samenle-ving. DHV steekt het breed in met betrokkenheid van alle disciplines in het bureau.” •

Een symbool van Cradle to Cradle: de bloeiende kersenboom. Met veel meer bloesem dan nodig is voor zijn eigen voortbestaan, produceert de boom afval dat weer voedsel is voor de boom zelf en zijn omgeving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

alqueva-dam infoMiguel Morais de Almeida............................................................................................................

telefoon+351 214 127 400............................................................................................................

e-mailmiguel.almeida@dhv.com ............................................................................................................

EDP (Energias de Portugal), het grootste energiebedrijf van Portugal, heeft DHV S.A. inge-schakeld voor werkzaamhe-den in het kader van een wa-terkrachtcentrale bij de Alqueva-dam. De Portugese vestiging van DHV zal zich gaan bezighouden met toe-zicht en veiligheidscoördina-tie. Het project maakt deel uit van de plannen van EDP om meer elektriciteit met water

op te wekken, en is erop ge-richt om de huidige capaciteit van deze waterkrachtcentrale uit te breiden van 240 MW naar 480 MW. Het project gaat naar schatting 45 maanden duren en omvat algemene uit-voeringswerkzaamheden en de levering van apparatuur. DHV S.A. zal niet alleen alle ci-vieltechnische werkzaamhe-den met betrekking tot de cen-trale uitvoeren, maar ook die van het hydraulische circuit en alle aanverwante werk-zaamheden. Verder wordt alle apparatuur voor de centrale geleverd, waaronder de gene-ratoraggregaat en hulpappara-tuur, de transformator en alle elektrische installaties. •

innova aviation sluitzich aan infoRoel Overakker. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

telefoon(070) 344 63 00. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

e-mailroel.overakker@naco.dhv.com. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Het Amerikaanse Innova Avi-ation Consulting heeft zich aangesloten bij NACO (Net-herlands Airport Consultants) en het Canadese Delcan, beide

DHV S.A. helpt om de capaciteit van de waterkrachtcentrale bij de Alqueva-dam te vergroten.

stationsexpertiseinfoRudolf Mulder ............................................................................................................

telefoon(033) 468 33 00............................................................................................................

e-mailrudolf.mulder@dhv.com............................................................................................................

Met de recente aansluiting van consultancy- en projectmana-gementbureau NPC heeft DHV haar positie op de internatio-nale stations- en railmarkt aanmerkelijk versterkt. NPC was onderdeel van de Neder-landse Spoorwegen (NS) en is één van de belangrijkste advi-seurs voor ontwikkeling en in-richting van stations en stati-onsomgevingen. Daarnaast is NPC actief op de zorgmarkt. Sa-men met DHV kan NPC een

breder dienstenpakket bieden. Bovendien krijgt NPC nu de mogelijkheid om haar stations-expertise te exporteren via het internationale netwerk van be-drijven van DHV. Vic Prins, DHV-directeur Ruimte en Mo-biliteit: "De kennis van NPC is complementair aan onze ex-pertise en de sterke positie op het gebied van stations, lucht-havens, zorginstellingen en ruimtelijke inrichting.” NPC blijft met vijf vestigingen dicht bij haar belangrijkste opdracht-gevers ProRail en NS. NPC blijft onder haar eigen naam in de markt opereren. Rudolf Mul-der, directeur Mobiliteit bij DHV, wordt directeur. •

en milieu-aspecten. GRI heeft onderkend dat voor bepaalde sectoren zoals luchthavens de algemene richtlijnen aange-vuld moeten worden met spe-cifieke richtlijnen (Sector Sup-plementen). Het Sector Supplement Airports moet eind 2010 beschikbaar zijn. Dan zal de inbreng van een groot aantal deskundigen wor-den gevraagd waarna een pro-ces van verificatie en goedkeu-ring plaatsvindt. •

Het station van Zutphen in de visie van NPC.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10 | 11 2009 / 1

DHV Aviation heeft 300 consultants, werkzaam in alle continenten van de wereld.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

onderhouds-plan mot infoLeo Meuffels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

telefoon(043) 329 48 48. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

e-mailleo.meuffels@dhv.com. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

De DHV unit Assetmanage-ment heeft van Maasvlakte Olie Terminal (MOT) de op-dracht een 10-jaren onder-houdsplan op te stellen voor een groot aantal assets, zoals pompen, olieleidingen, stei-gers, gebouwen en brandpre-

onderdeel van de DHV Groep. Hiermee verstevigt de Groep haar positie op de Noord-Amerikaanse luchtvaart-markt. Innova en NACO leve-ren geïntegreerde diensten aan luchthavens en de lucht-vaartindustrie. De luchtvaart-consultancy-activiteiten van Innova zullen worden geïnte-greerd in de activiteiten van het door de DHV Groep recen-telijk verworven InterVISTAS. De combinatie van de activi-teiten van Innova, InterVIS-TAS en NACO biedt ongeken-de mogelijkheden in de Aviation sector. Met deze stap beschikt de Aviation sector van DHV totaal over circa 300

hoogopgeleide Aviation con-sultants werkzaam in alle continenten van de wereld. •

ventiesystemen. MOT is de grootste crude oil terminal ter wereld en beheert de strategi-sche olievoorraden voor een aantal van de grootste raffina-derijen in Nederland waaron-der Shell, BP en Exxon. Door deze rol is een hoge mate van betrouwbaarheid en beschik-baarheid van de assets voor MOT en haar afnemers van es-sentieel belang. MOT wil de rol van kennisintermediair ver-vullen voor de terminal van haar afnemers. DHV is ver-zocht dit kennismanagement-model te visualiseren, uit te werken en de implementatie van het proces te faciliteren. DHV toetst ook de MOT-site aan de Asset Management richtlijn PAS-55. •

waterberging-studie infoPaul van Meel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

telefoon(033) 468 35 61. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

e-mailpaul.vanmeel@dhv.com. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

DHV gaat een planstudie uit-voeren voor de waterberging op het Volkerak-Zoommeer in het Zuid-Westelijke deel van de Nederlandse Delta. Het meer moet water opvangen dat tijdens een combinatie van zware storm op zee en extreme waterstanden in de rivieren Rijn en Maas niet kan worden afgevoerd op de Noordzee. Het waterpeil in het meer zal in deze situatie circa twee meter stijgen. DHV onderzoekt in op-

DHV onderzoekt onder andere 100 kilometer dijk en 20 kunstwerken van het Volkerak-Zoommeer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

DHV Assetmanagement gaat een 10-jaren onderhoudsplan opstellen voor de Maasvlakte Olie Terminal (MOT) in Rotterdam.

??????????????.

nieuwe taxibaan, een nieuw platform en een nieuw termi-nalgebouw. Momenteel wordt de luchthaven alleen gebruikt voor binnenlandse vluchten. Wanneer de werkzaamheden zijn afgerond, zal Kisumu ge-schikt zijn voor internationaal vliegverkeer. Hierdoor wordt de regio ontsloten voor han-delsverkeer en toeristenstro-men uit het buitenland, waar-door het economisch poten- tieel van het gebied enorm zal

luchthaven kisumu in kenia infoBart Bolding............................................................................................................

telefoon(070) 344 63 14............................................................................................................

e-mailbart.bolding@naco.dhv.com ............................................................................................................

De Keniaanse Luchthavenau-toriteit (KAA) heeft NACO in-geschakeld om de uitbrei-dingswerkzaamheden voor de luchthaven Kisumu te begelei-den. De start- en landingsbaan van de luchthaven wordt ver-breed en verlengd van 2 naar 3 kilometer. Daarnaast omvat het project de bouw van een

NACO begeleidt de uitbreiding van de Keniaanse luchthaven Kisumu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

dracht van Rijkswaterstaat on-der andere 100 kilometer dijk en 20 kunstwerken, waaron-der de Volkeraksluizen. Door de opvang van water in het meer wordt een mogelijk on-veilige situatie rondom Rotter-dam en Dordrecht vermeden.In de studie wordt ook reke-ning gehouden met een toe-komstig zout Volkerak-Zoom-meer. De opdracht maakt onderdeel uit van rijkspro-gramma 'Ruimte voor de Rivier' dat Nederland moet beveiligen tegen hoge rivieraf-voeren. De contractwaarde be-draagt circa 1,2 miljoen euro. •

verkeersmana-gementsysteemin sofia infoFeiko van der Veen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

telefoon(033) 468 29 37. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

e-mailfeiko.vanderveen@dhv.com. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

DHV en Canadese partner Del-can zullen in mei 2009 het haalbaarheidsonderzoek af-ronden naar een intelligent verkeersmanagementsysteem om de verkeersstromen in de stad Sofia beter te laten verlo-

pen. In overleg met de ge-meente, de lokale partner Cetra Sofia en Vialis Traffic worden aanbevelingen ge-daan voor de aanschaf van centrale software en de nood-zaak van training van de loka-le staf. Onlangs hebben DHV en Delcan, in het kader van de studie, tevens een zeer succes-volle ‘groene golf’ gerealiseerd op een drie kilometerlange weg met elf kruispunten. Het verkeer kan daardoor nage-noeg zonder onderbreking het traject afleggen. •

toenemen. Kisumu is de hoofdstad van de provincie Nyanza in het noordwesten van Kenia, de streek waar de vader van de Amerikaanse president Barack Obama is ge-boren. Dit heeft de afgelopen tijd geleid tot een flinke toena-me van het aantal mensen dat Kenia wil bezoeken. De bouw-werkzaamheden zijn begon-nen in september 2008 en zul-len naar verwachting in april 2010 zijn afgerond. •

DHV en partner Delcan doen een haalbaarheidsonderzoek naar een intelligent verkeersmanagementsysteem voor de Bulgaarse hoofdstad Sofia.

12 | 13 2009 / 1project Waterkrachtcentrale Dobrzen tekst Marjon de Boo

Als ingenieursbureau heeft Hydroprojekt, sinds vorig jaar onderdeel van de DHV Groep, ruim 55 jaar ervaring op het gebied van waterkracht, waterstaatkundige werken en waterbeheer. Sinds 2001 levert het bedrijf bovendien turn key-projecten op. Het meest recente: een nieuwe waterkrachtcentrale bij Dobrzen in de Oder.

“Zo’n Design & Build project blijft een uitda-ging”, zegt projectleider Ryszard Lewandow-ski, vice-president en technisch directeur van Hydroprojekt in Warschau. “Het Design & Build project bij Dobrzen was het derde op rij, maar stelde ons toch weer voor nieuwe verrassingen, zoals een overstroming van de bouwplaats. Desondanks zijn we erin ge-slaagd om het project met succes en ruim op tijd op te leveren.” In november 2008 is de waterkrachtcentrale Dobrzen (investe-ring: 4,77 miljoen euro) gaan draaien.

ontworpen op harmonieDe centrale is gebouwd in Zuidwest Polen, 164 kilometer van de monding van de Oder, en is geïntegreerd in een bestaande stuw. Om het ontwerp daarop optimaal te laten aansluiten zijn in Hydroprojekts eigen waterloopkundig laboratorium de nodige

fysische modelleringsproeven uitgevoerd. “In het ontwerp nemen we van meet af aan ook altijd alle relevante natuur- en milieu-issues mee”, zegt Lewandowski, “gevolgd door overleg met lokale gemeenschap, auto-riteiten en belangengroepen. Ons motto is Designing in harmony with nature. En onze aanpak blijkt vruchtbaar. Of het nu gaat om de bouw van een waterkrachtcentrale; de aanleg van een recreatiemeer op gedegra-deerde mijnbouwgrond of om de realisatie van overstromingsbekkens voor hoogwater-bescherming, de uitvoering verloopt in goe-de harmonie.”

Behalve voor het ontwerp van de centrale bij Dobrzen zorgde DHV/Hydroprojekt ook voor de helft van de bouwwerkzaamheden, toe-zicht op het hele bouwproject, trainingen, aanvraag van de gebruiksvergunning en de testfase.

kansen voor oprapen “Waterkracht is, naast zonne-energie, de minst milieubelastende bron van schone energie”, zegt Lewandowski. “En in Polen is waterkracht – anders dan zonlicht - altijd ruimschoots beschikbaar. De centrale bij Dobrzen bewijst eens te meer dat de traag

Het vooraanstaande Poolse ontwerp- en consultancybureau Hydro-projekt gaf eind vorig jaar haar zoveelste visitekaartje af met de oplevering van een waterkrachtcentrale bij Dobrzen. De mogelijk-heden om waterkracht te benutten liggen in Polen en vele andere landen nog voor het oprapen.

stromende rivieren in het uitgestrekte Pool-se laagland uitstekend zijn in te schakelen bij de energieproductie.” Dat gebeurt nu nog maar op zeer bescheiden schaal: water-kracht is momenteel goed voor 7,5 procent van de Poolse energieproductie. “Daarvoor benutten we nu nog niet meer dan twaalf procent van het waterkrachtpotentieel van onze rivieren. In ons land en daarbuiten lig-gen op dit gebied de kansen echt voor het oprapen! •infoRyszard Lewandowski

telefoon+48 22 635 57 08

e-mailryszard.lewandowski@hydroprojekt.com.pl

Waterkrachtin de Oder

projectTurnkey project voor bouw van water-krachtcentrale bij de stuwdam ‘Dobrzen’ in de rivier de Oder

opdrachtgeverElektrownie Szczytowo-Pompowe S.A

rol dhv/hydroprojektDesign, bouwtoezicht, training, proef-draaien, aanvraag gebruiksvergunning, 50 procent van de bouwwerkzaamheden

partnerBHE Dychow S.A.

opleveringsdatumNovember 2008

coverstorySustænergy tekst Peter Vlugt

Afval + water + energie Met synergie naar Sustænergy

14 | 15 2009 / 1

Wat hebben een afvalwaterzuiverings-installatie, een slachthuis, rioolslib en een busbedrijf met elkaar te maken? Volgens de traditionele denkwijze niets. Bij DHV denken ze daar echter anders over. Met het revolutionaire concept Sustænergy komen deze verschillende zaken samen tot een nieuwe, milieu- en mensvriendelijke manier van energieopwekking.

Het wordt meestal verbrand. Hetzelfde geldt voor de agrarische sector, slachthui-zen, restaurants en de voedingsmiddelen-industrie. Hun afval verdwijnt vaak naar de afvalstortplaats of wordt ook verbrand. “Jammer”, zeggen Katrien Hemmes en Hel-le van der Roest, respectievelijk strategisch adviseur energie en leading consultant bij DHV. “Door slim en op creatieve wijze om te

Sustænergy- groen gas is een grote bijdrage aan de transitie van fossiele brandstoffen naar biobrandstoffen. Door de verminderde uitstoot van fijnstof en stikstofdioxide is het bovendien gunstig voor het klimaat, de luchtkwaliteit en onze gezondheid.

Overal ter wereld produceren waterzuive-ringsinstallaties jaarlijks tonnen met slib.

gaan met dat afval, heb je beschikking over een energiebron van formaat. Wij zien afval niet als nutteloos, maar als grondstof voor andere processen, zoals energieopwekking. Afval is dan een waardevolle reststof waar-mee andere bedrijven iets kunnen doen. Het is vooral een kwestie van bewust kij-ken. Wij verbinden partijen die elkaar nor-maal niet nodig hebben.”

Onder de merknaam Sustænergy ontwik-kelt DHV diensten op het gebied van ‘sustainable energy,’ waarbij de synergie tussen water, energie en reststromen cen-traal staat. DHV weet synergie te creëren door creatief te denken en kan partijen, specifieke kennisvelden en markten op unieke wijze met elkaar verbinden. Vanuit de kernexpertise waterzuivering en met specialistische kennis van biomassa en energie, ontstaan hierdoor bijzondere en innovatieve projecten. >>

“Groen gas is gunstig voor het klimaat, de luchtkwaliteit en onze gezondheid.”

Afval + water + energie Met synergie naar Sustænergy

Vergistingstanks voor biomassa.

Groen gas is uitstekend geschikt als transportbrandstof.

coverstorySustænergy tekst Peter Vlugt

Bijvoorbeeld projecten rond groen gas, bio-raffinage, mineralenkringlopen of brand-stofcellen. “Onze meerwaarde zit in de com-binatie van inhoudelijke expertise, kennis van het proces, capaciteit om partijen te verbinden en een sterk netwerk”, zegt Helle. “Samenwerking staat centraal. Alleen op die manier kan er voor alle partijen in de keten een win-winsituatie worden gecre-eerd. Want uiteindelijk gaat het om de knikkers.”

groen gasWanneer organische reststromen zoals bla-deren, gras, mest, slib en etensresten gaan gisten, ontstaat biogas. Door dit gas op te werken, ontstaat groen gas. Dat heeft de kwaliteit van aardgas en is geschikt als transportbrandstof, maar ook als brandstof voor huizen en industrie. Groen gas heeft als voordelen dat het CO2-neutraal en 100% duurzaam is. Voertuigen die op groen gas rijden, stoten 80% minder fijnstof en 95% minder stikstofdioxide uit ten opzichte van diesel. Dat maakt het ideaal als brand-stof voor stadsbussen. Volgens Katrien staan we aan de vooravond van het groot-schalige gebruik van groen gas. “Dat is no-dig ook, want de Nederlandse regering

heeft zich ten doel gesteld om in 2020 20% van de energievoorziening van duurzame oorsprong te laten zijn. Groen gas kan een grote bijdrage leveren aan de transitie naar schone energiebronnen.” DHV heeft de vi-sie, kennis én ervaring. “We hebben al tal-loze projecten gedaan voor waterschappen, overheden, industrieën, energiebedrijven en de agrarische sector. Wij hebben het net-werk en kennen de verschillende belangen goed. DHV adviseert onder andere één van de grootste energiebedrijven van Neder-land op het gebied van groen gas. “Doordat groen gas een drastische verbetering van de luchtkwaliteit op kan leveren, zijn onze projecten erg interessant voor bijvoorbeeld gemeenten. Conventionele bussen stoten veel fijnstof en stikstofdioxide uit, waar-door de luchtkwaliteit in veel binnensteden onder de norm is en nieuwbouw vaak niet mogelijk is. Bussen op groen gas zorgen voor verbetering van die luchtkwaliteit. Gemeenten kunnen daardoor meer bou-wen in die binnensteden. Onze rol in dit geheel noemen wij ‘makelen, schakelen en onderhandelen’. Wij produceren geen ener-gie, maar zorgen voor de juiste voorwaar-den, zodat alle puzzelstukjes op hun plaats vallen.”

cramer criteria proofNaast de al genoemde voordelen heeft groen gas nog een sterk punt: het voldoet ook aan de eisen van de Nederlandse mi-lieuminister Jacqueline Cramer, de zogehe-ten Cramer Criteria. Die criteria houden in dat de omschakeling van de klassieke fos-siele brandstoffen naar biobrandstoffen niet ten koste mag gaan van de voedselpro-ductie en het milieu, bijvoorbeeld door kap van oerwouden. Groen gas is daadwerkelijk milieuvriendelijk. Het wordt gemaakt van afval dat er altijd zal zijn: mest, bermgras, industrieel afval en slib. •infoKatrien Hemmes / Helle van der Roest

telefoon(033) 468 23 90

e-mailsustaenergy@dhv.com

“Afval is niet nutteloos. Het is een nieuwe grondstof voor energieopwekking.”

energieleverende waterzuiveringGroen gas is voor DHV één van de scha-kels binnen een integraal concept voor de duurzame verwerking van organi-sche afvalstoffen en afvalwater. Hierbij worden reststromen en water omgezet in duurzame energie en groene hoog-waardige producten. Naast groen gas omvat dit concept ook thema’s als afval-waterzuivering, ketenefficiency, mine-ralenkringloop, groene grondstoffen, vergisting, bioraffinage en waterstof.

Het oog binnen het beeldmerk van Sustænergy staat voor DHV’s visie op de kennisvelden water, energie en rest-stromen. Oog hebben voor kansen en mogelijkheden. Een kwestie van be-wust en creatief kijken Ook de zorg voor onze wereld staat centraal. Het vuur is symbolisch voor DHV’s passie voor ‘sustainability’.

Sustae nergyEnergie met het oog op morgen

Vijftig jaar geleden kwam in het Groningse Slochteren het eerste gas uit de grond. De start van een grote energiesector in deze re-gio die nu werk biedt aan 20.000 mensen. Onder de vleugels van Stichting Energy Valley, werd de sector de afgelopen jaren nog fors uitgebreid. Van den Berg: “Wij stimuleren en ondersteunen publieke en private partijen om initiatieven te ontplooien; voor de noor-delijke economie, de werkgelegenheid en het tegengaan van de klimaatverandering. De regio bruist van energie-initiatieven. Van den Berg wijst op de nieuwe energiecentrales en de terminal voor vloeibaar aardgas in de Eemshaven, en de ambitie om – met pijplei-dingen naar Berlijn, Engeland en Rusland - voor Noordwest-Europa een belangrijk logis-tiek knooppunt (‘gasrotonde’) te worden voor de opslag en het transport van gasstromen uit verschillende aanvoerrichtingen. “En sinds kort ligt er een onderzeese stroomkabel die ons verbindt met Noorwegen.”

noordelijk CO2-planDe noordelijke aardgasvelden bieden – na gaswinning - ook kansen voor het opslaan van koolstofdioxide (CO2). Begin februari overhandigde Van den Berg een plan hiervoor

aan het kabinet. Minister Maria van der Hoe-ven (EZ) en Milieuminister Jacqueline Cramer reageerden enthousiast. Van den Berg: “Noord-Nederland is een ideale locatie voor een demonstratieproject. We doen ons best om er Europees geld voor te krijgen. In 2013 moet het draaien.” DHV voerde de studie voor het ‘noordelijk CO2-plan’ uit, in opdracht van een samenwerkingsverband van noordelijke marktpartijen, kennisinstellingen en overhe-den. Van den Berg omschrijft het rapport als een ‘sterk, nuchter en realistisch verhaal’. “DHV is voor ons een waardevolle partner, omdat het bureau bij tal van noordelijke energieprojecten betrokken is en zoveel disci-plines en specialisten in huis heeft. DHV kan zo complexe projecten aan. En deze mensen werken proactief, denken mee door zelf kan-sen en projecten aan te dragen.”

Een ander actueel project van Energy Valley is het ‘100.000 woningenplan Noord-Neder-land’, waarin ambities voor de bestaande en nieuwbouw in Noord Nederland zijn vastge-legd. Ook daarbij is DHV nauw betrokken, onder meer als meer trekker van het proces om met de Noordelijke provincies en de Rijks-overheid tot overeenstemming te komen

Noord-Nederland ontpopt zich als dé energieregio van Europa. Energieprojecten hebben de wind in de zeilen, mede dankzij de Stichting Energy Valley die aanjaagt en ondersteunt. “Wij lopen hiermee op kop in Nederland”, aldus Max van den Berg, de Commissaris van de Koningin van de provincie Groningen en ambitieuze voorzitter van Energy Valley.

over een regionale norm voor de energie-effi-ciëncy van nieuwbouwhuizen. Deze norm is ambitieuzer is dan de landelijke. Het wonin-genplan is een uitwerking van het Energieak-koord Noord-Nederland, dat Stichting Energy Valley, de noordelijke provincies en de minis-teries in 2007 ondertekenden. Van den Berg: “Met dit akkoord lopen we in Nederland voor-op. Dat ben je ook aan je stand verplicht als je dé energieregio van Europa wilt worden.” •infoWilko Huyink

telefoon(050) 369 53 21

e-mailwilko.huyink@dhv.com

Energy Valley laat Noord-Nederland bruisen

project Energy Valley tekst Addo van der Eijk 16 | 17 2009 / 1

dhv en energie“Sinds begin 2006 focust DHV op de energieparagraaf”, vertelt Wilko Huyink, directeur van de DHV-vestiging in Noord-Nederland. “We hebben onze nationale en internationale kennis en activiteiten op energiegebied gebun-deld. De problemen worden alsmaar complexer. Energieprojecten vereisen veelal een integrale aanpak, waarbij de oplossingen vaak liggen op de grens-vlakken van verschillende sectoren.”

Binnen het werkveld energie heeft DHV de volgende expertises: Duurzame Energie, Energie in de Gebouwde Omge-ving, Energie en Industrie, Ruimtelijke Ordening en Energie, Emissiehandel, Duurzame Mobiliteit, Energiecentrales.

Max van den Berg: “DHV is een waardevolle partner.”

berichtUitbreiding elektriciteitscentrale berichtEnergiebesparing

Essent Moerdijk gaat de productiecapaciteit van haar elektriciteitscentrale in Moerdijk uitbreiden met een gasgestookte 400 Megawatt eenheid. Hiermee wordt de huidige capaciteit meer dan verdubbeld. Het rendement van de uitbreiding is met 58% hoog te noemen. Een DHV-team helpt het Spaanse engineeringbedrijf Tecni-cas Reunidas (general contractor) te voldoen aan de Ne-derlandse regels en de aanvragen van de bouwvergun-ningen. Dit team is gespecialiseerd in het toetsen van de benodigde documenten. DHV is met haar brede exper-tise ook betrokken bij andere projecten in deze centrale, zoals het ontwerp van de in- en uitlaat van het koelwa-tersysteem, advies voor de koelwaterinfrastructuur en fundering van het hoogspanning schakelveld.

Naast het project bij Essent is DHV ook voor energiepro-ducent Electrabel bezig met maken van een architecto-nisch masterplan en het ontwerp van centrales in het Duitse Wilhelmshaven en het Nederlandse Rotterdam. DHV beschikt over alle expertise (o.a. vergunningen, ar-chitectuur, engineering en brandveiligheid) die nodig is op het gebied van energiecentrales. •

infoJos van de Loo

telefoon(040) 250 92 83

e-mailjos.vandeloo@dhv.com

In een woonwijk in de Nederlandse gemeente Leusden is een opmerkelijk initiatief gestart. Zo’n 500 particu-liere huiseigenaren hebben gezamenlijk besloten hun bijna 40 jaar oude huizen maar liefst 30% energiezuini-ger te maken. DHV heeft voor hen een energiebespa-ringplan geschreven dat ook toepasbaar is voor andere huiseigenaren, zoals woningbouwcorporaties. Naast het voordeel van gezamenlijke inkoop van bijvoorbeeld dubbel glas of verwarmingsketels, maakt deze aanpak ook een enorme energiebesparing mogelijk aangezien de meerderheid van de Nederlandse huizen gebouwd is in een tijd dat het energiegebruik niet belangrijk was. Het energiebesparingplan is geschreven op basis van een bewonersenquête, infraroodfoto’s en berekeningen van de energieprestaties (EPA-W). De foto’s legden on-dubbelzinnig vast waar de meeste energie weglekt en waar dus de meeste besparing te halen is.

Uit een lijst van besparende maatregelen kunnen de bewoners precies die ingrepen kiezen waarmee ze in hun huis het meeste besparen. Een helpdesk verzamelt alle gekozen maatregelen waardoor bij fabrikanten col-lectiviteitkortingen kunnen worden bedongen of sub-sidie kan worden aangevraagd. Voor het opstellen van het energiebesparingplan heeft DHV gebruik gemaakt van de brede kennis op de gebieden assetmanagement, duurzaam bouwen en procesmanagement. Het mini-sterie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu heeft het plan omarmd als proefproject in het Nationaal Energiebesparingsplan ‘Meer met Minder’. Het project loopt tot eind 2009. •

infoCuno Grootscholten

telefoon(033) 468 34 44

e-mailcuno.grootscholten@dhv.com

Energiebesparing in bestaande woningbouw Bewoners van deze huizen in Leusden hebben DHV gevraagd een energie- besparingsplan te schrijven.

Essent Moerdijk gaat de productiecapaciteit van haar elektriciteitscentrale in Moerdijk uitbreiden met een gasgestookte 400 Megawatt eenheid. DHV helpt het engineeringbedrijf Tecnicas Reunidas te voldoen aan de Nederlandse regels en de aanvragen van de bouwvergunningen.

Uitbreiding elektriciteits-centrale

berichtEnergiebesparing visie Katrien Hemmes, DHV tekst Katrien Hemmes 18 | 19 2009 / 1

“Rendabele productie van duurzame ener-gie vraagt om meer bewustwording en cre-ativiteit. De overheid heeft een doelstelling van 20% duurzame energie in 2020. Deze doelstelling is niet haalbaar met alleen zonne- en windenergie. Daarvoor is tevens een brede inzet van groen gas nodig. DHV werkt daarom met passie aan talloze groen gasprojecten. Naast groen gas zijn ook ke-tenefficiency, groene grondstoffen en bio-raffinage belangrijke onderwerpen voor ons. Energie is niet op zichzelf staand te be-schouwen. Ik zie het als onderdeel van het totale geheel. Om tot een duurzame sa-menleving te komen, zijn naar mijn idee verschillende zaken van belang. We moeten bijvoorbeeld de zon en reststromen opti-maal gaan benutten. Er komt elke dag 3000 keer meer energie van de zon af dan dat we met z’n allen gebruiken! We produceren ook enorme hoeveelheden reststromen. Deze bevatten waardevolle componenten in de vorm van energie en - eindige - mine-ralen. Het is daarom van belang een mine-ralenkringloop te creëren, zodat we bepaal-de stoffen terug kunnen winnen.Reststromen en biomassa optimaal benut-ten is mogelijk door middel van bioraffi-nage. Hierbij worden grondstoffen met een lage of negatieve economische waarde om-gezet in hoogwaardige producten. Denk aan transportbrandstoffen, groene grond-stoffen, chemicaliën en duurzame energie.

Bij groene raffinage draait het in feite alle-maal om waardecreatie. We moeten ook zoeken naar de synergie tussen water, afval en energie. Op de ver-bindingsvlakken van deze thema’s liggen talloze kansen om duurzaamheid econo-misch interessanter te maken. Daarnaast is ‘mimicry’ een interessante mogelijkheid. Hierbij kijken we naar voorbeelden uit de natuur, om te zien hoe het daar wordt op-gelost. Ten slotte is een integrale aanpak essentieel. Samenwerking tussen bedrijven en partijen in de totale keten, van productie tot en met afzet, moet centraal staan.Duurzaam is voor mij en voor DHV geen loze kreet. Het is één van de pijlers van onze bedrijfsvoering. We willen vanuit maat-schappelijke betrokkenheid een structurele bijdrage leveren aan een schone en duur-zame samenleving. In het kader van dit streven heeft DHV Sustænergy gelanceerd; een overkoepelende benaming voor dien-sten op het gebied van ‘sustainable energy’, waarbij de synergie tussen water, energie en reststromen centraal staat. Bij DHV zijn we hard op weg om groen gas mogelijk te maken op commerciële basis, dus zonder volledig afhankelijk te zijn van subsidies. We onderscheiden ons daarbij door inhoudelijke expertise, kennis van het proces, capaciteit om partijen te verbinden en een sterk netwerk. Groen gas is een heel goed begin. Het is voor ons echter één van de schakels binnen een integraal concept voor de duurzame verwerking van organi-

curriculum vitaeKatrien Hemmes is strategisch / in-houdelijk senior adviseur op het ge-bied van energie. Katrien behaalde in 1992 haar studie chemische technolo-gie aan de TU Twente, met procestech-niek en bedrijfseconomie als specialis-me. Katrien werkt sinds 2006 bij DHV. Daarvoor werkte ze 15 jaar bij Energie-onderzoekcentrum Nederland (ECN) als projectleider Bio-energie. Daar heeft zij veel ervaring opgedaan op het gebied van bio-energie systemen (vergassing, vergisting, gasopwerking) en alternatieve brandstoffen.Bij DHV is ze op dit moment betrokken bij: groen gas, toekomstige energie-leverende waterzuiveringen, algen, waterstof, gasreiniging, gasturbines en brandstofcellen en (bio)raffinage-processen.

Katrien Hemmes, DHV:

“Duurzaam is voor mij geen loze kreet”

sche afvalstoffen en afvalwater. Eén van de stappen op weg naar méér bewustzijn en een duurzaam duurzame samenleving.”•infoKatrien Hemmes

telefoon(033) 468 27 21

e-mailkatrien.hemmes@dhv.com

dhv.nl Altijd een oplossing verder