Des

ign

Cha

rles

& R

ay E

ames

- H

ang

it al

l ©

Vitr

a

Het coöperatief modelDBO Studievoormiddag – 12 mei 2009‘Met de klas ondernemen over de grenzen heen’

Dr. Caroline Gijselinckx

Cera Steunpunt Coöperatief Ondernemen

HIVA-K.U.Leuven i.s.m. Cera

Coöperatief ondernemen is…

Coöperatief ondernemen is…

• een manier van ondernemen,

• die gepraktiseerd wordt in economische organisaties,

• die vrijwillig worden opgericht door personen,

• om gemeenschappelijke noden en verwachtingen te lenigen,

• die ze ieder afzonderlijk niet of niet in dezelfde mate kunnen lenigen,

• en die het gezamenlijk eigendom zijn van haar leden,

• die haar democratisch controleren.

12 mei 2010 DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen" 2

Coöperatieve principes

International Co-operative Alliance (ICA), 1995

• Vrijwillig en open lidmaatschap

• Democratische controle door de leden

• Economische participatie door de leden

• Autonomie en onafhankelijkheid

• Opleiding, vorming en informatie

• Coöperatie tussen coöperaties

• Aandacht voor de gemeenschap

12 mei 2010 DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen" 3

De coöperatieve identiteit

= de dubbele identiteit van vennoten

• Vennoten zijn gebruikers– Coöperatie is economisch instrument om hun noden &

verwachtingen te lenigen

• Vennoten zijn eigenaars– Financieel: coöperatieve aandeelhouder– Sociaal : inspraak & controle

► door die dubbele identiteit zijn coöperatieve vennoten

• Investor & user driven

12 mei 2010 DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen" 4

Tradities van coöperatief ondernemen

12 mei 2010 DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen" 5

• Tradities van coöperatief ondernemen (Melnyk, 1995) Communalisme

Communisme

Socialisme

Sociaal-democratie

Oorsprong van het coöperatief model

12 mei 2010 DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen" 6

1844: The Rochdale Society of Equitable Pioneers

Oorsprong van het coöperatief model

12 mei 2010 DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen" 7

1844: De coöperatieve winkel in Rochdale

Oorsprong van het coöperatief model

12 mei 2010 DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen" 8

Wilhelm Friedrich Raiffeisen: model van spaar- en kredietcoöperaties

Typologie

12 mei 2010 DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen" 9

• Types van coöperaties volgens belangen / behoeften

van coöperanten Landbouwers

Consumenten

Handelaars / distributie

Werknemers

Producenten

Spaarders en kredietverstrekkers

…

Typologie

12 mei 2010 DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen" 10

• Types van coöperaties volgens economische functie Consumentencoöperaties

Producentencoöperaties

Werknemerscoöperaties

Multistakeholder coöperaties

Typologie

12 mei 2010 DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen" 11

• Types van coöperaties volgens voorwaarden voor lidmaatschap Leden versus aandeelhouders

• Types van coöperaties volgens graad en rechtspersoonlijkheid

van de leden Eerstegraads en tweedegraadscoöperaties

• Types van coöperaties volgens de participatiestructuur van de

leden Directe democratie representatieve democratie

Vlakke getrapte participatie

Coops internationaal

12 mei 2010 DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen" 12

• ICA Meer dan 800 miljoen personen zijn wereldwijd lid

van een van de 223 ledenorganisaties van de ICA

in 85 landen

100 million jobs

de top-300 coops hebben een omzet die gelijk staat aan het BBP van

Canada

Coops internationaal

12 mei 2010 DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen" 13

• Verenigd Koninkrijk The Co-operative Group:

• > 68 000 werknemers

• wervingscampagne: + 2 miljoen leden

• Spanje (Baskenland) Mondragon

• VS en Canada Coöperatieve publieke en sociale voorzieningen

• Ontwikkelingslanden Hefboom tot economische ontwikkeling

Microkredieten en microverzekeringen

Fair trade

Huisvestingscoöperaties

Belgische context

12 mei 2010 DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen" 14

• Wetgevend kader 1873: zeer liberaal wetgevend kader

1955: Nationale Raad voor de Coöperatie

1991: cvba / cvo(h)a

1995: “Vennootschap met Sociaal Oogmerk” (VSO)

2006: statuut van Europese Coöperatieve Vennootschap

Belgische context

12 mei 2010 DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen" 15

• Nationale Raad voor de Coöperatie

• Erkenningsvoorwaarden Vrijwillige toetreding

Gelijk stemrecht (of beperking ervan) op de algemene vergadering

De aanstelling van de bestuurders door de algemene vergadering

Een matig dividend (max. 6%)

Een ristorno aan de vennoten

• Voordelen erkenning Financieel voordeel: eenvoudige manier van kapitaalophaling

Fiscaal voordeel: vrijstelling belastingen op dividend

Belgische context

12 mei 2010 DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen" 16

• Coöperaties in België: overzicht

30 000 coöperaties +/- 500 erkende coöperaties erfenis van een liberale wetgeving

prikkels tot aanvraag erkenning te beperkt?

traditionele sectoren landbouw

financiën & verzekeringswezen

farmacautische distributie

retail (coöperatieve winkels zijn verdwenen)

Nieuwe coöperaties Cf. nieuwe maatschappelijke noden & behoeften

(groene energie, duurzame consumptie, fair trade, kinderopvang,

mobiliteit, wonen, woon-zorg combinaties,…)

Coöperatief ondernemen in de klas

12 mei 2010 DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen" 17

• Belang van kennismaking met coöperatieve manier van ondernemen in de klas

– Alle types van secundair onderwijs + hoger onderwijs

– Theoretisch en in de praktijk

• Coöperatieve principes

– Waardengedreven ondernemen

• Voordelen van samenwerking voor (startende) ondernemers• Markttoegang en marktmacht• Economies of scale and of sharing• Vermindering van transactiekosten• Toegang tot lokaal kapitaal in geglobaliseerde en vrije markt• Aansluiting op lokale behoeften en mogelijkheden• Stakeholdersbetrokkenheid:

o Motivatie van alle betrokkeneno Participatie van alle betrokkeneno Competentiedenkeno Innovatieve kracht

Meer weten…

12 mei 2010 DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen" 18

Cera Steunpunt Coöperatief Ondernemen- Onderzoekscentrum van het HIVA, met de financiële steun van Cera, ter ondersteuning van de

verdere ontwikkeling van het coöperatief ondernemen in België - Communicatiekanalen:

- www.cooperatiefondernemen.be, - E-notes, Nieuwsflashes, CoopDirects, working papers

- Publicaties:- Van Opstal, W., C. Gijselinckx & P. Develtere (2008), Coöperatief ondernemen in België:

theorie en praktijk. Leuven: ACCO.- Develtere, P., K. Meireman & P. Raymaekers (2005), Coöperatief en maatschappelijk

verantwoord ondernemen: de plaats van de venoot in de coöperatie. Leuven: Cera/HIVA.

Ander onderzoek naar coöperatief ondernemen o.a.:- Develtere, P., I. Pollet & F. Wanyama (eds) (2008), Co-operating out of poverty. The Renaissance

of the African co-operative movement. Geneva: ILO.- Develtere, P. & I. Pollet (2006), How co-operatives cope? A survey of major development agencies.

Leuven: Cera/ BRS.- Gijselinckx, C., P. Develtere & P. Raymaekers (2007), Coöperatieve vernieuwing en duurzame

ontwikkeling. Leuven: HIVA.- Zhao L. & Develtere P. (2009), New co-operatives in China: An Indigenous Model of Social

Enterprises, Working Paper on Social and Co-operative Entrepreneurship 10.01, 30p.

Meer weten…

12 mei 2010 DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen" 19

Nuttige links:- www.cooperatiefondernemen.be

- http://economie.fgov.be/nrc-cnc.jsp

- www.coopconsult.be

- www.coopkracht.org

- www.febecoop.be

- www.socialeeconomie.be

Coöperatief ondernemen in de klas

12 mei 2010 DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen" 20

It’s up to you!