Departement Studiën
description
Transcript of Departement Studiën
De Belgische economie tijdens en na de economische crisis
2. De economische en financiële crisis: de geschiedenis herhaalt zich
Gepresenteerd door Annick Bruggeman
Departement Studiën
Structuur van de uiteenzetting
Frequentie en ernst van de financiële crisissen
Enkele voorbeelden van zeer ernstige crisissen
Welke gemeenschappelijke elementen?
● Het bestaan van een vicieuze cirkel
● De rol van het vertrouwen in het ontstaan van crisissen
■ illustratie: speculatieve zeepbellen
● De versterking van de crisissen via het financiële kanaal
■ het hefboomeffect
Conclusies
2
Financiële crisissen komen relatief vaak voor
% jaren met een bankencrisis sinds de onafhankelijkheid of 1800
% jaren met een wanbetaling op de overheidsschuld of een
schuldherschikking sinds de onafhankelijkheid of 1800
België 7,3 0,0
Duitsland 6,2 13,0
Frankrijk 11,5 0,0
Verenigd Koninkrijk 9,2 0,0
Verenigde Staten 13,0 0,0
Japan 8,1 5,3
China 9,1 13,0
India 8,6 11,7
Rusland 1,0 39,1
Argentinië 8,8 32,5
Brazilië 9,1 25,4
Mexico 9,7 44,6
3
Bron: Reinhart C. M. en K. S. Rogoff (2009), This Time Is Different, Eight Centuries of Financial Folly, Princeton University Press.
Financiële crisissen komen voor in golven, met relatief grote tussenpozen
1800
1810
1820
1830
1840
1850
1860
1870
1880
1890
1900
1910
1920
1930
1940
1950
1960
1970
1980
1990
2000
2010
4
Japan
Verenigde Staten
Verenigd Koninkrijk
Frankrijk
Duitsland
België
Bron: Reinhart C. M. en K. S. Rogoff (2009), This Time Is Different, Eight Centuries of Financial Folly, Princeton University Press.
1 De ruitjes verwijzen naar:
a) de jaren waarin één of meer banken hun activiteiten moesten stopzetten, dienden te fusioneren of te worden overgenomen als gevolg van paniek in het bankwezen;
b) de jaren die niet werden gekenmerkt door paniek in het banksysteem, maar waarin een of meer banken dienden te fusioneren, te worden overgenomen of te worden gered met overheidsgeld.
Jaren met een bankencrisis1
Financiële crisissen leiden tot langere en zwaardere recessies
Inkrimping van de overhei-dsuitgaven
Verkrapping van het monetair beleid
Olieschokken
Schokken in de buitenlandse vraag
Financiële crisissen
0 1 2 3 4 5 6
Daling van het bbp (veranderingspercentages t.o.v. de piek vóór de crisis)
Duur (aantal kwartalen)
5
Duur en ernst van de recessie (gemiddelden)
Inkrimping van de overhei-dsuitgaven
Verkrapping van het monetair beleid
Olieschokken
Schokken in de buitenlandse vraag
Financiële crisissen
0 1 2 3 4 5 6
Vereiste tijd om hetzelfde productiepeil te bereiken als vóór de crisis (aantal kwartalen)
Stijging van het bbp vier kwartalen na zijn dieptepunt (veranderingspercentages)
Duur en omvang van de opleving (gemiddelden)
Bron: IMF (World Economic Outlook, april 2011).
Structuur van de uiteenzetting
Frequentie en ernst van de financiële crisissen
Enkele voorbeelden van zeer ernstige crisissen
Welke gemeenschappelijke elementen ?
● Het bestaan van een vicieuze cirkel
● De rol van het vertrouwen in het ontstaan van crisissen
■ illustratie: speculatieve zeepbellen
● Versterking van de crisissen via het financiële kanaal
■ het hefboomeffect
Conclusies
6
Enkele voorbeelden van zeer ernstige crisissenPeriode Vóór de crisis Aanvang Opmerkelijke gevolgen
1. Verenigde Staten in het begin van de jaren dertig (de Grote Depressie)
• schuldopbouw door de bedrijven en de gezinnen
• beurscrash in 1929
• vertrouwensverlies en daling van de consumptie
• bedrijfsfaillissementen en wanbetalingen
• bankencrisis
2. Japan in de jaren negentig
• "boom"-periode met zeepbellen op de beurs en de vastgoedmarkt,in de hand gewerkt door schuldopbouw
• uiteenspatten van de zeepbellen op de beurs en de vastgoedmarkt
• bankencrisis• consumenten verloren hun
vertrouwen in de economie en in de financiële instellingen
• liquiditeitsval en stokken van de kredietverlening
3. Mexico in 1994 • pariteit van de peso t.o.v. de dollar in 1991
• sterke inflatie in de daaropvolgende jaren
( verlies aan concurrentiekracht)
• valutacrisis na een te zwakke devaluatie
• massale terugtrekking van buitenlands kapitaal
• vertrouwenscrisis ten aanzien van de overheidsschuld
• bankencrisis• besmetting van Argentinië
4. Thailand in 1997 • pariteit van de baht t.o.v. de dollar
• instroom van buitenlands kapitaal, dat risicovolle investeringen hielp financieren
• tegenvallende risicovolle investeringen
• afnemende toevloed van buitenlands kapitaal en dalende deviezenreserves van de centrale bank valutacrisis
• eerst stijging van de rente en vervolgens opheffing van de pariteit moeilijkheden voor de banken en bedrijven met schulden in dollar
• besmetting van andere Aziatische landen
7
Effect van de crisissen op de bedrijvigheid
t-1 t t+1 t+2 t+3 t+4 t+5-15
-10
-5
0
5
10
15
Verenigde Staten (t=1929) Japan (t=1990) Mexico (t=1994) Thailand (t=1997) Verenigde Staten (t=2008)
8
Groei van het reële bbp(veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar)
Bronnen: BEA, GGDC, IMF.
Effect van de crisissen op de werkloosheid
t-1 t t+1 t+2 t+3 t+4 t+50
2
4
6
8
10
12
Japan (t=1990) Mexico (t=1994) Thailand (t=1997) Verenigde Staten (t=2008)
9
Werkloosheidsgraad
(in % van de beroepsbevolking)
Bron: IMF.
Effect van de crisissen op de overheidsschuld
t+1 t+2 t+3 t+4 t+5-5
0
5
10
15
20
25
30
Verenigde Staten (t=1929) Japan (t=1990) Thailand (t=1997) Verenigde Staten (t=2008)
10
Brutoschuld van de overheid(veranderingen t.o.v. het begin van de crisis, in % bbp)
Bronnen: IMF, Reinhart en Rogoff (2009).
Toelichting: De gegevens m.b.t. de Grote Depressie in de Verenigde Staten hebben enkel betrekking op de schuld van de centrale overheid.
Structuur van de uiteenzetting
Frequentie en ernst van de financiële crisissen
Enkele voorbeelden van zeer ernstige crisissen
Welke gemeenschappelijke elementen ?
● Het bestaan van een vicieuze cirkel
● De rol van het vertrouwen in het ontstaan van crisissen
■ illustratie: speculatieve zeepbellen
● Versterking van de crisissen via het financiële kanaal
■ het hefboomeffect
Conclusies
11
Welke gemeenschappelijke elementen ?
Aan een crisis liggen vaak risicovolle (zelfs speculatieve) investeringen
ten grondslag die met schulden worden gefinancierd
Verscherping via het financieel systeem (stokken van de kredietverlening)
Vertrouwensverlies
De moeilijkheden in het financieel systeem, het vertrouwensverlies en de
economische recessie versterken elkaar via een vicieuze cirkel
12
De vicieuze cirkel van de financiële crisis
Verlies van vertrouwen
Dalende munt,
stijgende rente,
inzinkende economie
Financiële problemen
voor bedrijven, banken,
huishoudens
13
Voorbeelden:• Twijfelachtige
investeringen in Thailand in 1997
• Moeilijkheden door het uiteenspatten van de zeepbellen op de financiële en de vastgoedmarkt in Japan
• Subprime-crisis in 2008
Voorbeelden:• Onzekerheid na de
crash van 1929 in de Verenigde Staten
• In Mexico, anticipatie op een nieuwe devaluatie in 1994
Bron: Krugman P. (2009), De crisiseconomie. Hoe een herhaling van de Grote Depressie kan worden voorkomen? Uitgeverij Balans.
Structuur van de uiteenzetting
Frequentie en ernst van de financiële crisissen
Enkele voorbeelden van zeer ernstige crisissen
Welke gemeenschappelijke elementen ?
● Het bestaan van een vicieuze cirkel
● De rol van het vertrouwen in het ontstaan van crisissen
■ illustratie: speculatieve zeepbellen
● Versterking van de crisissen via het financiële kanaal
■ het hefboomeffect
Conclusies
14
De speculatieve zeepbellen
Zeepbel = afwijking van de activaprijzen t.o.v. hun "fundamentele" waarde
Reden: overmatig optimisme over hun waarde of hun toekomstige
rentabiliteit
Een zeepbel blijft zwellen zolang er voldoende beleggers zijn om activa
met een overgewaardeerde prijs te kopen
Zodra het aantal te optimistische beleggers te klein wordt, spat de
zeepbel uiteen
15
De zeepbellen op de beurs en de vastgoedmarkt in Japan (kwartaalgegevens)
1980198319871990199419972001200420080
100
200
300
400
500
600
700
-80
-60
-40
-20
0
20
40
60
Nikkei 225 (linkerschaal, indexcijfer 1980 = 100)
Vertrouwensindicator in de verwerkende nijverheid (rechterschaal, saldo van de antwoorden)
16
1980198319871990199419972001200420080
50
100
150
200
250
Vastgoedprijs (indexcijfer 1980 = 100)
Bronnen: Bank of Japan, Thomson Reuters Datastream, TREI.
De internetzeepbel en de zeepbel op de vastgoedmarkt in de Verenigde Staten(kwartaalgegevens)
1990
1991
1993
1994
1996
1997
1999
2000
2002
2003
2005
2006
2008
2009
0
50
100
150
200
250
300
Vastgoedprijs (indexcijfer 1990 = 100)
17
1990
1991
1993
1994
1996
1997
1999
2000
2002
2003
2005
2006
2008
2009
0
200
400
600
800
1000
1200
35
40
45
50
55
60
65
Nasdaq Composite index (linkerschaal, 1990 = 100)
Vertrouwensindicator in de verwerkende nijverheid (rechterschaal)
Bronnen: ISM, Standard & Poors, Thomson Reuters Datastream.
Structuur van de uiteenzetting
Frequentie en ernst van de financiële crisissen
Enkele voorbeelden van zeer ernstige crisissen
Welke gemeenschappelijke elementen?
● Het bestaan van een vicieuze cirkel
● De rol van het vertrouwen in het ontstaan van crisissen
■ illustratie: speculatieve zeepbellen
● Versterking van de crisissen via het financiële kanaal
■ het hefboomeffect
Conclusies
18
Het hefboomeffect
"Typische" balans van een financiële instelling:
Financiële-hefboomeffect (leverage ratio):
Het hefboomeffect hangt negatief af van de marktwaarde van de activa en
positief van de schuldenlast
19
Activa Passiva
liquiditeiten deposito's
kredieten leningen
investeringen eigen vermogen
Vooral langlopende
en illiquide
beleggingen
Vooral
kortlopende en
liquide schulden
schulden-activa
activa
vermogen eigen
activa
Het hefboomeffect
Voordeel van een belangrijk hefboomeffect: een hogere rentabiliteit van
het eigen vermogen
aansporing om investeringen te financieren met schulden, met name in een
"boom"-periode
Nadelen van een hoog hefboomeffect:
• Geringere solvabiliteit
• Een potentieel liquiditeitsprobleem
20
vermogen eigen
activa
activa
winsten
vermogen eigen
winsten
Wanneer zich een crisis voordoet
Scherpe daling van de activaprijzen Forse toename van het
hefboomeffect Groter gevaar voor paniek aangezien de solvabiliteit
aangetast is
Vlucht naar liquiditeit
• Verkoop van minder liquide activa nieuwe daling van de activaprijzen en
grotere evenwichtsverstoringen in de balansen
• Daling van de kredietverstrekking aan bedrijven en gezinnen
Toenemende problemen voor de bedrijven
• De kredietverlening stokt op een ogenblik dat de bedrijven sterker afhankelijk
zijn van externe financiering stopzetting van investeringsprojecten
21
Structuur van de uiteenzetting
Frequentie en ernst van de financiële crisissen
Enkele voorbeelden van zeer ernstige crisissen
Welke gemeenschappelijke elementen?
● Het bestaan van een vicieuze cirkel
● De rol van het vertrouwen in het ontstaan van crisissen
■ illustratie: speculatieve zeepbellen
● Versterking van de crisissen via het financiële kanaal
■ het hefboomeffect
Conclusies
22
Conclusies
► Enkele van de in het oog te houden parameters om systeemrisico's te
voorkomen:
● Abnormale toename van de activaprijzen
■ Gerechtvaardigd door fundamentals?
■ Valt ze samen met een groei van de schuldenlast?
► Belang van het toezicht op de financiële instellingen
● Beoordeling van de risico's
● Eigen vermogen: is het toereikend om eventuele verliezen op te vangen?
● Liquiditeit: zijn er genoeg middelen op korte termijn om het hoofd te bieden aan
opvragingen of aan het afsnijden van verscheidene kredietlijnen?
23