Departement Studiën

23
De Belgische economie tijdens en na de economische crisis 2. De economische en financiële crisis: de geschiedenis herhaalt zich Gepresenteerd door Annick Bruggeman Departement Studiën

description

De Belgische economie tijdens en na de economische crisis 2. De economische en financiële crisis: de geschiedenis herhaalt zich Gepresenteerd door Annick Bruggeman. Departement Studiën. Structuur van de uiteenzetting. Frequentie en ernst van de financiële crisissen - PowerPoint PPT Presentation

Transcript of Departement Studiën

De Belgische economie tijdens en na de economische crisis

2. De economische en financiële crisis: de geschiedenis herhaalt zich

Gepresenteerd door Annick Bruggeman

Departement Studiën

Structuur van de uiteenzetting

Frequentie en ernst van de financiële crisissen

Enkele voorbeelden van zeer ernstige crisissen

Welke gemeenschappelijke elementen?

● Het bestaan van een vicieuze cirkel

● De rol van het vertrouwen in het ontstaan van crisissen

■ illustratie: speculatieve zeepbellen

● De versterking van de crisissen via het financiële kanaal

■ het hefboomeffect

Conclusies

2

Financiële crisissen komen relatief vaak voor

% jaren met een bankencrisis sinds de onafhankelijkheid of 1800

% jaren met een wanbetaling op de overheidsschuld of een

schuldherschikking sinds de onafhankelijkheid of 1800

België 7,3 0,0

Duitsland 6,2 13,0

Frankrijk 11,5 0,0

Verenigd Koninkrijk 9,2 0,0

Verenigde Staten 13,0 0,0

Japan 8,1 5,3

China 9,1 13,0

India 8,6 11,7

Rusland 1,0 39,1

Argentinië 8,8 32,5

Brazilië 9,1 25,4

Mexico 9,7 44,6

3

Bron: Reinhart C. M. en K. S. Rogoff (2009), This Time Is Different, Eight Centuries of Financial Folly, Princeton University Press.

Financiële crisissen komen voor in golven, met relatief grote tussenpozen

1800

1810

1820

1830

1840

1850

1860

1870

1880

1890

1900

1910

1920

1930

1940

1950

1960

1970

1980

1990

2000

2010

4

Japan

Verenigde Staten

Verenigd Koninkrijk

Frankrijk

Duitsland

België

Bron: Reinhart C. M. en K. S. Rogoff (2009), This Time Is Different, Eight Centuries of Financial Folly, Princeton University Press.

1 De ruitjes verwijzen naar:

a) de jaren waarin één of meer banken hun activiteiten moesten stopzetten, dienden te fusioneren of te worden overgenomen als gevolg van paniek in het bankwezen;

b) de jaren die niet werden gekenmerkt door paniek in het banksysteem, maar waarin een of meer banken dienden te fusioneren, te worden overgenomen of te worden gered met overheidsgeld.

Jaren met een bankencrisis1

Financiële crisissen leiden tot langere en zwaardere recessies

Inkrimping van de overhei-dsuitgaven

Verkrapping van het monetair beleid

Olieschokken

Schokken in de buitenlandse vraag

Financiële crisissen

0 1 2 3 4 5 6

Daling van het bbp (veranderingspercentages t.o.v. de piek vóór de crisis)

Duur (aantal kwartalen)

5

Duur en ernst van de recessie (gemiddelden)

Inkrimping van de overhei-dsuitgaven

Verkrapping van het monetair beleid

Olieschokken

Schokken in de buitenlandse vraag

Financiële crisissen

0 1 2 3 4 5 6

Vereiste tijd om hetzelfde productiepeil te bereiken als vóór de crisis (aantal kwartalen)

Stijging van het bbp vier kwartalen na zijn dieptepunt (veranderingspercentages)

Duur en omvang van de opleving (gemiddelden)

Bron: IMF (World Economic Outlook, april 2011).

Structuur van de uiteenzetting

Frequentie en ernst van de financiële crisissen

Enkele voorbeelden van zeer ernstige crisissen

Welke gemeenschappelijke elementen ?

● Het bestaan van een vicieuze cirkel

● De rol van het vertrouwen in het ontstaan van crisissen

■ illustratie: speculatieve zeepbellen

● Versterking van de crisissen via het financiële kanaal

■ het hefboomeffect

Conclusies

6

Enkele voorbeelden van zeer ernstige crisissenPeriode Vóór de crisis Aanvang Opmerkelijke gevolgen

1. Verenigde Staten in het begin van de jaren dertig (de Grote Depressie)

• schuldopbouw door de bedrijven en de gezinnen

• beurscrash in 1929

• vertrouwensverlies en daling van de consumptie

• bedrijfsfaillissementen en wanbetalingen

• bankencrisis

2. Japan in de jaren negentig

• "boom"-periode met zeepbellen op de beurs en de vastgoedmarkt,in de hand gewerkt door schuldopbouw

• uiteenspatten van de zeepbellen op de beurs en de vastgoedmarkt

• bankencrisis• consumenten verloren hun

vertrouwen in de economie en in de financiële instellingen

• liquiditeitsval en stokken van de kredietverlening

3. Mexico in 1994 • pariteit van de peso t.o.v. de dollar in 1991

• sterke inflatie in de daaropvolgende jaren

( verlies aan concurrentiekracht)

• valutacrisis na een te zwakke devaluatie

• massale terugtrekking van buitenlands kapitaal

• vertrouwenscrisis ten aanzien van de overheidsschuld

• bankencrisis• besmetting van Argentinië

4. Thailand in 1997 • pariteit van de baht t.o.v. de dollar

• instroom van buitenlands kapitaal, dat risicovolle investeringen hielp financieren

• tegenvallende risicovolle investeringen

• afnemende toevloed van buitenlands kapitaal en dalende deviezenreserves van de centrale bank valutacrisis

• eerst stijging van de rente en vervolgens opheffing van de pariteit moeilijkheden voor de banken en bedrijven met schulden in dollar

• besmetting van andere Aziatische landen

7

Effect van de crisissen op de bedrijvigheid

t-1 t t+1 t+2 t+3 t+4 t+5-15

-10

-5

0

5

10

15

Verenigde Staten (t=1929) Japan (t=1990) Mexico (t=1994) Thailand (t=1997) Verenigde Staten (t=2008)

8

Groei van het reële bbp(veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar)

Bronnen: BEA, GGDC, IMF.

Effect van de crisissen op de werkloosheid

t-1 t t+1 t+2 t+3 t+4 t+50

2

4

6

8

10

12

Japan (t=1990) Mexico (t=1994) Thailand (t=1997) Verenigde Staten (t=2008)

9

Werkloosheidsgraad

(in % van de beroepsbevolking)

Bron: IMF.

Effect van de crisissen op de overheidsschuld

t+1 t+2 t+3 t+4 t+5-5

0

5

10

15

20

25

30

Verenigde Staten (t=1929) Japan (t=1990) Thailand (t=1997) Verenigde Staten (t=2008)

10

Brutoschuld van de overheid(veranderingen t.o.v. het begin van de crisis, in % bbp)

Bronnen: IMF, Reinhart en Rogoff (2009).

Toelichting: De gegevens m.b.t. de Grote Depressie in de Verenigde Staten hebben enkel betrekking op de schuld van de centrale overheid.

Structuur van de uiteenzetting

Frequentie en ernst van de financiële crisissen

Enkele voorbeelden van zeer ernstige crisissen

Welke gemeenschappelijke elementen ?

● Het bestaan van een vicieuze cirkel

● De rol van het vertrouwen in het ontstaan van crisissen

■ illustratie: speculatieve zeepbellen

● Versterking van de crisissen via het financiële kanaal

■ het hefboomeffect

Conclusies

11

Welke gemeenschappelijke elementen ?

Aan een crisis liggen vaak risicovolle (zelfs speculatieve) investeringen

ten grondslag die met schulden worden gefinancierd

Verscherping via het financieel systeem (stokken van de kredietverlening)

Vertrouwensverlies

De moeilijkheden in het financieel systeem, het vertrouwensverlies en de

economische recessie versterken elkaar via een vicieuze cirkel

12

De vicieuze cirkel van de financiële crisis

Verlies van vertrouwen

Dalende munt,

stijgende rente,

inzinkende economie

Financiële problemen

voor bedrijven, banken,

huishoudens

13

Voorbeelden:• Twijfelachtige

investeringen in Thailand in 1997

• Moeilijkheden door het uiteenspatten van de zeepbellen op de financiële en de vastgoedmarkt in Japan

• Subprime-crisis in 2008

Voorbeelden:• Onzekerheid na de

crash van 1929 in de Verenigde Staten

• In Mexico, anticipatie op een nieuwe devaluatie in 1994

Bron: Krugman P. (2009), De crisiseconomie. Hoe een herhaling van de Grote Depressie kan worden voorkomen? Uitgeverij Balans.

Structuur van de uiteenzetting

Frequentie en ernst van de financiële crisissen

Enkele voorbeelden van zeer ernstige crisissen

Welke gemeenschappelijke elementen ?

● Het bestaan van een vicieuze cirkel

● De rol van het vertrouwen in het ontstaan van crisissen

■ illustratie: speculatieve zeepbellen

● Versterking van de crisissen via het financiële kanaal

■ het hefboomeffect

Conclusies

14

De speculatieve zeepbellen

Zeepbel = afwijking van de activaprijzen t.o.v. hun "fundamentele" waarde

Reden: overmatig optimisme over hun waarde of hun toekomstige

rentabiliteit

Een zeepbel blijft zwellen zolang er voldoende beleggers zijn om activa

met een overgewaardeerde prijs te kopen

Zodra het aantal te optimistische beleggers te klein wordt, spat de

zeepbel uiteen

15

De zeepbellen op de beurs en de vastgoedmarkt in Japan (kwartaalgegevens)

1980198319871990199419972001200420080

100

200

300

400

500

600

700

-80

-60

-40

-20

0

20

40

60

Nikkei 225 (linkerschaal, indexcijfer 1980 = 100)

Vertrouwensindicator in de verwerkende nijverheid (rechterschaal, saldo van de antwoorden)

16

1980198319871990199419972001200420080

50

100

150

200

250

Vastgoedprijs (indexcijfer 1980 = 100)

Bronnen: Bank of Japan, Thomson Reuters Datastream, TREI.

De internetzeepbel en de zeepbel op de vastgoedmarkt in de Verenigde Staten(kwartaalgegevens)

1990

1991

1993

1994

1996

1997

1999

2000

2002

2003

2005

2006

2008

2009

0

50

100

150

200

250

300

Vastgoedprijs (indexcijfer 1990 = 100)

17

1990

1991

1993

1994

1996

1997

1999

2000

2002

2003

2005

2006

2008

2009

0

200

400

600

800

1000

1200

35

40

45

50

55

60

65

Nasdaq Composite index (linkerschaal, 1990 = 100)

Vertrouwensindicator in de verwerkende nijverheid (rechterschaal)

Bronnen: ISM, Standard & Poors, Thomson Reuters Datastream.

Structuur van de uiteenzetting

Frequentie en ernst van de financiële crisissen

Enkele voorbeelden van zeer ernstige crisissen

Welke gemeenschappelijke elementen?

● Het bestaan van een vicieuze cirkel

● De rol van het vertrouwen in het ontstaan van crisissen

■ illustratie: speculatieve zeepbellen

● Versterking van de crisissen via het financiële kanaal

■ het hefboomeffect

Conclusies

18

Het hefboomeffect

"Typische" balans van een financiële instelling:

Financiële-hefboomeffect (leverage ratio):

Het hefboomeffect hangt negatief af van de marktwaarde van de activa en

positief van de schuldenlast

19

Activa Passiva

liquiditeiten deposito's

kredieten leningen

investeringen eigen vermogen

Vooral langlopende

en illiquide

beleggingen

Vooral

kortlopende en

liquide schulden

schulden-activa

activa

vermogen eigen

activa

Het hefboomeffect

Voordeel van een belangrijk hefboomeffect: een hogere rentabiliteit van

het eigen vermogen

aansporing om investeringen te financieren met schulden, met name in een

"boom"-periode

Nadelen van een hoog hefboomeffect:

• Geringere solvabiliteit

• Een potentieel liquiditeitsprobleem

20

vermogen eigen

activa

activa

winsten

vermogen eigen

winsten

Wanneer zich een crisis voordoet

Scherpe daling van de activaprijzen Forse toename van het

hefboomeffect Groter gevaar voor paniek aangezien de solvabiliteit

aangetast is

Vlucht naar liquiditeit

• Verkoop van minder liquide activa nieuwe daling van de activaprijzen en

grotere evenwichtsverstoringen in de balansen

• Daling van de kredietverstrekking aan bedrijven en gezinnen

Toenemende problemen voor de bedrijven

• De kredietverlening stokt op een ogenblik dat de bedrijven sterker afhankelijk

zijn van externe financiering stopzetting van investeringsprojecten

21

Structuur van de uiteenzetting

Frequentie en ernst van de financiële crisissen

Enkele voorbeelden van zeer ernstige crisissen

Welke gemeenschappelijke elementen?

● Het bestaan van een vicieuze cirkel

● De rol van het vertrouwen in het ontstaan van crisissen

■ illustratie: speculatieve zeepbellen

● Versterking van de crisissen via het financiële kanaal

■ het hefboomeffect

Conclusies

22

Conclusies

► Enkele van de in het oog te houden parameters om systeemrisico's te

voorkomen:

● Abnormale toename van de activaprijzen

■ Gerechtvaardigd door fundamentals?

■ Valt ze samen met een groei van de schuldenlast?

► Belang van het toezicht op de financiële instellingen

● Beoordeling van de risico's

● Eigen vermogen: is het toereikend om eventuele verliezen op te vangen?

● Liquiditeit: zijn er genoeg middelen op korte termijn om het hoofd te bieden aan

opvragingen of aan het afsnijden van verscheidene kredietlijnen?

23