Krimpen met perspectief

Demografische ontwikkelingen, gevolgen en kansen

voor het basisonderwijs

Krimpcafé XL Leeuwarden 21 maart 2013

Agenda

• Krimp in het basisonderwijs: de cijfers

• Traject Krimpen met perspectief in Drenthe

• Gevolgen voor het onderwijs

• Oplossingsrichtingen en adviezen

• Advies Onderwijsraad

• Voorbeeld Strategie-ontwikkeling voor schoolbesturen:

Onderwijsgroep Noord

Krimp in het basisonderwijs

Leerlingendaling: landelijk fenomeen

Bron: Interbestuurlijke Voortgangsrapportage Bevolkingsdaling 2012

Project Onderwijs en Krimp Drenthe:

• Onderzoek naar gevolgen van krimp voor basisonderwijs in Drenthe

• Verzamelen cijfermateriaal, bewerken prognoses

• Interviews, literatuuronderzoek

• Bijeenkomsten met vertegenwoordigers onderwijs, gemeenten, bewoners

• Rapport: Krimpen met perspectief (april 2012)

• Conferenties in april en december 2012

• Positionpaper december 2012

Bron: Provincie Drenthe, Bevolkingsprognose XVIII (2012)

NB: Grote verschillen binnen gemeenten

Verwachte ontwikkeling basisgeneratie basisonderwijs 2011-2020

Drenthe totaal: -13%

Dalend aantal leerlingen in Drenthe

Ontwikkeling basisgeneratie basisonderwijs*) 2000-2011

Bron: CBS

NB: Grote verschillen binnen gemeenten

*) 4 t/m 11 jarigen + 30% van de 12-jarigen

Drenthe totaal: +4%

Grote verschillen binnen gemeenten

Verwachte groei/daling basisgeneratie basisonderwijs 2011-2015 Basis: huidig aantal 0-4 jarigen in gebied

Bron: STAMM CMO

Gevolgen voor het onderwijs

- Gevolgen voor bedrijfsvoering: financiën, huisvesting, personeel - Risico’s voor kwaliteit

- Onder opheffingsnorm

Aandacht nodig voor: - Behoud van diversiteit/ keuzevrijheid - Borgen bereikbaarheid - Gesprek over leefbaarheid dorpen

(Middel-)grote scholen worden kleiner:

Kleine scholen worden nog kleiner:

Gevolgen krimp basisgeneratie

Instandhouding kleine school?

Kwaliteit

Financiën

Leefbaarheid

Diversiteit

versus

Oplossingsrichtingen

Oplossingsrichtingen

• Krimp bestrijden

• Niets doen

• Ieder voor zich: marktaandeel vergroten

• Quick wins:

– Bedrijfsvoering: financiën, huisvesting, personeel

– Kwaliteit

• Samenwerking zonder fusie

• Samenwerking met fusie

• Oplossingen voor leefbaarheidsvraagstukken

Wie is aan zet?

Taken en verantwoordelijkheden

• Onderwijshuisvesting

• Onderwijsbeleid waaronder

leerlingenvervoer, leerplicht, lokale

educatieve agenda, voortijdig

schoolverlaten en

onderwijsachterstandenbeleid;

• Toezicht op financiën van het

openbaar onderwijs

• Zorgen voor voldoende scholen

voor openbaar onderwijs

• Leefbaarheid

• Stelt regels en kaders vast

• Bekostiging onderwijs (ook: kleine

scholen toeslag)

• Wet- en regelgeving (ook: regels m.b.t.

fusies, opheffingsnorm)

• Systematiek van BRIN-nummers: rem op

samengaan scholen

• Regierol via Nationaal Netwerk

Bevolkingsdaling.

• Budgettering

• Kwaliteit van het onderwijs.

Krachtenveld

Adviezen Krimpen met perspectief

• Anticipeer op tijd

• Stel kind en kwaliteit centraal

• Werk samen in de regio

• Denk na over de gewenste schaal

• … en betrek alle relevante partijen

Onderwijsraad

Advies Onderwijsraad feb. 2013

• Beperk het aantal kleine scholen

• Kwaliteit onder druk op kleine scholen

• Kleine scholen zijn relatief duur

• Verhoog de opheffingsnorm in het PO naar 100 leerlingen

(vanaf 2019); handhaaf opheffingsnormen in het VO

• Vervang kleinescholentoeslag door dunbevolktheidstoeslag,

beperk toeslag tot scholen in dunbevolkte gebieden

• Stimuleer scholen om regionaal samen te werken

• Regionaal Aanpassingsplan

• Aanpassing fusietoets, voorwaarden vorming samenwerkingsschool

Gevolgen in Noord-NL

Aantal scholen < 100:

Drenthe: 118 scholen

(van de 291)

Groningen: 136 scholen

(van de 314)

Friesland: 233 scholen

(van de 465)

Totaal in Noord-NL:

487 scholen < 100

Voortgezet onderwijs

Gevolgen voor VO

• Leerlingendaling ook in voortgezet onderwijs

onontkoombaar

Gevolgen:

• Remanentiekosten, kosten overhead relatief hoog

• Minder leerlingen minder geld minder formatie

• Kwaliteit te handhaven? (combiklassen)

• Aanbod te handhaven? (kleine vakken, profielen,

sectoren)

Gevolgen voor regio

• Aandeel potentiële beroepsbevolking in totale bevolking

daalt tekort aan arbeidskrachten in bepaalde sectoren

verwacht (techniek, zorg)

• Verschraling aanbod voortgezet onderwijs en

beroepsonderwijs vergroot risico

• Kwalitatief goed onderwijs behouden voor regio is

belangrijk om bevolking vast te houden en toekomstige

arbeidskrachten op te leiden

En u?

Strategie

Strategietraject Dollard College Waarom veranderen? Wat willen we bereiken? Hoe gaan we

het bereiken?

Externe analyse

Marktontwikkeling &

Maatschappelijke

trends

Huisvesting

Personeel

Financiën

Interne analyse

Sterktes &

Zwaktes

Visie

Doelstellingen

Strategie

Onderwijs-

aanbod

Demografische

ontwikkelingen

Beleids-

plan

Stap 1: inventarisatie en analyse

Per school:

• In beeld brengen huidige situatie op relevante domeinen

• In beeld brengen relevante externe ontwikkelingen

• Focus op gevolgen krimp

• Meenemen in analyse: andere externe ontwikkelingen.

Versterkend of verzachtend op gevolgen krimp?

• Deskresearch i.s.m. stafafdeling Dollard College

• Interviews met schooldirecteuren en wethouders

Ge

mee

ntelijk b

eleid

Demografische ontwikkelingen

Marktaandeel

Aanbod : -Profiel

-Kwaliteit

Financiën

Personeel

Huisvesting

Deelnemers (leerlingen)

Rijk

sbel

eid

Imago

Bereikbaarheid

Ligging

Samenwerking / concurrentie in de regio

Andere trends en ontwikkelingen

Stap 2: SWOT-analyse per school

• Verzamelde informatie bespreken in werksessie per school

met directeuren, personeel, ouders

• Gezamenlijk scoren / ranken sterke en zwakke punten,

kansen en bedreigingen

• Confrontatiematrix invullen: geeft beeld van meest urgente

vraagstukken die vragen om een oplossing en van de

kansen die verzilverd kunnen worden

Sterke en zwakke punten Kansen en bedreigingen

Top 5 Sterke punten

1. 2. 3. 4. 5.

Top 5 Zwakke punten

1. 2. 3. 4. 5.

Top 5 Kansen

1. 2. 3. 4. 5.

Top 5 Bedreigingen

1. 2. 3. 4. 5.

Interne analyse Externe analyse

Confrontatiematrix

Stap 3: Opschalen

• Informatie van individuele scholen bijeen brengen in centrale

strategiesessie: directeuren + CvB

• Directeuren presenteren sterke en zwakke punten, kansen en

bedreigingen per school.

• Wat zijn belangrijkste vraagstukken waar krimp school voor

plaatst?

• Wat zijn meest kansrijke ontwikkelingen?

• Welke mogelijke oplossingen voor krimpvraagstukken zijn

besproken?

• Gezamenlijk gesprek: welke thema’s vragen om bovenschoolse

oplossing?

Stap 4: Visie en strategie

• Basisstrategie t.a.v. krimp: bagatelliseren, bestrijden, begeleiden,

benutten

• Visie op onderwijskwaliteit, identiteit, rol in de regio, samenwerking vs

concurrentiemodel

• Welke scenario’s zijn denkbaar?

• Voor welke (toekomstige) problemen zijn dit oplossingen en/of welke

kansen worden hiermee opgepakt?

• Welke risico’s zijn er verbonden aan de scenario’s?

Resultaat

• Wat heeft traject opgeleverd?

• Hoe gaat Onderwijsgroep Noord / Dollard College er mee verder?

Roosje van Leer // 06 - 126 039 53 // rleer@stamm.nl