Het is nooit te laat voor een gelukkige jeugd

‘hechting en het verhalende brein’

maart 2014

John van der Meij Trilemma: Praktijk voor Training, Coaching en Therapie

(Oegstgeest) ITON: instituut voor toegepaste Neurowetenschappen

(Haarlem)

NEUROBLOK

Patiënte na aanrijding beschadiging prefrontale cortex

Beschadigd Integratie verminderd

Schade aan Prefrontale Cortex

SCHADE

Neuronen van Prefrontale Cortex vrijwel allemaal verbonden met het lichaam

Brain= Embodied Brain

Brain in the palm of your hand

Handmodel

Reptielen Brein/ Hersenstam

1)Helpt lichaamstoestanden te reguleren

2)Heeft kernen die ‘fight- flight- freeze’

responsen reguleert

Emotionele Brein/ Limbisch systeem

1)Genereren van emoties

2)Reguleren motivationele systeem

3)Appraisal:

- waar geef ik aandacht aan?

- waar ik aandacht aan geef; goed of slecht?

- goed? Meer ervan/ slecht? Minder ervan

4) Genereren van diverse soorten geheugen

5) Essentieel voor Hechting

Cognitieve Brein/ Cortex

1)Maakt continue “mappen”

- map voor toekomst/ planning

- creeëren van verbeelding

- ontwikkelen van concepten

2) PFC verbindt verleden, heden en toekomst

Het brein is een sociaal orgaan, ontwikkeld en veranderd in interacties met andere “breinen” The neuroscience of human relationships: Attachment and the developing social brain; Cozolino; 2006

Handmodel; integratie

Barbara na letsel “She lost her soul…”

Beschadigd Integratie verminderd

Centrale rol mPFC

1)Lichaamsregulatie

2)Afgestemde communicatie

3)Emotionele balans

4)Angst regulatie

5)Flexibiliteit van respons

6)Inzicht

7)Empathie

8)Moraliteit

9)Intuïtie

Attachment studies

Mindfulness studies

AFGESTEMDE COMMUNICATIE

Attuned communication: flow of energy of internal states from one person to another person

Eerste communicatie non-verbaal: via gelaat, intonatie, houdingen en gebaren (0 - 1½ jaar) en opgeslagen in sociaal impliciet geheugen

Impliciet geheugen kind

Impliciet Geheugen ouder

…caretaking transmits the childhood experiences of parents to their children, making a parent’s unconscious a child’s first reality… Cozolino

Afgestemde communicatie

Oogcontact

Gezichtsexpressie

Toon van de stem

Houding

Gebaren

Timing

Intensiteit

Embody it to remember better!

Still Face Experiment blocks non-verbal communication

http://www.youtube.com/watch?v=apzXGEbZht0

EMOTIONELE BALANS

Centrale rol mPFC

1)Lichaamsregulatie

2)Afgestemde communicatie

3)Emotionele balans

4)Angst regulatie

5)Flexibiliteit van respons

6)Inzicht

7)Empathie

8)Moraliteit

9)Intuïtie

Attachment studies

Mindfulness studies

Ontwikkeling Brein

The brain as a social organ http://www.youtube.com/watch?v=0e27Ym0GVj4

PATRONEN

VAN

VROEGE HECHTING

Hechtingsschema’s gaan over Safety Seen Secure

Interactie met verzorgers

Gevoelens van veiligheid en warmte

PFC Amygdala

Regulatie van arousal en emotie

Hechting (I)

verlaten/ stress/ hereniging

Wat doet kind bij terugkeer?

Kijken naar hechtingsschema’s

Veilige en onveilige hechting http://www.youtube.com/watch?v=RdCBip-8pC8

Attachment I: Relationships in research

Relationship Type

• Secure

• Avoidant

• Ambivalent

• Disorganized

Parenting Behavior

• Responsive / consistent

• Rejecting / distant

• Inconsistent

• Frightening / fearful

INTEGRATIE

Wat is een gezonde geest, emotioneel welzijn?

INTEGRATIE

EXPLOSIEVE CHAOS

SAAIE RIGIDITEIT

Domeinen van integratie

•Bewustzijn

•Horizontale

•Verticale

•Geheugen

•Narratieve

INTEGRATIE VAN BEWUSTZIJN De manier waarop we onze aandacht focussen

De mindful benadering van het veranderen van de geest

Mindful awareness hebben: een manier van doelbewust aandacht schenken aan het huidige moment, zonder allerlei oordelen…

Mindsight

Daniel Siegel, 2010

Waar kunnen we onze aandacht op richten?

Externe wereld via zintuigen

Innerlijk gevoel van het lichaam, interoceptie Wat de

geest creëert gedachten, gevoelens, etc

Het voelen van connecties met anderen

Wheel of awareness

Visuele Metafoor Prefrontale Cortex

INTEGRATIE IMPLICIET / EXPLICIET GEHEUGEN

Welke ervaringen zijn vastgelegd?

Emoties

Waarnemingen

Handelingen

Lichaamssensaties

Ontwikkeling van geestelijke modellen die onze verwachtingen bepalen over de manier waarop de wereld werkt

We verwerken en coderen onze ervaringen in lagen van het geheugen Minsight, Dan Siegel, 2011

De amygdala netwerken zijn functioneel in de baarmoeder en vlak na de geboorte

Geboorte 3 Jaar

Emotioneel Geheugen Impliciet

Feitelijk Geheugen Expliciet

Amygdala Hippocampus

De puzzelstukjes van het impliciete geheugen worden later samengevoegd tot expliciete herinneringen- de feitelijke en autobiografische info waarvan we ons bewust zijn

AMYGDALA

HIPPOCAMPUS

Hoe goed zijn de eerste verzorgers (moeder, vader) in staat hun kinderen zich veilig en warm te voelen?

Vaardigheden ouder: - Empatische kwaliteiten - Emotionele rijpheid - Hoe zijn ze zelf “beouderd” ?

Opgeslagen in Impliciet Sociaal Geheugen

Multple systems of memory

• Impliciet Geheugen - vroeg ontw./ subcorticaal

- rechter hemisfeer

- amygdala

• Expliciet Geheugen - laat ontw./ corticaal

- linker hemisfeer

- hippocampus

• Impliciet Sociaal Geheugen

- hechtingsschema’s

- overdracht

• Expliciet Sociaal

Geheugen - identiteit

- verhalen

- autobiografisch

Attachment Schemas are summations of thousands of experiences with caretakers that become unconscious reflexive predictions of the behaviors of others.

John Bowlby

HORIZONTALE

INTEGRATIE

De linker- en rechterhelft van de hersenen; nogal verschillende manieren om de realiteit waar te nemen en om met elkaar te communiceren

Left Brain, Right Brain, Perspectives from Cognitive Neuroscience; Springer & Deutsch, 1997

De rechter hersenhelft ontvangt de “rauwe” bronnen van sub-corticaal

Fysieke Sensaties

Overlevings reacties

Gevoelens Hechting

Middelste Prefrontale Cortex

Insula rechts

Leeft in ivoren toren Van ideeën en rationeel denken

Minder invloed van sub-corticale gebieden

Corpus Callosum communicatie van rechts naar links (VV)

Ontwikkelt na 1e levensjaar

Horizontale integratie

R L

Koppeling tussen links en rechts

• Het kunnen verwoorden wat je voelt

• Welke beelden horen bij de lichaamssignalen?

• Sensaties, beelden en gevoelens vertalen in woorden in dagboek (ipv verslag van gedachten)

• Droombeschrijvingen, gedichten, reflecties op het leven

Lichaam rechtstreeks aangesloten op insula

In de Prefrontale Cortex

maken we een voorstelling

van onze interne wereld…

LICHAAM

mPFC

Hechting (II) ‘Adults making sens of their lives’

Kijken naar ouderstijlen en hoe zij was “beouderd”…

Kijken naar kwaliteiten van het interview die een reflectie zijn van de ontwikkeling en integratie van neurale structuren

Indirecte maat voor: kwaliteit van vroege sociale ervaringen, bonding en hechting

CREEEREN VAN EEN COHERENT LEVENSVERHAAL

Waarom doen we als ouders wat we doen en hoe zullen onze kinderen zich aan ons hechten?

1) “How we have come to make sense of our lives” 2) De manier waarop we een coherent levensverhaal kunnen vertellen en duiden ( NB dus niet persé wat er is gebeurd met ouder als kind..)

Onderdelen van ons levensverhaal

Hoe denken we over het verleden?

Ons begrip van waarom mensen zich gedroegen zoals ze deden

De impact van die gebeurtenissen op onze ontwikkeling naar volwassenheid

Je kunt stoppen met het doorgeven van de familietraditie van onveilige hechting…

De manier waarop je als volwassene je ‘levensverhalen’ vertelt aan een andere volwassene reflecteert de “state of mind” mbt hechting.

Levensverhaal “duiden”… bij veilig gehechten

1)Erkennen van zowel positieve als negatieve aspecten van hun gezinservaringen

2)Hoe deze ervaringen verband hieleden met latere ontwikkeling

3)Coherent verslag van hun verleden

Verworven veilig levensverhaal

• We kunnen coherent levensverhaal ontwikkelen ( ook bij slechte start in het leven)

• Relaties die daadwerkelijk afgestemd zijn

• Hierdoor opbouw van een innerlijke ervaring van heelheid

• Daardoor reflectie op hun leven

Hoe hebben we ons leven geduid?

ADULT ATTACHMENT INTERVIEW

De analyse van de reacties op de AAI-vragen laat de volwassen geestestoestand met betrekking tot hechting zien

Hechtgedrag van kinderen in hun jeugd voorspelt het soort verhaal dat ze als volwassenen zouden ontwikkelen

Hechting

Veilig

Vermijdend

Ambivalent

Gedesorganiseerd

Levensverhalen

Veilige geest

Afwijzende geest

Verwarde geest

Onverwerkte geest

VEILIGE GEEST

Casus veilige geest

Verre van ideale jeugd

Objectief over het verleden praten

Positieve en negatieve invloeden afwegen

Refelectie op de manier waarop haar begrip zich in de tijd heeft ontwikkeld

Makkelijk bewegen van herinneringen naar reflectie erop

Genoeg info aan luisteraar om de ervaringen te vatten

VERWARDE GEEST

Verwarde geest (ambivalente hechting/ hyperactief hechtinssysteem) Vraag naar herinneringen aan jeugd; verschuiving in antwoord naar het heden

(verwarring toen en nu)

.

Als een kind naar het gezicht van zijn ouder kijkt, zoekt het naar een respons die zijn eigen geest weerspiegelt

Communicatie open, ontvankelijk, afgestemd dan ontwikkelt het kind een idee van wie hij is...

RESONANTIE CIRCUITS

Verward levensverhaal: “ik heb anderen nodig, maar ik kan niet op ze rekenen”

Inconsistente ouderlijke afstemming plus Episodes van ouderlijke bemoeizucht

Kind kan zich niet duidelijk zien in ogen van zijn verzorger en ontwikkelt een verstrooid zelf-idee

NEUROBLOK

Wat gebeurt er in het brein van Greg?

• Overprikkeling hechtingssysteem

(onverwerkte verlatingsangst domineert)

• Dominantie RH: veel opdringerige gevoelens, lichamelijke sensaties en en autobiografische beelden

• RH ‘overspoelt’ LH: PFC kan het niet aan

• Diepe pijn uit zijn verleden (moeder prefereert broertje boven hem) was niet geïntegreerd door zijn hippocampus; dat overspoelt hem nu met het gevoel “niet geliefd” te zijn

• Twijfels over Sara tgv zijn oude gevoelens van emotionele verlating; deze gevoelens in impliciete geheugen, domineert databank RH

AFWIJZENDE GEEST

Afwijzende geest (ontwijkende hechting/ uitgeschakeld hechtingssysteem • Veel verhalen/ generalisaties

• Gebrek aan herinneringen van gegevens uit relationele verleden

• Korte antwoorden

• Overtuiging dat gezinsrelaties geen impact hadden op ontwikkeling

• NB. Zo’n levensverhaal ontwikkelt zich vaak in gezinnen waar geen emotionele warmte is (verhalende incoherentie/ het is gewoon onlogisch..)

Dingen verzinnen en een verhaal bedenken vol ongefundeerde generalisaties

Aandrang om verhalen te vertellen

Geen inkleuring autobiografie

Expliciete geheugen

Afwijzende staat vaak verbonden met dominante linker hersenhelft