DEEL 3 VRIENDSCHAP EN LIEFDE - godsdienst...

1

Cursus godsdienst Mariagaard 2011-2012 E. Vandamme Vriendschap en liefde www.godsdienstmariagaard.weebly.com

Dit is mijn opdracht: dat jullie elkaar liefhebben

met de liefde die ik jullie heb toegedragen. De grootste liefde die iemand zijn vrienden kan betonen,

bestaat hierin dat hij zijn leven voor hen geeft. (Joh 15, 12-13)

DEEL 3 VRIENDSCHAP EN LIEFDE

2


INLEIDING

INTO THE WILD

Christopher McCandless, een beloftevolle student, raakt gedesillusioneerd door het moderne leven en besluit zijn familie, vrienden en alle aardse bezittingen

achter te laten, op zoek naar het ‘echte leven’.

Na een trektocht van twee jaar belandt Christopher in Alaska, waar hij geniet van het wilde leven in de natuur en een dagboek bijhoudt over zijn belevenissen. Een tijdje gaat alles goed. Christopher heeft het leven gevonden waar hij zo lang naar op zoek is geweest. Maar dan begint de eenzaamheid aan hem te vreten. Waar hij eerst diezelfde eenzaamheid opzocht, verlangend naar leven in en met de natuur, geraakt hij nu verstikt door die eenzaamheid. Hij beseft dat ware schoonheid maar waarde heeft, als je het kan delen met iemand. Hij besluit Alaska te verlaten en terug te keren naar zijn familie, maar beseft dat hij op zijn eentje de stroom niet kan oversteken die hem afscheidt van de bewoonde

wereld. De stroom is te breed geworden door de dooi.

Christopher is nu gevangene van zijn zelf gezochte eenzaamheid… er is geen weg terug voor hem. Hij moet de zomer zien te overleven, maar vergist zich bij het plukken van planten. Hij sterft uiteindelijk in de wildernis, maar schrijft aan

familie en vrienden dat hij zijn lot heeft aanvaard…

Het fragment uit de film, dat jullie bekijken start met een citaat van de Engelse

dichter Lord Byron:

There is a pleasure in the pathless woods,

There is a rapture on the lonely shore,

There is society, where none intrudes,

By the deep sea, and music in its roar:

I love not man the less, but Nature more (…)

Er ligt vreugde verscholen in de wouden

zonder paden;

Er zit vervoering in de eenzame kusten;

Er is een samenleving, waar niemand je stoort,

Dichtbij de diepe zee, en er is muziek in het

gebrul:

Ik hou niet minder van de mens, maar meer

van de Natuur (…)

3


Om over na te denken…

1. Wat zou jij meenemen, mocht je naar het afgelegen Alaska trekken?

2. Wie of wat zou je het meest missen?

3. Wat denk je dat dit soort gedwongen eenzaamheid met je doet?

4. Hoe lang denk jij dat je deze eenzaamheid kan volhouden?

5. Verlang je soms naar dit soort eenzaamheid?

ETTY HILLESUM

Etty Hillesum werd op 15 januari 1914 in Middelburg geboren. Zij was een

Nederlands-joodse vrouw die omkwam in het concentratiekamp van Auschwitz in

1943. Haar belangrijkste werk is: ‘Het verstoorde leven’. Naarmate de Jodenhaat

toeneemt, en haar leven meer in gevaar komt, versterkt haar geloof. Uit haar

nagelaten geschriften blijkt vooral een grote vergevingsgezindheid en liefde en

een alsmaar groeiend geloof.

4


Ik ken twee soorten eenzaamheid. De ene maakt me doodongelukkig en

geeft me een verloren en zwervend gevoel, de andere maakt me sterk en

gelukkig.

De eerste is er altijd wanneer ik geen enkele contact met mijn

medemensen voel, überhaupt nergens contact mee voel. Dan sta ik

helemaal afgesneden van iedereen en weet dan niet mijn eigen plaats in

dit leven. In die andere eenzaamheid voel ik me juist heel sterk en zeker,

dan voel ik me verbonden met iedereen en alles en met God en weet ik

dat ik het leven alleen aankan en niet van mensen afhankelijk ben. Dan

voel ik mezelf ingeschakeld in één groot, zinrijk geheel en voel dat ik nog

veel krachten aan anderen ook kan geven. De eerste soort eenzaamheid is

de gevaarlijkste. Daartegen moet je stelling nemen.

Uit: E. HILLESUM, Etty: De nagelaten geschriften van Etty Hillesum 1941-

1943, E, ingeleid door Klaas A. D. Smelik. Amsterdam - Uitgeverij Balans,

1986

Twee vormen van eenzaamheid volgens Hillesum:

1.

2.

Leg uit wat de gelijkenissen en de verschillen zijn tussen deze tekst en

het fragment uit ‘Into the wild’.

Gelijkenissen:

Verschillen:

5


Eenzaamheid - test

Ik heb minstens één echt goede vriend of vriendin.

A. Nee, totaal niet B. Niet echt C. Een beetje D. Ja zeker wel

Ik merk dat ik allerlei dingen doe om de eenzaamheid niet te voelen.

A. Ja zeker wel B. Een beetje C. Niet echt D. Nee, totaal niet

Er zijn genoeg mensen op wie ik in geval van narigheid kan terugvallen.


Ik heb altijd wel gezelligheid om mij heen.


Wanneer ik daar behoefte aan heb, kan ik altijd bij mijn vrienden terecht.


Ik heb me als kind nooit erg eenzaam gevoeld.


Ik ben tevreden met mijn kring van kennissen.


Ik heb genoeg mensen op wie ik volledig kan vertrouwen.


Er zijn voldoende mensen met wie ik mij nauw verbonden voel.


Ik mis mensen om me heen.


Ik voel me gesteund door mijn omgeving.


Mijn jeugd herinner ik me als heel gelukkig.


Er is altijd wel iemand in mijn omgeving bij wie ik terecht kan om te praten.


Over het algemeen voel ik me een tevreden mens.

A. Nee, totaal niet B. Niet echt C. Een beetje

6


D. Ja zeker wel Ik voel me nooit echt eenzaam.


Ik kan mezelf goed redden.


Ik verwacht dat mijn leven beter wordt.


Testuitslag1: Vooral A: Eenzaamheid is voor jou echt een probleem, maar dat wist je al. Wat je misschien niet weet is dat er wel degelijk iets aan te doen is. Zoek hulp, want dit los je niet alleen op. Als eenzaamheid al een probleem was toen je erg jong was, dan is het zinvol om hulp te zoeken bij een psycholoog. Vertel wel duidelijk waar je voor komt en onderzoek of die persoon zich heeft gespecialiseerd in hulp bij eenzaamheid! Kom op voor jezelf. Vooral B: Eenzaamheid is voor jou te vaak een probleem. Dat wist je natuurlijk zelf al wel. Doe er iets aan, doe jezelf een plezier en onderneem iets om je leven prettiger te maken. Niet zo maar iets, zoals vaak gezegd, 'om onder de mensen te komen', maar een gerichte aanpak. Bijvoorbeeld met behulp van een coach of met hulp van een e-cursus. Oriënteer je en kom op voor jezelf. Vooral C: Eenzaamheid kan voor jou af en toe behoorlijk lastig zijn. Maar over het algemeen kun jij je prima redden. Als je zelf het gevoel hebt te veel eenzaam te zijn, dan is een zelfhulpboek een goede start. Je kunt ook overwegen op zoek te gaan naar een coach, om je te helpen je doel helder te krijgen en te bereiken wat je wilt. Vooral D: Net als iedereen voel jij je wel eens eenzaam, maar het is geen probleem voor je. Als je zelf het gevoel hebt te veel eenzaam te zijn, dan kan een zelfhulpboek een goede start zijn. Het helpt je over de hobbels heen die je moet nemen om een leuker leven te krijgen

1 Bron: www.eenzaamheid.info

7


Groepsopdracht.

Bron 1

Bron 2

De laatste dag van het schooljaar. De sfeer is uitgelaten. Er wordt

getaterd en iedereen staat te dringen om te vertellen wat de vakantie allemaal

in petto heeft. Ik haat het.

Morgen begint voor mij de ellendigste periode van het

hele jaar: twee lange maanden aan huis

gekluisterd. Bij ons thuis gebeurt er nooit iets: doffe verveling van het begin tot het einde. Eigenlijk mag er

niets gebeuren. Ma lijdt aan een kuismanie, alles in huis heeft een vaste plaats en zo moet het

blijven. Van pa mag ik het huis niet verlaten. Met

mijn oudere broers heb ik een vrij eenzijdige relatie:

ik ben zondebok en

pestobject en verder niks.

Ik wou dat ik met iemand echt kon praten. Maar ik heb al ondervonden dat mijn vriendenkring me vooral mag als ik mijn

opgeruimd gezicht opzet. Verdrietig en eenzaam zijn

is niet cool. Ik voel me verwant met de clown op de poster in mijn kamer: een brede grijns, maar

twee tranen die langs zijn

wangen druppelen…

Bron 3 Op een feest - mijn dochtertje was toen enkele maanden oud - vroeg een goede kennis me:

"En, hoe is 't?" "Slecht", antwoordde ik eerlijk. Er volgde een oorverdovende

stilte. "En de kleine, alles goed? Frisjes hé, de laatste tijd."

Bron 4 Eenzaam

Veel mensen zijn eenzaam, geloof me daar is niets tegen, het màg maar kom je ze tegen zeg dan op z'n minst even: dag. Toon Hermans

8


Beeld 1 Beeld 2

Beeld 3

Beeld 4

9


Opdracht:

Bepaal voor de bron en voor het beeld dat je gekozen hebt:

a. Waarom net die bron/dat beeld jullie zo raakte.

b. Welke gelijkenis je ziet tussen die bron/dat beeld en het fragment

van Into the wild.

c. Welke gelijkenis je ziet tussen die bron/dat beeld en de tekst van

Etty Hillesum.

Eenzaam of alleen?

Eenzaamheid is niet hetzelfde als alleen-zijn. Mensen hebben er net dikwijls nood aan om eens alleen te zijn, om te herbronnen, zichzelf terug te vinden. Maar eenzaamheid kan je ook overvallen als je een relatie hebt of in je gezin, eenzaamheid overvalt je als je een gevoel van ‘gemis’ ervaart. Iedereen heeft er mee te maken. Je kunt je eenzaam voelen, ook al ben je niet

alleen. Eenzaamheid is een emotionele toestand. Het is een gevoel dat je

overvalt en waar je dus zelf niet voor kiest. Vaak voelen mensen zich eenzaam omdat ze zich niet begrepen voelen. Voor een gelovige komt daar soms nog het gevoel bij door God verlaten te zijn. Het vraagt hoop, vertrouwen en geloof om door die periodes van eenzaamheid te geraken. Ervaringen van liefde en tederheid kunnen ons daarbij helpen.

10


Je kunt met twee ook eenzaam zijn…

Lied: nothing really ends

Bekijk/beluister via: http://www.youtube.com/watch?v=MbmBUUkjXlg

dEUS – Nothing really ends

The plan it wasn’t much of a plan

I just started walking

I had enough of this old town

had nothing else to do

It was one of those nights

you wonder how nobody died

we started talking

You didn’t come here to have fun

you said: “well I just came for you”

But do you still love me?

do you feel the same

Do I have a chance

of doing that old dance

with someone I’ve been

pushing away

And touch we touched the soul

the very soul, the soul of what we were

then

With the old schemes of shattered

dreams

lying on the floor

You looked at me

no more than sympathy

my lies you have heard them

My stories you have laughed with

my clothes you have torn

And do you still love me?

do you feel the same

And do I have a chance

of doing that old dance again

Is it too late for some of that romance

again

Let’s go away, we’ll never have the

chance again

Vertaling

Het plan was niet echt een plan

Ik begon gewoon te lopen

Ik had genoeg van deze oude stad

en had niets beters te doen

Het was zo’n nacht

Waarin je je afvraagt waarom er

niemand stierf

toen we begonnen te praten

Je kwam niet naar hier om je te

amuseren

Je zei: “Ik kwam gewoon voor jou”

Maar hou je nog steeds van me

Voel je nog steeds hetzelfde

Heb ik een kans

om die oude dans nog eens te doen

met iemand die ik

voortdurend weggeduwd heb

En we raakten, we raakten de ziel aan

De diepste ziel, de ziel van wat we

toen waren

Met de oude plannen van versplinterde

dromen

die op de vloer liggen

Je keek naar me

met niet meer dan sympathie

Mijn leugens heb je gehoord

Met mijn verhalen heb je gelachen

Mijn kleren heb je gescheurd

En houd je nog steeds van me

Voel je nog steeds hetzelfde

En heb ik een kans

om die oude dans nog eens te doen?

Is het te laat om een beetje van die

romantiek te herbeleven?

Laten we weggaan, we zullen de kans

nooit meer krijgen

11


You lost that feeling

You want it again

More than I’m feeling

you’ll never get

You’ve had a go at

all that you know

You lost that feeling

so come down and show

Don’t say goodbye

let accusations fly

like in that movie

You know the one where Martin Sheen

waves his arm to the girl on the street

I once told a friend

that nothing really ends

no one can prove it

So I’m asking you now

could it possibly be

that you still love me? …

Je hebt dat gevoel verloren

Je wil het terug

Meer dan wat ik voel

Zal je nooit krijgen

Je moest alles dat je weet

aanvallen

Je hebt dat gevoel verloren

Dus kom naar hier en laat het zien

Neem geen afscheid

Laat de beschuldigingen vallen

Zoals in die film

Je weet wel, die waarin Martin Sheen

zwaait naar het meisje op straat

Ik vertelde ooit aan een vriend

dat niets ooit echt voorbij is

Niemand kan het bewijzen

Dus vraag ik je nu

Zou het misschien kunnen

dat je nog steeds van me houdt? …

Opdracht

Luister eerst naar het lied van dEUS. Geef dan je mening over

onderstaande stellingen, die over liefde en relaties gaan. Bespreek ze

nadien in de groep.

12


Stelling Akkoord Niet

akkoord

Het is een fabeltje dat niets ooit echt eindigt. Dat

geloof ik niet.

Niets meer voelen voor elkaar (het einde van de

verliefdheid) is een goede reden om een relatie te

beëindigen.

Liefde is geen gevoel. Het is een keuze om elkaar

graag te blijven zien.

Elke relatie die door beide partners als waardevol werd

ervaren, verdient altijd een tweede kans.

Seks en liefde gaan dikwijls samen, maar eigenlijk

hebben ze niks met elkaar te maken.

Seks kan zonder liefde. Liefde kan niet zonder seks.

Je kan helemaal niet kiezen van wie je gaat houden.

Het overkomt je en dan geef je je daar aan over.

Het is normaal dat mijn vriend/vriendin jaloers is als ik

met iemand anders sta te praten. Ik zou het erg

vinden mocht dat niet zo zijn.

Plotselinge aantrekkingskracht is pure chemie. Liefde,

daar moet tijd over gaan.

De beste relaties zijn gebaseerd op vriendschap.

Het is bijna onmogelijk om vrienden te blijven, als je

uit elkaar bent.

Zonder relatie blijf je je hele leven eenzaam.

13


TEDERHEID

"OOK ALS ER TWEE NEDER LIGGEN, ZULLEN ZIJ WARM WORDEN, MAAR HOE ZAL

ÉÉN ALLEEN WARM WORDEN?" (PREDIKER 4:11)

Een definitie geven van tederheid is niet simpel. Een aantal termen die hierbij

kunnen horen zijn:

Zachtheid

Liefde

Verwondering

Aanvoelen

Aanraken

Schroom

Voorzichtigheid

Seks

Aarzeling

Aaibaarheid

Lichamelijkheid

Affectiviteit

Knuffelen

…

Opdracht 1: Duid in de lijst hierboven de woorden aan die jou aan

tederheid doen denken.

14

14

Opdracht 2: Bekijk de fragmenten uit de film

‘Babies’.

1. Zijn er veel verschillen in de manier waarop ouders met hun baby’s

omgaan?

2. Zijn die verschillen volgens jou fundamenteel?

3. Welk fragment spraak je het meest aan?

Tederheid wordt vaak geassocieerd met erotiek. Tederheid ziet men dan als de

kunst van het ‘aanraken’ doorheen blik, woord, gebaar. Tederheid is dan puur

lichamelijke liefde. Een liefkozing is echter niet noodzakelijk een tedere

liefkozing, ook al is ze nog zo zacht.

Tederheid wordt ook vaak gezien als puur gevoel zoals de verhouding tussen een

moeder en haar kind.

Ook hoor je in tederheid het woordje ‘vertedering’. Vertedering is een

gevoelsreactie op al wat kleiner en zwakker is dan wij. Vertedering is een aspect

van tederheid; maar ze kan ook leiden tot een neerbuigende houding die de

zwakke klein en afhankelijk houdt.

15

15

TEDERHEID IN EEN RELATIE

Uit Het nieuwe gezin, een veelvormige hoeksteen, Liselotte Anckaert, Altiora

Averbode, 2004

Tederheid en intimiteit bekleden een belangrijke plaats in duurzame

liefdesrelaties vandaag. Beide waarden worden dikwijls betrokken op of

vereenzelvigd met seksualiteit en erotiek. We willen tederheid en intimiteit hier

echter in een ruimere betekenis zien. Tederheid is immers veel meer dan een

romantisch gevoel of opwelling van totale eenheid, die zich beperkt tot het nu-

moment. Echte tederheid heeft te maken met de manier waarop partners op

elkaar betrokken zijn en met elkaar omgaan, ook in de dagelijkse karweien. Het

heeft te maken met de wijze waarop men elkaar benadert. Legt men beslag op

elkaar in functie van eigen noden en behoeften of geeft men elkaar de nodige

ruimte om zichzelf te zijn? Twee mensen die hun diepste gevoelens met elkaar

delen, weten hoe kwetsbaar en broos de ander is en hoe gemakkelijk de ander

zich geraakt voelt. Deze kwetsbaarheid vraagt om een zachte benadering en

toenadering, die de ander zichzelf laat zijn. Tederheid betekent soms ook: in

stilte aanwezig zijn bij elkaar, zodat er ruimte ontstaat voor wat (nog) niet

uitgesproken is. In een intieme relatie mogen partners zijn wie ze echt zijn. Ze

hoeven geen masker op te zetten of een bepaalde rol in te nemen. Ook

negatieve gevoelens, zoals ontgoocheling, ontevredenheid of zich ongelukkig

voelen, krijgen een plaats. De kracht van een intieme relatie ligt niet alleen in

het kunnen en mogen uiten van deze gevoelens, maar ook in het medeleven, de

empathie en het begrip vanwege de ander. De geborgenheid die men bij elkaar

vindt, echt mogen thuiskomen bij elkaar en de aandacht, bevestiging en

bemoediging die men van elkaar ontvangt, zijn allemaal aspecten van een

intieme relatie. In een tijd en een maatschappij die gekenmerkt worden door

anonimiteit, efficiëntie, commercialisering, prestatie en nuttigheidsoverwegingen,

is de behoefte aan intimiteit en tederheid heel groot. Het vervullen van deze

behoefte wordt door velen gezocht in een relatie. Het zakelijke en

organisatorische aspect van een huwelijk of een relatie speelde vroeger een

grotere rol. Vandaag zoekt men in een relatie eerder zachte waarden, zoals

geborgenheid, affectie, genegenheid en tederheid.

Een deugddoende knuffel…

16

16

In ‘Het knuffelboek, een therapie voor een gezonder leven’, van Kathleen

Keating, lezen we in het voorwoord:

Knuffelen is een instinct, een natuurlijke reactie op gevoelens van

genegenheid, medeleven, behoefte en vreugde. Knuffelen is tevens een

wetenschap, een eenvoudige methode om steun te bieden, te genezen en uit

te groeien tot een volle persoonlijkheid, met meetbare en opmerkelijke

resultaten. Knuffelen, is in zijn meest verfijnde vorm, een kunst.

Een aanraking is niet alleen prettig. Ze is ook nodig. Wetenschappelijk

onderzoek steunt de theorie dat stimulatie door middel van aanraking een

absolute noodzaak is voor ons lichamelijk en emotioneel welzijn.

De therapeutische aanraking, erkend als een essentieel middel lom genezing

te bevorderen, maakt nu onderdeel uit van de verpleegsteropleiding in enkele

grote ziekenhuizen. Het aanraken wordt gebruikt om pijn, depressiviteit en

angst te verlichten, om de wil tot leven van de patiënt te bevorderen en te

vroeg geboren baby’s die in de couveuse nooit worden aangeraakt, te helpen

groeien.

Verschillende experimenten hebben aangetoond dat een aanraking ons een

beter gevoel geeft over onszelf en onze omgeving, een positief effect heeft op

de taalontwikkeling en op de ontwikkeling van het IQ van kinderen, een

meetbare fysiologische verandering teweegbrengt bij degene die aanraakt en

degene die aangeraakt wordt.

We beginnen de kracht van de aanraking nog maar net te begrijpen. Hoewel

er vele manieren zijn waarop men elkaar kan aanraken, gaan wij ervan uit

dat knuffelen een zeer speciale manier van aanraken is die op belangrijke

wijze bijdraagt tot de bevordering van genezing en gezondheid.

17

17

Opdracht 3

Lees de teksten ‘Tederheid in een relatie’ en ‘Een deugddoende knuffel’.

1. Onderlijn alle verschillende betekenissen van ‘tederheid’ in de

teksten.

2. Kies (per twee) een van de teksten uit en bespreek. Waar ben je mee

akkoord in deze tekst? Waar niet? Welke aanvullingen zou jij nog willen

doen? Schrijf dit neer in een beknopt verslag van minstens 5, maximum

10 regels.

3. Wissel nu van partner. Kies iemand die dezelfde tekst besprak en

vergelijk.

4. Zoek tenslotte (individueel) de overeenkomsten tussen jouw gekozen

tekst en het openingscitaat uit Prediker.

18

18

HOOFDSTUK 1: IK IN DE WERELD…IK MET DE WERELD…

A WIE BEN IK?

Alles in je leven begint bij jezelf. Jij ziet dingen, praat met anderen, denkt

dingen… In feite ben je het centrum van je eigen wereld.

Het is niet de bedoeling dat je op je eigen wereldje blijft zitten, de mens is een

relationeel wezen, dit wil zeggen dat de mens nood heeft aan relaties. Er zijn

verschillende soorten relaties, daar komen we later nog op terug. Eerst gaan we

eens stil staan bij jezelf.

Zelfkennis is het begin van wijsheid; Het is een cliché, maar in elk cliché zit er

een waarheid. Door je eigen kleine kantjes te kennen (ook dus de minder mooie)

en te aanvaarden, kan je ook anderen aanvaarden. De ander is immers nooit

helemaal dezelfde als jou, de ander aanvaarden zoals hij is, begint met jezelf te

aanvaarden. Dit is voor sommigen vanzelfsprekend, voor anderen zeer moeilijk.

Onderstaande vragen kunnen inzicht geven…

1. In groep

o ben ik zeer stil

o ben ik eerder luidruchtig

o zoek ik veel aandacht

2. Ik ben nogal

o autoritair

o geduldig. Ik laat alles over me heen komen

o democratisch, ik luister altijd naar ieders mening.

o voor het principe “leven en laten leven”

3. Als er op een feestje achteraf opgeruimd moet worden,

o help ik spontaan

19

19

o zeg ik “anderen eerst” en ik drink er nog één op de werkers

o verdwijn ik heel discreet naar buiten of naar het toilet

o maak ik het nog extra vuil, kwestie dat ze zich niet vervelen

o zal ik helpen, uit plichtsbesef en tegen mijn zin

4. Wat vreemd en anders is

o vind ik tof

o wantrouw ik onmiddellijk

o bekijk ik graag eerst eventjes van een afstand. Ik neem mijn tijd om

een oordeel te vellen.

5. Als er erge dingen gebeuren in de wereld

o dan maak ik er grapjes over

o laat het mij gewoon koud

o voel ik wel mee, maar ik kan er toch niets aan doen

o doe ik iets, namelijk:………………………………………………….

6. Als ik iets niet goed begrijp

o doe ik alsof ik het snap

o val ik in slaap

o vraag ik om uitleg

7. Als mijn vriend(in) binnen een serieuze relatie mij laat zitten

o zeg ik: “andere en betere”, en ik meen het

o zeg ik “andere en betere” en ik heb dezelfde avond al een andere

o ben ik er heel lang van in de put

o ga ik drinken tot ik het niet meer erg vind

o zal ik dat na enige tijd proberen te aanvaarden

8. Als iemand overleden is in de familie van een vriend,

o zeg ik: “trek het je niet aan, het leven gaat verder”

o ga ik hem uit de weg

o spreek ik over andere dingen

o probeer ik (er)mee te leven met mijn vriend en geef hem de kans

erover te praten

9. Van temperament ben ik

o een spotter

o nogal ernstig

o zeer stil en kalm

o nerveus

20

20

o opvliegend

o vrolijk

o andere:………………………………..;

10. Over mijn uiterlijk aanvaard ik (stekken) grapjes en opmerkingen

o absoluut niet

o zeer goed, ik lach er mee

o niet zo goed, ik word rood en verlegen

o heel slecht: ik word agressief.

o heel slecht, ik scheld de ander de huid vol

11. Als ik kritiek krijg

o word ik kwaad, ik zie dat als een persoonlijke aanval

o lach ik die weg

o probeer ik er rustig op te antwoorden

o aanvaard ik die als hij terecht is

12. Als anderen iets zeggen waar ik niet mee akkoord ga (dat niet mijn

gedacht is)

o geef ik hen gelijk

o zeg ik mijn mening (gedacht)

o zwijg ik en denk er het mijne over

Vergelijk nu je antwoorden eens met (iemand.)je buur.

1. Wat valt er op? Gelijkenissen, verschillen?

2. Zijn er zaken waarvan de ander zei dat zij/hij dacht dat je iets

anders zou aanduiden?

3. Ben je iets over jezelf te weten gekomen?

21

21

B. MEDIAOPDRACHT: ( /20)

Let op! je krijgt voor deze opdracht maximum 1 lesuur. Als je tijdens dit lesuur niet klaar bent, moet je thuis verder werken. Deadline: volgende les.

Als je goed door werkt is één lesuur zeker genoeg, verspil dus geen tijd met onnozele filmpjes, facebook…

INLEIDING: ROOS VAN LEARY

Je bent niet altijd dezelfde persoon. Denk maar eens aan het verschil tussen hoe je thuis bent en hoe in klas. Of hoe lief je kan zijn tegen een vriend, terwijl je soms echt onhebbelijk kan zijn tegen iemand die je niet kan uitstaan…

De omgeving en de situatie waarin je je bevindt hebben enorm veel invloed op je gedrag. Het is interessant om van jezelf te weten hoe jij omgaat met bepaalde situaties en hoe jij je gedraagt als het goed of juist heel slecht gaat.

De Roos van Leary, ontwikkeld door Timothy Leary, is een interactiemodel dat je gedrag in kaart probeert te brengen. De Roos van Leary gaat ervan uit dat een bepaald gedrag een ander gedrag oproept. Een kwestie van actie en reactie dus. De grote verdienste van de Roos van Leary ligt in het feit dat de Roos laat zien:

• welk gedrag door welk gedrag wordt opgeroepen en • hoe gedrag te beïnvloeden is.

Een groot misverstand over de Roos van Leary is dat sommigen stellen dat de Roos mensen wil typeren of wil karakteriseren. Dit is niet het geval! Je kan de Roos van Leary niet gebruiken om te bepalen wie jij nu precies bent. Want hoe je je gedraagt in een bepaalde situatie is niet hetzelfde als wie jij bent. Je wil toch niet afgerekend worden op je gedrag in één bepaalde situatie?

De Roos van Leary wil gedrag typeren en de werking van dat gedrag op anderen verduidelijken. Het gaat bij de Roos van Leary dus over de interactie tussen mensen; niet over hoe mensen qua karakter zijn.

22

22

TEST JEZELF

DEEL 1

1. Als je hulp nodig hebt met het interpreteren van de resultaten van je

zelftest, kan je altijd surfen naar http://www.leren.nl/cursus/sociale-

vaardigheden/lastige-mensen/leary.html . Deze website legt de Roos van

Leary nog eens uitgebreider uit.

2. Kijk naar het volgende filmpje:

http://www.youtube.com/watch?v=AZVRWMKDCRc. Dit geeft een goed

idee van hoe de Roos van Leary kan toegepast worden. Hier is dat zeer

specifiek voor het bedrijfsleven.

3. Neem even de tijd om te denken aan de laatste keer dat je een zware

ruzie had met een vriend/vriendin. Hoe stelde je vriend(in) zich op? En

hoe stelde jij je op? Ga dan naar

http://www.testjegedrag.nl/tjg/zelftest/zelftest.htm en vul de test in, met

je gedrag tijdens die ruzie in je achterhoofd. Je bewaart de resultaten in

een word-bestand onder de titel Zelftest, uitslag 1.

4. Neem nu de tijd om eens terug te denken aan een situatie waarin je heel

gelukkig was. Misschien had je net een belangrijke wedstrijd geworden,

was je verliefd, geslaagd voor je examens… Hoe gedroeg je je toen

tegenover je vrienden, ouders…? Vul nu opnieuw de test en bewaar de

resultaten in datzelfde word-bestand onder de titel Zelftest, uitslag 2.

5. Vergelijk de resultaten. Had je deze resultaten verwacht? Zijn er grote

verschillen? Kan je die verschillen duiden?

Schrijf een korte reflectie van een tiental regels en voeg die bij je word-

document

Let op! Sla je word-document op op je P-schijf en geef het de naam :

Opdracht_Godsdienst_deel1_Naam_Klas.

Je reflectie wordt beoordeeld op:

• een goede vergelijking tussen de resultaten van je twee testen. ( /4)

• een eigen interpretatie van die resultaten ( /3)

• eigen uitleg over de verschillen. Hoe kan je die verklaren? ( /3)

23

23

DEEL 2

Je zoekt nu twee filmpjes waar er iets fout loopt. Een ruzie, een ongeluk, buren die beginnen discussiëren, een leerling komt in de knoei op school… Het is de bedoeling dat je gedrag gaat analyseren, dus filmpjes waarbij duidelijke

lichaamstaal gebruikt wordt zijn interessanter dan spectaculaire ongelukken.

Zorg ervoor dat in één filmpje de situatie goed opgelost geraakt, terwijl in het

ander filmpje de boel escaleert.

Plak in het word-document de link naar beide filmpjes.

Maak nu in dat Word-bestand (Naam: Opdracht_Godsdienst_deel2_Naam_Klas) twee kolommen en zet het gedrag van de hoofdrolspelers tegenover elkaar. Welke woorden gebruiken ze? Hoe spreken ze (luid-stil, vloekend en schreeuwend of eerder sussend…), hoe houden ze hun lichaam? Wordt er

geluisterd naar elkaar?...

Zorg dat je in elke kolom minstens zeven specifieke gedragingen hebt. (elk

gedragskenmerk staat op een half punt, dus /7)

Probeer nu ook in drie zinnen een conclusie te formuleren. ( /3)

Veel succes!

24

24

C KIJKEN NAAR JEZELF.

1 ZELFPORTRET

Mijn zelfportret

(Dit is joúw zelfportret. Je mag ermee doen wat je wil.)

Je geeft vaak kritiek op mensen met wie je leeft: vrienden, ouders,

leerkrachten… Dit lokt soms de reactie uit bij anderen: ‘dat hij eerst maar eens

naar zichzelf kijkt”. Sta je soms stil bij jezelf? Zie je hoe je gedrag bij anderen

overkomt? Ken je jezelf?

Noteer drie positieve eigenschappen van jezelf:

-

-

-

Noteer drie minder goede eigenschappen van jezelf:

-

-

-

25

25

2 ZELFBEELD

Kijk nog eens terug naar je opdracht op p. 6. Wat ging het makkelijkste? De

goede eigenschappen? Dan heb je waarschijnlijk een redelijk positief zelfbeeld.

Kwamen de minder goede eigenschappen vanzelf en moest je over de andere

goed nadenken, dan heb je misschien eerder een negatief zelfbeeld. Klopt dit

met je eigen indruk?

Positief zelfbeeld

Bv. (vul zelf nog enkele gedachten aan)

- Ik kan goed zelfstandig werken

- ik kan goed vertellen

- ik leg makkelijk nieuwe contacten

- ik voel me doorgaans blij en opgewekt

- …

- …

- …

Negatief zelfbeeld

Bv. (vul zelf nog enkele gedachten aan)

- ik ben onhandig

- ik ben lelijk

- ik ben te stil

- ik heb geen ideeën voor activiteiten

- ik twijfel voortdurend

- ik weet niet hoe ik iets aan moet pakken

26

Het is belangrijk dat je een positief, maar ook realistisch zelfbeeld hebt. Dit

betekent dat je positief denkt over jezelf en dat je ziet waar je mogelijkheden

zijn en waar je tekortkomingen zijn!

De manier waarop je denkt over jezelf heeft ook invloed op je gedrag. Het is ook

zo dat je in een bepaalde context eerder positief over jezelf kan denken, terwijl

je begint te twijfelen aan jezelf als er bepaalde mensen in de groep komen.

Wat bepaalt je zelfbeeld?

Probeer eens voor jezelf na te gaan wie en wat je zelfbeeld gevormd heeft.

Schrijf er telkens ook bij op welke wijze. Het kan hier gaan over personen, zoals

moeder en vader, maar ook over bepaalde gebeurtenissen zoals een jaar blijven

zitten.

Zelfvertrouwen

Zelfaanvaarding begint bij zelfvertrouwen. Ook al heb je een heel negatief

zelfbeeld, als je wil kan je dit omvormen tot een positief zelfbeeld.

27

Hoe kan je zelfvertrouwen krijgen?

Hoe help ik anderen om meer zelfvertrouwen te krijgen?

Extra opdracht

Maak een levenslijn met alle zaken waar je trots op bent en plaats er de

positieve eigenschappen van jezelf bij.

3 ZELFZORG

Voordat je een relatie kunt aangaan met anderen, is het nodig dat er een goede

verstandhouding is met jezelf. Dit klinkt eenvoudig, maar het is niet altijd even

vanzelfsprekend. Om zelfstandig een relatie met anderen aan te gaan moetje

eerst weten wie je zelf bent en wie je wil worden. In de puberteit begint deze

periode van zelfontdekking, maar deze kan ook ontaarden in een periode van

zelfverlies (denk aan overmatig alcoholverbruik om jezelf te verliezen).

Enkele voorbeelden van zelfzorg en zelfverlies.

Zelfzorg Zelfverlies

- gezond leven

-

-

- overmatig alcoholverbruik

-

-

28

-

-

-

-

-

-

Hoe vreemd het ook klinkt, de basis van elke relatie tot de andere is dat IK

gelukkig ben. Dit hang grotendeels samen met het hebben van een positief

zelfbeeld.

We kunnen spijtig genoeg niet steeds 100 % van de tijd rondlopen als ‘gelukkige

wezens’. Er gebeuren vaak zaken die we niet willen, maar waar we geen vat op

hebben. Toch kan je voor een deel je geluk zelf maken.

Er zijn een paar domeinen, waar je voldoende aandacht aan moet besteden. Af

en toe naar deze domeinen teruggrijpen kan helpen om je evenwicht te bewaren

en je geluk te vinden.

BEWUST EN ZELFBEWUST IETS VERWEZENLIJKEN

LEVEN ALS VRIJ PERSOON

GENIETEN GELUKKIG ZIJN BEGRIJPEN

VAN DE WERELD

SAMENZIJN MET ANDEREN ONS VERBONDEN VOELEN

MET EEN GROTER GEHEEL

29

Persoonlijke verwerking

a. Welke domeinen zijn voor jou het belangrijkst om gelukkig te zijn?

b. Probeer voor jezelf concrete voorbeelden te vinden bij elk domein

c. Zijn er zaken die je nergens kan plaatsen, is er voor jou een

domein tekort?

Vul dit blad aan zoals je zelf wilt… Met spreuken, illustraties, tekst, muziek…

Alles kan. Dit is jouw geluksbladzijde!

Gelukkig zijn betekent voor mij…

30

HOOFDSTUK 2: RELATIES

A. INLEIDING

Elke relatie die de mens aangaat bestaat uit 2 pijlers: de IK en de JIJ pijler.

Er moet een evenwicht gevonden worden tussen die 2 pijlers, genoeg

aandacht voor jezelf en genoeg voor de ander. Echt samenvallen met de

ander is onmogelijk. De IK en de JIJ pijler blijven in elke relatie bewaard.

Extra Opdracht

Neem een foto mee van een koppel dat volgens jou een goede relatie voorstelt. Welke eigenschappen hebben ze? Zoek ook een foto (reclame?) van een relatie

die volgens jou niet gezond is. Welke eigenschappen zie je hier?

31

A. Liefdesverdriet: eternal sunshine of the spotless mind

Korte samenvatting van de film

Joel Barish (Jim Carrey) en Clementine Kruczynski (Kate Winslet) lijken elkaars tegenpolen te zijn maar een stom toeval brengt hen toch bij elkaar. Ze worden

verliefd ondanks – of net dankzij – hun tegengestelde karakters.

Maar net die verschillen zorgen ervoor dat Clementine zich uiteindelijk toch gaat ergeren aan Joel en de relatie wil beëindigen. Sterker zelfs, ze wil Joel letterlijk uit haar geheugen bannen. Hiervoor doet ze een beroep op een bedrijf, genaamd “Lacuna Inc”. Dit bedrijf heeft zich erin gespecialiseerd om via ingewikkelde technologie alle herinneringen die iemand heeft over zijn/haar ex-geliefde te verwijderen. Hiervoor verdoven ze de persoon in kwestie en laten ze de patiënt

alle momenten die hij met de geliefde heeft gehad opnieuw beleven in zijn slaap.

Wanneer Joel Clementine na haar behandeling opzoekt, herkent ze hem logischerwijze niet meer. Niet veel later verneemt Joel hoe dit komt. Hij is daar natuurlijk enorm van aangedaan. Uiteindelijk ziet hij geen andere oplossing dan

zelf ook een dergelijke behandeling te ondergaan.

Wanneer Joel verdoofd wordt en terug alle momenten die hij met Clementine heeft gehad voorbij ziet flitsen, beseft hij hoe graag hij haar nog steeds ziet. Hij krijgt spijt dat hij geen herinneringen meer zal hebben aan haar. Hij wil de behandeling stoppen maar aangezien hij verdoofd is, kan dat niet zomaar. Uiteindelijk probeert hij zich te verstoppen met Clementine in herinneringen waarin hij ze nog niet kende, zoals zijn kindertijd. Die tijdspanne is bij de technici niet gekend daar zij alleen maar informatie kregen van Joel over zijn momenten samen met Clementine. Dit resulteert in een strijd tussen de technici die steeds meer herinneringen uit Joels geheugen willen wissen en Joel zelf die

dit wil vermijden.

Uiteindelijk slaagt Lacuna Inc er toch in om alle herinneringen over Clementine bij Joel te verwijderen. Toch verdwijnt ze niet uit zijn leven. Want na de behandeling ontmoet Joel toevallig een vrouw die zijn aandacht trekt…Clementine Kruczynski! Beiden hebben ondertussen de behandeling van Lacuna Inc ondergaan en beseffen dus niet dat ze een gezamenlijk verleden hebben. Het klikt opnieuw tussen Joel en Clementine en de film laat het aan de

32

verbeelding van de kijker over wat er verder zal gebeuren. Misschien begint alles

terug van vooraf aan…2

VERWERKINGSOPDRACHTEN

1. Wat gebeurt er wanneer Joel een Valentijnscadeau wil geven aan Clementine?

________________________________________________________________

______________________________________________________

2. Waarom reageert Clementine zo vreemd?

________________________________________________________________

______________________________________________________

3. Hoe besluit Joel de relatiebreuk te verwerken?

________________________________________________________________

______________________________________________________

4. Slechte herinneringen uit ons geheugen laten wissen is iets wat natuurlijk niet kan. Welke raad zou jij Joel geven om met zijn verdriet om te gaan?

________________________________________________________________

______________________________________________________

2 http://www.kuleuven.be/thomas/page/eternal-sunshine-of-the-spotless-mind/

33

LIEFDESVERDRIET IN DE MEDIA

STUDIE TOONT AAN WAAROM BEJAARDE GELIEFDEN VAAK KORT NA ELKAAR

STERVEN

Verdriet kan dodelijk zijn

maandag 26 maart 2012

Auteur:Willy De Buck

Verdriet kan het immuunsysteem van bejaarden zodanig verzwakken dat ze overlijden aan de minste infectie. Dat hebben Britse wetenschappers ontdekt. Hun studie verklaart waarom hoogbejaarde geliefden vaak kort

naar elkaar overlijden.

Zanger Johnny Cash stierf op 12 september 2003, dat was amper vier maanden na de dood van zijn vrouw June Carter (15 mei 2003). En de ouders van Europees president Herman Van Rompuy stierven met amper een week verschil in november 2004. Het zijn maar twee voorbeelden van echtgenoten die kort na elkaar overleden. Van liefdesverdriet, wordt dan gezegd. Dat kan kloppen, zeggen onderzoekers van de universiteit van Birmingham, die het immuunsysteem en de hormonenspiegel van 48 kerngezonde bejaarden bestudeerden. De helft van de groep had de voorbije twaalf maanden een geliefde verloren. 'De emotionele stress van een rouwproces kan delen van ons immuniteitssysteem onderdrukken. Nabestaanden worden daardoor kwetsbaarder voor bacteriële infecties zoals een longontsteking', was hun conclusie. 'Bij jonge mensen wordt dat gecompenseerd door de aanmaak van het hormoon DHEA, maar bij bejaarden is die productie sterk verminderd.' Niet alleen een gebroken hart kan dodelijk zijn voor bejaarden. Ook andere stressituaties zoals een ongeval kunnen volgens de onderzoekers het immuniteitssysteem verstoren. Dat kan een verklaring bieden waarom een vierde van de hoogbejaarde slachtoffers - ouder dan 80 jaar - na een heupfractuur binnen het jaar overlijdt. Volgens geriater Lucien De Cock klopt hun theorie, maar het immuunsysteem is slechts een van de factoren die daarin meespelen. 'Ons immuunsysteem vermindert sowieso met ouder worden', zegt hij. 'Maar er zijn ook rouwende bejaarden die een natuurlijke dood sterven, zonder dat daar een infectie aan te

34

pas komt.'

'Dan gaat het vooral om psychologische en sociale factoren: depressies, levensmoeheid, plotse hulpbehoevendheid, erfeniskwesties, de verhuis naar een instelling, ... Zulke mensen zijn vaak elkaars belangrijkste steun. En als die wegvalt, verliezen ze hun zelfredzaamheid en hun zin in het leven. Ze eten ook minder. Waarom zou ik voor mij alleen nog koken, vragen ze zich af. Waardoor ze steeds verder verzwakken en uiteindelijk overlijden. Inderdaad, van

liefdesverdriet.' 3

VERWERKINGSOPDRACHTEN ACTUALITEITSOPDRACHT

1. Hoe verklaart dit artikel dat jongere mensen beter kunnen omgaan met liefdesverdriet dan ouderen?

________________________________________________________________

________________________________________________________________

_________________________________________________

2. Welke verklaring geeft Lucien De Cock aan het overlijden van bejaarden na verlies van hun partner?

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

__________________________________

3 http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=G1A3NUGSD

35

Uit een interview met een priester

1. Wat is/zijn de reden(en) waarom de Kerk gescheiden mensen niet laat hertrouwen? Begrijp je het kerkelijk standpunt? Motiveer je antwoord.

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

36

2. Hoe staat priester Frans Verhaeghen tegenover het standpunt van de Kerk inzake echtscheiding? Hoe kun je dit uit de tekst afleiden?

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

De Groei naar een duurzame liefde

Jongeren en seksuele relaties

Jongeren vandaag de dag hebben een veel sterker seksueel beeld dan vroeger. Dit komt onder meer door de toename van aandacht voor seksualiteit in de media. Waar vroeger alles angstvallig werd verborgen voor de jeugd, in de hoop hen te behoeden voor zogenaamd vroegtijdig seksueel contact en de gevolgen daarvan, worden ze nu dagdagelijks geconfronteerd met het onderwerp, op verschillende manieren. Onder meer via het internet is nu veel meer ‘informatie’ terug te vinden dan vroeger, maar ook de reclame en de pop-wereld spelen een niet te onderschatten rol bij de ontwikkeling van seksualiteit van jongeren. Denk maar aan de komst van de tieneridolen die menig hart sneller doen slaan maar die ook de omgang met seksualiteit danig doen veranderen. Ook liedjesteksten en films spelen een rol bij de ontwikkeling van de seksualiteit, daarvan zijn

genoeg dagdagelijkse voorbeelden te vinden.

Subjectieve motivaties en weerstanden

Welke beweegredenen hebben jongeren om seksuele relaties aan te gaan? Het is niet eenvoudig om te achterhalen maar wel belangrijk om te herkennen, omdat het jongeren veel meer bezighoudt dan dat we soms zelf denken. Niet alle subjectieve motivaties zijn voor iedereen gelijk, voor de ene kan het veel belangrijker zijn dan voor de andere. Er zijn een aantal motivaties en weerstanden die van tel zijn voor jongeren, die gaan we hier trachten op te

lijsten.

Motivaties

37

1. Jongeren zoeken intimiteit met hun partner omwille van het feit dat ze verliefd zijn. Ze willen deze liefde uitdrukken op een lichamelijke manier en menen, al dan niet oprecht, dat ze van elkaar houden om op die manier seksueel met elkaar in contact te komen.

2. Jongeren zijn van nature zeer nieuwsgierig en willen graag ontdekken. Hierbij kunnen we seksualiteit zien als een opdringerige behoefte die moet vervuld worden. experimenteren komt dan ook frequent en in alle soorten vormen voor.

3. Peer pressure of zogenaamde groepsdruk is een andere belangrijke motivatie voor jongeren om seksueel actief te worden. Ze veronderstellen vaak (onterecht) dat de ander seksueel veel meer ervaren is dan zijzelf. Vandaar dat ze omwille van die groepsdruk sneller geneigd zullen zijn in te stemmen met seksueel contact. Ze willen zich als het ware bewijzen voor de ander

4. Seksualiteit is een heel belangrijke stap richting autonomie of onafhankelijkheid. Jongeren zoeken naar hun eigen identiteit en zetten zich (soms) af tegen gevestigde normen en waarden, tegen hun ouders, of tegen religieuze of culturele normen. Om dit te kunnen doen zoeken ze ook seksuele ontwikkeling.

5. Tederheid en trouw van een vaste partner is voor jongeren ook zeer belangrijk; ze willen geborgenheid en lichamelijke aandacht. Die ze vaak gaan zoeken in een partner waarmee ze dan diverse stappen ondernemen in de seksualiteit.

Weerstanden

Sommige factoren remmen jongeren juist af om seksueel gedrag te stellen. Heel belangrijk daarbij is de zoektocht naar een vrije keuze, jongeren kunnen wel behaalde handelingen stellen maar de vraag is maar of deze het gevolg zijn van

een eigen keuze.

1. Sommige jongeren zijn nog niet rijp genoeg om seksuele intimiteit aan te gaan. Ze moeten deze rijpheid niet forceren maar ze moeten deze unieke ervaring delen met iemand die ze als de ‘juiste’ beschouwen.

2. godsdienstige of levensbeschouwelijke overtuiging speelt ook een grote rol. Denk maar aan bepaalde geloofsovertuigingen waarbij de vrouw haar maagdelijkheid haar enige kans is op een volwaardig huwelijk zonder uitgesloten te worden uit de maatschappij.

3. jongeren weten soms veel minder hoe het allemaal werkt dan dat ze zelf denken. Ze veronderstellen een soort van zelfsprekendheid die ervoor kan zorgen dat jongeren angst krijgen voor het seksuele. Ze kunnen ook angst krijgen over hun eigen identiteit, ze kunnen de persoonlijkheid die ze zichzelf voorhouden soms niet in een seksuele context plaatsen, waardoor er onzekerheid bestaat.

38

4. Onze samenleving staat vaak heel negatief tegenover het onderwerp, men wil het allemaal geheim houden en er openbaar over spreken is gevaarlijk. Het wordt afgedaan als vies en zondig.

5. Jongeren hebben ook een reputatie hoog te houden, deze reputatie kan bij een slecht seksueel contact, weigering van een seksueel contact of het (zogezegd) overmatig seksueel contact danig geschonden worden en kan hen in een negatief daglicht stellen. Ook hier speelt de groepsdruk een grote rol.

6. Homoseksualiteit en heteroseksualiteit liggen nog altijd ver uit elkaar in de zin dat het tweede nog altijd veel beter aanvaardt wordt dan het eerste. Jongeren die twijfelen aan hun eigen geaardheid zullen dan ook minder snel seksueel contact opzoeken om bevestiging te krijgen.

Is de seksualiteit zinvol?

Er zijn 3 zeer belangrijke elementen die nagaan of een relatie al dan niet

gefundeerd is op waarachtigheid en tederheid.

Ten eerste is er respect en gelijkwaardigheid. Worden jongeren in hun eigenheid gerespecteerd of niet? Het is een belangrijke vraag om na te gaan of jongeren wel zinvol met elkaar omgaan. Het is belangrijk om elkaar geen schade te berokkenen (respect) en ook om geen dwong of discriminatie te hanteren

(gelijkwaardigheid.)

Ten tweede is er de waarachtigheid en tedere trouw. De waarachtigheid is elkaar als volwaardige partners te beschouwen en niet als (lust)object. Ook is het belangrijk om de vruchtbaarheidsdimensie voldoende te gaan benadrukken (mensen hebben seks om kinderen te krijgen), maar ook niet te gaan overdrijven om zo te trachten het tot een minimum te beperken (afkeuren van anticonceptie om zo het seksuele contact tot een minimum te beperken). Er is ook nood aan tederheid en trouw om de seksuele relatie te ondersteunen. Het al dan niet delen van een toekomst door jongeren in een relatie blijft een grote vraag, die echter geen weerstand biedt op de seksuele activiteit. Dit mag uiteraard ook geen absolute beperking zijn, maar dient toch in het achterhoofd te

worden gehouden voor men actief wordt.

Ten derde en tot slot is er ook nood aan zinvolheid. Jongeren krijgen een maximum aan vrijheid in hun seksuele beleving, net omdat het een zeer moeilijk onderwerp is om bespreekbaar te maken. Maar toch zijn er bepaalde minimumnormen die dienen gerespecteerd te worden om de seksualiteit zinvol te maken. Daarom dienen zowel ouders als opvoeders, als ook de jongeren zelf, zeker een soort van houvast te bieden of te krijgen om zich aan te kunnen

39

vasthouden tijdens hun ontwikkeling. Jongeren zijn tijdens hun puberteit vooral bezig met hun uiterlijk en met hun sociaal leven, maar dienen ook een ethisch besef in het achterhoofd te houden. Dit wil zeggen dat ze dienen na te denken over de gevolgen van hun daden en over de gevolgen van de keuzes die ze maken. Denk maar aan een meisje dat er voor kiest om een losbandig seksueel leven te leiden, met diverse partners op een korte periode. Zij zal zich dan misschien in haar sekualiteit en uiterlijk ten volle geapprecieerd voelen, maar ze zal zich ook geconfronteerd voelen met een bepaalde vorm van schaamte of schuld, net omdat ze de gevolgen van haar daden niet in het achterhoofd houdt.

Hier komen we in het volgende punt ook op terug.

Wat zijn de gevolgen voor jongeren?

Jongeren worden geconfronteerd met de gevolgen van hun acties. Dat geldt voor bijna alles zo en in seksualiteit is dat niet anders. Jongeren dienen, zeker wanneer ze de leeftijd van 18 jaar bereikt hebben, verantwoording af te leggen

voor hun daden.

Lichamelijke risico’s

Jongeren kunnen geconfronteerd worden met bepaalde risico’s bij seksuele

contacten, deze kunnen zowel lichamelijk als psychisch van aard zijn.

Jongeren worden geconfronteerd met SOA’s (seksueel overdraagbare aandoeningen). Deze aandoeningen kunnen verschillen van licht tot dodelijk. Er zijn aandoeningen die verdwijnen en aandoeningen die de gezondheid sterk aantasten. Bijvoorbeeld herpes is een aandoening die ongevaarlijk en vaak ook pijnloos is, tegen AIDS daarentegen bestaat geen geneesmiddel en zorgt de

ziekte voor een langzame en pijnlijke dood.

Meisjes kunnen ook ongewenst zwanger worden. Er is nog altijd een stijging van het aantal tienerzwangerschappen in Vlaanderen. Van deze meisjes kiest 40% voor een abortus. 19.578 abortussen werden er in 2012 uitgevoerd in België, en

de cijfers blijven elk jaar stijgen!

Waarom komt het nu dat meer en meer jongeren worden geconfronteerd met een SOA en/of met een ongewenste zwangerschap? De redenen zijn

40

uiteenlopend. Jongeren vinden seksueel contact vanzelfsprekend en hebben hierdoor ook minder weerstand tegen seksueel gedrag. Niet dat deze weerstand zo hoog dient te zijn maar het is wel een manier om de zogenaamde one night

stands te beperken die een oorzaak kunnen zijn van SOA’s.

Er is bij jongeren nog altijd te weinig kennis aanwezig over anticonceptie. Jongeren denken vaak dat ze alles weten maar dit is zo niet. Ze hebben het ook vaak lastig om met hun gevoelens om te gaan. Het is bovendien een moeilijke stap om naar hulpverlening te gaan of om informatie te vragen . Het onderwerp

is daartoe alles behalve uitnodigend.

Jongeren hebben ook vaak tegenstrijdige gevoelens rond seksualiteit. Het eerste seksuele contact is vaak niet gepland of bewust en er kan achteraf spijt over zijn. Dit zorgt er voor dat jongeren vaak al seksueel actief zijn voordat ze eigenlijk echt informatie gaan opvragen of opzoeken. Hierdoor kunnen ze al aan gevaren worden blootgesteld nog voor ze weten waarmee ze geconfronteerd

kunnen worden.

Psychische en relationele problemen

Jongeren kunnen ook geconfronteerd worden met andere problemen die voortkomen uit hun seksuele contacten. Deze problemen zitten onderhuids (je kan ze niet zien en niet terugvinden) maar ze zijn wel aanwezig. Het is niet eenvoudig om ze op te sporen en het is zeker niet eenvoudig om ze te verhelpen. Zeker ook omdat jongeren in een ontwikkelingsfase zitten waarbij bepaalde gebeurtenissen een nog grotere invloed kunnen hebben op hun psyche

en persoonlijkheid.

Een eerste vorm van psychisch probleem is de kans op faalangst bij seksueel contact. Zowel jongens als meisjes kunnen door de sociale druk (groepsdruk) en door de verwachtingen van de partner (en ook de anderen) vaker geconfronteerd worden met angst dan gedacht. Vroegtijdig klaarkomen en erectieverlies bij jongens wordt dan ook vaak veroorzaakt door een gevoel van druk dat hen doet twijfelen aan zichzelf. Ook bij meisjes kan een angst voor pijn of een negatieve ervaring hen vaak doen blokkeren of weigeren. Meisjes zijn ook in onze maatschappij ook onderhevig aan een constante druk die hen wil wijzen op hun belang en op de rol die ze spelen in de maatschappij. Meisjes die frequent van partner wisselen worden niet voor niks omschreven als ‘sletten’ terwijl jongens

die dat doen veel positiever bekeken worden.

41

Ten tweede krijgen jongeren ook te maken met trauma’s die ze moeten verwerken. Hierbij spelen taboe, vrees, angst en schuld een rol. Ze zien seks als een taboe en durven er niet over te spreken, ze hebben angst voor hun ouders en hebben schrik om zwanger te worden of te zijn. dit alles samen kan tot een trauma leiden. Ook groepsdruk kan hierbij een belangrijke rol spelen. Denk maar aan de meisjes die door een groep jongens worden verkracht omdat ze zelf

weigeren van mee te gaan in de eisen van de jongens.

Ten derde bestaat er ook de kans dat seks onbeduidend wordt voor jongeren. Dit in die zin dat jongeren zo vaak geconfronteerd worden met seksualiteit, in de media, op het internet,… dat ze de meerwaarde ervan stilaan niet meer inzien en dat ze meegaan in de commercialisering ervan. Jongeren laten dan de liefde vaker achterwege om hun seksualiteit te ontdekken, waarbij de tederheid en ondersteuning dan ook geen rol van betekenis meer speelt en waardoor jongeren vaker met trauma’s en angst te maken krijgen, net omdat ze vaker eenzaam in een confrontatie staan en hun vragen en gevoelens niet meer kunnen delen met anderen, net omdat het niet meer als zo belangrijk maar als alledaags wordt

beschouwd.

Tot slot een bemerking

In dit deeltje werd seksualiteit op een andere manier bekeken. De bedoeling hiervan is zeker niet om jullie te verwijten, jullie te bemoederen of jullie met een moraliserend vingertje de les te spellen. De bedoeling is wel dat jullie nadenken over het onderwerp en proberen van er ook op die manier mee om te gaan. Jullie zijn of worden binnenkort volwassen en mogen zelfstandig beslissen. Dit wil echter niet zeggen dat jullie alles weten en over alles zomaar een beslissing kunnen nemen. Mede daarvoor werd dit stukje geschreven, om jullie te laten nadenken over wie jullie zijn en waar jullie mee geconfronteerd worden. Hou dit

misschien in het achterhoofd, het is maar een tip!

42

C. VAN VERLIEFDHEID NAAR LIEFDE.

Op een bepaald moment worden we door tal van redenen verliefd. Plots wordt

het leven eenvoudig en mooi. Eén ding wordt duidelijk: je wil de andere nooit

meer kwijt, want je vond iemand die al je dromen kan waarmaken.

Verliefdheid is mooi, maar kan niet blijven duren. verliefdheid is een fase van

idealiseren: je ziet enkel het goede in de ander.

Na enige tijd komt de relatie in een CRISIS. Men ontdekt dat de ander helemaal

niet zo perfect is als oorspronkelijk gedacht. Je gaat verschillen ontdekken

tussen elkaar en je gaat er rekening mee moeten houden. Als je ze gaat

camoufleren kan het niet anders dan dat de relatie op lange termijn zal

verwateren.

Zijn de verschillen te groot, dan zal je onvermijdelijk uit elkaar groeien. Zijn de

verschillen een interessante aanvulling op je eigen persoon, dan zal de relatie

verstevigen.

Om tot een volwaardige relatie uit te groeien, moet het koppel een rouwproces

doormaken. Dit houdt in dat ik de ander zie zoals hij/zij werkelijk is. Ik

43

respecteer de verscheidenheid . Liefde is een bewuste keuze omdat ik kies voor

de ander, zowel met zijn goede als slechte eigenschappen.

Probeer nu de bovenstaande theorie in het schema aan te vullen…

44

HOOFDSTUK 3 LUISTEREN ALS COMMUNICATIEVAARDIGHEID

INLEIDING

Als iemand naar je luistert, echt naar je luistert, dan voel je je begrepen. Je hebt contact en je weet dat je op dezelfde golflengte zit. Als er niet geluisterd wordt dan is een gesprek niet veel meer dan ‘egopraat’. Echt luisteren is hoe dan ook niet eenvoudig en vraagt: • een speciale aandacht • de juiste ingesteldheid • enkele vaardigheden

1. EEN ALGEMENE BENADERING

1. WAAROM LUISTEREN WIJ SOMS ZO SLECHT NAAR ELKAAR?

De reden waarom wij soms zo slecht luisteren is zeer eenvoudig: we zijn te veel met onszelf bezig. We zijn te veel bekommerd om wat we zelf gaan zeggen. Je zou kunnen stellen dat wij in plaats van te luisteren naar wat iemand ons zegt, wij al luisteren naar hetgeen we zelf gaan zeggen. Zo beheersen wij dikwijls de subtiele kunst om: • het gesprek te voeren in die richting die ons interesseert • al wat gezegd wordt in verband te brengen met eigen ervaringen, met

eigen stokpaardjes en met ons eigen referentiekader (dit is de algemene samenhang van factoren die voor ons de psychische werkelijkheid op een zeker ogenblik vormen)

Om dit na te gaan zou je het volgende kunnen uitproberen:

Begin in een kleine groep eens over een ziekte die je gehad hebt. Observeer dan hoelang de anderen echt luisteren of hoe snel ze over hun eigen ziektes beginnen of over een straf verhaal dat ze hoorden of…?

Om er wat dieper op in te gaan zouden we kunnen stellen dat er drie redenen zijn waardoor we niet luisteren: 1. Bescherming van ons zelfconcept 2. We voelen ons hyperverantwoordelijk 3. We zijn narcistisch van aard

45

1.1. WE BESCHERMEN ONS ZELFCONCEPT

We willen allen iets betekenen, iemand zijn, meetellen, au sérieux genomen worden. We wensen indruk te maken en tonen ons niet graag zwak, onzeker of onwetend. Een elegante manier om delicate onderwerpen te vermijden is er niet op ingaan en snel over iets anders spreken. Bijvoorbeeld : Een goede vriend vraagt Rik hoe het is met zijn nieuwe vriendin. Maar Rik en zijn nieuwe vriendin hebben ruzie, wil het daar zeker niet over hebben en antwoordt daarom vlug: ‘goed; zeg, heb je al de laatste film met Robert De Niro gezien’ Wat bij Rik overduidelijk is, herhaalt zich in wel eens in onze dagelijkse gesprekken. We duwen de vraag ‘hoe is het met jou?’ zo ver mogelijk van ons af met allerlei bespiegelingen over al het werk dat we hebben en hoe belangrijk dat wel is of over de vakantie die we gepland hebben. Wij hebben allemaal een visie op onszelf: we bekijken onszelf door een gekleurde bril, net zoals we onze familie, onze vrienden en iedereen die we kennen door een gekleurde bril bekijken.

Ons zelfconcept is: • de opvatting die we hebben over onszelf • hoe we denken wie we zijn • hoe we denken dat de anderen ons zien

Ons zelfconcept komt tot uiting in onze kledij, de woning die we hebben, de krant die we lezen, de vrienden die we bezoeken, de collega’s die we kiezen om mee te gaan eten, enz. … Ook de uitspraken die we doen, zeggen iets over ons zelfconcept. Bijvoorbeeld : • ‘ik tel hier blijkbaar niet mee’ • ‘ik heb toch nogal wat meer orde dan hij’ • ‘ik geloof niet meer in sprookjes’ Een van de meest voorkomende oorzaken van slecht luisteren, heeft te maken met ons zelfconcept. Als we ons door een boodschap bedreigd voelen, bieden we weerstand. Dit uit zich door een sterke defensieve

46

reactie, door het verwrongen of helemaal niet doorsturen van de boodschap, door het aanvallen van de zender, enz. …

Een voorbeeld: Je zit in de leerlingenraad en doet een voorstel om de leerlingenraad te herorganiseren: minder vergaderen en meer doen. Je ziet jezelf namelijk meer als een doener dan als een prater, en vindt dus dat er meer tot actie moet worden overgegaan. Je realiseert je echter niet dat jouw voorstel door de andere leerlingen zeer verschillend kan worden opgevat: De voorzitter van de leerlingenraad denkt: ‘Wat, heeft die commentaar op mijn vergaderingen, misschien? Terwijl ik altijd zo goed mijn vergaderingen voorbereid!’ De begeleidende leerkracht denkt: ‘Blijkbaar wordt er niet genoeg gerealiseerd, terwijl ik net altijd erop sta om mijn leerlingen zoveel mogelijk activiteiten te bieden…’ Een andere leerling denkt: ‘Ik kon hier net zo goed mijn mening kwijt op die vergaderingen, die grote mond had te weinig te zeggen zeker?’

1.2. WE VOELEN ONS HYPERVERANTWOORDELIJK

Het valt op dat veel mensen slechter kunnen luisteren wanneer zij een verantwoordelijke (bijv.: leerkracht, leider in een jeugdbeweging, trainer van een voetbalploeg) of een hooggeplaatste positie (bijv.: kaderlid, directie, voorzitter) bekleden. De hoofdreden hiervoor is dat zij zich zo verantwoordelijk voelen voor het gesprek, dat ze niet kunnen wachten tot de andere is uitgepraat. Wat gezegd wordt, laten ze niet tot zich doordringen. Ze denken dat ze niet aan hun plicht hebben voldaan als ze niet hebben gesproken, overtuigd of oplossingen gesuggereerd. Ze denken dat er van hen verwacht wordt dat ze op elk ogenblik het gesprek domineren en dat luisteren of aandacht schenken een teken van zwakte is. Je merkt op dat ook dit nauw samenhangt met ons zelfconcept waar we het zopas over gehad hebben.

47

Dit hyperverantwoordelijkheidsgevoel gaat dikwijls gepaard met ‘schoolmeesterachtig’ preken en met overdreven moraliseren.

1.3. WE ZIJN NARCISTISCH VAN AARD

Sommige mensen zijn zelfs verliefd op zichzelf. Ze denken dat ze alles beter weten, dat ze de knapste zijn, dat ze niets van de anderen kunnen leren,… Narcisme vind je vaak terug bij professoren, hogere ambtenaren en hogere kaderleden. Uit de aard van hun beroep weten zij vaak ook wel wat het beste is, maar hun narcisme strekt zich toch zo gemakkelijk uit tot gebieden waar ze het niet beter kunnen weten (bijv. : het bouwen van een eigen huis, de inflatie) Ofwel weten ze het beter, ofwel is het geen interessant onderwerp. Mensen die echt overdreven narcistisch ingesteld zijn denken van zichzelf dat ze bijzonder goede verkopers, lesgevers of bazen zouden zijn. Zolang ze erover kunnen praten, valt alles eigenlijk nog best mee: ze weten te boeien en ze hebben sappige anekdotes maar … ze kunnen niet stoppen en nog minder kunnen ze luisteren. Als verkoper vangen ze geen koopsignalen op, als lesgever houden ze zich nooit aan de afgesproken tijd en als baas werken ze mateloos op de zenuwen van de personeelsleden.

De vraag die jullie je ondertussen al zullen gesteld hebben is hoogstwaarschijnlijk: ‘hoe kun je nu vaardiger worden in het luisteren?’ Vóór we dit behandelen, staan we eerst even stil bij de functies en de niveaus van luisteren, alsook bij luisteren volgens de theorie van von Thun.

2. DE FUNCTIES VAN LUISTEREN

Het is eigenlijk vreemd dat er in trainingen voor communicatieve vaardigheden vooral aandacht besteed wordt aan uitdrukkingsvaardigheid en zo weinig aan luisteren. Luisteren heeft verschillende belangrijke functies: • Met luisteren geef je de zender aandacht. En aandacht is een belangrijk

beloningsmiddel • Met luisteren stimuleer je de zender om door te praten.

48

• Luisteren biedt de mogelijkheid om hoofd en bijzaken te onderscheiden.

• Luisteren biedt de mogelijkheid om de juiste vragen te stellen. • Luisteren is het begin van begrijpen van de bedoeling van de zender. Luisteren is iets anders dan horen. In de volgende paragraaf zullen we zien dat er vier niveaus van luisteren zijn.

3. DE NIVEAUS VAN LUISTEREN

Echt luisteren is iets anders dan horen. Als je wél hoort wat iemand zegt, maar niet de moeite doet om aandachtig te blijven, laat staan zijn of haar bedoelingen te achterhalen, noemen we dat ‘oppervlakkig luisteren’. De effectiviteit van communicatie neemt toe naarmate het luisterniveau stijgt. Je ziet dat in het volgende schema:

Niveau 1: niet luisteren. De ontvanger is weliswaar aanwezig, maar neemt niet op wat de zender vertelt. Op dit niveau is ook voor de zender duidelijk dat de ontvanger niet luistert. Het is daardoor gemakkelijker te herstellen dan het volgende niveau. Je vangt misschien flarden op, maar daar blijft het bij. Niveau 2: oppervlakkig luisteren. De ontvanger neemt zeer oppervlakkig op wat de zender vertelt. De ontvanger reageert verbaal en non-verbaal door bijvoorbeeld af en toe oogcontact te maken, ‘ja-ja’ te zeggen en met zijn hoofd te knikken. De ontvanger is echter vooral met zichzelf bezig en nauwelijks met de boodschap van de zender. Het lastige is dat - in tegenstelling tot niveau 1 - de zender nauwelijks in de gaten heeft dat de ontvanger niet luistert.

49

Niveau 3: inhoudelijk luisteren. De ontvanger luistert goed naar de zakelijke aspecten uit de boodschappen van de zender. De achterliggende bedoelingen of beweegredenen worden echter niet begrepen. (wat iets anders is dan wél begrijpen, maar er niets mee doen!) De ontvanger luistert dus naar de zakelijke aspecten en niet of nauwelijks naar de expressieve, relationele en appellerende aspecten. Niveau 4: actief luisteren. De ontvanger is er op uit om de zender volledig te begrijpen. Dat wil zeggen dat hij er alles aan doet om de belevingswereld en de bedoelingen achter de boodschappen van de zender te begrijpen. De ontvanger luistert actief door energie in het luisteren te stoppen. Je snapt dat niveau 4 het beste is, maar niet in alle situaties haalbaar is. Bijvoorbeeld: Stel je maar eens voor dat je geen tijd hebt en je van een collega snel moet weten of er iemand gebeld heeft. Jouw collega houdt een uitgebreid verhaal en jij zegt: ‘Sorry, maar ik heb nu geen tijd, maar kun je me even vertellen of zij gebeld heeft?’ Je neemt dan genoegen met niveau 3 én je vertelt erbij dat je niet kunt luisteren omdat je geen tijd hebt. Dat laatste noemen we ‘metacommunicatie’ (zie deel I, Hoofdstuk 7). Je snapt ook dat je vooral niveau 2 moet voorkomen. Beter duidelijk maken dat je niet luistert (niveau 1), dan net doen alsof, want dat misleidt de zender, en dat kan de bedoeling van effectieve communicatie toch niet zijn.

4. LUISTEREN VOLGENS DE THEORIE VAN SCHULTZ VON THUN

4.1. ZIJN THEORIE

Von Thun stelt dat de wijze waarop mensen communiceren, de aard en de kwaliteit van hun relaties bepaalt. Bovendien bepaalt ook de aard van de relatie, de wijze waarop mensen communiceren. Zo is er veel kans op een goede relatie wanneer de communicatie goed verloopt en is er veel kans op een goede communicatie als er een goede relatie is. Verder stelt hij dat er pas sprake is van ‘geslaagde’, ‘effectieve’ communicatie wanneer de ene persoon de boodschap begrijpt zoals de andere persoon hem bedoelde. Spijtig genoeg is er vaak een verschil tussen wat iemand denkt wat hij zegt en wat hij werkelijk zegt, maar ook tussen wat iemand denkt te horen en wat hij werkelijk hoort.

50

Communicatie is dan ook meer dan een uitwisseling van louter zakelijke informatie: we kiezen niet alleen woorden als we iets zeggen (wat) maar we kiezen ook een manier van inkleden (hoe). Een voorbeeld: Een vrouw zegt ‘s morgens tegen haar werkloze man: ‘Schat, als je even tijd hebt vandaag... ik zou het leuk vinden als de afwas gedaan is, wanneer ik vanavond thuis kom’ (er is een grote afwas blijven staan van de vorige avond). Stel nu even dat de vrouw het als volgt formuleert: ‘Zeg, je kunt zien dat die afwas gedaan is tegen vanavond. Als je een hele dag thuis bent, mag je wel iets doen’. In het bovenstaand voorbeeld hoor en voel je duidelijk het verschil. De eerste boodschap is uitnodigend, de tweede bevelend en beschuldigend. De bedoeling is nochtans telkens gelijkaardig (‘ik wil dat je de afwas doet’). Hier blijkt overduidelijk dat de manier waarop iets gezegd wordt, ons iets vertelt over de relatie tussen twee mensen. Von Thun onderscheidt in elke boodschap een viertal communicatieve aspecten: het zakelijke aspect, het expressief aspect, het relationeel aspect en het appellerend aspect

• Met het zakelijke aspect bedoelen we de feitelijke inhoud van de communicatie.

• Een boodschap bevat niet alleen informatie over de zaak die aan de orde is, maar ook informatie over de persoonlijkheid van de zender. Dit is het expressief aspect van de communicatie. De zender laat iets van zichzelf zien.

• Het relationeel aspect van de communicatie toont aan hoe de zender tegenover de ontvanger staat, wat hij of zij van hem of haar denkt.. Vaak blijkt dit uit de gekozen formulering, uit de intonatie en uit andere non-verbale signalen. Voor dit aspect van de boodschap is de ontvanger heel gevoelig.

• Het appellerende aspect. Elke boodschap heeft een bepaald doel en wil een bepaald effect verkrijgen. Hij of zij wil invloed uitoefenen op zijn of haar denken, voelen en handelen. Het probleem hierbij is dat de bedoeling van de zender sterk uiteen kan lopen met het effect dat de boodschap heeft bij de ontvanger. Zo zou het kunnen dat een leerkracht een leerling van het basisonderwijs zijn opstel laat voorlezen met de bedoeling een goed voorbeeld te stellen voor de andere leerlingen. Het onbedoeld effect is echter dat de leerling in kwestie hierna minder goede opstellen schrijft, omdat hij in de speeltijd gepest wordt omwille van zijn zeer goede resultaten.

51

Een eenvoudig voorbeeld maakt dit duidelijk: Jouw vriend zegt je: ‘Er zit een vlekje op je hemd’. Een mogelijke ontleding van deze boodschap is de volgende: • Zakelijk: Jouw vriend deelt mee dat er een vlekje zit op je hemd • Expressief: Jouw vriend is iemand die interesse heeft voor

kleding/netheid • Relationeel: Jouw vriend draagt zorg voor je, je betekent iets voor

hem • Appellerend: Jouw vriend wil dat je die vlek weghaalt Liefde is communiceren.

Joke stuurt haar vriend David een SMS waarin ze zegt dat ze teleurgesteld is in zijn gedrag op een fuif. David stond toen te flirten met een ander meisje en had weinig aandacht voor Joke. Hoe zou David hiermee kunnen omgaan? Omschrijf concreet ‘aanpassen, vermijden, onderhandelen en vechten’ als benaderingen van dit (mogelijk) conflict. Aanpassen:

___________________________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

Vermijden:

___________________________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

Onderhandelen:

___________________________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

Vechten:

___________________________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

52

5. VRAGEN, OPDRACHTEN EN OEFENINGEN

1. Leg de volgende begrippen in eigen woorden uit en illustreer ze met een voorbeeld. zelfconcept: Eigen woorden: ______________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

Voorbeeld: __________________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

Narcisme: Eigen woorden: ______________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

Voorbeeld: __________________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

oppervlakkig luisteren: Eigen woorden: ______________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

Voorbeeld: __________________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

inhoudelijk luisteren:

Eigen woorden: ______________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

53

Voorbeeld: __________________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

actief luisteren: Eigen woorden: ______________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

Voorbeeld: __________________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

het expressief aspect: Eigen woorden: ______________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

Voorbeeld: __________________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

het relationeel aspect : Eigen woorden: ______________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

Voorbeeld: __________________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

het appellerend aspect:

54

Eigen woorden: ______________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

Voorbeeld: __________________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

2. Iemand zegt je: ‘Bel me gerust op als je me nodig hebt!’. a. Wat kan deze persoon jou zakelijk, expressief, relationeel en appellerend meedelen? Geef telkens één mogelijkheid. b. Toon aan dat jij zowel op het zakelijke, het expressieve, het relationele als het appellerende aspect van deze boodschap kan reageren. Geef telkens één mogelijke reactie. Mogelijke mededeling: • Zakelijk: • Expressief: • Relationeel: • Appellerend: Jouw mogelijke reactie: • Op het zakelijke: • Op het expressieve: • Op het relationele: • Op het appellerende:

1. Kor, 134

4 http://www.willibrordbijbel.nl/?j=1%20kor%2013, geraadpleegd op 30 december 2012

55

[1] Al spreek ik de taal van mensen en engelen – als ik de liefde niet heb, ben ik een galmend bekken of een schelle cimbaal. [2] Al heb ik de gave van de profetie, al ken ik alle geheimen en alle wetenschap, al heb ik het volmaakte geloof dat bergen zou kunnen verzetten – als ik de liefde niet heb, ben ik niets [3] Al deel ik al mijn bezit uit, al geef ik mijzelf prijs om mij daarop te kunnen

beroemen – als ik de liefde niet heb, helpt het mij niets.

[4] De liefde is geduldig en vriendelijk; de liefde is niet afgunstig, zij praalt niet, zij verbeeldt zich niets. [5] Zij gedraagt zich niet onfatsoenlijk, zij zoekt zichzelf niet, zij laat zich niet kwaad maken en rekent het kwade niet aan. [6] Zij verheugt zich niet over onrecht, maar vindt vreugde in de waarheid. [7] Alles

verdraagt zij, alles gelooft zij, alles hoopt zij, alles verduurt zij.

[8] De liefde vergaat nooit. De gave van de profetie, ze zal verdwijnen; het spreken in talen, het zal verstommen; de kennis, ze zal ooit hebben afgedaan. [9] Want ons kennen is stukwerk, en stukwerk ons profeteren. [10] Maar wanneer het volmaakte komt, heeft het stukwerk afgedaan. [11] Toen ik een kind was, sprak ik als een kind, voelde ik als een kind, dacht ik als een kind; nu ik volwassen ben, heb ik het kinderlijke achter mij gelaten. [12] Nu kijken wij nog in een spiegel, we zien raadselachtige dingen, maar straks zien we van aangezicht tot aangezicht. Nu ken ik nog slechts ten dele, maar dan zal ik ten volle kennen zoals ik zelf gekend ben. [13] Deze drie dingen blijven altijd

bestaan: geloof, hoop en liefde; maar de liefde is het voornaamste.

1. Hoe omschrijft Paulus de liefde? Hoe zou je zelf liefde omschrijven?

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

2. Hoe omschrijft Paulus een leven zonder liefde?

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

3. Waarom gebruikt Paulus de evolutie van kind tot volwassene denk je?

________________________________________________________________

________________________________________________________________

DEEL 3 VRIENDSCHAP EN LIEFDE - godsdienst...

Documents

Transcript of DEEL 3 VRIENDSCHAP EN LIEFDE - godsdienst...