De Zoektocht: Werkschrift vwo havo vmbo t

16
De Zoektocht Lesmateriaal vwo, havo, vmbo-tl Inhoud Wat vind jij van De Zoektocht? Esthers verhaal Bobs gevecht Barends hulp Zij zagen het gebeuren Wie doet nou zoiets?

description

 

Transcript of De Zoektocht: Werkschrift vwo havo vmbo t

Page 1: De Zoektocht: Werkschrift vwo havo vmbo t

De Zoektocht

Lesmateriaal vwo, havo, vmbo-tl

Inhoud

Wat vind jij van De Zoektocht?

Esthers verhaal

Bobs gevecht

Barends hulp

Zij zagen het gebeuren

Wie doet nou zoiets?

Page 2: De Zoektocht: Werkschrift vwo havo vmbo t

Wat vind jij van De Zoektocht?

Niels (14 jaar): ‘Ik had geen speciaal gevoel na het lezen, want er is niemand van mijn familie omgekomen.’

l eens

l oneens

Vanisha (14 jaar): ‘Dat sommige mensen niks deden vind ik wel heel laf.’

l eens

l oneens

Martha (14 jaar): ‘Over Auschwitz denk ik: of je had helemaal geen emoties meer, of je werd gek van verdriet.’

l eens

l oneens

Ben jij het met hen eens?

Je hebt De Zoektocht uitgelezen.

Wat vind jij van de strip?

2

Wat vind jij? 1 2

Naam

Leeftijd

Na het lezen voelde ik me:

l boos

l verdrietig

l bang

l gewoon

l anders, namelijk

De spannendste gebeurtenis vond ik:

omdat

Mijn favoriete persoon is:

omdat

Ab

el H

erzb

erg

(189

3-19

89)

Vul in

Page 3: De Zoektocht: Werkschrift vwo havo vmbo t

3

De hoofdpersonen in de strip zijn verzonnen, maar veel in het verhaal is echt gebeurd. Voor sommige tekeningen heeft de tekenaar historische foto’s gebruikt. Hier zie je een voorbeeld.

A Beschrijf wat je op de foto ziet.

B Bestudeer nu de tekening.

Wat kom je extra over de foto te weten als je naar de tekening kijkt? Noem twee dingen:

1

2

C Wat werd er bedoeld met de zin op de zuil ‘ONZE LAATSTE HOOP: HITLER’?

Abel Herzberg overleefde het concentratiekamp Bergen-Belsen. Een bekende uitspraak van hem is de volgende: ‘Er zijn geen zes miljoen joden vermoord, er is één jood vermoord en dat is zes miljoen keer gebeurd.’

Schrijf op wat Abel Herzberg volgens jou met deze uitspraak bedoelde.

In heel Europa

Zoveel?

3A Noem drie landen die in de strip voorkomen en kleur ze in.

1

2

3

BBob is vanuit Amsterdam naar Westerbork en Auschwitz- Birkenau gedeporteerd.

Zet deze drie plaatsen op de kaart en trek een lijn tussen deze plaatsen (strip p .41).

Echt gebeurd5

Ab

el H

erzb

erg

(189

3-19

89)

4

Berlijn,1932

Page 4: De Zoektocht: Werkschrift vwo havo vmbo t

Esthers verhaal

Adinda (14 jaar): ‘Ik zou wel naar mijn ouders zijn gegaan omdat ik veel om ze geef.’

B Ben je het met Adinda eens? Leg je antwoord uit.

A Welke woorden komen in je op als je aan Esther denkt?

B Waarom denk je dat Esther zo lang niet over de oorlog heeft kunnen praten?

4

Esther Hecht Een moeilijke beslissing 2 1

Ik ga naar mijn ouders, omdat

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ik ga naar professor Bouwer, omdat

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

SlachtofferHelperToeschouwerDader

Als Esther uit school komt, vertelt de vader van Helena dat haar ouders zijn opgepakt. Hij vraagt wat ze wil. Dat was voor Esther een moeilijke beslissing.

A In de tekstballonnen lees je welke beslissingen Esther kon nemen. Maak haar gedachten af.

Mijn oma heeft veel meegemaakt in de oorlog. Ik was er wel van onder de indruk.

Page 5: De Zoektocht: Werkschrift vwo havo vmbo t

Anne Frank in december 1941 en het dagboek

dat zij voor haar dertiende

verjaardag kreeg.

Veel belangrijke gebeurtenissen in de oorlog hadden direct gevolgen voor Esther en haar familie. Welke oorzaak hoort bij welke tekening?

Oorzaak

1 De nazi’s namen anti-joodse maatregelen in heel Duitsland2 Nederland werd bevrijd in 19453 Tijdens de ‘Kristallnacht’ in Duitsland in 1938 werden onge-veer 100 joden vermoord4Overal in Nederland werden vanaf 1942 razzia’s gehouden

5

Otto Frank overleefde de oorlog, zijn vrouw en dochters niet. Vlak na de bevrijding schreef hij het volgende: ‘Ik heb niets kunnen redden, behalve mijn leven. Er is niets over van mijn gezin, geen foto, geen brief van mijn dochters, niets, niets.’

A Bij thuiskomst kreeg Otto het dagboek van zijn dochter Anne. Hoe denk je dat het dagboek van zijn dochter Otto Frank geholpen heeft bij het verwerken van zijn verdriet?

B Ook Esther vindt iets terug. Welke foto vindt Esther heel speciaal, denk jij? Omcirkel die foto.

Grote gevolgen

3Een herinnering… 4

Dhriesjem (14 jaar): ‘Het verhaal heeft een “happy end”, want Esther leerde veel over haar verleden en ze kreeg foto’s van haar ouders.’

C Ben je het met Dhriesjem eens? Leg je antwoord uit.

Page 6: De Zoektocht: Werkschrift vwo havo vmbo t

Bobs gevecht

Quincy (14 jaar): ‘Ik vond Bob de dapperste, omdat hij mensen hielp. Dat zou ik ook gedaan hebben’.

Ik vocht tegen de nazi’s, omdat

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6

Bob Canter In Auschwitz

Hier zie je tekeningen over het dagelijks leven in Auschwitz.

Welk woord past bij welke tekening? Zet de nummers bij de juiste tekening.

1 Ontmenselijking 2 Massamoord3 Geweld4 Uithongeren5 Slavenarbeid

1 2

SlachtofferHelperToeschouwerDader

Bob was de buurjongen van Esther. Hij woont nu in Israël. Ik kwam hem op het spoor via internet. Wat een mazzel was dat!

A Welke woorden komen in je op als je aan Bob denkt?

B Bob vocht tegen de nazi’s. Waarom deed hij dat? Stel je voor dat jij Bob bent. Maak zijn uitspraak af.

C Ben je het met Quincy eens? Leg je antwoord uit.

Page 7: De Zoektocht: Werkschrift vwo havo vmbo t

7

Catharina Blitz was één van de weinige overlevenden van Auschwitz. Over ontmenselij-king zegt zij het volgende:‘Mijn haar ging eraf, ik moest me uitkleden, gevangenis-kleren aantrekken. Er werd een nummer in mijn onderarm geta-toeëerd. Ik heette nu 63250. Mijn oude naam werd vergeten.’

A Leg uit wat deze maatregelen met ontmenselijking te maken hebben.

Maurits van Thijn in Auschwitz: ‘Door het raam hebben we elkaar gezien! Dat gaf zoveel steun en kracht. Ik wist nu dat zij in leven was. Als ik dat niet had geweten, had ik misschien ook gedacht: laat maar. Ik heb er genoeg tegen het elektrische draad zien oplopen. Maar ik heb hoop gehad: overleven we het samen?’

B Ook Maurits van Thijn, de man van Catharina Blitz, overleefde Auschwitz. Onderstreep drie woorden in het citaat die een positieve betekenis hebben.

C Kies één van de door jou onderstreepte woorden en leg uit waarom je dat woord gekozen hebt.

Ik heb onderstreept, omdat

Een keuze?Iemand hebben om voor te leven 4

Bob zat ruim een jaar gevangen in Auschwitz. Hij maakte daar veel mee.

Bekijk de drie tekeningen. Voor welke keuze staat Bob hier?

3

Catharina Blitz en Maurits van Thijn, vlak na de oorlog.

Auschwitz, 1944

Page 8: De Zoektocht: Werkschrift vwo havo vmbo t

Test je kennis

Deze begrippen komen allemaal voor in de strip.

Ken jij ze?

Wat is een ander woord voor jodenhaat?

¢ racisme

¢ anti-israëlisme

¢ antisemitisme

Wat is een nazi?

¢ Een aanhanger van het nationaal-socialisme

¢ Een soldaat in het Duitse leger

¢ Inwoner van Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog

Adolf Hitler en zijn partij richtten een speciale jeugdorganisatie op. Deze was bedoeld om de Duitse jeugd op te voeden tot sterke en gehoorzame Duitsers. Hoe heette die organisatie?

¢ UZ (Unsere Zukunft – Onze Toekomst) ¢ DJM (Die Jugend Marschiert – De Jeugd

Marcheert) ¢ HJ (Hitlerjugend – Hitlerjeugd)

In 1935 werden seksuele relaties tussen joden en niet-joden strafbaar gesteld. Er werden nog meer wetten aangenomen die bedoeld waren om de ‘raszuiverheid’ van het Duits volk te verbeteren. Hoe worden die wetten genoemd?

¢ Zuiveringswetten ¢ Anti-joodse wetten ¢ Rassenwetten

In de nacht van 9 op 10 november 1938 werd er overal in Duitsland geweld tegen joden georganiseerd. Winkels werden vernield, synagogen in brand gestoken, joden afgeranseld en vaak doodgeslagen. 30.000 joden werden gearresteerd en in kampen opgesloten.

Waarom wordt die nacht de ‘Kristall-nacht’ genoemd?

¢ Vanwege al het gebroken glas (vooral van etalageruiten)

¢ Vanwege de waardevolle spullen die de nazi’s die nacht buit maakten, waaronder veel kristal

¢ Vanwege de strenge vorst tijdens die nacht

8

1

2

3

4

5

Page 9: De Zoektocht: Werkschrift vwo havo vmbo t

In februari 1941 werden, als wraak op de dood van een Nederlandse nazi, 427 mannen van straat opgepakt en naar een concentratiekamp gebracht. Slechts één van hen overleefde het. Als protest tegen de jodenvervolging werd er overal in Amsterdam en omgeving gestaakt. Hoe noemen we die staking?

¢ Voorjaarsstaking

¢ Solidariteitsstaking

¢ Februaristaking

Nadat het Duitse leger Polen had bezet, werden de joden in dat land gedwongen om in afgesloten wijken te gaan wonen.

Hoe werden deze openbare gevange-nissen genoemd?

¢ Jodenwijken

¢ Getto’s

¢ JG (Jüdische Gebiete = joodse gebieden)

Na de Duitse bezetting van de Sovjet-Unie in 1941 werden er speciale leger-eenheden opgericht die in het bezette gebied zoveel mogelijk joden moesten doden. In ruim één jaar tijd werden ruim 1.5 miljoen mannen, vrouwen en kin-deren doodgeschoten. Wat is de naam van die speciale legereenheden?

¢ Einsatzgruppen

¢ Todesschwadrone (Doodseskaders)

¢ SS

Naast de joden zagen de nazi’s ook de zigeuners als een minderwaardig ‘ras’. Honderdduizenden zigeuners zijn door de nazi’s vermoord. De naam ‘zigeuner’ wordt vaak als discriminerend gezien. Bij voorkeur worden de namen van de twee grootste ‘zigeunervolken’ gebruikt. Wat zijn de namen van deze twee volken?

¢ Boma en Pinti

¢ Roma en Sinti

¢ Roema en Kriti

De geplande en systematische moord op 6 miljoen joden wordt meestal de Holocaust genoemd. Dit bete-kent letterlijk ‘offer’. Vooral in joodse kring gebruikt men liever een ander (Hebreeuws) begrip dat ‘vernietiging’ betekent. Welk begrip is dat?

¢ Genocide

¢ Sjoa

¢ Ramsj

9

6

7

8

9

10

Page 10: De Zoektocht: Werkschrift vwo havo vmbo t

Barends hulp

Yvette (13 jaar): ‘Ik vind het dom van Barend dat hij zijn leven op het spel zette voor onbekenden.’

Barend

1Voor en tegen

2A Vul in:

Als Esther op haar laatste onderduikadres terecht komt, hoort zij ’s avonds de boer en boerin praten. Ze overleggen of ze Esther zullen helpen.

Bedenk een reden om wel te helpen en een reden om niet te helpen en maak de tekst in de ballonnen af.

Ik vind dat we wel moeten helpen, omdat

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Naam: BarendGeboren: Aalten, 1921Werk:

…………………………………………Reden voor hulp aan anderen:

…………………………………………Mijn mening over Barend:

…………………………………………

SlachtofferHelperToeschouwerDader

B Ben je het met Yvette eens? Leg je antwoord uit.

Page 11: De Zoektocht: Werkschrift vwo havo vmbo t

Barend heeft Esther helpen onderduiken. Ze waren een beetje verliefd, geloof ik.

Echt geholpen En jij?

3 4

11

Ik vind dat we niet moeten helpen, omdat

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

De volgende uitspraken zijn van mensen die joodse onderduikers hebben geholpen. Lees de uitspraken en zet bij elke persoon in één woord welke reden hij of zij had om te helpen.

Johannes de Vries: ‘Als je de deur voor zo iemand gesloten hield en je zou later horen dat hij vermoord was, hoe zou jij je de rest van je leven voelen?’Reden:

Gitta Bauer: ‘Wat kon ik anders zeggen dan ‘ik neem haar in huis’? Dit was geen religieuze of morele beslissing. Zij was een vriendin en had hulp nodig.’Reden:

Louisa Steenstra: ‘We vonden het verschrikkelijk dat joden met hun kinderen midden in de nacht door de nazi’s werden opgepakt.’Reden:

Je hebt vast wel eens iemand geholpen. Je vader of moeder, een vriend of vriendin, of misschien iemand die je niet kende. Deze vraag gaat over jouw hulp.

A Wie heb je geholpen?

Wat heb je gedaan?

B Ik heb geholpen, omdat...(Je mag meerdere redenen aankruisen)

l ik me anders schuldig zou voelen

l het een vriend(in) of familielid was

l iemand in nood was

l ik er zelf beter van werd

l het moest van iemand anders

l het volgens mijn geloof zo hoort

l ik het fijn vind om te helpen

l ik er geld voor kreeg

l iemand oneerlijk behandeld werd

l ik zou willen dat iemand dat ook voor mij zou doen

l ik iets terug wilde doen

l anders…

Page 12: De Zoektocht: Werkschrift vwo havo vmbo t

Zij zagen het gebeuren

Dit is een man die toekijkt als de joodse buurman van Esther in elkaar wordt geslagen tijdens de ‘Kristallnacht’.

A Welke woorden komen er in je op als je aan hem denkt?

De toeschouwer 1

Mijn oma vertelde dat veel mensen niets hebben gedaan tegen de jodenvervolging. Snap jij dat nou?

Quincy: ‘Als die nazi in zijn eentje was zou ik wel ingrijpen.’

Welke hoort er niet bij?

Bekijk samen met een klasgenoot de tekeningen. Welke tekening hoort er volgens jullie niet bij en waarom niet?

Tekening hoort er niet bij, omdat …………………………………

………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………

2

1

3

2

4

12

SlachtofferHelperToeschouwerDader

B Ben je het met Quincy eens? Leg je antwoord uit.

Page 13: De Zoektocht: Werkschrift vwo havo vmbo t

Waarom niet ingrijpen? ‘Je kunt nooit weten wat je zelf zult doen’

13

Duitse joden werden na de ‘Kristallnacht’ afgevoerd naar een concentratie-kamp. Langs de kant stonden mensen te kijken.

A De meeste mensen deden niets. Wat denk jij dat hun redenen waren? Vul de tekstballonnen in.

B Omcirkel in het volgende rijtje drie begrippen die je bij de redenen van deze toeschouwers vindt passen:

ANGST

JODENHAAT

ZELFBESCHERMING

EGOÏSME

MACHTELOOSHEID

LAFHEID

ONWETENDHEID

ONVERSCHILLIGHEID

In de oorlog zat Ed van Thijn ondergedoken. Aan het einde van de oorlog werd hij verraden. Hij bleef in leven omdat er toen geen treinen meer naar de concentratiekampen gingen.

Ed van Thijn: ‘Je kunt nooit weten wat je zelf zult doen. Echt niet. Je weet bijvoorbeeld niet wat je zult doen als je ziet dat iemand in elkaar wordt geslagen. De meeste mensen zullen doorlopen omdat ze bang zijn. Die mensen kun je niet veroordelen. Je kunt wel mensen veroordelen die mee-meppen. En je kunt mensen bewonderen omdat ze ingrijpen.’

A Welke mensen kun je volgens Ed van Thijn niet veroordelen en welke mensen wel?

wel :

niet :

B Ben je het daarmee eens? Leg uit.

3

4

Ed van Thijn en zijn moeder kort na de oorlog

Baden-Baden,10 november 1938

Page 14: De Zoektocht: Werkschrift vwo havo vmbo t

Wie doet nou zoiets?

SlachtofferHelperToeschouwerDader

De bewaker 1

Vanisha (14 jaar): ‘Ook mensen die niet gek zijn kunnen zoiets ergs doen.’

Daders 2

Het vermoorden van zes miljoen joden gebeurde stap voor stap. Bij elke stap werkten mensen mee, de daders.

Aan welke stap van de joden-vervolging werkten deze daders mee? Zet de nummers van de stappen bij de juiste tekeningen.

1 Discriminatie (buitensluiten van joden)

2 Arrestatie (oppakken van joden)

3 Deportatie (vervoer naar

concentratiekampen) 4 Moord

(Het vergassen van joden) 5 Het organiseren van

de jodenvervolging

Waarom deden ze dat?

Er hebben veel mensen meegewerkt aan de jodenvervolging.

14

Hier zie je een bewaker in Auschwitz.

A Welke woorden komen in je op als je aan hem denkt?

B Ben je het met Vanisha eens? Leg je antwoord uit.

Page 15: De Zoektocht: Werkschrift vwo havo vmbo t

Wie zijn het meest verantwoordelijk voor de jodenvervolging en wie het minst verantwoordelijk? Zet ze in het schema. Werk samen met een klasgenoot.

Waarom meewerken? Wie zijn er verantwoordelijk?

3

4

Adolf Eichmanhad de leiding over de deportatie van de joden

Lid van een ‘Einsatzgruppe’

Stoker op de trein naar Wester bork

Adolf Hitlerleider van het Duitse rijk

Vader van Fritz lid van de nazipartij

Rudolf Hösskampcommandant van Auschwitz

Bewaker in Auschwitz

Nederlandse Politieagent

15

Welke gedachte past volgens jou het beste bij welke dader? Zet in elke ballon een nummer.

1‘Het zijn vijanden van ons volk. Ik doe wat me bevolen is.’ 2‘Ik haat de joden. Ik wil dat ze allemaal gedood worden.’ 3 ‘Ik heb niet speciaal iets tegen joden. Ik doe mijn werk gewoon zo goed mogelijk’ 4‘Het maakt me niet uit wat er met die mensen gebeurt. Ik verdien tenminste wat extra’

Meest verantwoordelijk

Minst verantwoordelijk

Page 16: De Zoektocht: Werkschrift vwo havo vmbo t

Woordpuzzel

Al deze begrippen staan ook in de strip. Herken jij ze?

Colofon Uitgave en productie: Anne Frank Stichting / Redactie: Ruud van der Rol, Lies Schippers, Marian Stegeman / Vormgeving: Karel Oosting / Tekeningen: Eric Heuvel / Druk: Drukkerij

Wilco, september 2014 / Foto’s: Fotocollectie Anne Frank Stichting, Amsterdam - Bildarchiv Preussischer Kulturbesitz - Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie - Yad Vashem - Lotte

Stekelenburg - Ronald Sweering - Maurits van Thijn en Catharina Blitz - Gay Block and Malka Drucker, Rescuers: Portraits of Moral Courage in the Holocaust, Holmes & Meier 1992 / Met dank aan

de docenten en leerlingen van: Gomarus College, Leeuwarden - Havo Notre Dame des Anges, Ubbergen - KSG De Breul, Zeist - OSG De Meergronden, Almere - Piter Jelles College, Leeuwarden

- Stebo, Den Haag - Strabrecht College, Geldrop - Valuascollege, Venlo - CSG Comenius, Leeuwarden / Met speciale dank aan: Steffie van den Oord en Karel Bockweg en de leerlingen van het

Pieter Nieuwland College: Niels - Yvette - Quincy - Martha - Adinda - Dhriesjem - Vanisha / © 2007 Anne Frank Stichting.

1 Q 2

3 4

5 6 A H R

N 7

8 P O

E

9 10

11 L 12

F 13 K

14 J D

M 15

16 17

18

19 G C

20 I B

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R

Omschrijvingen

1 Doorgangskamp in de provincie Drenthe. (p.36)2 Een door de nazi’s georganiseerde jacht op

joden. (p.18)3 Concentratie- en vernietigingskamp in Polen. (p.46)4 Wat Esther deed nadat haar ouders waren

opgepakt. (p.21)5 Dit moest je in Nederland vanaf 1942 zichtbaar

op je kleding dragen als je joods was. (p.17)6 Hitler gaf deze speciale eenheden de opdracht

om in de Sovjet Unie alle joden te vermoorden. (p.40)7 Hitler gaf joden de schuld van alle ellende

in Duitsland. Hij maakte ze tot ……… (p.10)8 Term voor het afvoeren van joden per trein naar

de kampen in Oost-Europa. (p.41)9 Term voor het onterecht ongelijk behandelen

van mensen.10 In deze nacht van 9 op 10 november 1938

organiseerden de nazi’s in heel Duitsland geweld tegen joden. (p.14)

11 Een grote staking in februari 1941 die uitbrak in Amsterdam als protest tegen de jodenvervolging. (p.17)

12 Belangrijkste reden van de familie van Barend om Esther te helpen (p.24)

13 Gebouw waar joden bij elkaar komen om hun godsdienst te beoefenen. (p.8)

14 Ritueel waarbij jongens van dertien jaar voor de joodse godsdienst volwassen worden. (p.8)

15 Aanhanger van Hitler. (p.12)16 Hier ging Bob na de oorlog heen. (p.57)17 Naam van het commando in Auschwitz waar

Bob ging werken. (p.47)18 Naam voor een stadsdeel in het bezette Polen

waar joden werden opgesloten. (p.40)19 Ander woord voor jodenhaat. (p.11)20 Term voor de systematische moord op joden

in Europa door de nazi’s. (p.57)

Als je de gevonden letters in de goede volgorde zet vind je achterstevoren een zin.