Inspira(edag  “Vrijwilligersbeleid  in  sociaal-­‐culturele  volwassenenorganisa(es”  

7  november  2011  Socius,  Steunpunt  sociaal-­‐cultureel  volwassenenwerk  

     

DE  WAARDERENDE  BENADERING  IN  DE  PRAKTIJK      

VERANDERINGSMANAGEMENT  MET  VRIJWILLIGERS  IN    DE  PAROCHIEZAAL  VAN  MEULENBERG  

 Simon  Ashworth        Debby  Nivelle  

Vzw  STEBO  

   

   

   

     

       

 De  context  waarin  wij  werken  

•  Samenlevingsopbouw  is  een  proces  waarin  par8cipa8e  van  bewoners  en  vrijwilligers  centraal  staat  

•  Er  is  een  sterke  focus  op  ‘de  problemen’  

•  Er  is  een  forse  betrokkenheid  van  overheidsdiensten  en  externe  deskundigen  

•  Er  is  een  vrijwilligers  betrokkenheid  die  zich  vooral  manifesteert  in  de  ‘doe’  sfeer  

•  De  zoektocht  naar  nieuwe  methoden  om  de  par8cipa8e  van  de  vrijwilligers  te  versterken  

 De  waarderende  methode  

•  Vzw  Stebo  werkt  al  enkele  jaren  aan  de  ontwikkeling  en  toepassing  van  een  vorm  van  veranderingsmanagement,  de  waarderende  benadering,  in  het  engels  ‘Appriecia8ve  Inquiry’  genoemd.    

 •  De  succesvolle  toepassingen  als  begeleidingsmethode  voor  moeilijk  bemiddelbare  

werkzoekenden  en  allerlei  experimenten  binnen  een  Lerend  Netwerk  van  organisa8es  uit  heel  Vlaanderen  zijn  goed  gedocumenteerd¹.      

 •  Het  is  omwille  van  deze    succeservaringen  binnen  Stebo  dat  wij  beslisten  de  waarderende  

benadering  toe  te  passen  als  een  methode  van  par8cipa8eve  veranderingsmanagement  in  de  parochiezaal  van  Meulenberg.  Binnen  de  wijkwerking  van  Zwartberg  worden  momenteel  ook  enkele  experimenten  met  de  waarderende  benadering  voorbereid.  

   

Waarom  de  waarderende  methode?  •  Hoe  brengen  we  mensen  (individuen  en  groepen)  weer  in  contact  met  hun  enthousiasme,  

mo8va8e,  doel  van  hun  betrokkenheid  en  reden  dat  ze  ooit  als  vrijwilligers  aan  de  slag  zijn  gegaan?    

 •  Hoe  mo8veren  we  hen  om  deel  te  nemen  aan  het  buurtleven  ?  Hoe  kan  hun  bezieling  hen  in  

beweging  zeRen?      •  Het  oplossen  van  problemen  en  randvoorwaarden  slorpt  veel  aandacht  en  energie  op.  Wij  

experimenteerden  met  een  heel  andere  kijk:  het  waarderen  van  wat  goed  is  en  van  succeservaringen  en  die  als  vertrekpunten  nemen  om  verdere  ontwikkeling  te  s(muleren.    

•  De  waarderende  benadering  vertrekt  vanuit  posi8eve  ervaringen,  dingen  die  wél  werken,  die  mensen  enthousiast  maken,  vitaliteit  geven.  De  problemen,  die  er  al8jd  wel  zullen  zijn,  worden  niet  weggemoffeld.  Ze  krijgen  alleen  niet  meer  een  plek  op  de  eerste  rij.  De  aandacht  gaat  in  de  eerste  plaats  uit  naar  de  krachten  en  succeservaringen  van  mensen.  De  waarderende  methode,  of  het  “waarderend  zoeken  en  ontdekken”,  kiest  resoluut  voor  het  zoeken  naar  wat  energie  geeW  om  vooruit  te  komen    

Kennismaking  met  de  methode  •  Van  repareren  naar  waarderen                    Een  probleemoplossende  benadering  vertrekt  vanuit  het  benoemen  van  het  probleem,  gaat  dan  de  

oorzaken  uiteenrafelen,  om  van  daaruit  oplossingen  voor  te  stellen.  De  ac8e  bestaat  dan  uit  het  behandelen  van  het  probleem  tot  het  uit  de  wereld  is.  De  probleemaanpak  is  vooral  geschikt  om  systemen  aan  te  pakken  die  we  van  buitenaf  kunnen  besturen  of  controleren.    

•  Een  waarderende  benadering  vertrekt  vanuit  de  (h)erkenning  van  het  beste  dat  er  is.  Dat  dient  dan  als  motor  om  een  visie  te  ontwerpen  over  wat  zou  kunnen  in  de  toekomst.  Het  waarderen  van  wat  nu  al  goed  is,  zorgt  al  voor  succeservaring  bij  mensen.  Het  systeem  wordt  dus  niet  van  buitenaf  “gerepareerd”,  maar  is  zelfsturend.  Door  zo  veel  mogelijk  dit  zelfsturende  vermogen  van  mensen  aan  te  spreken,  ontstaat  de  energie  die  nodig  is  om  te  veranderen.  Waarderend  werken  is  werken  op  maat  van  mensen,  vertrekkend  vanuit  waardering  voor  het  goede  wat  er  al  is,  en  groeiend  naar  het  betere.    

•  Een  onderzoekende  benadering                    Vertrekpunten  zijn  meestal  vragen  over  problemen  die  men  vaststelt.  Waarom  loopt  alles  mis?  Waarom  

begrijpen  we  elkaar  niet  goed?  Deze  vragen  richten  haast  vanzelf  de  aandacht  naar  de  problemen.  Dat  roept  weerstand  op  bij  mensen,  in  plaats  van  enthousiasme.    

•  Centraal  in  deze  methode  staat  het  stellen  van  goede  vragen.  Een  goede  vraag  doet  een  beroep  op  de  betrokkenheid  van  groepsleden  en  individuen.  Een  goede  vraag  verandert  het  denken  in  termen  van  problemen  naar  denken  in  termen  van  mogelijkheden.  In  plaats  van  probleemfactoren  te  onderzoeken,  vraagt  men  naar  mo8va8e  en  bezieling.  Vragen  naar  waarom  iemand  ongelukkig  is,  worden  omgebogen  naar  wat  iemand  gelukkig  maakt.    

•  Dit  herformuleren  van  vragen,  het  omkeren  van  de  focus  van  de  vraag,  is  een  crea8ef  proces  dat  heel  wat  aandacht  en  vaardigheid  vraagt.  

 Principes  van  de  waarderende  benadering  •  Spreken  is  doen                        Door  met  elkaar  te  praten  in  woorden,  beelden,  metaforen,  symbolen  en  verhalen,  maken  we  samen  de  werkelijkheid,  

geven  we  er  betekenis  aan.  Een  begrijpelijk  en  beeldend  taalgebruik  maakt  van  een  open  dialoog  een  inspirerende  gebeurtenis.  “Spreken”  betekent  dus  ook  “samen  iets  maken”.    

•  Weten  is  veranderen                      Daaruit  volgt  meteen  dat  de  manier  waarop  we  taal  gebruiken  om  kennis  op  te  doen  en  door  te  geven  ook  invloed  heeW.  

Taal  brengt  verandering  teweeg.  De  vraag  heeQ  een  scheppende  en  rich(nggevende  kracht.  Dit  principe  onderlijnt  dus  het  belang  van  de  zorgvuldige  keuze  van  vragen.  

•  Door  vooruit  te  kijken,  creëren  we  het  nieuwe                      Mensen  komen  in  beweging  door  verwach8ngen  over  de  toekomst.  Posi8eve  beelden  over  de  toekomst  mo8veren  krach8g.          

•  Posi(eve  beelden  mo(veren  sterk                      Posi8eve  gesprekken  leiden  tot  posi8eve  ac8es.  Vooruitzicht,  hoop  en  inspira8e  geven  energie  om  plannen  te  maken  en  

ac8ef  te  worden.    

•  Kunnen  kiezen  maakt  crea(ef                    Als  mensen  kunnen  kiezen  waar  ze  hun  aandacht  op  zullen  richten,  worden  ze  crea8ef.    

•  Verhalen  scheppen  samenhangende  verbanden                      Wanneer  mensen  met  elkaar  praten  over  echte  mensen  en  echte  gebeurtenissen,  spreekt  dat  ook  hun  gevoelens  aan.    

•  Mensen  maken  elkaar  in  rela(e                      Een  waarderende  vraagstelling  verhoogt  de  kans  tot  kwalita8eve  rela8es.  De  partners  ervaren  energie  en  ondersteuning  

van  elkaar.  De  rela8e  tussen  de  gesprekspartners  is  opbouwend  en  wordt  dynamischer.    

 De  vier  fases  

•  In  een  waarderende  benadering  gaan  we  op  zoek  naar  verhalen  van  posi8eve  ervaringen  en  succeservaringen  van  mensen,  naar  momenten  dat  ze  het  gevoel  hadden  met  het  beste  van  zichzelf  een  bijdrage  te  kunnen  leveren.  In  die  verhalen  komen  dan  de  aspecten  van  de  bezieling  van  de  verteller  als  het  ware  vanzelf  naar  boven.  En  daarmee  kan  een  energiek  toekomstbeeld  ontworpen  worden.  

•  Om  die  waarderende  houding  gestalte  te  geven,  er  doelgericht  mee  aan  de  slag  te  kunnen  gaan  is  de  “4-­‐D-­‐methode”  ontwikkeld.  De  methode  bestaat  uit  vier  opeenvolgende  fases:    ontdekken,  dromen,  plannen,  en  uitvoeren.    Met  behulp  van  deze  stapsgewijze  aanpak  onderzoeken  we  waar  de  kracht  van  (groepen)  mensen  ligt,  waar  energiebronnen  ziRen  en  hoe  die  ons  kunnen  helpen  om  beweging  op  gang  te  brengen.  

•  De  waarderende  benadering  kijkt  éérst  naar  sterke  ervaringen  uit  het  verleden.  In  de  vorm  van  verhalen  worden  deze  terug  tot  leven  gewekt,  op  zo  een  manier  dat  de  verteller  en  de  luisteraars  een  levendig  beeld  krijgen  van  wat  er  zich  toen  afspeelde.  Er  wordt  naar  de  kern  van  de  posi8eve  ervaring  gezocht:  wat  maakte  deze  ervaring  tot  een  sterk  moment?  In  een  tweede  fase  wordt  een  verhaal  van  een  wenselijk  toekomstbeeld  verteld.  Tenslo;e  maken  we  vanuit  de  huidige  situa<e  plannen  om  deze  toekomst  ook  waar  te  maken.    

•  Start:  Focus  kiezen  •  Een  waarderende  benadering  begint  bij  het  formuleren  van  een  uitdaging  op  zo’n  manier  dat  het  de  

aandacht  van  mensen  trekt  en  posi8eve  vooruitzichten  oproept.    

•  In  Meulenberg  lag  de  focus  van  de  vrijwilligers  op  de  ontwikkeling  van  een  toekoms^unc8e  voor  een  parochiezaal.    

     

 ontdekken  en  dromen  

•  Fase  1:  ontdekken  •  Onze  zoektocht  naar  bezieling  en  mo8va8e  van  

mensen  vertrekt  vanuit  het  vertellen  van  beeldende  verhalen  over  sterke  momenten  uit  het  verleden,  waarin  men  het  gevoel  had  in  zijn  kracht  te  staan.  Ook  in  de  erg  moeilijk  situa8e  in  en  rond  de  parochiezaal  van  Meulenberg  bleken  de  vrijwilligers  in  staat  krach8ge  en  levendige  succeservaringen  te  benoemen.  De  basisvraag  is  dan  ook  van  cruciale  betekenis.    

 •  Vertel  iets  over  een  acGviteit  of  ervaring  die  voor  u  een  

voorbeeld  was  voor  de  toen  goed  draaiende  parochiezaal’  

-­‐wat  gebeurde  er  toen?    -­‐Wat  was  uw  bijdrage  of  betrokkenheid  aan  de  acGviteit?  -­‐waarom  was  de  acGviteit  volgens  u  een  succes?  

•  Fase  2:  dromen    •  Er  wordt  een  vraag  gesteld,  een  droomvraag,  

die  vraagt  naar  een  verhaal  over  een  wenselijke  toekomstbeeld.  In  dat  verhaal  vertelt  de  persoon  hoe  de  gewenste  situa8e  eruit  ziet,  wat  hij  dan  doet,,  hoe  de  omgeving.  Dat  wordt  een  crea8ef  en  concreet  toekomstbeeld,  waarin  mogelijkheden  en  kansen  tot  ui8ng  komen.  In  Meulenberg  werden  toekomstwensen  geformuleerd  m.b.t.  de  func8e  van  de  parochiezaal  alsook  m.b.t.  de  omgeving  en  de  inrich8ng  en  uitzicht  van  het  gebouw.  

•  Het  is  eind  2011.  De  parochiezaal  is  opnieuw  een  goed  draaiende  buurtvoorziening’.    

-­‐Je  kom  aangewandeld,  hoe  ziet  de  parochiezaal  eruit?  -­‐Welke  soort  ac(viteiten  gaan  er  allemaal  door?  

Oefening:  ontdekken  

•  Duo-­‐gesprek  

•  Vertel  over  een  topmoment,  een  succeservaring  in  je  werk  toen  je  het  gevoel  kreeg  echt  goed  bezig  te  zijn  met  iets  waar  je  echt  goed  in  zijn.    

 Doorvragen  -­‐Wat  gebeurde  toen?  -­‐Waarom  was  het  een  succes?  -­‐Wat  was  je  eigen  inbreng,  je  meerwaarde?        De  vragensteller  stelt  de  vraag  en  let  goed  op  de  tekens  van  energie  en  enthousiasme  van  de  

verteller    (lichaamstaal,  enz).  Vraag  door  om  het  verhaal  helder  te  krijgen!    Noteer  enkel  woorden,  bijzondere  elementen  of  betekenisvolle  citaten.      Na  5  minuten  de  rollen  omkeren.  

 plannen  en  uitvoeren  

•  Fase  3:  plannen  •  Het  toekomstbeeld  wordt  meegebracht  naar  het  nu.  

Met  de  essen8ële  elementen  kunnen  we  verschillende  toekomstscenario’s  bedenken.  In  Meulenberg  gebruiken  wij  een  schema8sche  voorstelling  om  de  droomscenario’s  om  te  zeRen  in  een  planning  en  mogelijke  samenwerkingsverbanden  voor  te  stellen.  De  citaten  werden  leRerlijk  neergeschreven  en  voorgesteld    in  een  handschriW  font  om  de  (h)erkenbaarheid  te  vergroten.  

•  Fase  4:  Uitvoeren  •  Deze  fase  bevat  de  concrete  ac(es,  oefeningen,  

experimenten,  veranderingen  of  afspraken  die  de  betrokkene  uitvoert  of  opzet,  alleen  of  samen  met  oor  anderen.  De  concrete  ac8es  en  afspraken  kunnen  uitgevoerd  worden  door  taakgroepen,  wijkorganisa8es  en  in  samenwerkingsverbanden  die  al  in  de  planningsfase  werden  voorgesteld  in  kolom  vier  van  het  planningsschema.    

De  toekomstbeeld  (Jullie  CITATEN  en  WENSEN)    

Hoe  beginnen  daaraan    (Voorgestelde  ACTIES)    

Gewenste  EFFECTEN     Mogelijke  PARTNERS

“de  gemeente  is  terug    in  de  wijk” “Er  is  iemand  met  ‘gezag’  aanwezig  in  de  parochiezaal” “er  is  opnieuw  een    privé  feest  aan  de  gang  in  de  grote  zaal”  

Uitbouw  van  gemeentelijk  wijkkantoor  in  de  parochiezaal. Aanwerving  van  conciërge.      Vernieuwen  van  de  zaal  

Betere  samenwerking  met  de  gemeente.      Meer  toezicht  in  en  rond  de  PZ      Gevoel  versterken  dat  de  PZ  er  voor  de  bewoners  is    

Gemeente,  Stebo,  Driehoek,  poli8e,  de  pim      Vzw  Driehoek,  de  pim,  gemeente Kerkfabriek,  driehoek,  pim    

 Tips  

•  TIP:  gebruik  foto’s  of  voorwerpen  als  ‘opwarmer’  om  de  succesverhalen  te  s8muleren.    

•  TIP:  kies  een  loca8e  en  zeeng  waar  mensen  zich  op  hun  gemak  voelen.  

•  TIP:  laat  een  begeleider  een  gesprek  voordoen  alvorens  de  mensen  in  duo’s  te  zeRen  om  hun  eigen  verhalen  te  vertellen.    

•  TIP.  Laat  de  droomfase  zo  kort  mogelijk  aansluiten  op  de  ontdekkingsfase.  Zo  kan  je  de  energie,  die  vast  en  zeker  voelbaar  was  in  het  ontdekken,  ten  volle  benuRen  in  het  bedenken  van  een  toekomstbeeld.  

•  TIP:  waar  mogelijk  verwerk  de  elementen  van  de  toekomstvisie  en  op8es  tot  een    visuele  voorstelling  (maqueRe,  video,  schema,  enz).  Dit  werkt  mo8verend  in  de  planning  fase.  

•  TIP:  zorg  voor  successen  op  kort  termijn,  het  maakt  verandering  tastbaar  en  mo8veert  mensen  om  verder  mee  te  werken.  

•  TIP:  koppel  de  successen  regelma8g  terug  aan  de  vrijwilligers,  verenigingen  en  partners.    

•  TIP:  maak  de  verandering  zichtbaar  en  voelbaar.