De Twinstigste Eeuw Hst 6

27
Rationalisme in de kunsten. Hoofdstuk 6

Transcript of De Twinstigste Eeuw Hst 6

Page 1: De Twinstigste Eeuw Hst 6

Rationalisme in de kunsten.Hoofdstuk 6

Page 2: De Twinstigste Eeuw Hst 6

De rationele stromingen

Rationalisme Ratio: denken • Kubisme.• Constructivisme• De Stijl.• Bauhaus.• Internationale architectuur.

Deze stromingen liepen gelijk met de gevoelsstromingen(Expressionisme).

Cultuur van het moderne

Page 3: De Twinstigste Eeuw Hst 6

Kubisme• Analytisch kubisme: Vorm is belangrijk, belangrijke onderdelen van object

worden weergegeven. Diepte door verschillende standpunten• Synthetisch kubisme: Kleur en materiaal. Samenvoegen verschillende

materialen Ontstaan collage techniek.

George Braque (analytisch kubisme) Pablo Picasso ( analytisch en synthetisch kubisme)

Cultuur van het moderne

Page 4: De Twinstigste Eeuw Hst 6

Constructivisme

• Constructivisten (Rusland) nieuwe kunst construeren (in elkaar zetten).Kunstenaars die met het constructivisme te maken hebben. • Vladimir Tatlin (drijvende kracht)• Vsevolod Meyerhold• Kazimir Malevich

Inspiratiebronnen: Abstractie, mathematische principes (volgens wiskunde)en geometrische vormen.

Cultuur van het moderne

Page 5: De Twinstigste Eeuw Hst 6

Constructivistisch toneel als een geoliede machine

• Vsevolod Meyerhold (1874-1940) Biomechanica (bewegingen van het lichaam)

• Theater moet een vertrekpunt zijn voor de vorming v.d. nieuwe mens. • Eerst iets lichamelijks ervaren en daarna pas iets psychisch. • Biomechanische bewegingen:

Cultuur van het moderne

Page 6: De Twinstigste Eeuw Hst 6

Le Cocu Magnifique• Le Cocu Magnifique (Crommelynck) decor wordt gebouwd door Popova.• Decor wordt soort fabriekshal/ constructiebouw. Spelers hebben overals aan als

arbeiders. • Compleet bewegende toneelinstallatie, als een machine vol radertjes• Het verhaal van 'Le cocu magnifique' - dat in de regie van Lynch kortweg 'Le cocu'

heet - gaat over een man in een dorp die prachtige brieven kan schrijven en de mooiste vriendin heeft. De rust in het plaatsje wordt verstoord als hij een vriend uitnodigt. Gaandeweg verdenkt hij zijn geliefde er namelijk van dat ze een oogje op hem heeft.

Cultuur van het moderne

Page 7: De Twinstigste Eeuw Hst 6

Spectaculaire massastukken• De dekors kregen de vorm van

gymnastiektoestellen. Popova's dekor verwijst naar een windmolen in de tekst van het toneelstuk zonder dat zij het publiek de geringste kans geeft te vergeten dat zij in feite in een theater zitten en niet in de buurt van een windmolen. De wieken en zeilen - één met letters van de naam van de toneelschrijver - draaien rond volgens de loop van het verhaal, snel op spannende momenten en vertraagd bij andere. Stepanova's dekor heeft in elkaar klappende bankjes en andere circusattributen. Wat betreft de constructie doet zij geen poging om de kant van het constructivistisch materiaalonderzoek uit te gaan.

Cultuur van het moderne

Page 8: De Twinstigste Eeuw Hst 6

Vladimir Tatlin• Kunst moest dienstbaar zijn aan het algemeen belang en

de communicatie helpen bevorderen met grafische middelen. Kunst en leven moest een eenheid vormen.

• Tatlin: architect en beeldend kunstenaar inspireerde andere kunstenaars met zijn abstracte reliëfs.

• Monument van de Derde Internationale, een open, spiralende metalen toren, ontworpen om draaiende ruimten te bevatten waarin regeringskantoren gevestigd konden worden.

• Met de Russische revolutie veranderden zijn ideeën radicaal: hij raakte ervan overtuigd dat de kunst qua doel en functie voornamelijk sociaal moest zijn.

• Mettertijd leidde zijn aandrang dat kunst praktisch, gemakkelijk te begrijpen en sociaal nuttig moest zijn, direct tot de emigratie van de meest vitale en internationaal invloedrijke Russische avant-gardekunstenaars, de constructivisten.

• Hun avontuurlijke abstractie werd vervangen (komst Stalin) door een banale en niet-uitdagende kunstvorm, het sociaal-realisme (propaganda) o.l.v. Rodchenko.

Page 9: De Twinstigste Eeuw Hst 6

Triadisches Ballet• Oscar Schlemmer veelzijdige docent aan het Bauhaus, geïnteresseerd in de principes van

de menselijke beweging. • Anti-expressionistische stukken met veel abstractie. • Geen individualisme, maar eenheid.• Manier van dansen komt overeen met dansconstructivisme in Rusland (mens als bewegende

machine). • Rationele benadering bij opzet van Triadisches ballet abstract, mechanisch bewegingsspel

danswiskunde.• Abstracte, geometrische kostuums.• Triadisches afgeleid van ‘Trias’ drie-eenheid van vorm, kleur en beweging.

Cultuur van het moderne

Page 10: De Twinstigste Eeuw Hst 6

• Figuren plan voor het 'Triadisch Ballet', 1924-1926. Muziek Paul Hindemith. • Links: Deel 1: Geel Midden: Deel 2: Rose Rechts: Deel 3: Zwart • Video fragment 1 Van deel 1 (Geel) een drietal fragmenten. • Video fragment 1 Van deel 2 (Rose) een drietal fragmenten. • Video fragment 1 Van deel 3 (Zwart) een aantal fragmenten.

Cultuur van het moderne

Page 11: De Twinstigste Eeuw Hst 6

• Schlemmer besteedde in zijn lessen aan het Bauhaus vooral aandacht aan de verhouding tussen mens, ruimte, vorm, beweging, kleur en licht. Hij beschouwde de spelers in de eerste plaats als vormen. Door stilering van de kostuums en door maskers maakte hij ze tot bovenpersoonlijke types.

Cultuur van het moderne

Page 12: De Twinstigste Eeuw Hst 6

Oskar Schlemmer v.I.n.r.: • a 'Wandelende architectuur'.

De wetten van de omringende kubusvormige ruimte bepalen de vorm van dit kostuum

• b 'Technisch organisme'. De bewegingswetten van het lichaam in de ruimte b.v. rotatie zijn het uitgangspunt van dit kostuum.

• c 'Ledepop'. Stramien van de lichaamsvormen zoals zij functioneren in de ruimte.

• d 'Tekens in de mensen'. Deling en opheffing van de vormen van het menselijk lichaam Resultaat. 'ontmaterialisering'

Page 13: De Twinstigste Eeuw Hst 6

• Over het Triadisch Ballet schreef hij: "Het bestaat uit drie delen die tot de opbouw van typisch gevormde dansscènes leiden. Er is een opgaande lijn te zien van scherts naar ernst

• De eerste scene heeft een vrolijk burlesk karakter. Het toneel is daarbij met citroengele gordijnen behangen.

• De tweede die feestelijk-plechtig is, wordt gedanst op een toneel in roze kleur

• De derde, mystiek-fantastisch van karakter op een zwart toneel. • De twaalf verschillende dansen met achttien verschillende kostuums,

worden afwisselend door drie personen gedanst. twee dansers en een danseres. De kostuums zijn deels van gewatteerde stof, deels ook geven zij strakke vormen die het lichaam bedekken en die kleurig, of als metaal behandeld zijn"

Cultuur van het moderne

Page 14: De Twinstigste Eeuw Hst 6

Triadisch ballet van Schlemmer

• De beroemdste choreografie van het Bauhaus-theater, het Triadisch ballet

– http://www.youtube.com/watch?v=9BPCzcYr75Y&feature=player_embedded

– http://www.youtube.com/watch?v=axce0bSufMc&feature=related

– http://www.youtube.com/watch?v=uN7V4hzRsxc&feature=related

– http://www.youtube.com/watch?v=II6uUd3CQ3M&feature=related

Cultuur van het moderne

Page 15: De Twinstigste Eeuw Hst 6

Bauhaus en het modernisme• Staatliches Bauhaus Weimar (Walter Gropius) academie voor kunst en

toegepaste vormgeving in Duitsland. • Ontwerpen van industriële producten onversierd en geometrisch. • Kenmerken Bauhaus:

- strakke lijnen- geometrische vormen- functionaliteit

• Bauhaus wordt door de Nazi’s gezien als ‘ontaarde kunst’ definitieve sluiting in 1933 door de Nazi’s

• http://www.youtube.com/watch?v=f29mtFi7EKg&feature=related

Cultuur van het moderne

Page 16: De Twinstigste Eeuw Hst 6

Bauhaus• De jaren twintig en dertig van de 20ste eeuw kunnen

worden omschreven als een tweede fase van de industriële revolutie. De machine en fabrieken zijn dan al grotendeels geaccepteerd maar de massaproductie breekt nu pas op grote schaal door. Dit komt onder andere door de introductie van de lopende band.

• Dan spreekt men van industriële vormgeving. De doorbraak van de massaproductie heeft ook zijn consequenties voor het onderwijs in de toegepaste kunsten. Het ontwerpen van bijvoorbeeld interieurs, gebruiksvoorwerpen en mode zal in steeds grotere samenwerking met de industrie gaan plaatsvinden. In de jaren twintig is dit proces goed te zien in het Bauhaus. Deze hogeschool voor architectuur en toegepaste kunsten in Duitsland gaat een belangrijke rol vervullen op het gebied van de moderne vormgeving en bouwkunst in deze jaren. In 1919 wordt Walter Gropius (1882- 1969) directeur van Das Staatliche Bauhaus Weimar.

Page 17: De Twinstigste Eeuw Hst 6

Nieuwe technieken en nieuwe materialen

• Een voorbeeld is de buisstoel uit 1926 van Mart Stam.• De stoel heeft een revolutionaire en nieuwe

vormgeving. Revolutionair, omdat de traditionele stoelpoten ontbreken. Nieuw, omdat voor het eerst metaal als materiaal voor een huiselijke stoel is toegepast.

• De stoel is vervaardigd van gebogen metalen buis, hij is licht in gewicht, neemt weinig ruimte in en is gemakkelijk in onderhoud.

• Stam heeft bewust voor een strak en onversierd meubel gekozen, omdat de stoel dan gemakkelijk in serie machinaal vervaardigd kan worden. Toch wordt in de jaren twintig de stoel niet in serieproductie genomen. Slechts in beperkte kring wordt deze vormgeving gewaardeerd. Pas in de jaren zeventig van de 20ste eeuw wordt het ontwerp op grote schaal vervaardigd. Er wordt gebruik gemaakt van nieuwe technieken en nieuwe materialen.

• video fragment1 buisstoel Mart Stam • video fragment2 buisstoel Mart Stam• video fragment Ingrijpen Nazi's

Cultuur van het moderne

Page 18: De Twinstigste Eeuw Hst 6

De stijl• Opgericht in 1917 door Theo van Doesburg, Piet Mondriaan en Jac. Oud. • Ideeën worden gepresenteerd in eigen tijdschrift De Stijl. • Gebruik van universele beeldtaal voor de massa:

- Evenwichtige en harmonieuze composities- Geometrische vormen- Primaire kleuren en niet kleuren zwart en wit

• Richten zich vooral op architectuur strak en functioneel in contrast met organische natuur.

• Gerrit Rietveld treedt in 1919 toe tot de Stijl Schröder-huis Utrecht• De Stijl sluit voor een deel aan op Bauhaus

Cultuur van het moderne

Page 19: De Twinstigste Eeuw Hst 6

• De Stijl is nooit een eenduidige beweging geweest. – Eigenlijk was het slechts een maandblad voor ingewijden - met een oplage van nog geen

duizend stuks - waaraan verschillende kunstenaars en architecten hun bijdragen leverden.

• Het Bauhaus en maakte regelmatig ruzie met de andere De Stijl- leden. • Wat alle kunstenaars bond, was een interesse voor een nieuw soort schoonheid die niet

gebaseerd was op een subjectieve persoonlijke benadering, maar op objectieve criteria. leder gaf daar echter een andere invulling aan:

– Mondriaan bijvoorbeeld richtte zich in zijn schilderijen vooral op problemen van esthetische aard,

– Rietveld trachtte zijn ontwerpen functioneel te benaderen.

– Van 't Hoff zou het liefst voor de massa - het volk - willen ontwerpen, in plaats van voor het individu.

– Oud vond dat bij als architect zijn ontwerpen niet uitsluitend uit esthetische overwegingen kon maken maar dat hij, in tegenstelling tot schilders of beeldhouwers, rekening moest houden met technische en maatschappelijke eisen.

Cultuur van het moderne

Page 20: De Twinstigste Eeuw Hst 6

Gerrit Th. Rietveld     • In 1924 ontwierp een lid van de Stijl

groep, Gerrit Th. Rietveld (1888-1964) in Utrecht een woonhuis voor Truus Schröder-Schräder. Haar man was pas gestorven en ze had besloten voor zich zelf en haar drie kinderen een kleiner huis te laten bouwen. Ze schakelde Gerrit Rietveld in, die ze goed kende van een eerdere verbouwing. De nieuwe woning kwam aan het eind van een in bruine baksteen opgetrokken huizenrij te staan, aan de rand van Utrecht

• Rietveld was van oorsprong meubelmaker in Utrecht. Hij begon in 1911 in de avonduren een architectenopleiding bij de architect Klaarhamer.

Page 21: De Twinstigste Eeuw Hst 6

Het Rietveld-Schröderhuis

• Bij het ontwerpen van het Rietveld-Schröderhuis ontkende hij als het ware het materiaal dat bij gebruikte: ijzer, hout, baksteen, grondstoffen die elk hun eigen individualistische trekjes vertoonden. Dat deed hij door ze te schilderen in de 'universele' kleuren van De Stijl.

• Op die manier legde hij de nadruk op abstracte vlakken en lijnen. Zo ontdeed hij het huis ook van massiefheid. Muren waren geen muren meer, maar vooruitspringende of terugwijkende vlakken. Rietveld wilde de ruimte binnen ook niet afsluiten van die van buiten.

• het Rietveld-Schröderhuis • het Rietveld-Schröderhuis • het Rietveld-Schröderhuis • het Rietveld-Schröderhuis

Cultuur van het moderne

Page 22: De Twinstigste Eeuw Hst 6

Actief Wonen• In 1924, het jaar waarin het voor negenduizend gulden gebouwd werd, publiceerde Theo van

Doesburg in het blad De Stijl het manifest: "Tot een beeldende architectuur". Daarin schreef hij onder meer dat neo-plastische architectuur:

– Elementair– Economisch-functioneel– vormloos– niet-monumentaal – Dynamisch– niet passief

moest zijn.

Allemaal begrippen die op het ontwerp van Rietveld van toepassingwaren. Daarmee lijkt het Rietveld-Schröderhuis wel een tastbaargeworden manifest voor De Stijl-architectuur, maar in één opzichtweek het sterk af van de nagestreefde ideeën. Het was zeker geenuniversele woning, maar juist een individueel huis, toegesneden op despecifieke eisen van Truus

Cultuur van het moderne

Page 23: De Twinstigste Eeuw Hst 6

DE Rietveldstoel• In deze stoel had Rietveld als het ware de ruimte

zichtbaar gemaakt. De vorm van het zitmeubel was belangrijker dan het materiaal waaruit het bestond.

• Het was een uitdrukking van het elementaire zitten. • Het geheel was opgebouwd uit zelfstandige onderdelen,

uit vlakken, rechte lijnen en haakse hoeken.

• De leden van De Stijl waren er enthousiast over. Het leek werkelijk mogelijk de ideeën van De Stijl praktisch toe te passen.

• Rond 1923 schilderde Rietveld de stoel rood. blauw, geel en zwart. De kleuren rood en blauw voor rug en zitting benadrukten de zitfunctie. de geel geschilderde uiteinden van het zwarte onderstel toonden het snijvlak van coördinaten in de ruimte.

Cultuur van het moderne

Page 24: De Twinstigste Eeuw Hst 6

Functionaliteit in de architectuurEr zijn twee zaken belangrijk in de architectuur: 1. Esthetische kant (Schoonheid)2. Functionele kant ( gebruiksfunctie van een gebouw)

• Frank Lloyd Wright vernieuwingen in de architectuur (woonhuis)• Prairie House Nadruk op horizontale lijnen, doorlopende kamers.• ‘Form Follows Function’ versiering moet een functie hebben.

kenmerken:- Platte daken- Weinig kleurgebruik (wit pleisterwerk)- Herindeelbare functionele plattegrond- Grote ramen voor veel licht- Zichtbare constructies- Geen overbodige versiering

• Ludwig Mies van der Rohe ‘Less is more’ (overbodige dingen kunnen worden weggelaten)

Cultuur van het moderne

Page 25: De Twinstigste Eeuw Hst 6

Frank Lloyd Wright • Een gedachte bracht Wright ertoe een theorie te ontwikkelen over moderne architectuur,

gefundeerd op een aantal door Japan geïnspireerde grondslagen. Deze behelsden onder meer:

– het centrale geloof in het `weglaten van het onbetekenende', – het belang van horizontale lijnen, – de relatie van een gebouw met zijn natuurlijke omgeving, – de standaardisatietheorie, afgeleid van de tatami-mat, – de flexibiliteit van de ruimten binnen het gebouw, – het belang van een ritueel centrum in de woning. (Dit laatste werd door Wright vertaald

in de open haard in zijn prairie-huizen.) • “Less is only more where more is no good.”  –Frank Lloyd Wright

Cultuur van het moderne

Page 26: De Twinstigste Eeuw Hst 6

het 'Martin House', het 'Coonley House', het 'Robie House', het 'Larkingebouw' en de 'UnityTemple'. Het huis in een stad in de prairie bestond uit lange, lage horizontale partijen, die zich parallel aan het vlakke land van de gekozen plek uitstrekten. De wijd uitlopende daken liepen door tot in de omringende ruimte en betrokken de ingangen, de vooringang en de belangrijkste bouwvolumes in een vitale, asymmetrische eenheid. Vensters werden tot simpele roosters teruggebracht, er waren weinig gesloten muren - en de inwendige ruimtes werden met elkaar verbonden. Veel van het meubilair was ingebouwd en het karakter van het interieur was geriefelijk en toch elegant. In het hart van het huis bevond zich de haard/stookplaats en alle verschillende ruimten van het huis waren op dit middelpunt gericht.

Cultuur van het moderne

Page 27: De Twinstigste Eeuw Hst 6

Mies van der Rohe• Mies van der Rohe bezat een eigen architecten-bureau,

dat gevestigd was te Berlijn (1912-1937). In de door hem opgerichte "Novembergruppe" (1918) werden de moderne opvattingen over vormgeving gepropageerd.

"Less is more“

• Mies van der Rohe werd de laatste directeur van het Bauhaus voor het gesloten werd (1930-1933). In 1937 vestigde hij zich in de Verenigde Staten, met name in Chicago, waar een nieuw architectenbureau werd opgezet. Het meest kenmerkende in de Amerikaanse ontwerpen van Mies van der Rohe is de behandeling van de gevel. Deze bestaat uit een uitwendig zichtbaar metalen skelet, ingevuld met grote glasoppervlakken. Dit metalen omhulsel is niet per definitie verbonden met het eigenlijke dragende skelet, dat zich in het inwendige van het bouwwerk bevindt. Van Mies van der Rohe is de beroemde uitspraak "Less is more", hetgeen vrij vertaald neerkomt op: met een minimum aan middelen een maximale zeggingskracht bereiken

Cultuur van het moderne