DE TOEKOMSTBEGINT VANDAAG

KVK digitaal ondernemen e-book

2 | KVK digitaal ondernemen e-book

Colofon

UitgaveUitgave publicatie: KVK, Utrecht, 2019

Bronvermelding is verplicht.

Redactie en vormgevingKVK: Kelvin Klijnsma, Ruud Mannaart en Quirien Verbakel-Veldman

Coöperatie Bedrijfsverhaal.nu

FotografieSoowpictures, Envato, iStock en Shutterstock

3 | KVK digitaal ondernemen e-book

InhoudsopgaveVoorwoord 4

Vind je kansen met het ABC-Model! 6

De expert

Jan Pons, Kenniscentrum Business Innovation, Hogeschool Rotterdam 8

Digi-kennis

Start je een webwinkel? Deze 12 tips helpen je op weg! 11

De ondernemer

Mark Bos, Motorkledingcenter 14

Sectorvisie detailhandel

Harry Bijl 15

Digi-kennis

CRM: kruip in de huid van je klant 21

De ondernemer

Maxine Mantel, VANMAX Pindakaas 24

Digi-kennis

Werken in de cloud: de normaalste zaak van de wereld 27

Digi-kennis

Slim op maat: fijn voor je klant én fijn voor jezelf 31

De ondernemer

Bas van Olst, Van Olst Interieurbouw 35

Samen weet je nóg meer 36

Digi-kennis

Cybersecurity: geef digitale inbrekers geen kans 41

Digi-kennis

ERP: beheer je informatiestromen 45

De ondernemer

Nicole Tanke-Mulder, Keessmit Tuinmeubelen 49

Sectorvisie maakindustrie 53

Digi-kennis

Nieuwe verdienmodellen met data en IoT 57

De ondernemer

Jan Drenth, Apotheek Sorghvliet 60

De ondernemer

Jos en Dorien Beks, Change Hairstyling 62

Digi-kennis

Waarom je 3D-printen serieus moet nemen 64

4 | KVK digitaal ondernemen e-book

VoorwoordDigitalisering is overal in ons leven – en dus ook in het bedrijfsleven. Digitalisering biedt grote kansen voor ondernemers: denk aan het efficiënter maken van bedrijfs-processen, meer klanten bereiken via online sales en marketing en beter weten wat je klanten willen door data te gebruiken. Voor veel ondernemers is het echter een grote stap om die kansen te benutten. Ik wil die stap voor hen zo klein mogelijk maken.

In alle gesprekken die ik als staatssecretaris met ondernemers voer, komt digitalisering

steevast naar voren als punt van aandacht. Daarom leg ik in mijn beleid steeds de

verbinding tussen digitalisering en ondernemers. Digitalisering is een belangrijk

onderdeel van het MKB-Actieplan en ondernemers hebben een prominente plaats in de

Nederlandse Digitaliseringsstrategie.

Digitalisering is geen doel op zich. Digitalisering is nodig om als ondernemer aan te

blijven sluiten bij wat deze tijd en de toekomst vraagt. Wat ik wil met mijn beleid, is

ervoor zorgen dat voor ondernemers de kansen van digitalisering zo groot mogelijk

worden en de risico’s zo klein mogelijk. Wat dat laatste betreft: in dit e-book staat

meer over veilig digitaal ondernemen. Op het gebied van kansen heb ik onder

andere het programma ‘Versnelling digitalisering mkb’ gestart. Daarin staat een

aantal ‘praktijktesten’ centraal: regionale experimenten die leiden tot relevante

ICT-dienstverlening voor het brede mkb. Zo hebben studenten in Den Bosch lokale

ondernemers geholpen om met hun eigen data beter te kunnen voorspellen wat hun

klanten willen.

“ Je ziet hoe iets goed werkt bij een ondernemer die je kent, je vraagt ernaar, je krijgt een tip, je doet er wat mee en je profiteert ervan”

De naam ‘praktijktesten’ zegt het al: het gaat om wat ondernemers in de praktijk

aan digitalisering hebben. Daar geeft dit e-book een goed overzicht van. Het geeft

uitleg over de onderwerpen waar ondernemers de meeste vragen over hebben,

zoals e-commerce en 3D-printen. Ook geeft het een beeld van hoe het staat met

digitalisering in de belangrijkste sectoren, van de detailhandel tot de industrie – zo kun

je als ondernemer ongeveer zien waar je staat en je laten inspireren. Het e-book laat zo

zien hoe digitalisering kansen biedt om je bedrijfsvoering te verbeteren, je klanten beter

te bereiken en nieuwe producten en diensten aan te bieden.

Dit e-book bevat ook portretten van ondernemers die met digitalisering aan de slag

zijn. Dit vind ik belangrijk: ondernemers moeten het ook hebben van elkaar, van goede

voorbeelden. Je ziet hoe iets goed werkt bij een ondernemer die je kent, je vraagt

ernaar, je krijgt een tip, je doet er wat mee en je profiteert ervan. Die verspreiding van

digitale goede voorbeelden wil ik ook ondersteunen. Daarin is KVK een belangrijke

partner. Een voorbeeld: KVK is recent gestart met een pilot waarin zij digitale

voorlopers, zogenaamde ‘local heroes’, lokale helden, inzetten in voorlichting zodat

ondernemers van elkaar kunnen leren.

Het is goed om te zien dat KVK veel doet op het gebied van digitalisering: dit e-book is

onderdeel van een breed programma. Ik hoop dat veel ondernemers er hun voordeel

mee doen. Samen met KVK wil ik de ondernemers van Nederland in staat stellen om

het meeste te halen uit digitalisering.

Mona Keijzer

Staatssecretaris Economische Zaken en Klimaat

6 | KVK digitaal ondernemen e-book

Vind je kansen met het ABC-model!Digitalisering is een enorm ruim begrip, waar je veel activiteiten onder kunt zetten: van online boekhouden, via social media tot robotisering. En alles wat daartussen ligt. Hoe bepaal je in dat woud van mogelijkheden waar jouw digitale kansen liggen? Het antwoord: via het ABC-model.

Iedere onderneming heeft een aanbod: je product of je dienst. Iedere onderneming

heeft ook een bedrijfsvoering, waarmee je dat aanbod maakt of levert. En iedere

onderneming heeft een commerciële wisselwerking met de klanten om dit aanbod

verkocht te krijgen. Aanbod = A, Bedrijfsvoering = B en Commercie = C.

Op al deze drie punten kun je gaan digitaliseren. Maar waarom zou je? De vraag is

niet wat jij kunt digitaliseren, de juiste vraag is wat je in jouw bedrijf wilt verbeteren.

Wil je dat je bedrijfsvoering makkelijker loopt, dat je minder fouten maakt en alles

beter terugvindt? Of wil je meer omzet halen uit de commerciële wisselwerking met je

klanten? Of wil je je aanbod zelf verbeteren en moderniseren? Heb je dat duidelijk, dan

heb je al een goed startpunt om jouw speerpunten te kiezen voor digitalisering.

Maatwerk voor de massa

3D-printen

Cloud-oplossingen

Cybersecurity CRM

E-commerce / webshop

IOT (Internet Of Things)

ERP (Big) data

OplossingenVoor ieder van deze wensen zijn er oplossingen beschikbaar. Zo maak je je aanbod

aantrekkelijker door het te personaliseren, door het connected te maken. Je kunt ook

een ander verdienmodel halen uit bijvoorbeeld data. Veel bedrijfsvoeringen draaien

soepeler met online boekhouden, een ERP-pakket of productieautomatisering.

Commerciële activiteiten zijn vaak gebaat bij een goed CRM-systeem, slim gebruik

van social media en dergelijke. In dit e-book zetten we veelgebruikte routes voor

oplossingen op een rij.

7 | KVK digitaal ondernemen e-book

Extra waardeBen je eenmaal begonnen met een digitale oplossing? Dan zal je merken dat het

voordeel waarvoor je ermee bent gestart, zich uitstrekt over meerdere gebieden. Zo kun

je met een ERP-systeem – dat je aanschafte om je productie en logistiek te plannen

– ook de klant inzicht geven in zijn actuele levertijd. En zo levert een maatregel op het

gebied ‘bedrijfsvoering’ ineens extra waarde op op het gebied ‘aanbod’.

Het ABC-model is dus een manier om prioriteiten te stellen in het woud van

mogelijkheden. Zodat jij start met die maatregelen waar je het meest bij gebaat bent.

LeeswijzerDit e-book bestaat uit 3 soorten artikelen:

• Uitleg van bij de belangrijkste – en meest gezochte – digitale oplossingen,

zoals CRM, ERP, e-commerce, cybersecurity, 3D-printen, big data en internet

of things.

• Voor al deze onderwerpen een ondernemersverhaal uit de praktijk (in tekst of

video), waarin de ondernemer zijn ervaringen met jou deelt.

• Verdieping over waar het (in jouw sector) naartoe gaat, in de visieverhalen

over ondernemerschap (Hogeschool Rotterdam) en de sectorvisies

(Koninklijke Metaalunie en InRetail).

8 | KVK digitaal ondernemen e-book

De expert

Jan Pons

Jan Pons, senior onderzoeker digital business Kenniscentrum Business Innovation van Hogeschool Rotterdam

De meeste mkb-ondernemers weten wel dat ze ‘iets’ moeten met digitalisering, zo

blijkt uit onderzoeken. Maar wat dan? En hoe dan? En hoe urgent is het nou helemaal?

Jan Pons van Hogeschool Rotterdam: “Je hoeft het niet altijd meteen op te lossen.

Maar wees je wel bewust dat het leven voor je als ondernemer gaat veranderen. Dat

klanten andere eisen gaan stellen en dat je daar beducht op bent. Digitalisering is een

oplossing voor de veranderingen die ongetwijfeld gaan komen.”

“Je primaire doel is ervoor zorgen dat je bedrijf optimaal functioneert”

Waarom is digitalisering zo belangrijk voor een mkb- ondernemer?“Omdat de klant steeds nieuwe en andere verwachtingen heeft van zijn leverancier. Aan

de basis daarvan liggen onder andere technologische ontwikkelingen die klanten zelf in

hun privéleven ervaren. Moest je bijvoorbeeld vroeger tv kijken in een volgorde die een

programmadirecteur had bedacht, nu kies je op Netflix de film die je op dat moment

zelf wilt zien. Mensen verwachten dat je online bestellingen kunt doen die morgen – en

soms dezelfde dag – geleverd worden omdat die technologische mogelijkheden er

in hun privéleven ook zijn. Als mkb-onderneming – op welk gebied je ook actief bent

– heb je met klanten te maken die onder die technologische ontwikkelingen andere

eisen gaan stellen. Je hoeft het niet altijd meteen op te lossen als je je maar realiseert

dat dat moment komt. Als je dan pas moet reageren, ben je te laat. Weet je wat jouw

9 | KVK digitaal ondernemen e-book

klanten willen en kun je daar op korte en lange termijn op inspelen? En wat heb je daar

dan voor nodig? Vaak is dat digitale technologie die jou kan helpen om de klantwens zo

goed mogelijk in te vullen.”

Is het nieuw?“Nee. Het heet nu ineens ‘big data’ of ‘artificial intelligence’, terwijl het gewoon gaat om:

hoe kan ik de informatie die ik in mijn eigen onderneming heb – over wat ik zelf doe

en wat mijn klanten doen – zo slim mogelijk inzetten om die klantwens in te vullen?

We hebben veel technologie tot onze beschikking gekregen die ons in staat stelt om

processen te verbeteren. Ik was pas in Maastricht en moest de bus naar het station

hebben. Ik keek op mijn telefoon en zag in realtime de bus rijden en hoeveel haltes hij

nog van me verwijderd was. Dat had ik 20 jaar geleden niet bedacht! En omdat het met

de bus werkt, verwacht je dat het net zo makkelijk en efficiënt gaat als je iets koopt.

Stel dat je concurrent wel in staat is om dat te organiseren. Dan is de kans groot dat je

klanten naar de concurrent gaan. Want daarmee wordt ook hun leven makkelijker.”

Wat is digitalisering nu precies en hoe pak je het aan?“Ik maak onderscheid in procesverbetering en procesverandering. 1: Hoe kan ik de

dingen die ik doe beter doen – sneller, goedkoper? En 2: Hoe kan ik mijn processen zó

veranderen, dat ik beter in staat ben om mijn klantwens in te vullen? Verbeteren is vaak

wat makkelijker dan veranderen. Je weet immers niet altijd wat je moet veranderen

om beter te worden. De neiging zal dus in eerste instantie zijn: hoe kan ik mijn proces

verbeteren?

Het ABC-model is een mooie kapstok om te analyseren waar dingen verbeterd of

veranderd kunnen worden: Aanbod, Bedrijfsvoering, Commercie. Je aanbod moet

uiteindelijk aansluiten op wat je klant wil. En om je aanbod te kunnen leveren, moeten je

processen geoptimaliseerd zijn. Maar misschien moet je ook je aanbod aanpassen aan

de toekomstige wensen van je klant. De drie drijfveren staan dus niet los van elkaar.

Als je met A aan de slag gaat, heeft dat ook impact op B en C. Als je je aanbod wilt

veranderen, stem je die af op wat je klant wil en daar heb je bedrijfsvoering voor nodig

om het te realiseren. Het ABC-model helpt om prioriteiten te stellen.”

Hoe staan we ervoor?“De meeste ondernemers zijn zich er wel van bewust dat er dingen gaan veranderen

– ook voor hun eigen onderneming – en dat ze iets moeten doen. Probleem is wel

dat ze niet zo goed weten wát ze moeten doen. En wat ik verontrustend vind, is dat

veel ondernemers zeggen: ‘We weten wel dat we iets moeten doen, maar daar hebben

we de mensen niet voor’. Intern ontbreekt de kennis om iets te veranderen of te

verbeteren op het gebied van digitalisering. Ze hebben ook moeite om de knel- en dus

verbeterpunten te zien.

Als je het niet weet, kun je digitaliseren wat je wilt, maar dat heeft dan geen

effect op wat je uiteindelijk wilt bereiken. En dat laatst is altijd het uitgangspunt.

Digitaliseren is geen doel op zich, het is een hulpmiddel. Een ondernemer wordt niet op

maandagochtend wakker en denkt: ‘Nou ga ik eens fijn digitaliseren’. Hij moet wakker

worden en denken: ‘Hoe ga ik ervoor zorgen dat mijn klant beter bediend wordt?’ Zich

afvragen: ‘Waar in mijn onderneming zitten de mogelijkheden om dat beter te doen? En

als ik dat weet, welke technologie is er dan om dat te realiseren?’

10 | KVK digitaal ondernemen e-book

Zolang je als ondernemer die urgentie niet voelt, is de noodzaak te veranderen niet zo

heel groot. Pas als je klanten, je leveranciers of de wet zeggen dat het anders moet

– zoals met de AVG – dan is er paniek in de tent. Of als je leveranciers zeggen dat je

alleen nog maar online kunt bestellen bijvoorbeeld. Dan moet je dingen anders doen.

Het zou mooi zijn als je er erover nadenkt voor de échte urgentie voor de deur staat. Ga

eens vaker en diepgaander met de klant in gesprek over jouw dienstverlening en waar

die beter kan.”

Welke rol spelen digitale vaardigheden?“Als je niet weet wat mogelijk is, dan weet je ook niet wat je ermee zou kunnen. Daarom

zijn de ondernemersverhalen van KVK zo interessant. Die laten zien hoe anderen het

oplossen. Kennis is van groot belang zodat je weet wat de mogelijkheden zijn. Het gaat

daarbij dus niet zozeer om het zelf kunnen toepassen, maar om weten wat er te koop

is. En het is ook wel handig als je je probleem kunt beschrijven. Als je als ondernemer

de kern van het probleem niet helder kunt krijgen, gebeurt er niet zo heel veel.

Als je een vaag beeld hebt van wat je wilt oplossen, dan krijg je oplossingen die nét

niet aansluiten op de essentie van het probleem. Je primaire doel is ervoor zorgen dat

je bedrijf optimaal functioneert. Daarvoor moet je ook weten waar het niet optimaal

functioneert. Als je dat in kaart hebt, dan is het vinden van technologische oplossingen

een stuk makkelijker.”

Zelf digitaliseren of uitbesteden?“Dat is afhankelijk van hoe groot de digitaliseringsslag is op je onderneming. De

boekhoudingsautomatisering is inmiddels wel gemeengoed. Financiën, inkoop,

verkoop, debiteuren en crediteurenbewaking – die automatisering is vaak ook

branchegeorganiseerd. Bij andere vraagstukken, bijvoorbeeld 3D-printing, heb je het

over een heel ander proces, met heel andere eisen. Let wel: jij blijft de deskundige. Je

moet helder hebben hoe je vindt dat iets moet werken, maar je hoeft niet de oplossing

te bedenken.”

Welke digitale veranderingen spelen de komende 10 jaar?“Data! Dat is de allerbelangrijkste. Ondernemers hebben veel meer data dan ze zich

bewust zijn. Ze hebben alleen niet zo’n beeld van wat je ermee zou kunnen bereiken.

Als je alle gegevens binnen je onderneming – maar ook uit externe bronnen – op

een slimme manier combineert, kom je tot verrassende inzichten. Een voorbeeld: als

je een historisch beeld hebt van het bestelgedrag van jouw klanten, kun je daar je

inkoopproces op inregelen. Dat betekent waarschijnlijk dat een deel van je voorraad

omlaag kan. Dat is fijn, dat kost minder geld. En als je het zo regelt dat je misschien wel

sneller levert, dan maak je enorme stappen. Dat is waar de hele digitalisering om draait.

Wat weet ik, wat kan ik daarvan meten en hoe ga ik dat gebruiken? Dat kan in iedere

onderneming beter. Koppel het bijvoorbeeld aan een weerapp. Heeft het weer invloed

op het bestelgedrag van je klanten? Zo ja, kun je dan de weerberichten gebruiken voor

de optimalisatie van je eigen productie? Zo bekeken, is digitalisering eigenlijk heel erg

leuk!”

Over Jan PonsDe geboren en getogen Rotterdammer kwam na zijn opleiding chemie terecht

in de automatisering. Via KPN Multimedia kwam hij in aanraking met nieuwe

media. In 1997 richtte hij met een partner het online advertising bureau Testnet

op, dat hij in 2010 verkocht.

Sinds september 2018 is Jan Pons werkzaam als senior onderzoeker digital

business bij Kenniscentrum Business Innovation van de Hogeschool Rotterdam.

Hij doet met studenten en docenten onderzoek naar hoe mkb-ondernenmingen

optimaal kunnen profiteren van de mogelijkheden van digitalisering.

Daarnaast heeft hij een eigen bedrijf waarin hij zich bezighoudt met digitale

oplossingen om ouderen langer thuis te laten wonen en werkt hij samen met

een logopedist in een start-up aan een online platform om mensen met afasie

op afstand therapie te geven.

11 | KVK digitaal ondernemen e-book

Digi-kennis

Start je een webwinkel? Deze 12 tips helpen je op weg!

Verkoop jij nog niet via internet dan? Een vraag die veel ondernemers zullen herkennen. Dat het internet kansen biedt, is duidelijk, maar bij de online verkoop van producten en diensten (e-commerce) komt meer kijken dan je denkt. Samen met de experts van Thuiswinkel.org, de belangenorganisatie voor webwinkels, zetten we de twaalf belangrijkste aandachtspunten op een rij.

1. Registreer je domeinnaamBij het starten van online verkoop, hoort ook het uitzoeken van een domeinnaam: het

internetadres van je webshop. Heb je al een website, dan is deze stap al gezet. Begin je

vanaf nul, dan moet je deze domeinnaam registreren. Het is belangrijk dat hij nog niet

bestaat. En dat je het auteursrecht, merkenrecht of handelsnaamrecht van een ander

bedrijf respecteert.

2. Check het bestemmingsplanGa je een webshop vanuit huis runnen, dan moet je ervoor zorgen dat je de buren

geen overlast bezorgt. Denk aan extra verkeer door pakketdiensten. Check het

bestemmingsplan van jouw gemeente om na te gaan wat wel en niet mag. Dat

verschilt per gemeente, check het bij jouw gemeente.

3. Houd je aan de wetten en regels voor online verkoopIedere e-commerce-ondernemer heeft een aantal verplichtingen. Denk hierbij aan:

toestemming vragen voor het plaatsen van cookies, bedenktijd, betaling, garanties en

bestelproces. Voor webwinkels gelden specifieke regels. Bijvoorbeeld op het gebied van

de bedenktermijn over het retourrecht. Ga je als webshop aan consumenten verkopen?

Bekijk dan de checklist op de website van de ACM. Met algemene voorwaarden

maak je direct duidelijk welke rechten en plichten jij en jouw klanten hebben. Ze

verkleinen bovendien de risico’s die je als ondernemer loopt. Voor een webshop die aan

consumenten gaat verkopen, kun je de neutrale algemene voorwaarden gebruiken.

4. Zet een privacyverklaring op je websiteOnder de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) ben je verplicht

jouw klanten helder te informeren over wat je met hun persoonsgegevens doet. Een

privacyverklaring op de site van je webshop is de handigste manier om hieraan te

voldoen. In deze privacyverklaring geef je aan hoe je persoonsgegevens verzamelt,

waarom en hoe je deze bewaart. Volg ook de 10 stappen die je helpen om te voldoen

aan de AVG.

5. Zorg voor een veilige site en verbindingZorg ervoor dat je webshop veilig is. Bekijk hiervoor het artikel over cybersecurity in dit

e-book. Wat een must is voor een webshop is een zogenoemde veilige SSL-verbinding.

Géén SSL-certificaat betekent ook een lagere ranking in Google.

6. Vraag een webshop-keurmerk aanEr zijn diverse keurmerken voor webwinkels beschikbaar. Een bekende is het

Thuiswinkel Waarborg. Op Thuiswinkel.org kun je zo’n keurmerk aanvragen en

modelvoorwaarden downloaden. Thuiswinkel.org certificeert en controleert of je aan

alle wet- en regelgeving voldoet, of je website veilig is en doet een financiële toetsing.

Als lid kun je er ook terecht voor advies, marktonderzoek en klachtenbemiddeling.

12 | KVK digitaal ondernemen e-book

7. Overweeg dropshippingMet dropshipping begin je een webwinkel zonder voorraad. Je verkoopt de producten

via een dropshipleverancier. Je zet de producten van de leverancier op je website

en je bepaalt zelf de verkoopprijs. Na aankoop door jouw klant, levert de leverancier

de producten direct aan jouw klant. Deze manier van online verkopen bespaart je

webshop kosten en ook tijd. Ook internationaal dropshippen is mogelijk. Dan krijg je

wel te maken met diverse btw-regels. Meer informatie.

8. Aansluiten bij een platform?Online platformen als bol.com, wehkamp.nl, Booking.com en Marktplaats.nl hebben

een sterke positie in de markt. Als ondernemer lift je op dit succes mee door jouw

producten of diensten hier aan te bieden.

Voordelen:

• Geen forse investering: je betaalt het platform een provisie per gerealiseerde

verkoop.

• Je lift mee op de marketingactiviteiten en reputatie van het platform.

• Je boort nieuwe doelgroepen aan en genereert meer omzet.

• De marktplaats wikkelt de meeste of alle bijkomende administratieve zaken af.

Nadelen:

• Wanneer jouw product goed verkoopt, bestaat de kans dat het platform het product

zelf gaat verkopen.

• De branding van jouw eigen merknaam is minder en je staat niet rechtstreeks meer

in contact met jouw eindklant.

• Je levert marge in aan het platform. De gevraagde fee (provisie) vanuit het platform

wordt soms als hoog ervaren.

Beginnen met een Nederlandse marktplaats is een logische eerste stap. Maar je kunt

ook aanhaken bij buitenlandse platforms als Amazon, eBay, Zalando en Alibaba. Meer

informatie.

9. Verzamel en ontsluit reviews80% van de Nederlanders laat zich beïnvloeden door klantbeoordelingen op internet.

61% van de consumenten leest eerst een review voordat hij of zij een beslissing neemt

in het aankoopproces (bron: Thuiswinkel.org). Reviews kunnen je concurrentiepositie

dus verbeteren en je krijgt ook nog eens waardevolle tips om beter aan de wens van de

klant te voldoen. De meeste softwareleveranciers bieden reviews als module aan. Via

een zogenoemde widget op je website kun je het gemiddelde cijfer tonen dat je klanten

aan je geven.

13 | KVK digitaal ondernemen e-book

10. Benut de dataHet voordeel van online verkoop is dat alles digitaal gaat en je zo veel data kunt

verzamelen. Tegelijkertijd is dit ook een achilleshiel. Succesvolle e-commerce gaat

niet zonder goed databeheer. Is de data actueel, compleet, correct en ontdubbeld? Een

goed CRM-systeem is essentieel. Meer hierover lees je hier. Als je data op orde is, kun

je kijken naar patronen en deze koppelen met andere databestanden. Dit geeft je een

nog beter inzicht in de markt, je klanten en processen. Lees ook het e-book Boost je

business met data.

11. Maak het persoonlijkKlantdata op orde? Personaliseer je marketing. Kijk bijvoorbeeld naar de koophistorie

en naar de pagina’s die een klant op jouw website heeft bezocht. Dit kun je ook

automatiseren. Want zoals E-marketingexpert Tonny Loorbach zegt: “Je wilt bij de

juiste personen komen in plaats van bij zoveel mogelijk personen.” Lees hier zijn

verhaal en handige tips.

12. Doe je webshop er niet ‘even naast’Het is je inmiddels wel duidelijk: er komt behoorlijk wat bij kijken als je aan de slag

gaat met e-commerce. Ondernemers die naast hun offline business de stap hebben

gezet, zeggen dan ook vaak dat online verkoop een tweede bedrijf betekent naast hun

bestaande bedrijf. Het er even naast doen is er eigenlijk niet bij.

E-commerce: de digitale koploperAls er één sector digitaal is, dan is het wel e-commerce. Sterker nog: zonder

digitalisering had deze sector helemaal niet bestaan! Bij e-commerce gaat

het op de eerste plaats over het kopen en verkopen van goederen en diensten

via internet en mobiele netwerken. Maar inmiddels is er een hele industrie

omheen ontstaan. Denk aan bedrijven op het gebied van sociale media,

zoekmachineoptimalisatie, klantdata, bezorging en betaling.

De e-commerce-sector is koploper op digitaal gebied. Nieuwe digitale

ontwikkelingen komen vaak uit deze hoek. Het bekendste voorbeeld is het

‘Andere klanten lazen ook’, waar Amazon ooit groot mee geworden is. Een

trendsettende ontwikkeling van nu is spraaksturing. Weten wat de toekomst

brengt? Kijk dan waar de grote e-commerce-bedrijven nu mee bezig zijn.

En kijk wat jij voor jouw bedrijf hiervan kunt leren. Of bezoek regelmatig de

site van partner Thuiswinkel.org. Hier vind je onder andere resultaten van

ShoppingTomorrow, de verzamelde kennis van meer dan 600 experts over

diverse e-commerce-onderwerpen. Verder biedt Thuiswinkel.org gratis

e-learnings aan op het gebied van e-commerce.

Het nieuwe normaalWe spreken hier nog over e-commerce, maar is dit over een paar jaar nog zo?

Voor de moderne klant is het steeds normaler dat je via diverse kanalen koopt

en communiceert met een leverancier. Kortom: offline en online raken steeds

verder versmolten en wordt het nieuwe normaal.

Sprekende cijfersThuiswinkel.org publiceert vier keer per jaar de Thuiswinkel Markt Monitor:

hét benchmark-onderzoek naar online consumentenbestedingen in

Nederland.

• Van alle bestedingen aan producten en diensten (binnen de definitie van

de Thuiswinkel Markt Monitor) wordt inmiddels 25% online gedaan (cijfer

september 2018).

• Voor producten is het aandeel 17%.

• Voor diensten als verzekeringen 77%.

• Van de Nederlanders van vijftien jaar en ouder heeft 91% in de 1e helft van

2018 weleens een online aankoop gedaan.

14 | KVK digitaal ondernemen e-book

DE ONDERNEMER

Mark Bos van Motorkledingcenter koos bewust voor een omnichannelstrategie. De

klant van nu verwacht dat hij jouw bedrijf via veel verschillende kanalen kan bereiken

(= multichannel). Kanalen die ook nog eens onderling zijn afgestemd (= omnichannel).

Motorkledingcenter bijvoorbeeld voert deze strategie succesvol door, met vier winkels en

een webshop. “Wij zien onze winkels als een aanvulling op het online platform, ze kunnen

niet zonder elkaar”, zegt eigenaar Mark Bos in deze inspirerende video. Via onder meer

blogs, social media en zelfgeproduceerde video’s wint Motorkledingcenter langzaam het

vertrouwen van de klant. Mark legt uit wat hem dat allemaal oplevert. Bekijk hier de video!

15 | KVK digitaal ondernemen e-book

Sectorvisie detailhandel

Harry Bijl, innovatiemanager INretail

Voor retailers ligt er een grote uitdaging op het gebied van digitalisering, zegt Harry Bijl, retailexpert en innovatiemanager bij brancheorganisatie INretail. “Consumenten bepalen veel meer wat, wanneer en waar ze kopen. Retailers moeten zich oriënteren op die veranderingen en concreet kleine stappen gaan zetten.” Maar laat je vooral niet gek maken, waarschuwt hij. “Neem samen met je team rustig de tijd om te kijken wat voor jou relevant is.”

Wat speelt er nu in de sector?“Retail bestaat uit 24.000 winkels in Nederland, waarvan 50% in grote winkelcentra

zitten. Het worden er wel wat minder maar dat is op zich niet erg. De tendens is meer

horeca, minder winkels. Het aantal winkelmeters blijft echter ongeveer hetzelfde. Er

zijn nog steeds 26 miljoen vierkante meters in non-food retail en de omzet bedraagt

ongeveer 45 miljard. We zien dat grote partijen die sterk en gezond zijn, een groter

aandeel pakken en dat de groei online toeneemt – we zitten inmiddels op bijna 10%.”

“Sta open voor wat er kan en heb het lef om te kiezen”

Welke rol speelt digitalisering hierbij?“Consumentengedrag beïnvloedt wat er in winkels gebeurt. En consumenten kopen

bewuster en bepalen veel meer wat, wanneer en waar ze kopen. Hun hulpmiddelen zijn

digitaal. Ze zoeken zelf veel meer uit en weten meer. Ze komen gericht en gewapend

16 | KVK digitaal ondernemen e-book

naar de winkel. De winkelier moet dus vaardiger zien te worden en ontsluiten wat de

klant zelf niet kan. Digitalisering is daarbij een aanjager van de ontwikkeling en maakt

dat mogelijk.”

Welke digitaliseringsslagen hebben veel ondernemers al gemaakt?“We zijn al een hele tijd bezig met het verbeteren van de logistieke prestatie. Winkels

zijn gaan automatiseren, kassasystemen zijn aangesloten op CRM-systemen en ook

administratief maakten we verbeterslagen. Er staat nu wel een grote druk op. Een

webshop bijvoorbeeld vergt een andere aansturing. Daar ligt ook een andere behoefte:

je hebt meer productinformatie, foto’s en video’s nodig. Om dat te kunnen realiseren,

gaan veel winkels samenwerken met meerdere leveranciers. Er is behoefte aan een

uniforme taal. Die moet het de producent, de leveranciers, de retailer en uiteindelijk

ook de consument een stuk makkelijker te maken om productgegevens met elkaar

te delen. In de supermarkt is al een betere communicatie mogelijk, via barcodes en

gestandaardiseerde artikelbestanden.”

Heb je een voorbeeld?“Nu staat er bijvoorbeeld op een etiket in kleding iets over de samenstelling, maar

het is natuurlijk veel handiger als dat digitaal is zodat je met je mobiel kunt kijken. De

klant wil gestandaardiseerde productinformatie scannen. Die wil ook weten: zijn hier

kinderhandjes aan te pas gekomen, is het product duurzaam tot stand gekomen, wat

is de materiaalbron? In 2050 moeten we volgens EU-wetgeving 100% van alles wat

we produceren, kunnen hergebruiken. Nu wordt de helft verbrand. Een van de grootste

uitdagingen is dat digitale paspoort. Ook kleine mkb-ondernemingen moeten aan hun

zichtbaarheid werken.”

Wat zijn nog meer uitdagingen voor nu?“Snelheid is belangrijk: als je langzaam bent in het delen van informatie, heb je een

achterstand. De keten moet dus sneller worden, want de klant reageert op basis

van het moment. De manier waarop je de klant kunt volgen, bepaalt een deel van je

succes. Hoe kun je dat beter doen? Dat is de grootste stap die nu gemaakt wordt. Een

grote uitdaging want mensen moeten hun oude werkwijzen bij de inkoop loslaten en

gestandaardiseerd willen werken. We staan misschien op 20% van waar we moeten

staan, maar het is wel de belangrijkste slag.”

Wat betekent digitalisering voor de klantrelatie?“Internet was altijd technisch: IoT, materie, dingen, techniek. Nu zie je dat het internet

een gezicht krijgt: het internet of souls. Je moet heel goed snappen dat het in deze

fase veel meer gaat om de klantvraag en -ervaring. Hoe ga je die beantwoorden? Welke

middelen zet je daarvoor in zodat mensen jou gaan vertrouwen? We zoeken vaker naar

namen die we online kennen dan via zoekmachines in het wilde weg. Het is niet anders

dan wat er bij de winkels gebeurde. Je moet gemak bieden, maar ook beleving en

extra service toevoegen. Voor een aantal bedrijven geldt ook dat ze betekenis kunnen

toevoegen, bijvoorbeeld bedrijven van wie de footprint qua CO2-uitstoot laag is. Je moet

nog beter nadenken over wat je voor je klanten betekent. Vervolgens moet je het kopen

onvergetelijk maken door mensen te inspireren en het persoonlijk te maken.”

17 | KVK digitaal ondernemen e-book

Wat kun je concreet als winkelier?“De klant maakt een klantreis, die uit meerdere fases bestaat. De reis begint met

oriëntatie en inspiratie, het feitelijke kiezen en kopen en na het afrekenen de aftersales.

De winkelier kan kijken: waar in de klantreis kan ik welke middelen in zetten? Dat geldt

voor de online achterkant – het proces, technisch, de medewerkers – en voor de

voorkant, de klantkant. De mkb’er moet daar slim op inspelen en er een strategie voor

ontwikkelen. Wat doe je bijvoorbeeld op social media, wat ga je online zetten – filmpjes,

chatbox, een online magazine? Uiteindelijk moet je als retailer beginnen bij jezelf.

Wie ben ik, wat wil ik en welke doelgroep heb ik voor ogen? Vervolgens kijk je waar

jouw doelgroep zich vandaag mee bezighoudt en waar – op welke kanalen – ze zich

bevindt. Als je er niet over nadenkt, dan word je verrast en ben je niet efficiënt bezig.

Wie wordt er blij van? We kwamen van plat producten en diensten aanbieden, met veel

folders, veel mails, schieten met hagel – we wilden heel veel volgers, veel traffic. Maar

dat is niet meer relevant. Hoeveel mensen gaan jouw product kopen? Daar gaat het

om. Wat ga jij oplossen voor die klanten? Om dat te kunnen, moet je focus hebben op

die doelgroep – weten wanneer je op welk moment in de klantreis je het beste contact

kunt zoeken.”

Heb je een voorbeeld voor hoe je kunt inspelen op een fase in de klantreis?“Je zoekt bijvoorbeeld een oplossing voor het eerder thuis informeren van mensen

– 40% kijkt thuis eerst wat hij wil kopen en waar hij dit wil kopen. Op het moment dat

je daar niet meer bijzit, bij die eerste fase, mis je de boot. De vraag is: wat wil je online

bereiken? Wil je nieuwe klanten maken, verkopen, service vergroten? Of wil je mensen

in het verlengstuk van je winkel inspireren, bijvoorbeeld met tips voor gebruik van het

product? Een mooi voorbeeld daarvan is El Corte Ingles – de grootste warenhuisketen

in Europa met winkels in Spanje en Portugal. Zij maken veel filmpjes voor YouTube,

zoals afgelopen zomer over hoe je perfect een koffer inpakt. Die snappen hun klanten

als mens, zijn empathisch. Ze begrijpen de mens die op vakantie gaat, zijn daarbij

aanwezig maar niet met platte verkoop. Het inpakfilmpje is een cadeautje.

Nog een mooi voorbeeld: Zeeman vindt duurzaamheid belangrijk en legt in YouTube-

filmpjes uit hoe ze daarmee omgaan. De boodschap: ‘We zijn wel goedkoop maar

doen goede dingen in de productielanden.’ Dan heb je online een uithangbord

om dat te etaleren waarbij je niets hoeft met verkoop. Door dat goed te doen en

naamsbekendheid te creëren, word je misschien wel veel makkelijker gevonden door

mensen die bewust kiezen voor bedrijven die passen in hun lifestyle.”

Wat is het risico als je niets doet?“Dat je wakker wordt en de wereld is veranderd. Uiteindelijk heb je als winkelier alleen

bestaansrecht als je producten kunt verkopen. Als je dus toegang hebt tot klanten

én tot producten. Jij bent de matchmaker. Daar vraag je geld voor. Als een producent

digitaal inzicht heeft gekregen en ziet dat jij hem als klein boetiekje geld kost, gaat hij

een hogere prijs offreren of hij ziet jou niet meer als dealer.

18 | KVK digitaal ondernemen e-book

Ook de kleine boetiekhouder heeft een goede inkooptool nodig waarmee hij kan

analyseren wat het ideale productaanbod is. Dat kan niet meer met fingerspitzengefühl.

Als je dat denkt, ben je veel te traag. Dan hoor je het twee dagen later dan de rest en

kun je als klein boetiekje die maat 38 niet meer bijkopen bijvoorbeeld. Je kunt er niet

voor weglopen. Samenwerken met producenten, samen digitale productinformatie

uitwisselen maar ook samen analyseren wat wel en niet goed gaat in jouw winkel: dat

is belangrijk. Digitaal vind je informatie. Als jij die negeert, beschik je misschien over

minder informatie en minder inzicht dan je collega’s.”

Is het vijf voor twaalf?“Je moet je niet gek laten maken door alle ontwikkelingen, maar in alle rust de

tijd nemen om te kijken wat voor jou relevant is. Bedenk dat bedrijven er belang

bij hebben om jou een ICT-oplossing te verkopen. Er moet een balans zijn tussen

wat de winkel allemaal wil weten en realiseren en wat de klant – en uiteindelijk

jij – er beter van wordt. Als je de dingen doet omdat de buren het doen of vanuit

concurrentieoverwegingen of angst, ben je fout bezig. Je moet het doen om een nog

beter product of betere dienst te kunnen leveren, nog relevanter te worden. Denk na,

samen met je team. De uitdaging is niet: ‘We moeten digitaal’ maar: ‘Wie ben je, wat is

je merkwaarde, waar sta je voor en ben je je ervan bewust welke digitale mogelijkheden

jouw klanten hebben?’ Dan pas komt de vraag: ‘In welke fase van de klantreis wil ik wat

gaan toepassen’ en niet andersom. Techniek is een middel, geen doel op zich. Maar:

niet nadenken betekent chaos. Maak kleine stapjes en kijk na een paar maanden of

het werkt. Zo ja, ga opschalen. Zo nee, zoek uit waarom niet en beslis dan pas. Als je

nagedacht hebt over welk middel je wilt inzetten, bepaal je of je dat alleen gaat doen of

gaat samenwerken, bijvoorbeeld met een platform als Bol.com of Wehkamp – voor de

online vindbaarheid.”

Waar zijn de koplopers mee bezig?“Dat heeft vooral te maken met dingen heel persoonlijk maken. Klachten afhandelen

via Facebook Messenger bijvoorbeeld. Of een top-100-klanten bijeenbrengen in een

zakelijk WhatsApp-account, met wie je eerder dan met de rest speciale avonden of

kortingen deelt. Grote partijen worden steeds relevanter, sneller en persoonlijker.

Zalando voorziet dat ze binnen 3 jaar voor elke klant een eigen webshop hebben

met dingen die alleen voor jou interessant zijn. Door de aanname dat de groten

onpersoonlijk zijn, sta je op achterstand. De waarheid is dat de grote partijen groot en

sterk zijn en met alle techniek heel persoonlijk worden en maatwerk leveren. Ze geven

consumenten het gevoel: ‘Voor jou doe ik iets bijzonders’.Het gaat echter niet om groot

of klein. Een klein boetiekje kan ook een appje sturen aan klanten met ‘Joh, ik heb iets

leuks voor jou’. Kleinere partijen kunnen ook veel gestandaardiseerde oplossingen

omarmen. Je hoeft niet alles zelf te ontwikkelen.”

Tip“ Download de Google-assistent App en ervaar hoe jij als consument

spraakgestuurde oplossingen vindt.”

19 | KVK digitaal ondernemen e-book

Wat is het belangrijkste advies aan de ondernemers in deze sector?“Het grootste gevaar is dat mensen in paniek raken en verlamd raken. Ga op zoek en

bouw samen kennis op. Sta open voor wat er kan en heb het lef om te kiezen. En neem

je team mee. Als je team het niet snapt of als je medewerkers niet betrokken zijn, is

het een kansloze missie. Veel retailers lopen er voor weg, hebben het druk. Maar als jij

morgen wilt overleven, moet je vandaag nadenken over hoe jouw relatie met klanten en

fabrikanten eruit gaat zien.”

Heb je een paar geslaagde voorbeelden?“Motorkledingcenter, is een mooi voorbeeld. Ondernemer Mark Bos laat met zijn

filmpjes goed zien hoe het werkt in de klantreis. Dat heeft niks te maken met geld

maar met keuzes maken en relevantie. Made.com noemt de winkel showroom en alle

informatie over producten vind je via een app. Flinders is heel goed in de vindbaarheid

van online designmeubelen, dit bedrijf is in korte tijd heel sterk geworden. Omoda,

een familiebedrijf uit Zierikzee, is zowel online als in de 21 winkels heel sterk. Ze

hebben in de webshop goede filters waarop je makkelijk kan sorteren en bieden veel

inspiratiefilmpjes. Van Westen Mannen uit Zaamslag: de ondernemer kan in de winkel

met de klant kijken in de voorraad van de fabrikant – dankzij de Kiosk software – en

direct bestellen.”

En een paar minder geslaagde?“Het is belangrijk dat je dicht bij jezelf blijft en weet in welke context en cultuur je

terecht komt. Flinders in China was geen succes. Ook is het essentieel om je team erbij

te betrekken. Een paar jaar terug waren er veel bedrijven die digitale spiegels kochten.

Dan kon je als klant een selfie maken en delen. Maar als jij je team niet had uitgelegd

dat je dat deed om mailadressen te verzamelen, werkte het niet. Ook aan je klant moet

je het kunnen uitleggen. Ook een mooie: digitale screens in de winkel met dure lange

films: echt een waste of money. Films moeten kort zijn, niemand blijft zo lang kijken.”

20 | KVK digitaal ondernemen e-book

Tip“ Betrek jonge mensen en uittreders erbij, laat ze meedenken. Bijvoorbeeld

studenten die stageplekken zoeken: geef die gasten een leuke opdracht!”

Over Harry BijlRetailexpert Harry Bijl werkt als Innovator en Inspirator bij INretail. Hij bezoekt

dagelijks winkels, voert gesprekken over klant- en winkelwaarde en geeft zo’n

120 keynotes per jaar. Verder leidt hij jaarlijks 30 tot 40 stadssafari’s, waarin hij

groepen ondernemers en docenten laat zien wat de veranderingen zijn en die

concretiseert en duidt.

Meer over INretail

21 | KVK digitaal ondernemen e-book

Digi-kennis

CRM: kruip in de huid van je klant

Een klant belt. Hij wil graag weten hoe het staat met zijn bestelling. Vorige week heeft hij hier ook al over gebeld met één van je collega’s. Het zweet breekt je uit: met wie heeft je klant gesproken, wat is er besproken en wat is de status van zijn bestelling? Herkenbare paniek? Met CRM-software is deze informatie met een druk op de knop digitaal beschikbaar. En dat niet alleen: door opgebouwde klantprofielen te analyseren, zie je beter waar de verkoopkansen liggen.

CRM staat voor Customer Relationship Management, oftewel beheer van je

klantrelaties. CRM-software helpt je om bestaande klanten beter te bedienen en

nieuwe klanten te werven. Het is een bouwsteen voor klantgericht ondernemen, een

sterke schakel in je bedrijfsvoering en een belangrijk middel om je omzet te verhogen.

Patrick Houthuijzen, CRM-expert van ICTinformatiecentrum.nl: “CRM-software geeft

structuur aan je salesactiviteiten, commerciële werkzaamheden en service. Het is een

hulpmiddel bij misschien wel het belangrijkste voor klanten: minimaal voldoen aan hun

verwachtingen en waar mogelijk deze overtreffen.”

Beter inzichtEen CRM-systeem biedt een totaalaanpak voor de opslag van klantinformatie, verkoop,

marketing en klantondersteuning. Analyse van de opgebouwde klantprofielen leidt tot

beter inzicht in wat je klanten willen. Ook zie je waar verkoopkansen liggen en welke

klanten het waardevolst zijn voor je bedrijf (en welke juist niet). Op basis van deze

inzichten onderneem je actie. “Met paard en wagen kom je natuurlijk ook van A naar

B”, zegt Patrick. “Maar met de auto gaat dat toch wat sneller en comfortabeler. Zo is

het ook met CRM-software. Van levensbelang is het misschien niet, maar ieder bedrijf

ervaart er wel de voordelen van.” Maar hoe werkt dat nou precies?

KlantendashboardIn een CRM-systeem leg je allereerst basisinformatie over je klanten vast, zoals

(bedrijfs)naam, website, telefoonnummer en nog veel meer. Daarnaast kun je

vastleggen hoe de klant het liefst met jou communiceert – via mail, telefoon of andere

kanalen – en wát er tijdens dat klantcontact is besproken. Aanvullende informatie

voegt het systeem vaak automatisch toe, zoals recente berichten van je klant op

social media. Zo bouw je per klant een profiel op. CRM-software heeft altijd een

klantendashboard waarop je per klant een overzicht hebt, Wanneer had je contact

met hem? Wat is de status van zijn bestellingen? Zijn er openstaande klantvragen?

Enzovoort.

22 | KVK digitaal ondernemen e-book

“Wij kennen geen bedrijf dat met een modern CRM-systeem is gaan werken en daar later weer mee is gestopt. Dat zegt alles.”

AnalyserenDat je klantprofielen opbouwt, is op zich al erg handig maar daar kun je vervolgens nog

meer nuttigs mee doen: analyseren. De analyse van klantprofielen is een belangrijke

functie van CRM-software. De voordelen zijn onder andere: beter signaleren van

verkoopkansen, informatie boven water krijgen om je producten en diensten te

verbeteren en meer uit je marketing halen. Bovendien ben je dankzij analyse in staat

een hogere klanttevredenheid te scoren en betrouwbaardere rapportages op te leveren.

Het uitgangspunt is: hoe meer je in de huid van je klant kruipt, hoe beter je hem op

maat bedient. Patrick: “Wij kennen geen bedrijf dat met een modern CRM-systeem is

gaan werken en daar later weer mee is gestopt. Dat zegt alles.”

De juiste keuzeWie de aanschaf van CRM-software voor zijn of haar bedrijf overweegt, loopt tegen een

aantal vragen aan. Welke leverancier en welk pakket kies ik? Wil ik in de cloud of op een

eigen server werken? Wat kost de implementatie van CRM-software en hoe lang duurt

dat eigenlijk? Maar voordat je aan deze vragen toekomt, moet je eerst duidelijk hebben

wat je met het pakket wilt, benadrukt Patrick Houthuijzen: “Je moet eerst weten hoe je

je klanten wilt bedienen en hoe je je in het klantcontact wilt onderscheiden. Dan weet

je wat je van ze wilt en moet weten en bewaren. Dus eerst je commerciële proces op

orde, dan pas software kiezen.”

In de cloud of nietEen CRM-oplossing in de cloud heeft een aantal voordelen. Patrick: “Bijna elke moderne

CRM-oplossing zit in de cloud. Dat is ook logisch: geen installatie, overal toegang,

lage kosten, schaalbaar, up-to-date techniek en bovendien vaak veiliger dan het op

eigen computers bewaren van klantgegevens.” Er is wel een aantal zaken waar je

rekening mee moet houden. Klantgegevens zijn privacygevoelig en je hebt dus te

maken met de AVG. Hoe gaat de CRM-leverancier met jouw data om? Waar ter wereld

slaat de leverancier eigenlijk jouw data op? Lees ook hier meer over de voordelen en

aandachtspunten van werken in de cloud.

Welke leverancier?Weet je welke data je met CRM-software wilt vastleggen en op welke manier (en waar)

je dat veilig wilt doen? Dan is het tijd om de leverancier met het voor jou juiste CRM-

pakket te kiezen. De grote spelers zijn SAP, Oracle, Microsoft en Salesforce.com. Voor

een mkb’er of zzp’er ligt het meer voor de hand om te kiezen voor leveranciers als

Exact, Superoffice, SugarCRM, Teamleader of Maximizer. Er zijn tientallen verschillende

CRM-systemen. ICTinformatiecentrum.nl heeft een uitgebreid overzicht hiervan.

Patrick: “Ons belangrijkste advies bij het kiezen van CRM-software is altijd: begrijp zelf

goed wat je kiest en waarom je dat kiest. Verdiep je dus eerst in wat CRM-software is

en waarin al die pakketten verschillen. Dat werkt beter dan blindvaren op het advies van

anderen of de uitkomst van selectiewebsites.”

23 | KVK digitaal ondernemen e-book

Tips• Richt je niet te snel op de grote spelers. Minder bekende CRM-pakketten en

CRM-dienstverleners bieden vaak oplossingen met eigen voordelen, zoals het

toegespitst zijn op jouw branche.

• Maak goede, schriftelijke afspraken met iedereen die bij jouw CRM-

selectietraject betrokken is.

• Wees kritisch naar een CRM-leverancier en vraag door. Zorg ervoor dat

je garanties krijgt en referenties kent. Zo voorkom je dat je bepaalde

beperkingen van een CRM-pakket pas ontdekt als je het gaat gebruiken.

• Het gaat niet alleen om de mogelijkheden van de CRM-software zelf – kijk

ook vooral naar de kwaliteit van de CRM-leverancier.

• Kies CRM-software die met je bedrijf kan meegroeien. Selecteer (en betaal)

pas voor een extra functionaliteit wanneer dat voor je bedrijf nodig is.

Implementatie & ingebruiknameJe commerciële proces op orde krijgen en de keuze voor de juiste CRM-software

maken, kost vaak de meeste tijd. Dan volgt de technische implementatie en

ingebruikname ervan. Een mkb’er of zzp’er kiest bijna altijd voor een cloudoplossing.

Dan heb je geen installatie van de software. Klantinformatie importeren vanuit een

eventueel bestaande CRM-oplossing is meestal snel geregeld. Als je een beetje

handig bent met andere software, dan heb je CRM-software ook snel onder de knie.

Een goede CRM-leverancier staat klaar om jou en je medewerkers op weg te helpen.

Bijvoorbeeld met uitgebreide documentatie, online uitlegvideo’s, trainingen en een

klantserviceafdeling. Dit hele traject neemt enkele dagen tot een paar weken in beslag.

Voor de gangbare CRM-software betaal je enkele tientjes per gebruiker per maand.

Meer informatieOp de website van ICTinformatiecentrum.nl vind je nog meer informatie over

CRM-software, van selectie tot implementatie. CRM is vaak onderdeel van ERP-

software. Lees hier meer over ERP.

24 | KVK digitaal ondernemen e-book

De ondernemer

Maxine Mantel, VANMAX Pindakaas

Van je hobby je bedrijf maken? Maxine Mantel deed het. Van jurist werd ze pindakaasmaker. Eerlijke pindakaas welteverstaan, want met haar bedrijf VANMAX Pindakaas wil ze graag op een duurzame manier ondernemen. Haar boekhouding startte ze op een Excel-sheet, zoals zoveel startende ondernemers. Maar met de groei van haar bedrijf kreeg ze de behoefte aan meer overzicht. En stapte ze over naar een softwarepakket voor de boekhouding. “Eigenlijk had ik er eerder mee moeten beginnen”, zegt ze.

Maxine Mantel werkte als fiscaal jurist bij een groot bedrijf, waar ze ontdekte dat dit

niet bij haar paste. Ze besloot om te gaan ondernemen. “Ten eerste omdat ik dingen

zelf in de hand wil houden, dat is mijn karakter”, vertelt ze. “En ten tweede: ik wil heel

graag iets goeds doen door een bedrijf op te bouwen, een steentje bijdragen.” In 2014

waagde ze de stap en richtte ze VANMAX Pindakaas op. Met haar pindakaasmakerij

wil ze niet alleen een duurzaam product nastreven – zonder palmolie bijvoorbeeld –

maar ook iets betekenen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Maxine:

“Pindakaas maken was al mijn hobby. Het is heel praktisch, je maakt iets met je

handen. Daardoor kun je mensen in dienst nemen om dat voor je te doen. Mensen die

anders misschien niet zo makkelijk aan het werk komen.” Inmiddels heeft VANMAX drie

mensen in dienst en lopen er twee stagiaires. “En ik hoop dat die familie steeds verder

groeit”, aldus Maxine.

25 | KVK digitaal ondernemen e-book

MakkelijkerMet de groei van haar bedrijf kreeg Maxine behoefte aan meer zicht op de financiële

administratie. “Ik deed altijd alles in Excel, maar na twee jaar ben ik overgestapt op een

boekhoudpakket. Ik factureer wekelijks, heb vaak kleine orders en veel losse facturen.

Zo’n digitaal pakket maakt alles makkelijker. En als je alles goed hebt ingevuld – zoals

je in- en verkoopfacturen, je goederen en machines – krijg je een heel goed overzicht

van je administratie en komen er aan het eind de juiste cijfers uit.”

“Begin zo snel mogelijk met een digitaal basispakket en groei mee”

GebruikersvriendelijkZe had even een valse start, wat de omschakeling onnodig bemoeilijkte: “Ik had eerst

een ander pakket dan ik nu heb. Maar daarbij moest je zoveel detailvragen invullen, dat

ik dacht: dat kan ik zelf sneller.” Haar tweede – en huidige – pakket zocht ze dus vooral

uit op gebruikersvriendelijkheid. Én overzichtelijkheid. “Ik heb nu de online variant van

een boekhoudpakket, dat werkt visueel heel prettig. Als je het opent, zie je meteen: dit

moet ik nog betalen, dit komt er nog binnen en dit was mijn omzet vorig jaar. Je bent

altijd up-to-date over de huidige status van je bedrijf. Je kunt er ook – maar dat heb

ik nog niet – betalingen aan koppelen. Een groot voordeel van haar boekhoudpakket

is verder de gemakkelijke communicatie met de boekhouder, vindt ze. “Hij werkt aan

de andere kant met hetzelfde pakket. Ik vul bijvoorbeeld alle uren van mijn personeel

in en hij doet de loonaangifte. Hij weet ook beter dan eerst hoe ik ervoor sta.” Dankzij

de koppeling met de bank heeft ze ook meteen een overzicht van als iets is bij- of

afgeschreven. Verder zit er een CRM-stuk in. “Al mijn klantgegevens en orderhistorie

staan in het systeem. Hierdoor kan ik precies zien wat welke klant wanneer heeft

besteld. En ook de jaren en maanden met elkaar vergelijken. En is het wat minder

dan in het jaar ervoor, kun je misschien toch eens gaan bellen. Dat visualiseer je heel

makkelijk. Daarbij kan ik ook het betaalgedrag bekijken – betalen ze een beetje op tijd?

Het is fijn om dit te zien en hiermee aan de slag te kunnen.”

“Het zou fijn zijn als alles wat je produceert ook in de voorraad wordt verwerkt, zodat je altijd up-to-date bent”

UitbreidingenHet pakket dat Maxine heeft gekozen, is een basispakket dat je kunt uitbreiden. “Ik

oriënteer me alvast op die uitbreidingen”, zegt ze. “Als ik die en die stappen nog maak

in mijn bedrijf, wat heb ik dan nog nodig? Je kunt er je ordergeschiedenis en hele

productieschema’s inzetten. Voor elk branche heb je uitgebreide opties.”

26 | KVK digitaal ondernemen e-book

Ze overweegt haar pakket uit te breiden met de Voorraadadministratie. “Dat doe ik nu

nog handmatig maar als je voorraden gecompliceerd worden, wil je dat automatiseren.

Als je bijvoorbeeld verschillende soorten voorraad krijgt, dan krijg je vanzelf de

behoefte om dat op je computer te zien in plaats van dat je naar het magazijn loopt om

dozen te tellen. Dat werkt nu nog wel maar ik moet het wel altijd in de gaten houden. Ik

krijg nu niet een seintje van ‘Hee, er staat nog maar één doos van dit’. Het zou fijn zijn

als alles wat je produceert ook in de voorraad wordt verwerkt, zodat je altijd up-to-date

bent. Wat staat er eigenlijk, qua grondstoffen of qua eindproduct?”

Verder wil ze op termijn graag kijken wat de mogelijkheden zijn voor uitbreiding van

de CRM-functies. “Ik krijg nu bijvoorbeeld geen automatische reminders wanneer een

tijdje niet is besteld, dat lijkt me wel erg prettig.”

En nog een laatste, niet zo voor de hand liggende tip: “Wees eerlijk naar jezelf: maak

het niet mooier dan het is. Laat je niet verleiden om facturen er nog maar even niet

in te zetten vanwege een slecht beeld. Als je het goed invult en bijhoudt, ga je tijdig

factureren en krijg je een goed overzicht van wie je nog geld krijgt. Dan zie je ook: hoe

snel betalen ze eigenlijk? Als het bij iedereen drie maanden duurt en je hebt nooit geld,

dan is het tijd voor actie.”

TipWeet wat de mogelijkheden zijn om uit te breiden en wees voorbereid op de

eerstvolgende stap. Hoe werkt het, wat levert het op en wat kost het?

27 | KVK digitaal ondernemen e-book

Digi-kennis

Werken in de cloud: de normaalste zaak van de wereld

Was vroeger ‘alles’ beter? Zeker niet: weet je nog dat je letterlijk achter je computer moest kruipen om je toepassingen te gebruiken en bij je data te kunnen? Dat kan tegenwoordig een stuk handiger. Bijna alles is online toegankelijk. Werken in de cloud is daarmee voor steeds meer ondernemers de gewoonste zaak van de wereld. Een belangrijk voordeel: je bepaalt zelf waar en wanneer je werkt. Maar wat is dat precies, ‘werken in de cloud’? En hoe kun je dat (meer) doen met je bedrijf?

Cloud is eigenlijk een synoniem voor internet. In de cloud werken betekent dus online je

data beheren en online toepassingen gebruiken. Een bekend voorbeeld is het opslaan

van data via clouddiensten als Dropbox, Google Drive, Microsoft OneDrive of Apple

iCloud. Maar werken in de cloud gaat verder dan dat. Bijna alle gebruikelijke software kun

je tegenwoordig als cloudtoepassing afnemen. Software-as-a-Service (SaaS) heet dat.

Bekijk hier een video over ‘Cloud computing’.

Dirk van Roode, cloudexpert bij Nederland ICT over de voordelen van de cloud: “Een

eenmalige grote investering is niet nodig, je kosten zijn gespreid en dit geeft helderheid

in de kosten per maand. Gebruik je meer dan betaal je ook meer. En natuurlijk vice

versa. Je werkt altijd met de laatste software en security updates en je raakt nooit meer

documenten kwijt. Samenwerken gaat ook makkelijker bijvoorbeeld door versiebeheer

van documenten en de mogelijkheid om gezamenlijk aan één document te werken.”

28 | KVK digitaal ondernemen e-book

Speciaal kleinere bedrijven kan de cloud een voorsprong geven. Dirk: “Verhuizen naar

de cloud geeft iedereen toegang tot technologie van enterprise-niveau. Het maakt het

voor kleinere bedrijven mogelijk sneller te handelen. Pay-as-you-go-service en cloud-

business-applicaties betekenen dat kleine bedrijven gewoon kunnen meekomen met de

grotere en deze er zelfs uit kunnen manoeuvreren.”

Voorbeelden Software-as-a-Service (SaaS)• Microsoft Office 365 of Google G Suite (voor de meest gangbare

kantoortoepassingen)

• Salesforce.com (CRM), ADP (HRM)

• Slack (platform voor samenwerken)

• WebEx (videovergaderen)

• Exact Online (boekhouding)

• Facebook

• LinkedIn

• En niet te vergeten: de vele mogelijkheden om een back-up van je data in de

cloud te maken

Voordelen op een rijDat al veel bedrijven in de cloud werken heeft te maken met kostenbesparing en

gebruiksgemak. Hoe zit dat precies? Hieronder vind je een aantal belangrijke voordelen

van de cloud op een rij.

• Geen beheer. Je cloudleverancier regelt alles voor je, zoals aanschaf en beheer van

de benodigde hardware en software. Daarover geen zorgen dus en je bent bovendien

altijd up-to-date.

• Lage investering. Je betaalt voor wat je gebruikt, vaak op abonnementsbasis. Geen

grote investering meer in hardware of software die je in één keer moet aanschaffen.

• Veilig. Jouw data staat in een professioneel datacenter van je cloudleverancier.

Deze neemt maatregelen tegen brand, diefstal, storingen, stroomuitval en

beveiligingslekken.

• Werken waar en wanneer je wilt. Op bijna elke gewenste plek met elk gewenst

apparaat. Zo lang er maar een goede internetverbinding is.

• Samenwerken. Je kan met meerdere mensen vanaf verschillende locaties

tegelijkertijd in één document of database werken.

• Schaalbaar. Heb je tijdelijk meer opslag, bandbreedte of functionaliteit nodig? In de

cloud is dat eenvoudig te regelen. Je betaalt naar rato voor het extra gebruik.

• Back-up. Cloudleveranciers zorgen automatisch voor back-ups van je data zodat je

nooit meer iets kwijtraakt.

Sprekende cijfersEurostat deed in 2018 onderzoek naar het gebruik van de cloud door Europese

bedrijven (met minstens 10 medewerkers). 48% van de Nederlandse bedrijven

gebruikt de cloud. Nederland staat daarmee op de vierde plek, vlak achter 3

Scandinavische landen. Het Europese gemiddelde ligt op 26%, terwijl het in

2014 nog 19% was. Wat doen deze bedrijven dan in de cloud? Het blijkt dat

vooral e-mail, data-opslag en kantoortoepassingen het hoogst scoren.

29 | KVK digitaal ondernemen e-book

AandachtspuntenIs er dan helemaal geen wolkje aan de lucht? Als jij ook (meer) in de cloud wil werken,

dan raden wij je aan wel goed op de volgende punten te letten:

• Privacygevoelige data. Bedenk goed welke data je wel en welke je vooral niet in de

cloud zet. Zeker als het gaat om bedrijfsgeheimen of privacygevoelige data. Maak

in verband met de AVG altijd goede afspraken met je cloud-leverancier. Nederland

ICT biedt een Standaard Verwerkersovereenkomst die gemaakt is op basis van de

uitgangspunten van de AVG.

• Afhankelijk van de cloudleverancier. Bij storingen moet je afwachten tot de

provider deze oplost. En als je wil overstappen naar een andere cloudleverancier,

dan kan dit een enorme rompslomp en kosten met zich meebrengen. Dirk: “Ga altijd

vooraf in gesprek met je cloudleverancier en leg vast dat je zonder problemen kan

overstappen naar een andere leverancier.”

• Afhankelijk van internet. Cloudtoepassingen werken niet of minder goed zonder een

stabiele en snelle internetverbinding.

• Wat gebeurt er met je data? Dirk: “Maak afspraken over het retourneren van je data

op het moment dat je wil overstappen naar een andere leverancier. Dataportabiliteit

geldt alleen voor individuen, niet voor bedrijven. Daarom is het goed om dit vooraf te

checken bij de cloudleverancier.”

• Databeveiliging. Controleer de beveiliging van jouw data in de cloud. Zorgt de

leverancier voor versleutelde opslag én transport van jouw data? Versleutel liever ook

zelf de data voordat het de cloud in gaat.

Je ziet: verhuizen naar de cloud met je bedrijf is prima te doen en levert veel voordelen

op. Bedenk wel altijd goed welke (bedrijfs)informatie daar wel of niet thuishoort. En

wees kritisch naar je cloudleveranciers. Controleer of zij hun zaken goed op orde

hebben en leg afspraken schriftelijk vast.

Tip“ Controleer bij je cloudleverancier welke buitenlandse partijen mogelijk toegang

hebben tot jouw data. Onder de AVG moet je daarover aanvullende afspraken

maken met je provider.” (Dirk van Roode, Nederland ICT)

Verschillende cloudsDé cloud bestaat niet, er zijn verschillende soorten. In de praktijk merk je daar

weinig van. Ga je (meer) in de cloud werken, dan is het wel goed om te weten wat de

verschillen zijn:

• Een public cloud is de bekendste vorm. Een cloudleverancier is eigenaar van alle

hardware, software en infrastructuur. Via internet maken jij en vele anderen gebruik

van de clouddiensten van deze leverancier.

• Een private cloud is in gebruik bij slechts één bedrijf en kun je alleen via een

privénetwerk benaderen. Alle systemen kunnen fysiek bij dit bedrijf staan, maar vaak

is dit alsnog uitbesteed aan een serviceprovider.

• Een hybrid cloud is een mengvorm van beide bovenstaande cloudsoorten. Dan heb

je eigenlijk het beste van beide werelden.

Wil je hier meer over weten? Lees dan de informatie van bijvoorbeeld Amazon Web

Services (AWS) (Engelstalig) of van Microsoft Azure (Nederlandstalig).

30 | KVK digitaal ondernemen e-book

In vier stappen in de cloudZelf aan de slag? In 4 stappen zit je in de cloud.

Stap 1

Inventariseer! Bekijk goed welke toepassingen en welke data je in de cloud wil zetten.

Het is geen alles-of-niets-situatie. Migreer alleen dat wat je bedrijf direct voordeel

oplevert. Maak een heldere beschrijving van wat die voordelen van de cloud voor jouw

bedrijf precies zijn. Zijn er misschien ook nadelen? Betrek altijd je medewerkers zo

vroeg mogelijk in dit proces.

Stap 2

Kies je cloudleverancier. Met jouw eisen en wensen in de hand vergelijk je de

verschillende cloudleveranciers. Wat zijn de kosten per maand? Hoe veilig staat je

data bij deze cloudleverancier? Leg je afspraken, bijvoorbeeld over de beschikbaarheid

van de cloudtoepassingen, schriftelijk vast in een Service Level Agreement (SLA). Doe

eventueel een pilot met één of meer cloudleveranciers.

Stap 3

Implementeer. Met de door jou gekozen cloudleverancier onderzoek je de

beste oplossing voor jouw bedrijf. Voor welke cloudsoort ga je bijvoorbeeld? De

cloudleverancier helpt je bij het ontwerpen, migreren en testen.

Stap 4

Gebruik! Na een succesvolle implementatie ga je echt werken in de cloud. Vergeet niet

je medewerkers te trainen waar nodig. Als alles goed draait in de praktijk, dan is het tijd

om de oude situatie in je bedrijf voorgoed buiten gebruik te stellen.

Meer informatie• Whitepaper “Cloudcomputing & security” (Nationaal Cyber Security Centrum)

• Informatie over cloud computing en cloudleveranciers (Cloudinzicht.nl)

• Over cloudoplossingen, migratie en de keuze van een cloudleverancier

(ICTinformatiecentrum.nl)

31 | KVK digitaal ondernemen e-book

Digi-kennis

Slim op maat: fijn voor je klant én fijn voor jezelf

Maatwerk leveren door te standaardiseren? Dat klinkt vreemd maar het kan: als je het maar ‘slim’ aanpakt. Door de processen in je bedrijf aan te passen, werk je efficiënter, druk je de kosten én speel je uiteindelijk beter in op de individuele klantwens. En dat komt goed uit want personaliseren is een grote trend – kijk maar naar je eigen privéleven. Als klant koop je steeds vaker een persoonlijke variant op een massaproduct.

Slim maatwerk, maatwerk voor de massa, configure to order of hoe je het noemen

wilt: het komt allemaal neer op ‘op maat’ produceren op grote schaal. Hoe maak je zo

efficiënt mogelijk een zo individueel mogelijk product? Als je wilt inspelen op de grote

personalisatietrend – afhankelijk van jouw markt meer of minder belangrijk – is dit wat

je moet gaan doen.

Als consument ken je de voorbeelden al: je eigen kleur frontje op je mobiel, chocolade

met je eigen naam erop, je eigen online fotoboek samenstellen. Het kan allemaal en dat

voor een betaalbare prijs. Maar waarom zou je er als ondernemer op inspringen? Daar

zijn twee hoofdredenen voor, zegt Jeroen Vos van SlimMaatwerk.nl. “Slim maatwerk

gaat over het aanpassen van bedrijfsprocessen om je klant individueel beter te kunnen

bedienen. Of om er zelf beter van te worden. Of allebei natuurlijk.”

Jouw klant beter bedienenOm je klant beter van dienst te zijn, moet je weten wat hij of zij wil. Die wil bijvoorbeeld

iets kopen, maar alleen betalen voor wat hij eigenlijk nodig heeft. Jeroen: “Waarom zou

je een tuinhuisje van 5 meter breed kopen terwijl je maar 4 meter nodig hebt? Je ziet

het vaak bij software as a service: je betaalt alleen voor de functies die je daadwerkelijk

gebruikt. Dat is ook voor een bedrijf een interessant businessmodel; het abonnement

telt wel door.”

32 | KVK digitaal ondernemen e-book

Soms ook heb je als bedrijf klanten die zich sterk willen onderscheiden en op zoek

zijn naar unieke producten – een auto met wieldoppen die niemand anders heeft

bijvoorbeeld: hyperpersonalisatie. “Dat zie je vaak iets meer in het topsegment”, zegt

Jeroen.

Er als bedrijf zelf beter van wordenJeroen: “Als je slim maatwerk levert, krijg je meer standaard dan als je zomaar

maatwerk biedt. Dat klinkt vreemd maar uiteindelijk kun je goedkoper produceren.

Als je diversiteit wil aanbrengen in je productie, bijvoorbeeld meer kleuren,

kun je normaalgesproken niet tegen de standaard opboksen. Maar als je slim

maatwerk maakt, is dat voor je bedrijf vaak beter dan standaard. Dat doe je door je

bedrijfsprocessen te standaardiseren. Door bepaalde processen vast te leggen

– terwijl de uitkomst steeds anders is – zorg je ervoor dat de eenmalige kosten heel

erg laag worden. En als ze zo laag zijn, kun je net zoveel kleurversies maken als je

wilt bijvoorbeeld.” Het personaliseren van je aanbod gaat niet dus over zo efficiënt

mogelijk een product maken, maar over het efficiënt voeren van een bedrijfsproces,

legt Jeroen uit. “Heb je je proces erop ingericht om iedere keer een ander product

te maken? Dan krijgt dat product door het standaardiseren van het proces, iedere

keer een goede kwaliteit en lage kosten.” Lagere kosten, efficiënter werken, minder

voorraden: allemaal zaken waar je als bedrijf beter van wordt. Het geeft jouw bedrijf

bovendien onderscheidend vermogen, vooral in markten waarin bulk gebruikelijk is. En

je bent duurzamer bezig: je produceert precies genoeg en niet teveel, je hebt minder

verspilling.

KlikkenJeroen liet voor de website van zijn eigen bedrijf tien verschillende landingspagina’s

maken die corresponderen met verschillende zoektermen. “De een zoekt op slim

maatwerk, de ander zoekt op configure to order”, legt hij uit. “Het zijn dezelfde

landingspagina’s, maar gericht op dat waar jij naar gezocht hebt. Zo spreek je mensen

individueel aan. Daar kun je steeds verder in gaan, bijvoorbeeld met gepersonaliseerde

nieuwsbrieven. Je ziet waar mensen op klikken en de volgende keer pas je daar je

nieuwsbrieven op aan. Die technologie is voor iedereen toegankelijk.”

DigitaliseringEen van de dingen die het mogelijk maakt om goedkoop te personaliseren, is

digitalisering. Jeroen: “Je moet alle processen die je tegenkomt, onder de loep nemen.

Productieprocessen zijn niet altijd digitaal maar dankzij de ERP-systemen kun je

bedrijfsprocessen wel digitaal koppelen. Aansturing van machines bijvoorbeeld kan

digitaal en dat helpt jou om te personaliseren.”

5 niveaus van maatwerk• Puur standaardwerk: zoals Henry Ford al zei: “Je kunt alle kleuren krijgen

zolang het maar zwart is.”

• Segmented standardization: een iets andere uitvoering van een product voor

een andere markt. Föhns in Zwitserland met een andere stekker bijvoorbeeld,

maar nog steeds massafabricage.

• Customized standardization: de klant kan zijn product zelf samenstellen

vanuit standaardmodules. Dus de fabricage is standaard, in de assemblage

treden de verschillen op. Denk aan keukens.

• Tailored customization: al in de fabricage maak je bepaalde onderdelen voor

iemand persoonlijk. Denk aan een maatwerkkast precies in dat hoekje, een

traplift, maar ook op maat gemaakte kleding waarbij je de maten doorgeeft

en waarbij het productieprogramma berekent hoe het overhemd gesneden

moet worden. Denk ook aan de printwereld: een standaardproduct met

een persoonlijke print erop zoals een mok, een telefooncover, maar ook de

fotoboekensector.

• Pure customization: de klant kan helemaal specifiek ontwerpen, de

ontwerpregels (algoritmen) zitten in het systeem, bijvoorbeeld hoeveel

gordingen steunbalken je krijgt bij het langer of korter maken van het dak.

Voorbeeld: een schuurtje op maat.

33 | KVK digitaal ondernemen e-book

Wat is er nodig om customization mogelijk te maken?• Opbouw van je product (architectuur) en vastleggen in tekeningen, algoritmen en

stuklijsten. Bijvoorbeeld: een mkb-onderneming maakt televisiesteunen, die bestaan

uit verschillende onderdelen. Stel, je wil die steun in verschillende kleuren leveren,

passend bij het interieur. Dan kijk je in welke volgorde je je product in elkaar wil zetten

en hoe je die kleur erop aanbrengt. Moet je het onderdeel eerst spuiten en daarna

assembleren? Of eerst assembleren en er daarna een sticker op plakken? Als je gaat

personaliseren, is het handig om de dingen die maatwerk zijn, op het laatst mogelijke

moment aan het proces toe te voegen. Dat is de kern van slim maatwerk.

• Je ontwerptoolkit. Die gaat nog een stapje verder dan de configurator. Die

laatste brengt data in, de ontwerptoolkit maakt de vertaalslag naar de tekening.

Of de data gaat rechtstreeks naar de machines: ERP. De ontwerptoolkist

bestaat uit verschillende elementen. De voorkant, ofwel de userinterface

of ‘specificatieverzamelaar’, en de achterkant, ofwel de ‘vertaler’ naar de

productie(automatisering). Bij hogere volumes gaat de mens er vaak tussenuit. Dan

gaan de kosten omlaag en kun je uiteindelijk sneller een goedkoper en/of kwalitatief

beter product aanbieden. “Kwaliteit, hoe lang moet ik erop wachten en wat kost het?

Dat zijn de 3 kernelementen waarop klanten kiezen”, aldus Jeroen Vos.

ConfiguratorMet een configurator loop je als klant – geheel geautomatiseerd – door de opties

heen om een product of dienst samen te stellen. Denk aan de opties die je wilt bij de

aankoop van gordijnen op maat: naast de maten ook wel of geen roede, enkele of

dubbele plooien. Of bij de huur van een vakantiehuisje – wel of geen lakens erbij, wel of

geen kaartjes voor het zwembad erbij. Maar je kunt ook denken aan de behandelingen

bij de kapper. Voordeel voor de ondernemer: door de klant zelf ontwerpmogelijkheden

te geven binnen bepaalde kaders, nodig je klanten ook uit om binnen die kaders te

blijven. Dan zijn er veel minder ‘specials’ en het loopt soepeler door de fabriek – het

past immers allemaal binnen de standaard werkprocessen. De tijd die je bespaart kun

je gebruiken voor het ontwikkelen van nieuwe processen of productcategorieën.

Bijkomende voordelen zijn de klantenbinding – als klanten eenmaal gewend zijn aan

jouw interface, komen ze sneller terug – en de schaalbaarheid. Als je de hele keten

zo hebt ingeregeld, kun je dit concept makkelijk op verschillende plaatsen neerzetten.

Goed voor je klant én voor jezelf.

Van 6 weken levertijd naar 5 dagenOndernemer Jan van Frankenhuyzen ging met zijn industrieslijperij van een

levertijd van 6 weken naar een levertijd van 5 dagen. Door het beantwoorden

van vragen over de gewenste bewerking, configureert de klant zelf in 5 stappen

zijn eigen product. Hier (pdf) lees je hoe hij dat aanpakte.

34 | KVK digitaal ondernemen e-book

Wat moet je doen?“Er is geen standaard recept, er zijn wel standaard ingrediënten”, zegt Jeroen.

• Ken je klantendiversiteit – je moet je markt bedienen met de invulling van individuele

klantenwensen – bij standaard bedien je een markt met een algemene klantenwens.

• Vertaal dit naar jouw bedrijfsprocessen – waar heeft de klantenspecificatie invloed

binnen het proces?

• Herontwerp de processen om zo laat mogelijk de klantenspecificatie aan te brengen,

soms zit dat bij de toeleverancier.

• Start als project – zo klein mogelijk – maar eindig als proces. Ga steeds een stapje

verder. Jeroen: “Met smart customization kun je uiteindelijk je hele bedrijf upgraden.

Je begint vaak eerst in een ‘productfamilie’, dan bij een ‘productsegment’ en het kan

zelfs zo zijn dat in hele divisies bouwblokken in allerlei producten terugkomen. Een

grote fabrikant bijvoorbeeld gebruikte het motortje voor zijn scheerapparaat ook in

de elektrische tandenborstel.”

• Zet technologie in om bepaalde delen van maatwerk slimmer aan te bieden. Een

voorbeeld: 3D-printen op maat. Voor een grijpertje in de machinebouw stop je een

tekening van je product in de 3D-printer. Die maakt daar een mal voor die meteen

past. Zo heb je heel snel een nieuw grijpertje bij een productwissel.

Wat zijn de komende trends?Sommige mensen denken dat het maatwerk in de toekomst zomaar groter kan

worden dan ‘standaard’. Volgens Jeroen is dat afhankelijk van wat de markt doet.

“De consumentenmarkt is leading. Gaan we door op de weg van Facebook, waarin

we gepersonaliseerde advertenties en berichten zien? Accepteren we de bubbel

en gaan we nog verder op de individualistische weg? Of gaan we terug naar de

gemeenschap? Zodat je weer bij een groep hoort? Dan wordt de groep jouw markt. Dat

blijft personalisatie maar dan op een breder vlak. Het zal in veel bredere segmenten zijn

intrede doen, van producten naar ziekenhuizen en diensten als financiële producten.

Alle sectoren worden hierdoor beïnvloed. Als je het niet gaat doen, ben je snel out of

business, ben je niet meer relevant.”

35 | KVK digitaal ondernemen e-book

DE ONDERNEMER“ Maatwerk heeft de toekomst, de mogelijkheden zijn er”

Bas van Olst van Van Olst Interieurbouw speelt met zijn softwareleverancier

Frank Schepers van Numdata in op één van de grote trends van deze tijd: ‘hyper-

personaliseren’. Dus dat jouw klant een persoonlijke versie van een product kan

krijgen. Met zijn eigen kleuren of teksten, of helemaal op zijn maat. Denk aan een

verjaardagstaart met een eigen tekst of een zelfontworpen meubel.

De verwachting is dat deze trend doorzet en bij steeds meer producten en diensten

wordt toegepast. Hoe kun je als mkb-ondernemer dit soort maatwerk produceren in

dezelfde flow en voor dezelfde kosten?

Bas van Olst heeft binnen zijn interieurbouwbedrijf de switch al gemaakt. Samen met zijn

softwareleverancier Frank Schepers van Numdata/Ivenza, vertelt hij in deze video over

zijn ervaringen. Bekijk hier de video!

36 | KVK digitaal ondernemen e-book

Samen weet je nóg meerDigitaliseren doe je niet alleen. KVK verzamelde partners om zich heen die vanuit hun brede of juist specifieke expertise meewerkten aan deze publicatie: INretail, Metaalunie, Nederland ICT, Thuiswinkel.org, ministerie van Economische Zaken en Klimaat, Hogeschool Rotterdam (Kenniscentrum Business Innovation), ICT Informatiecentrum, Slimmaatwerk en Skopos. Bij deze partners vind je als ondernemer een schat aan informatie.

“De consument komt gericht en gewapend naar de winkel” INretail is er voor iedereen die een winkel heeft in retail non-food, oftewel wonen, mode,

schoenen en sport. De organisatie zet zich onder andere in voor belastingherziening,

lokale en regionale lobby en goede arbeidsvoorwaarden. Ook op het gebied van

digitalisering heeft INretail specifieke kennis in huis.

“Al 100 jaar helpen we ondernemers vooruit. Zo knokken we namens 13.000 winkels

voor een sterke winkeleconomie. Wij kennen de markt door en door en geen vraag is

ons te gek”, aldus INretail. Innovatiemanager Harry Bijl: “De hedendaagse consument

zoekt met digitale hulpmiddelen zelf veel meer uit en weet meer. Ze komen gericht

en gewapend naar de winkel. De winkelier moet dus vaardiger zien te worden en

ontsluiten wat de klant zelf niet kan. Digitalisering maakt dat mogelijk.”

Lees hier de visie van Inretail op de digitalisering in de eigen sector. Lees hier het

onderzoek: Retail richting 2030. Meer info: www.inretail.nl

37 | KVK digitaal ondernemen e-book

“ Met digitale technieken kunnen we veel slimmer, sneller en efficiënter werken”

Koninklijke Metaalunie is de grootste Nederlandse ondernemersorganisatie voor het

midden- en kleinbedrijf in de metaal. De bijna 14.500 aangesloten leden bieden werk

aan zo’n 170.000 werknemers en realiseren een gezamenlijke omzet van ruim 30

miljard euro.

Metaalunie behartigt de belangen van het mkb in de metaal en aanverwante sectoren.

Er zijn 300 regionale en landelijke bestuurszetels waarin ondernemers zeggenschap

hebben: Daarmee is Metaalunie een van de grotere werkgeversorganisaties van ons

land. Beleidssecretaris Peter van der Mars: “Onze leden hebben allemaal iets te maken

met metaalverwerking maar niet meer alleen metaal – ze verwerken veel andere

grondstoffen. Onze achterban is heel divers – van hightech tot superprecisie en van

het smeden van hekwerken tot landbouw, airospace en de medische branche. Wij

hebben dus een groot aantal branches in huis en ondersteunen alle ondernemers met

specifieke kennis.” Over digitalisering: met behulp van digitale technieken kunnen we

veel slimmer, sneller en efficiënter werken. Met minder mensen meer doen of eigenlijk:

met minder geschoolde mensen meer output.”

Lees hier de visie van Metaalunie op de digitalisering in de eigen sector

Meer info: metaalunie.nl

“ We hebben als sector de verantwoordelijkheid om technologie toegankelijk te maken”

Nederland ICT zet zich in voor een optimaal ondernemingsklimaat voor bedrijven die

de digitale economie vormgeven, lobbyt om knelpunten weg te nemen, ondersteunt

lid-bedrijven met dienstverlening, brengt leden met elkaar en met anderen in contact en

neemt actief deel aan het publiek debat.

“Nederland ICT is voor ondernemers die willen ondernemen in een toonaangevend

Nederland. Een Nederland dat durft en kiest voor de digitale economie. Voor

innovatie. Voor bedrijven met een gezonde behoefte aan kennis en hoogopgeleide

ICT-professionals. Voor partijen met vragen en antwoorden rondom privacy, veiligheid

en innovatie. Voor ondernemers die bij willen dragen aan een duurzame economie.

En voor zowel de vertrouwde namen als jonge ondernemers die de kansen van de

digitale economie optimaal willen benutten. Samen ontwikkelen we Nederland tot de

beste digitale economie van Europa.” Aldus de ambitie van onze partner Nederland

ICT. Directeur Lotte de Bruijn: “Nu we aan het begin staan van allerlei ontwikkelingen

als machine learning, moeten we ervoor waken dat we niet opnieuw in een situatie

belanden waarin technologie iets bovennatuurlijks wordt. Iets wat alleen een

select groepje mensen begrijpt. We hebben als sector de verantwoordelijkheid om

technologie begrijpelijk en toegankelijk te maken.”

Meer info: www.nederlandict.nl

38 | KVK digitaal ondernemen e-book

“ In deze snelgroeiende branche moeten we elkaar helpen en kennis delen”

Thuiswinkel.org is een digitaal commerce-netwerk dat ondersteuning biedt aan

(web)winkels die producten en/of diensten verkopen, ondernemers en hun medewerkers.

Het Thuiswinkel Waarborg, Thuiswinkel Zakelijk, kennis en onderzoek maken deel uit van

de ondersteuning. Doel: het vertrouwen in online kopen te vergroten.

Wijnand Jongen, directeur Thuiswinkel.org: “In deze snelgroeiende branche is het

belangrijk dat we elkaar helpen en kennis delen. Dat doen we bijvoorbeeld met gratis

juridisch advies, het delen van onderzoeken, ons netwerk en door kennisuitwisseling

via het door Thuiswinkel.org opgerichte ShoppingTomorrow. Daarnaast helpen wij door

het leveren van handige tools voor de bedrijfsvoering, zodat e-commerce makkelijker

wordt voor mensen en organisaties. En via de Thuiswinkel e-Academy helpen we

medewerkers van onze leden om betere vakmensen te worden.”

Meer info: www.thuiswinkel.org

“ Digitalisering biedt enorm veel kansen, maar neemt ook risico’s met zich mee”

Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) staat voor een duurzaam,

ondernemend Nederland. Van de website: “We zetten ons in voor een uitstekend

ondernemersklimaat en een sterke internationale concurrentiepositie. Door de

juiste randvoorwaarden te creëren en door ondernemers de ruimte te geven om te

vernieuwen en te groeien.”

Digitalisering is een belangrijk onderdeel in het beleid. Het heeft een voorname

plaats binnen het MKB-Actieplan en ondernemers hebben een prominente plaats in

de Nationale Digitaliseringsstrategie. Staatssecretaris Mona Keijzer: “Digitalisering

biedt enorm veel kansen, maar neemt ook risico’s met zich mee. Wat ik wil, is ervoor

zorgen dat voor ondernemers de kansen van digitalisering zo groot mogelijk worden,

en de risico’s zo klein mogelijk. Voor de uitvoering bij bijvoorbeeld het mkb hebben we

het programma ‘Versnelling digitalisering mkb’ gestart. Daarin staan ‘praktijktesten’

centraal: regionale experimenten die leiden tot relevante ICT-dienstverlening zoals

omgaan met data voor het brede mkb”

Download hier het MKB-Actieplan

Bekijk hier de Nationale Digitaliseringsstrategie

Meer info: www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-economische-zaken-en-

klimaat

39 | KVK digitaal ondernemen e-book

“Het mkb móet zich voorbereiden op de veranderende klantwens”Het Kenniscentrum Business Innovation van Hogeschool Rotterdam is de kennisplek

op het gebied van innovatie en economie. Door het verrichten van praktijkgericht

onderzoek voor het bedrijfsleven ontwikkelen lectoren, onderzoekers en studenten

nieuwe kennis, ten behoeve van de opleidingen van de hogeschool én het regionale

bedrijfsleven.

Het onderzoek gaat over vernieuwing van het bedrijfsleven rondom thema’s als

digitalisering, verduurzaming en internationalisering. Binnen het thema digitalisering

wordt onderzocht welke knelpunten mkb-ondernemingen ondervinden bij digitalisering,

welke kansen er zijn en hoe stappen in digitalisering te maken zijn. Jan Pons,

senior onderzoeker: “De wensen en eisen van klanten veranderen razendsnel

met de toenemende mogelijkheden van digitalisering. Het mkb móet zich daarop

voorbereiden.”

Meer info kenniscentrum Business Innovation: www.hogeschoolrotterdam.nl

“ Bij softwareprojecten moeten bedrijven zelf begrijpen wat belangrijk is”

Het ICT informatiecentrum is al 18 jaar de grootste onafhankelijke informatiebron

over bedrijfssoftware. Informatie is gratis beschikbaar via ictinformatiecentrum.nl,

ictboekensite.nl, ictwhitepapers.nl, ‘boxen’ over softwareselectie en de ICT nieuwsbrief.

Peter Sleutel, adviseur ICT informatiecentrum: “De meeste organisaties weten zelf

onvoldoende over de aanpak van hun softwareproject en hoe je nieuwe CRM, ERP

of andere bedrijfssoftware kiest. Terwijl juist die basiskennis essentieel is om te

voorkomen dat zij belangrijke aspecten vergeten, verkeerde beslissingen nemen of

blindelings vertrouwen op een consultant die niet onafhankelijk is.”

De helft van alle softwareprojecten mislukt, zegt hij. “Een veelgemaakte fout is dat

nieuwe software wordt afgestemd op bestaande bedrijfsprocessen, terwijl juist de

bedrijfsprocessen moeten meegroeien met de nieuwe software. Veel tijd, geld en zelfs

winstgevendheid en concurrentiekracht gaan verloren. Onnodig, als je tijdig over juiste

kennis beschikt.”

Meer info: www.ictinformatiecentrum.nl

INF O RM AT I EC EN T RUM.NLV O O R B E T ER E IC T B E S L I S S I N G EN

40 | KVK digitaal ondernemen e-book

“Slim maatwerk is beter voor klant en leverancier”Stel: u kunt kiezen voor maatwerk, volledig afgestemd op uw wensen en tegen

dezelfde condities als een massaproduct, wat kiest u dan? Het antwoord is duidelijk.

Slimmaatwerk helpt bedrijven om de overgang naar digitaal werken op maat te

implementeren.

Tegenwoordig kunnen consumenten en bedrijven steeds meer kiezen voor maatwerk

voor een vergelijkbare prijs. Nieuwe digitale werkwijzen maken dit mogelijk. Met minder

werk, eenvoudig meer klanten bedienen die ook nog eens tevredener zijn door kortere

levertijden, hogere kwaliteit en lagere kosten. Maatwerk voor de klant en een betere

business voor de leverancier. Directeur Jeroen Vos: “Slim maatwerk is dus beter voor

klant en leverancier.” Slimmaatwerk helpt bedrijven om deze overgang naar digitaal

werken op maat te implementeren.

Meer info: www.slimmaatwerk.nl

“Elk bedrijf wordt (ook) een ICT-bedrijf”Skopos is een onafhankelijk bureau voor selectie en implementatiebegeleiding van

ERP en andere businesssoftware voor bedrijven in de industrie, handel en zakelijke

dienstverlening.

Skopos helpt bedrijven bij professionalisering op het gebied van bedrijfssoftware,

waardoor ondernemers goed onderbouwde ICT-keuzes kunnen maken voor hun bedrijf.

Maar het gaat hierbij om meer dan alleen ICT: het gaat hierbij om de mix van steeds

betere bedrijfsprocessen, steeds slimmere medewerkers en de juiste digitalisering ter

ondersteuning. Gerrit Vixseboxse, directeur van Skopos: “ICT en bedrijfsvoering zijn

anno 2019 een Siamese tweeling geworden: elk bedrijf wordt (ook) een ICT-bedrijf.

Ondernemingen die hierin vooroplopen, zijn vaak koplopers in hun branche.”

Meer info: www.skopos.nl

41 | KVK digitaal ondernemen e-book

Digi-kennis

Cybersecurity: geef digitale inbrekers geen kans

Als je aan het einde van een drukke dag je bedrijf verlaat, sluit je uiteraard alle ramen en deuren goed af. Zo hebben inbrekers geen schijn van kans en ga je met een gerust hart naar huis. Maar hoe zit het eigenlijk met digitale inbrekers? Heb je je digitale ramen en deuren ook zo goed afgesloten? Cyber-experts leggen uit hoe je dat doet en collega-ondernemers vertellen wat er gebeurt als je wordt getroffen door cybercrime…

Twee op de vijf ondernemers werd in 2017 getroffen door digitale fraude, waaronder

cybercrime, zo blijkt uit het onderzoek ‘Preventie door het mkb tegen digitale fraude’

van KVK. Dit leidt in veel gevallen tot financiële schade. De meest voorkomende

maatregelen die ondernemers treffen, zijn een virusscanner en regelmatig back-ups

maken. Toch heeft 12% van het mkb die virusscanner niet op álle bedrijfscomputers

geïnstalleerd. En verder heeft 21% geen firewall en ongeveer een kwart van de

ondernemers heeft automatische updates niet aan staan.

Onderscheid je met een cyberveilig bedrijfRené van Etten, cybersecurityexpert bij Threadstone, verwacht dat steeds meer

partijen, zoals mogelijke opdrachtgevers of samenwerkingspartners, gaan eisen dat

je aandacht besteedt aan cybersecurity. Dit willen ze terugzien in de offertes die je

uitbrengt. Onderscheid je van jouw concurrenten door dit goed op orde te hebben – en

vergroot zo je kans dat juist jouw offerte wint. “Er liggen hier commerciële kansen”, legt

hij uit in gesprek met Rens de Jong in deze video.

42 | KVK digitaal ondernemen e-book

Digitaal vertrouwenMaar daar gaat wel wat aan vooraf: “Ondernemers die kansen van digitalisering

willen pakken, moeten eerst hun beveiliging op orde hebben”, zo stelt Michel

Verhagen, programmamanager van het Digital Trust Center (DTC). Dit centrum helpt

ondernemers met veilig digitaal ondernemen onder andere met ervaringsverhalen,

praktische tips en de 5 basisprincipes van veilig digitaal ondernemen. Het hele

interview lees je hier.

WebinarZin in een webinar over de aanpak van veilig digitaal ondernemen? Rens de Jong

gaat in gesprek met ondernemers en experts over cybersecurity. Aan zijn tafel komen

ervaringsverhalen en praktische tips aan bod. Kijk het terug in het KVK-webinar ‘Een

digitaal veilig bedrijf, hoe pak je dat aan?’ Duur: circa 1 uur.

Bekijk hier de video!

43 | KVK digitaal ondernemen e-book

10 KVK-tips voor een digitaal veiliger bedrijf100% veilig bestaat niet, maar je kunt heel veel zelf doen om digitaal veiliger te

worden. We hebben 10 praktische tips voor je waar je meteen mee aan de slag

kunt.

• Stel automatische updates in

• Installeer beveiligingssoftware

• Gebruik tweestapsverificatie

• Maak back-ups

• Versleutel je data

• Beveilig draadloze netwerken

• Maak veilig gebruik van online diensten

• Houd rekening met de zwakste schakel: de mens

• Schakel expertise in

• Blijf ademhalen want 100% veilig bestaat niet

Meer weten? Hier vind je de uitgebreide versie van de KVK-tips!

“Alle data gegijzeld. Ik was er helemaal kapot van”Een cyberaanval met een gijzelvirus (ransomware) trof machinefabriek Almi in

2017. Directeur Frank Landhuis vertelt in deze video wat er precies gebeurde,

hoe groot de schade was en hoe hij de hackaanval oploste. Liever lezen? Zie

dan het interview met Frank Landhuis.

“De awareness ging natuurlijk in één klap skyhigh”Adriaan van Kalkeren, e-commerce manager bij MCB, vertelt hoe hij een

hackaanval op zijn planningsysteem heeft opgelost. “Het allerbelangrijkste:

stel je klant voorop, blijf dat ook altijd doen. Klantdata is gewoon heilig, je moet

zorgen dat het nooit op straat komt.” Bekijk de video!

“Zonder wederzijds vertrouwen hebben wij geen business”Dennis de Witte, manager operations bij AquaSmartXL, vertelt hoe zijn bedrijf

omgaat met de privacygevoelige gegevens van klanten. “De veiligheid van onze

data is prioriteit nummer 1 omdat het van strategisch en veiligheidsbelang is

voor onze klanten.” Bekijk de video!

TipHacken heeft niet alleen een criminele kant. Je kunt het ook inzetten om je

zwakke plekken juist bloot te leggen, zodat je jezelf kunt beschermen. Ethisch

hacker Stan Hegt neemt je mee in de wereld van cybercriminelen en geeft je

3 praktische tips om je te wapenen. Je vindt ze in dit artikel van KVK. Liever op

film zien? Bekijk dan het hier het KVK-tafelgesprek met Stan Hegt.

En meer cybersecurity…• KVK Cybersecurity

• KVK-onderzoek 2017 “Preventie door het mkb tegen digitale fraude”

• Digital Trust Center

45 | KVK digitaal ondernemen e-book

Digi-kennis

ERP: beheer je informatiestromen

In je bedrijf barst het van informatie en informatiestromen. Bijvoorbeeld van klanten, leveranciers, medewerkers, voorraad, inkoop, financiën, productie, distributie en nog veel meer. Zou het niet fijn zijn als die informatie altijd actueel is? En dat die informatiestromen rechtstreeks aan elkaar gekoppeld zijn? Met Enterprise Resource Planning (ERP) software kan dit. In 5 vragen + antwoorden en 5 tips legt ERP-expert Gerrit Vixseboxse de basis van ERP uit en wat je er in jouw bedrijf mee kunt.

Met ERP maak je je bedrijfsprocessen efficiënter en bespaar je mogelijk kosten.

“Bedrijven die zichzelf verbeteren met ERP houden het langer vol en zijn meer

winstgevend dan bedrijven die dat niet doen”, zegt Gerrit Vixseboxse, directeur van

Skopos, een onafhankelijk adviesbureau voor ERP en andere businesssoftware.

Vijf vragen aan Gerrit1. ‘Enterprise Resource Planning’ klinkt heel wat. Maar wat is het nou precies?

“ERP is een informatiesysteem waarin je allerlei processen in je bedrijf kan automatiseren

en verbinden. Stel: je hebt een bakkerij. Je hebt te maken met inkoop van grondstoffen,

zoals meel. Maar ook met betalingen aan je leveranciers, beheren van je voorraad aan

grondstoffen en verse broden en verwerken van verkochte broden via je kassasysteem.

Elke dag wil je het liefst precies voldoende broden in je schappen hebben. Niet te veel want

dan zit je met een overschot. En niet te weinig want dan moet je je klant teleurstellen. Dit

kan je steeds beter als inkoop, verkoop, voorraad en alle andere processen en systemen

op elkaar aangesloten zijn. En alle informatie in één database staat. Met ERP kan dit.”

Bekijk ook deze uitlegvideo: “ERP is a tool for managing information.”

“Het is meer een kettingzaag dan een figuurzaagje”

2. Wat is ERP vooral niet?

“ERP is geen Haarlemmerolie. Het is bijvoorbeeld geen e-commerce website of

systeem voor je e-mail, je agenda of je online bankieren-app. Je kunt vanuit ERP-

software wel verbinding maken met deze andere systemen in je bedrijf. Het is ook

goed te beseffen dat je met ERP-software best wel zwaar gereedschap in huis haalt.

Het is meer een kettingzaag dan een figuurzaagje. En goed gereedschap heeft een

kundige timmerman en regelmatig onderhoud nodig. Met ERP bestaat half werk niet.

Je gebruikt het goed of je gebruikt het niet. Terug naar het voorbeeld van de bakkerij.

Je werkdag is niet klaar als je laatste brood is verkocht. Je werkdag is pas klaar als

ook alle gegevens van die dag zijn ingevoerd in je ERP-software. Dat vereist discipline.

Gelukkig is het invoeren van al die informatie wel steeds meer geautomatiseerd.

Bijvoorbeeld door de koppeling met een slim kassasysteem of door barcodescanners

in je magazijn.”

3. Waaraan merk je dat je echt wel aan ERP toe bent?

“Dat zie je aan de werkzaamheden van jezelf en van je medewerkers. Veel gebruik

van papier of Excel. Veel overtikwerk, rondlopende en zoekende collega’s, stroperige

processen. En vooral frustratie. Doordat er relatief weinig is vastgelegd aan de

voorkant, ontstaat er chaos aan de achterkant. Actuele informatie over bijvoorbeeld

voorraad of de status van orders is niet direct beschikbaar. Je merkt het ook aan je

klanten. Zij stellen vragen waar je geen antwoord op kunt geven. Of ze willen heel graag

de voortgang van hun orders via een online portal zien. Maar dat heb je niet. Als je deze

symptomen in je bedrijf herkent, dan is het waarschijnlijk tijd om ERP te gebruiken.”

46 | KVK digitaal ondernemen e-book

4. Wat zijn nou de echte voordelen van ERP?

“Een abonnement op ERP-software verdient zich niet 1-2-3 terug. Een fikse

kostenbesparing is ook niet altijd reëel. En zoals gezegd, vereist het tijd en discipline

om je ERP-systeem te onderhouden. Je ziet wel dat je met ERP slimmer en efficiënter

wordt. Je bent minder afhankelijk van (de kennis van) mensen in je bedrijf. Je kent

je klanten en hun behoeften heel erg goed. Je wint tijd om te focussen op zaken

die meer waarde toevoegen. Bijvoorbeeld je kostbare tijd steken in het werven van

nieuwe klanten in plaats van stoeien met Excel. ERP maakt groei een stuk makkelijker.

Processen in je bedrijf zijn op orde en lopen soepeler en beheerster. Je hebt beter

inzicht in drempels en pijnpunten. Stel dat je een tweede bakkerij wilt openen. Dat gaat

dan allemaal veel eenvoudiger.”

5. Hoe kun je heel praktisch met ERP beginnen?

• Stap 1: Maak een Programma van Eisen (PVE). Dit is de eerste en een belangrijke

stap. Je begint met het beschrijven van de processen die je wilt ondersteunen, zoals

je inkoopproces of je verkoop. Kijk niet alleen naar je huidige situatie, maar ook naar

wat je in de toekomst nodig hebt. Beschrijf de functionaliteit die je nodig hebt. Zoals

een prijzenlijst, inkoopcatalogus of inkoopcontract. En kijk ook naar de technische

kant. Voor als je bijvoorbeeld je ERP-systeem wil koppelen aan je mail, je webshop of

je kassasysteem.

• Stap 2: Maak een shortlist van leveranciers en ERP-pakketten. Maak een goede

offerteaanvraag op basis van een demonstratiecase die met de praktijk van jouw

bedrijf te maken heeft. Bijvoorbeeld: een dag uit het leven van jouw bakkerij, inclusief

zaken die mis kunnen gaan. Bijvoorbeeld een te late levering door je leverancier,

of een klacht van een klant. Laat de ERP-leveranciers altijd alles schriftelijk

vastleggen, zoals het implementatiecontract en het abonnementscontract. Laat

ze bevestigen dat ze alles leveren wat je vraagt in je PVE, je demonstratiecase

en je offerteaanvraag. En laat ze vertellen wat je NIET krijgt; daarmee voorkom je

onverwacht en kostbaar meerwerk.

• Stap 3: Vergelijk offertes en demonstraties. Kijk naar pakket én leverancier. Zijn

ze goed voorbereid? Beantwoorden ze je vragen? Ook een belangrijk onderdeel

is het afleggen van referentiebezoeken. Hierbij bezoek je enkele klanten van de

ERP-leverancier(s) en stel je vragen als: ‘Hoe verliep de planning en bleef je binnen

budget?’ ‘Hoe handelde deze ERP-leverancier in een conflictsituatie?’ ‘Ben je

tevreden?’

• Stap 4: Keuze en contractering. Leg in de contracten goed vast wie wat gaat doen

en wie waarvoor verantwoordelijk is. Blijf zorgvuldig en precies van begin tot eind.

Eigenlijk kun je het hele traject vergelijken met het kopen van een bouwpakket van

een auto. En die auto zet je vervolgens samen met de leverancier in elkaar terwijl je

tegelijkertijd ook nog je rijbewijs haalt. Maar daarna heb je er veel rijplezier van!

• Stap 5: Maak ERP je enige project voor de komende tijd. Maak jezelf en één of meer

medewerkers vrij om dit project uit te voeren. Voor een klein bedrijf moet je toch

wel 1 tot 2 maanden uittrekken om ERP in de lucht te krijgen. Voor grotere bedrijven

duurt dit zelfs een stuk langer.”

47 | KVK digitaal ondernemen e-book

Vijf tips van GerritWel of niet aan de slag met ERP? Voor een klein bedrijf is de vraag vergelijkbaar

met die voor grotere bedrijven. Maar voor kleinere bedrijven kan het al snel te

duur worden en zij zijn vaak beginners op dit vlak. Gerrit heeft 5 tips om dit

proces soepel te laten verlopen.

1. Bezint eer ge begint. Heb je die kettingzaag nodig en kun je die aan? Begin

vooral niet aan ERP als de voordelen voor jouw bedrijf niet helder zijn. Of

als niet duidelijk is welke problemen het eigenlijk oplost. En ook als je niet

bereid bent de vereiste tijd en discipline erin te steken. En helemaal niet als

je nu al andere projecten hebt lopen.

2. Verdiep je in ERP. Je moet het zelf goed doorgronden en het is niet simpel.

Besteed dit niet uit maar ga zelf beurzen bezoeken, vakbladen lezen,

websites of online forums bezoeken en praat er met andere ondernemers

over.

3. Gebruik ervaringen van anderen. Inschakelen van een specialist loopt

snel in de papieren. Bevraag daarom eerst andere ondernemers

die ervaringsdeskundige zijn. Bijvoorbeeld een ondernemer die net

barcodescanners in zijn magazijn in gebruik heeft genomen. Misschien heb

je wel medewerkers die in een vorige baan met ERP te maken hadden. In

het voorbeeld van de bakkerij: vraag informatie bij de brancheorganisatie

voor bakkers maar kijk ook eens naar andere broodverkopers zoals een

supermarkt.

4. Vergelijk altijd appels met appels. ERP-pakketten zijn lastig te vergelijken.

Kijk altijd naar het totaalplaatje over een periode van 5 jaar. Staar je niet

blind op het maandbedrag. En kies nooit uit slechts één want dan is er geen

onderhandeling mogelijk.

5. Kies pakket én leverancier die je optimaal ontzorgen. Het gaat om de

combinatie. Bij het pakket kijk je niet naar ‘nice to have’-functionaliteiten,

maar naar wat jouw bedrijf echt nodig heeft en wat jouw bedrijf ook

aan kan. Bij de leverancier kijk je naar eerlijkheid, branchekennis en

betrouwbaarheid. En wat de consequenties van zijn pakket voor jouw

bedrijf zijn. Laat hem bijvoorbeeld ook eens vertellen over het laatste

conflict dat hij had met een klant en hoe dat is opgelost.

Voorbeelden van ERP-softwareDe grote pakketten als Infor M3, SAP S/4HANA, Microsoft Dynamics 365

for Finance & Operations, IFS en Oracle E-business laten we even over aan

de grotere bedrijven. Kleinere bedrijven komen eerder uit bij generieke ERP-

software van Exact, Microsoft (Dynamics 365 Business Central), Multivers of

AFAS. Of bij branchespecifieke pakketten. Voor productiebedrijven bijvoorbeeld

van MKG, Ridder of Trimergo.

ERP-software verschuift ook steeds meer naar de cloud. Dan draait het dus niet meer

op een server in je eigen bedrijf. Daarmee is je bedrijf wendbaarder voor de toekomst.

Bijvoorbeeld een extra medewerker erbij of een update van de software gebruiken is

dan een kwestie van plug-and-play. En je leverancier regelt de back-ups. Lees meer over

werken in de cloud.

48 | KVK digitaal ondernemen e-book

Meer informatie• Overzicht van ERP-software en meer informatie over ERP

(ICTinformatiecentrum.nl)

• ERP-software vergelijker (ERPoverzicht.nl)

• ERP Wijzer en meer (ICT Portal)

• Een CRM-module is meestal onderdeel van ERP-software: lees verder over

CRM

49 | KVK digitaal ondernemen e-book

De ondernemer

Nicole Tanke-Mulder, Kees Smit Tuinmeubelen

“Familiebedrijf Kees Smit Tuinmeubelen (KST) is altijd bezig met verbeteringen en het zoeken naar nieuwe wegen”, vertelt controller Nicole Tanke-Mulder. KST groeit landelijk én internationaal en dat vereist verhoging van de capaciteit, de efficiëntie en de flexibilisering. Eén van de cruciale stappen hierin is de implementatie van een ERP-systeem om alle processen in één systeem onder te brengen en verder te stroomlijnen. Grootste voordeel volgens Nicole: “Het ERP-systeem geeft de samenhang aan en levert ‘slimme’ inzichten op, waardoor je beter beslissingen kunt nemen.”

Kees Smit Tuinmeubelen, opgericht in 1942, heeft een landelijke reputatie als

tuinmeubelspecialist. Voor inspiratie, advies en aanschaf kan de klant terecht

in de Experience Stores in Amersfoort en Almelo en op de webshop. Deze is al

meerdere jaren uitgeroepen tot Beste Tuinmeubelwinkel van Nederland. Het bedrijf

groeit en daarmee ontstond de behoefte aan meer inzicht, overzicht en efficiëntie,

vertelt Nicole Tanke-Mulder, die als controller verantwoordelijk is voor onder andere

Informatiemanagement en het ERP-systeem. “We hadden hier aparte systemen

voor verschillende processen en soorten informatie. Eén systeem voor de financiële

administratie, één voor de salarissen, een personeelsinformatiesysteem en een

logistiek registratiesysteem. Voor de rest werkten we met Excel-bestanden – waarmee

de informatie aan elkaar werd geknoopt.” Het was duidelijk dat er iets moest gebeuren

om de organisatiedoelen te bereiken en aan de klantbehoeften te blijven voldoen.

50 | KVK digitaal ondernemen e-book

Nicole: “We kwamen tot de conclusie dat ons eisenpakket zó veelomvattend was, dat

we een systeem moesten zoeken dat dit allemaal kan bieden. Dat werd een ERP-

systeem, mede gezien de groeiambities voor de toekomst.”

“Dankzij het ERP-systeem zijn processen efficiënter en sturen we op inzicht”

Stappen tussenuit halenDe grootste wens was om een systeem te vinden waarmee de gehele processtroom

– van inkoopbestelling, ontvangst, opslag, verkoop, levering en facturatie tot

service – digitaal en integraal aan elkaar gekoppeld kon worden. “Doel: processen

efficiënter te laten verlopen en informatie beter te kunnen benutten”, aldus Nicole.

“Voorheen stuurden we meer op gevoel – wat ook past bij een kleinere organisatie.

Maar het management kreeg steeds sterker de behoefte aan betrouwbare en

relevante stuurinformatie. We wilden beter inzicht in de processen en ook een betere

samenwerking tussen de afdelingen.

Naarmate onze organisatie groter werd, ontstond de behoefte aan heldere

communicatie – korte lijnen, minder papierwerk tussen verschillende afdelingen en

gestroomlijnde processen. Afstanden werden – dankzij de verschillende vestigingen –

groter. We konden niet meer zo snel bij elkaar binnenlopen om elkaar van informatie te

voorzien. Hierdoor nam het belang van een informatiesysteem toe.”

Ook op het gebied van efficiëntie konden nog wat slagen gemaakt worden, zegt ze.

“Registratie van verkooporders op papier, vastlegging en het checken van voorraad

in verschillende systemen, handmatige checks en controles geven bovendien grotere

kansen op fouten. Veel en gedeeltelijk dubbel werk – daar wilden we stappen tussenuit

halen. Een efficiënter bedrijfsproces, herhalingswerk voorkomen, fouten reduceren

en meer snelheid: dat zou ook onze klanten ten goede moeten komen. Wij zijn een

klantgericht bedrijf. Als de organisatie groeit, moeten we stappen zetten om die

beloftes waar te blijven maken.”

Aantoonbaar capaciteitNa de zomervakantie van 2016 vormde KST een intern team om de wensen en eisen

vanuit de verschillende afdelingen in kaart te brengen voor het ERP-systeem. Nicole:

“In een aantal sessies stelden we met elkaar een Programma van Eisen (PVE) op,

waarna we bij een aantal leveranciers een demo opvroegen. Eerlijk gezegd waren de

demo’s ook om ideeën op te doen over mogelijkheden die we intern nog niet kenden.

Vandaar uit vulden we het PVE verder aan en zijn we ‘echt’ met leveranciers in gesprek

gegaan. We hebben hen laten aantonen of zij in staat waren met hun ERP-oplossing

te voldoen aan onze eisen. Vervolgens maakten we binnen de stuurgroep en het team

de definitieve keuze. Wat pleitte voor dit ERP-systeem was natuurlijk dat we er al onze

processen in ten uitvoer konden brengen. Daarnaast was heel belangrijk dat deze partij

kan fungeren als strategisch partner en mee kan met onze groeiambities.”

51 | KVK digitaal ondernemen e-book

De keuze is gevallen op een ERP-systeem met verschillende add-ons. “Zoals een

verkoopoplossing op een Personal Digital Assistent (PDA) waarmee we klantorders

digitaal invoeren via barcode scanning”, vertelt ze. “Daarnaast zijn ook het

kassasysteem en het logistiek scansysteem totaal geïntegreerd in het ERP-systeem.”

Dat de leverancier aantoonbare specialisatie in huis heeft op het gebied van logistiek

en financiën en de taal van de retail spreekt, was voor KST ook een belangrijke

overweging om juist voor die partij te kiezen.

PapierloosAl met al heeft de implementatie een half jaar geduurd, in februari 2017 stond het ERP-

systeem live. “We hoorden dat andere organisaties er normaal een jaar of anderhalf

jaar voor uittrekken. Maar wij stonden onder tijdsdruk”, zegt Nicole. “Wij zijn een

seizoensgebonden bedrijf, waarbij in februari – bij de start van het nieuwe seizoen –

alles gereed moet staan. Op sommige momenten was het ook wel even spannend. In

december 2016 waren we vier maanden onderweg toen we voor de beslissing kwamen

te staan: gaan we nog een jaar door met ons oude systeem of laten we een aantal

keuzes voorlopig achterwege? Dat laatste hebben we gedaan.

De invoer van een ERP-systeem is een uitgelezen mogelijkheid om kritisch naar

je processen te kijken. Hierbij vroegen wij ons af: is dit wel de meest logische en

efficiënte manier? In de stuurgroep – waarin ook ik zat – besloten we om een aantal

proceswijzigingen op een later moment door te voeren. Zo wilden we in eerste instantie

alles papierloos doen, maar dat betekende dat we bijvoorbeeld een herindeling van de

magazijnen hadden moeten doorvoeren. Daarom hebben we het proces opgeknipt in

een 1.0- en een 1.1-versie. Daar zijn we het afgelopen jaar mee bezig geweest.”

Onze dienstverlening is verbeterdDe stuurgroep schakelde bij het begin van de implementatie een extern bureau

in. Nicole: “Daarnaast stuurde ik als interne projectleider samen met een externe

projectleider een team aan van tien key users – de vertegenwoordigers van de

verschillende afdelingen. Het was een vrij intensief en groot project, waar wij tot dan

toe weinig ervaring mee hadden. We vonden het verstandig om er een externe partij

bij te halen, een partij waarvoor implementatietrajecten van een ERP-systeem core

business is.”

Heeft het ERP-pakket gebracht wat ze hadden gehoopt? Nicole: “Wat het heeft

opgeleverd, is dat onze dienstverlening is verbeterd. Doordat alles digitaal inzichtelijk

is op één plaats, zijn de werknemers nu veel beter in staat om te monitoren en actief

te reageren waar nodig. Werkoverleggen verlopen efficiënter. En door de automatische

koppeling van de processtappen – van bestelling naar betaling – kregen we de

52 | KVK digitaal ondernemen e-book

voorraden en statussen beter in beeld. Voor de klant betekent het dat we de kwaliteit en

de levertijd waar we voor staan, kunnen waarborgen. We kunnen ze ook veel beter op

de hoogte houden van de status van hun bestelling en de financiële verwerking.”

Tips1. “Bepaal vooraf wat het ERP-systeem moet opleveren en wat het doel is.

Zet alle voordelen scherp op een rijtje. Creëer vervolgens draagvlak binnen

de organisatie door een stuurgroep en een team van key-users – vanuit de

verschillende afdelingen – op te zetten.”

2. “Onderschat niet wat zoiets teweegbrengt. Het was een stressvolle periode.

Realiseer je wat de impact is en betrek er de juiste mensen bij, zodat

iedereen er vanuit zijn/haar expertise iets over kan zeggen – zo creëer je

ook draagvlak. En heel belangrijk: vier tussentijds succesmomenten.”

3. “Heb je de kennis niet zelf in huis, schakel dan een partij in voor advies of

begeleiding bij de selectie en/of implementatie. Iemand die exact weet hoe

zulke trajecten lopen, wat de risico’s en de valkuilen zijn en die precies weet:

‘Wat zijn de selectiecriteria?’ ‘Waar moet je rekening mee houden bij de

contractvorming? ‘Heb je overal aan gedacht?’ Etcera.”

53 | KVK digitaal ondernemen e-book

Sectorvisie maakindustrie

Peter van der Mars, beleidssecretaris Koninklijke Metaalunie

Ondernemers in de metaalsector krijgen op allerlei manieren te maken met digitalisering, afhankelijk van de branche waar ze inzitten. Robotisering, beter communiceren met je klant of slimmer samenwerken in de keten: er valt nog een hoop winst te behalen, aldus Peter van der Mars van de Metaalunie. “Zorg daarom dat je weet welke ontwikkelingen er zijn en wat relevant is in jouw branche.”

Wat speelt er nu in de metaalsector?“Doordat het zo’n diverse sector is, zijn er heel veel ontwikkelingen. Die hebben allemaal

impact op grote en kleine delen in de sector. De wens om duurzaam en circulair

te bouwen bijvoorbeeld, heeft invloed op 4.500 leden die producten en diensten

toeleveren in de bouw. De energietransitie is echt een uitdaging. Ook het vinden van

goed opgeleid personeel is een uitdaging in onze sector.”

“Met digitale technieken kunnen we veel slimmer, sneller en efficiënter werken”

54 | KVK digitaal ondernemen e-book

Wat is de rol van digitalisering hierbij?“Met behulp van digitale technieken kunnen we veel slimmer, sneller en efficiënter

werken. Met minder mensen meer doen of eigenlijk: met minder geschoolde mensen

meer output. Digitalisering zorgt er ook voor dat bedrijven in de keten beter op

elkaar inspelen en samenwerken. De Nederlandse industrie is heel ketengericht, in

tegenstelling tot bijvoorbeeld de Duitse industrie. Wij besteden veel vaker specifieke

dingen uit aan experts. We zijn hier dan ook meer gericht op samenwerken. Dat

betekent dat we heel efficiënt en productief werken. Toch zien we dat de productiviteit

niet voldoende stijgt. We zien een aantal ontwikkelingen waar we op moeten inzetten:

het stimuleren van de procesinnovatie, kennisontsluiting en -toepassing, meer inzetten

op export – daar valt nog veel te halen. Digitalisering is belangrijk om te innoveren

en kennis te delen in open structuren – mits goed beveiligd. Je zou dan bijvoorbeeld

tussen twee spelers in de keten één afdeling werkvoorbereiding kunnen laten vervallen.

Dat is procesinnovatie. Ik ken bedrijven die dat al doen.”

Welke digitaliseringsslagen hebben ondernemers in deze sector gemaakt?“Dat verschilt per deelsector en regio. In de regio Eindhoven zitten bijvoorbeeld een

paar toeleveranciers van onder meer Philips en AMSL, die heel actief een goed digitaal

verbonden keten hebben opgezet. Ze stelden protocollen op waardoor ze veilig

informatie kunnen uitwisselen. Het is voor een deel van onze sector van levensbelang

om aangesloten te zijn. Anders val je buiten beeld bij de grote bedrijven – die vaak

op die manier wensen te communiceren met de markt. Een mooi voorbeeld: Onze

leden deden het afgelopen jaar ongeveer 600 keer een beroep op onze juridische

ondersteuning. Vaak ging het om de specificaties van de gewenste tekeningen voor de

productie van een te leveren product. Gevallen waarbij kennelijk in de communicatie

iets was misgelopen waardoor opdrachtgever en toeleverancier niet beschikten over de

laatste versies. Als je via een smart verbonden netwerk met elkaar communiceert, ben

je dat probleem kwijt. Die 600 lijkt misschien weinig maar niet alle gevallen worden bij

ons gemeld – alleen als de partijen er niet met elkaar uitkomen. Digitaliseren levert dus

een groot voordeel op: als je zorgt dat iedereen weet aan welke specificaties hij moet

voldoen, blijf je als mkb’er relevant voor grote bedrijven.

Technologische ontwikkelingen blijken echter niet snel te worden opgepakt in

de toeleverketen. Dat is wel noodzakelijk om te blijven innoveren in processen.

Arbeidskrachten zijn duur in Nederland, we hebben een hoge levensstandaard. Om

productief te blijven, moeten we dus digitaliseren.”

Wat zijn de belangrijkste uitdagingen van nu?“Ten eerste de productieautomatisering, zoals robotisering en toepassing van

andere technologieën in de productie. Dat is de kern. Vrij snel achteraan komt de

communicatie naar de klant. Dat zijn ontwikkelingen die grote bedrijven in de top

van de keten inzetten en langzaam zullen doorsijpelen. We zijn als Metaalunie bezig

de prioriteiten op een rijtje te zetten. Daar horen ook bijvoorbeeld administratieve

processen bij, of heel simpel: heb je nog wel een website die beantwoordt aan wat je

ermee wil en moet kunnen? Verder moet je denken aan het innoveren van processen

met je toeleveranciers en klanten.”

Wat zijn nog meer uitdagingen voor nu?“Snelheid is belangrijk: als je langzaam bent in het delen van informatie, heb je een

achterstand. De keten moet dus sneller worden, want de klant reageert op basis

van het moment. De manier waarop je de klant kunt volgen, bepaalt een deel van je

succes. Hoe kun je dat beter doen? Dat is de grootste stap die nu gemaakt wordt. Een

grote uitdaging want mensen moeten hun oude werkwijzen bij de inkoop loslaten en

gestandaardiseerd willen werken. We staan misschien op 20% van waar we moeten

staan, maar het is wel de belangrijkste slag.”

Wat is het risico van niets doen?“Dat je niet meer relevant bent. Dat je nog maar zeer beperkte mogelijkheden hebt

om aan business te komen. Als de grote bedrijven aan de top van de keten alleen

nog digitaal gaan communiceren naar de toeleveranciers, dan sta je buiten spel als

je niet bent aangehaakt. En dat gaat als een soort olievlek naar de volgende lagen in

de leveranciersketen. Dan ben je puur afhankelijk van of iemand jou eens belt met de

vraag hem nú uit de brand te helpen – dat kan dan want je hebt toch niks te doen.

Als je niet meegaat in de ontwikkeling, krijg je een probleem. Denk terug aan de tijd

55 | KVK digitaal ondernemen e-book

dat er nauwelijks mobiele telefoons waren. Toen ze kwamen, riepen we allemaal: ‘Ach

die hebben we toch helemaal niet nodig’. En nu kun je al bijna niet meer functioneren

zonder smartphone.”

Welke kansen pak je als ondernemer?“Je krijgt een voorsprong op degenen die er niet mee bezig zijn. Het is een ontwikkeling

waarvan je met zekerheid kunt zeggen dat die niet te stoppen is. De ondernemers die

er snel wat mee doen, hebben een duidelijk voordeel op degenen die er pas later mee

aan de slag gaan.”

Waar zijn de koplopers mee bezig?“Onder andere met het omzetten van product naar dienst – product as a service

– en met het automatiseren van de werkvoorbereiding. Wij reiken elk jaar de

Smart Manufacturing Award uit. Het bedrijf dat vorig jaar won, een producent van

zoutstrooiers voor straten en wegen, heeft het hele businessmodel van zijn normale

productie omgegooid. Het bedrijf verkoopt nu de dienst ‘schone wegen’ aan gemeenten

en provincies – product as a service dus. De ondernemer paste door het hele proces

digitalisering toe. Ook in de communicatie naar de klant. Je moet immers zorgen dat

op de juiste plekken de juiste mensen en het juiste equipment staan. Nog een mooi

voorbeeld: een plaatwerkbedrijf dat samen met zijn machinetoeleverancier bezig is om

elke vijf jaar zijn machinepark te vernieuwen. Dit proces moet ervoor zorgen dat zijn

hele werkvoorbereiding straks nog maar bemand wordt door één persoon. Die doet dan

alleen nog de heel bijzondere gevallen, de rest van de werkvoorbereiding wordt door de

mensen op werkvloer gedaan. Dat kan omdat alles dan geautomatiseerd is. Hij weigert

inmiddels klanten die hun opdrachten niet voldoende elektronisch digitaal aanleveren.

De keerzijde is dat als je kiest voor een bepaalde machineleverancier, je de rest van je

leven vastzit aan die specifieke leverancier. Dat is in het oude marktdenken niet zo’n

heel gunstige positie. Maar het is wel een gevolg van toenemende digitalisering. Je

koppelt de processen aan elkaar en je stuurt de binnenkomende files rechtstreeks

naar je machine. Dan heb je met allemaal verbindingen te maken die alleen door die

specifieke toeleverancier worden gebruikt. Het plaatwerkbedrijf levert weer expertise

aan de toeleverancier. Dat maakt de relatie heel sterk.”

56 | KVK digitaal ondernemen e-book

Op welke termijn zal digitalisering ‘mainstream’ worden?“Bij een deel zal dit nooit mainstream worden. Het zal langzamerhand doorsijpelen,

maar er zijn altijd bedrijven die die ontwikkelingen niet gaan volgen. Maar: digitalisering

is ook weer niet een antwoord op élke ontwikkeling. Het is niet zaligmakend, het is geen

doel op zich. Een klant zal het een biet wezen of iets digitaal of met de hand gemaakt

is.”

Welke ondersteuning biedt de branchevereniging op dit gebied?“We hebben als Metaalunie een platform opgezet: Teqnow. Daarmee proberen we onze

leden een venster op de toekomst te bieden. We helpen ondernemingen daarnaast

met de zoektocht naar toepassingsmogelijkheden. Verder zijn we toegetreden tot

het platform Smart Industry, waarop we graag een aantal voor ons belangrijke

thema’s onder de aandacht brengen. Daarbij laten we ondernemers zien wat eraan

komt – altijd met een supportprogramma in de achterzak. Soms verwijzen we door

naar bijvoorbeeld een consultant, kennisdrager of leverancier. We hebben ook een

kennisdeal gesloten met TNO. Daarbij willen we de vers ontwikkelde kennis van TNO

ontsluiten voor onze leden. Soms financieren we mede een kennisproject. Dan doen we

bijvoorbeeld een haalbaarheidsstudie voor een bepaalde technologie in een bedrijf.”

Wat is het belangrijkste advies van de Metaalunie aan de ondernemers in deze sector?“Investeren in een verkeerd pakket is een reële en terechte angst. Er zijn bedrijven

ten gronde gericht door daarin verkeerde beslissingen te nemen. Zeker als het

over systemen gaat die de kern van je dienstverlening bepalen. Dat zijn belangrijke

beslissingen. Zorg daarom dat je weet welke ontwikkelingen er zijn en wat relevant is

in jouw branche. Je moet in ieder geval zeker weten dat ze níet relevant zijn voor jouw

bedrijf.”

Over Peter van der MarsPeter van der Mars is een van de beleidssecretarissen van Koninklijke

Metaalunie met een volgende thema’s in de portefeuille: industriebeleid,

technologie, innovatie, duurzaamheid en circulariteit in de bouw en Smart

Industry.

Meer over Koninklijke Metaalunie

57 | KVK digitaal ondernemen e-book

Digi-kennis

Nieuwe verdienmodellen met data en IoT

‘Big data’ en IoT ofwel Internet of Things: misschien wel dé ‘buzz-woorden’ van de afgelopen jaren. Je kunt geen vakblad openslaan of het wijst op de kansen met data en IoT. Data daadwerkelijk omzetten naar business bleek echter toch moeilijker dan gedacht. Na de hooggespannen verwachtingen volgde de teleurstelling: is dit het nu? Maar nu iedereen weer met beide benen op de grond staat, zien we steeds meer mkb-ondernemers die succesvol aan de slag gaan met data. Vaak niet met ‘big’ data, maar eerst in het klein, gewoon met hun eigen data.

Wat het succes een handje helpt: er komen steeds meer ‘hulptroepen’ beschikbaar

die ondernemers helpen met data-analyse. Studenten van het groeiend aantal data-

opleidingen bijvoorbeeld. Zij zetten hun studenten graag in om mkb’ers op weg te

helpen.

HulptroepenEr zit meer data binnen en buiten je bedrijf dan je denkt. In het MKB Data Lab,

verzorgd door Universiteit Jheronimus Academy of Data Science (JADS), gaat

een datawetenschapper met jouw vraagstuk aan de slag, onder begeleiding van

twee docenten. Je hebt hiermee toegang tot de benodigde expertise en de juiste

automatiseringsomgeving. Zo kan data ook voor jou werken.

In Nederland zijn meer onderwijs- en kennisinstellingen die je kunnen helpen.

Hier vind je een overzicht.

Waarom beginnen?Big data is de verzamelnaam voor alle digitale gegevens die via diverse stromen en

in verschillende vormen binnenkomen. Als je deze gegevens met elkaar in verband

brengt, krijg je nieuwe inzichten. Veel ondernemers nemen hun beslissingen op

hun gevoel. Data vormt daarop een mooie aanvulling en een solide basis om je

bedrijfsbeslissingen op te baseren. Beslissingen die uiteindelijk maar om één ding

draaien: waarde toevoegen voor je klant.

58 | KVK digitaal ondernemen e-book

Waar begin je?Grofweg zijn er vier kansrichtingen waar data heel handig bij is:

1. Hoe kun je beter inspelen op de individuele klantwens? Consumenten willen een

aanbod toegespitst op hun voorkeuren. Met data-analyse kun je deze voorkeuren

steeds beter achterhalen. Dat maakt het personaliseren van je aanbod mogelijk.

2. Hoe kun je je product of dienst verbeteren? Welke informatie heb je daarvoor nodig

en waar liggen kansen voor verbetering? Hoe ziet het product van je concurrent

eruit?

3. Hoe kun je als bedrijf beter worden, zodat je klant jouw bedrijf meer waardeert? Door

bijvoorbeeld je bedrijfsprocessen te optimaliseren, kun je sneller, goedkoper of beter

leveren. Welke processen kun je samen met ketenpartners verbeteren waardoor je

klant direct profiteert? Kun je sensoren inzetten die data verzamelen?

4. Data kan je ook helpen om trends in de markt en de maatschappij sneller te

herkennen. Wat is trending op de sociale media? Als je dat weet, kun je er tijdig op

inspelen. Daarmee creëer je een voorsprong op je concurrent.

Internet of Things: een schat aan dataSteeds meer apparaten worden ‘slim’. Dankzij sensoren krijgen ze ‘zintuigen’

die waardevolle informatie verzamelen. Via internet en draadloze verbindingen

wisselen zij deze data uit. Zelf kun je de apparaten op afstand bedienen met je

smartphone, smartwatch of tablet. Zo is het Internet of Things ontstaan, ofwel

IoT. Sensoren staan 24/7 aan en meten een grote hoeveelheid data. Dit biedt

kansen aan bedrijven in alle sectoren. IoT biedt bijvoorbeeld mogelijkheden om

bestaande activiteiten en processen te optimaliseren. Zo kun je het onderhoud

van machines beter plannen en zelfs voorspellen. ‘Slimme’ machineonderdelen

laten zelf weten dat ze aan vervanging toe zijn. Er ontstaan ook mogelijkheden

voor nieuwe verdienmodellen. Bijvoorbeeld het aanbieden van serviceconcepten

in plaats van een product. Denk aan de slimme lamp die het verbruik exact

bijhoudt, waardoor je uren licht kunt verkopen in plaats van armaturen.

In het e-book ‘Businesskansen met IoT’ vind je hier meer informatie,

inspirerende voorbeelden en een stappenplan.

Hoe pak je het aan?In 4 stappen naar data-analyse in je eigen bedrijf.

• Stap 1 - Kies een richting. Waarvoor wil je data-analyse inzetten? Maak een keuze uit

de 4 hiervoor genoemde kansrichtingen.

• Stap 2 - Laat je inspireren. Organiseer een brainstorm met je medewerkers, ga in

gesprek met je klant en kijk wat andere ondernemers al doen met data.

• Stap 3 - Duik in de data. Als de vragen helder zijn waarop je een antwoord wilt,

bepaal je welke informatie je nodig hebt – en vooral waar je die informatie vandaan

haalt. Dat kan data zijn uit je eigen bedrijf. Je hebt vaak meer informatie in huis dan

je zelf denkt. Een andere bron is data van anderen. Er zijn vele bronnen waar je gratis

of tegen betaling data vindt waar je wat aan hebt. Bijvoorbeeld Weer en klimaat

(KNMI), Voertuigen (RDW), Bevolking (CBS), Vastgoed (Kadaster) en Bedrijven (KVK).

59 | KVK digitaal ondernemen e-book

• Stap 4 - Van idee naar praktijk. Maak een ‘werkend model’ uit data die je al hebt. Of

een beschrijving van je product, dienst of visualisatie. Leg dit voor aan klanten of

collega’s – in ieder geval aan degenen voor wie je waarde creëert. Werk zo nodig

samen met andere ondernemers of doe een beroep op universiteiten, hogescholen

en andere kennisinstellingen (zie kader). In het e-book ‘Boost je business met data’

staan de 4 stappen uitgebreid beschreven en vind je voorbeelden van ondernemers

en verhalen van experts.

Tips1. (Big) data blijft. Maak je huidige data gereed voor de toekomst, je omgeving

verlangt het van je.

2. Denk groot, start klein! Begin met eenvoudige data-analyse. Dat maakt de

stap naar geavanceerdere analyses makkelijker.

3. Zorg dat je alle data op dezelfde wijze verzamelt en digitaal opslaat. Scan

papieren bestanden in en sla ze digitaal op – zó dat je die eenvoudig kunt

exporteren naar andere systemen.

4. Bekijk hoe je website presteert met Google Analytics. Dit geeft snel inzicht

in kenmerken en gedrag van jouw (potentiële) klanten.

5. Volg wat men op sociale media als Facebook en Twitter over jouw bedrijf

en product zegt. Bijna alle sociale media hebben een eigen ‘analyseknop’.

6. Voeg in processen waar mogelijk sensoren toe. Deze leveren snel en relatief

goedkoop een schat aan informatie.

7. Maak je personeel ‘data-minded’. Betrek je medewerkers bij data-projecten.

8. Besef dat data-analyse een investering vergt. Data verzamelen, beheren

ordenen en analyseren kost tijd.

9. Werk samen binnen de branche, lokaal/regionaal of binnen de keten. Voor

een enkele mkb’er is data-analyse vaak nog te kostbaar en ingewikkeld.

10. Schakel zo nodig een data-analist in, leg je datavraag neer bij een

kennisinstelling of schakel een student in (zie kader).

De ondernemer

Jan Drenth van Apotheek Sorghvliet (Apothekers Combinatie Veendam)

Sommige medicijnen moeten koel bewaard worden en daarbij moet de temperatuurgrens worden bewaakt. Anders zijn ze niet meer bruikbaar. Apotheker Jan Drenth van de Apothekers Combinatie Veendam ging al in een vroeg stadium op zoek naar een digitale oplossing. Dat moest wel iets zijn wat makkelijk te implementeren was. Een temperatuursensor meldt nu automatisch wanneer medicijnen niet meer de juiste temperatuur hebben – of zúllen hebben. Met zijn IoT-oplossing bespaart hij arbeidstijd en kosten.

Apotheek Sorghvliet maakt deel uit van de Apothekers Combinatie Veendam, die in

totaal uit zes apotheken bestaat. Apotheker Jan Drenth vond een leverancier die een

sensor leverde voor de koelkast die monitort of de temperatuur tussen de 2 en de 8

graden Celsius blijft. Zo niet, dan krijgen de apothekers een mailbericht.

“Wij kozen voor een kant-en-klare IoT-oplossing”

60 | KVK digitaal ondernemen e-book

61 | KVK digitaal ondernemen e-book

Hij startte met een pilot in zijn eigen apotheek maar al snel werkten alle zes

apothekers met het systeem, vertelt Jan. “Het is een plug-and-play-oplossing. We

hoefden alleen een instelling te veranderen in ons beveiligd netwerk en toen konden

we er direct mee aan de slag. Alle data staat in de cloud en de apothekers kunnen

inloggen om de temperatuur te zien. Maar dat hoeft dus eigenlijk niet, je krijgt

automatisch een seintje als er iets niet in orde is.”

Vele duizenden euro’sHet heeft veel voordelen, zegt Jan. “Voorheen moesten we per koelkast kijken en als

je wilde weten hoe de temperatuur was geweest, moest je apart inloggen en uitlezen.

Nu kunnen we de kwaliteit van onze geneesmiddelen in de koelkast bewaken zonder

dat we daar actief tijd in hoeven te investeren. Dat scheelt in loonkosten en in tijd. We

kunnen ook zien of een koelkast te warm of te koud zou worden en kunnen dan nog

ingrijpen. Dat zorgt ervoor dat we niet allerlei dure geneesmiddelen zouden hoeven te

vernietigen. Dat scheelt al snel vele duizenden euro’s.”

De kosten bestaat uit eenmalige kosten voor het systeem met een interne batterij die

ongeveer tien jaar meegaat. Daar komen jaarlijkse abonnementskosten bij per sensor.

Jan heeft berekend dat hij het systeem er na een jaar al uit had. Hij zocht bewust een

kant-en-klare oplossing. Apothekers zijn immers doorgaans niet bezig met IT. “Er is heel

veel mogelijk op de markt. Ik ging op zoek naar iets wat makkelijk te implementeren is.

En als de leverancier dan ook nog met je meedenkt, is dat helemaal mooi.”

TipEr is heel veel mogelijk op de markt. Ga op zoek naar iets wat makkelijk te

implementeren is.

62 | KVK digitaal ondernemen e-book

De ondernemer

Jos en Dorien Beks van Change Hairstyling

Het digitaal verzamelen en analyseren van data kan ook een kapsalon veel voordeel opleveren. Jos en Dorien Beks van Change Hairstyling, met vestigingen in Vught en Boxtel, sturen hun bedrijf al vijf jaar digitaal aan op basis van cijfers. En met succes. Met hulp van studenten van Universiteit Jheronimus Academy of Data Science (JADS) willen ze de volgende stap zetten. Doel: klanttevredenheid vergroten.

De vestiging in Vught bestaat uit twee verdiepingen. Dorien werkt voornamelijk in de

kapsalon op de bovenste verdieping. In de kelder ontwikkelt Jos met zijn team alles

op het gebied van ICT en stuurt hij alles in het bedrijf aan op basis van cijfers.Jos:

“Ik ben de afgelopen 5 jaar bezig geweest om alles te digitaliseren binnen Change

Hairstyling, behalve het knippen zelf dan. Digitaliseren doe ik op alle vlakken. Ieder

systeem afzonderlijk moet goed en uniek zijn. Er is maar één kassasysteem, één online

afsprakensysteem en één salarisadministratie. Die systemen moeten niet door elkaar

gaan lopen. Maar als je die systemen aan elkaar hangt – en met elkaar combineert –

ga je data maken. En die gecombineerde data zorgt ervoor dat je veel meer inzicht krijgt

binnen je bedrijf.”

“Gecombineerde data geeft je veel meer inzicht in je bedrijf”

63 | KVK digitaal ondernemen e-book

Sturen & groeienInzicht in je bedrijf is nodig om sturing uit te oefenen, zegt Jos. “Bijvoorbeeld: ‘Waar

komen mijn klanten vandaan?’ en ‘Hoe komen ze bij ons?’. We weten dat veel klanten

via Google komen. Daarom zorgen we ervoor dat we het beste naar voren komen in

Google. Volgende stap is: hoe maakt je makkelijk een afspraak? In ons systeem kun je

via een app en website 24/7 een afspraak maken. In het weekend zijn we dicht, maar je

kunt wel online een afspraak maken. Als we maandag weer beginnen, ligt er al een berg

afspraken in ons afsprakensysteem. Door digitalisering hebben we een hele efficiënte

personeelsplanning. Met data kunnen we ook ons personeel aansturen. Waarom heeft

deze klant maar één keer een afspraak gemaakt? Hoe kunnen we ‘m verleiden toch nog

een keer te komen? Kortom: allemaal informatie om te sturen, maar waardoor we ook

kunnen groeien.”

Hulp van studentenZe zijn overtuigd van het nut van data. De ambitieuze ondernemers willen daarom

een volgende stap zetten. Ze willen antwoord op verschillende vragen. Welke

onderbuikgevoelens over wat de klanttevredenheid bepaalt, kloppen en welke niet?

Welke nieuwe factoren zijn bepalend voor klanttevredenheid, waar we nu nog geen

rekening mee houden? Hoe kunnen we bijsturen, monitoren en kijken of we de

klanttevredenheid inderdaad kunnen vergroten? Jos: “Je gaat je onderbuikgevoelens

bevestigen of er mee afrekenen. Maar je gaat ook relaties vinden die je niet had

verwacht. Misschien wel in de richting van interieurskenmerken, seizoensinvloeden, de

invloed van tijd, gebeurtenissen, social media, wie weet.”

Dit vraagt specifieke data-analyse die de ondernemers zelf (nog) niet bezitten. Via

het programma Driven by data, een initiatief van onder andere het ministerie van EZK

en Universiteit Jheronimus Academy of Data Science (JADS), krijgen ze hulp van

studenten. Deze zijn nu druk aan de slag met deze opdracht. Volgens Jos is dit voor

zijn branche revolutionair. “Hier heeft nog nooit iemand naar gekeken. Zo kunnen we

straks proactief en gericht werken aan een optimale klanttevredenheid. Een tevreden

klant heeft immers geen reden om ergens anders naartoe te gaan”, aldus de kappers.

Tip van JosOndernemers zijn gewend om te sturen vanuit hun gevoel. Ik ga een andere

vestiging openen en dat doe ik in de plaats waar mijn familie woont. Daar ben ik

bekend. Mijn advies: stuur op cijfers. Cijfers liegen nooit, zeg ik altijd.

64 | KVK digitaal ondernemen e-book

Digi-kennis

Waarom je 3D-printen serieus moet nemen

De een beweert al jaren dat we er straks allemaal een in huis of op de zaak hebben, de ander ziet er zo snel nog geen kansen voor in zijn bedrijf: de 3D-printer. 3D-printexpert Marthijn Westrup van 3DWP is nuchter: “Ik zie nog niet gebeuren dat iedereen straks een eigen 3D-printer heeft. Er is altijd specifieke kennis voor nodig om een voorwerp te 3D-printen en te zorgen voor een goede afwerking.” Wat is 3D-printen eigenlijk, wat kun je er wel – en niet – mee en hoe kun je zelf aan de slag?

3D-printen is een verzamelnaam van allerlei technieken waarbij een 3D-printer een

voorwerp laagje voor laagje opbouwt uit een basismateriaal. Waar een normale printer

een tekst of foto op papier zet, maakt een 3D-printer een driedimensionaal object

van bijvoorbeeld kunststof, metaal of beton. 3D-printen is een productieproces in de

categorie rapid prototyping. De naam zegt het al. Op basis van een 3D-model van

een nieuw product print je snel en eenvoudig een prototype. De techniek ontwikkelt

zich snel en vindt toepassing in praktisch elke sector. Marthijn: “De patenten op

verschillende 3D-printtechnieken verlopen en dat bevordert innovatie. Er ontstaat meer

concurrentie zodat de gebruiker uit meer alternatieven kan kiezen. 3D-printen wordt

daarmee goedkoper en beter.”

65 | KVK digitaal ondernemen e-book

Drie vooroordelen over 3D-printenMarthijn analyseert drie vooroordelen over 3D-printtechnieken:

1. ‘3D-printen is duur.’

Dat hangt van je perspectief af. Conventionele technieken zoals spuitgieten en frezen

zijn altijd goedkoper voor massaproductie. Maar een maatwerkproduct in kleine oplage

kan goedkoper via 3D-printen. Voorbeeld: in plaats van een grote hoeveelheid generieke

telefoonhoesjes produceer je enkele exemplaren met gepersonaliseerde tekst en logo.

Marthijn: “Zo’n product is dan wat duurder maar wel uniek. Je laat daarvoor bovendien

geen dure spuitgietmatrijs maken. Dan kies je dus voor 3D-printen. De kosten van

een 3D-printer en het materiaal gaan steeds verder omlaag waardoor de keus voor

3D-printen steeds normaler wordt.”

2. ‘3D-printen is traag.’

Dit hangt van je verwachtingen maar ook van de specifieke toepassing af. Als je binnen

enkele uren van idee naar 3D-ontwerp naar 3D-geprint prototype van een nieuw product

gaat, is dat traag? Marthijn: “Als je snel en veel wilt produceren, dan kies je meestal

voor conventionele productietechnieken. Let wel op dat bijvoorbeeld het ontwikkelen

van een spuitgietmal ook veel tijd kost. Daarnaast zijn sommige complexe vormen echt

alleen mogelijk met 3D-printen. Ook kan het zijn dat je zelf een vervangend onderdeel

voor een machine gaat 3D-printen omdat het onderdeel gewoon niet meer leverbaar is.

In dit soort gevallen is het helemaal niet erg dat het printen wat langer duurt.”

3. ‘De kwaliteit van een 3D-geprint voorwerp is laag’.

Zonder nabewerking zijn er inderdaad wat beperkingen. Afhankelijk van materiaal

en proces kunnen de mechanische eigenschappen iets minder goed zijn, de

oppervlaktekwaliteit is minder (je ziet vaak nog de laagjes waaruit het voorwerp is

opgebouwd) en je hebt weinig nauwkeurigheid op maten en toleranties. Marthijn: “Op

dit moment is een 3D-geprint voorwerp vaak geen eindproduct maar een halffabricaat.

Nabewerking van kritische plekken, bijvoorbeeld met verspaning of een coating, is

essentieel om een goed product te krijgen. Tegenwoordig worden zelfs supernauwkeurige

vliegtuigonderdelen en onderdelen van turbines met 3D-printen gemaakt.

Daarnaast gebruik je een 3D-printer vaak om een prototype te maken en dan hoeft het

er niet supermooi uit te zien. Dat geldt ook voor specifieke materiaaleigenschappen.

Het is niet erg als een prototype breekbaarder of niet voedselveilig is.”

Vijf voordelen van 3D-printenHoe zit het met de voordelen van 3D-printen? Vijf belangrijke voordelen op een rij:

1. Maatwerk. 3D-printen maakt maatwerk in kleine oplages of zelfs enkelstuks

mogelijk. Dat kan dus een prototype zijn, maar ook een kleine serie unieke producten.

Een dergelijk product kun je eenvoudig personaliseren. En dat zonder een hele

productielijn op te tuigen.

2. Complexe vormen. Met conventionele productietechnieken als frezen of spuitgieten

is het soms letterlijk onmogelijk om bepaalde hoeken of holtes in een voorwerp te

maken. Laat staan als dit voorwerp uit één stuk moet bestaan. Dit maakt nieuwe

ontwerpen mogelijk. Of het maakt bestaande ontwerpen beter. Door het voorwerp

bijvoorbeeld lichter van gewicht (minder materiaal) te maken.

3. Zelf onderdelen vervangen. Niets is zo vervelend als een apparaat of machine met

een defect onderdeel dat niet meer leverbaar is. Voortaan download je gewoon

het 3D-model van dit onderdeel en maak je een vervangend onderdeel met een

3D-printer.

4. Minder afval. Een 3D-printer gebruikt precies genoeg materiaal om een voorwerp te

maken. Het materiaal wordt immers laagje voor laagje toegevoegd en niet stukje bij

beetje verwijderd zoals bij frezen of slijpen. Een andere ontwikkeling die voor minder

afval zorgt, is het gebruik van afvalplastic als gerecyclede grondstof (filament) voor

een 3D-printer.

5. Minder voorraad en minder distributie. Je hebt minder voorraad nodig als je

on-demand producten 3D-print. Of je gaat weer lokaal produceren in plaats van je

producten uit lagelonenlanden te importeren. Dat scheelt weer in de hoeveelheid

goederen die van A naar B moeten.

66 | KVK digitaal ondernemen e-book

Voorbeelden van 3D-printenToepassingen van 3D-printen zie je in elke sector. Marthijn: “De techniek of het

materiaal is eigenlijk nooit een belemmering. Bijna elk materiaal kun je 3D-printen. En

elke dag is er meer mogelijk. Diverse soorten kunststof, zelfs kunststof met houtvezels,

metaal, en zelfs voedsel.”

Een greep uit de vele voorbeelden van 3D-geprinte objecten:

• Kunststof tandwielen in een e-bike

• Grote voorwerpen zoals scheepsrompen en bankstellen van 10XL

• Hapjes voor ons koningspaar

• Tuinstoelonderdelen door 3DWP

• De eerste grote commerciële 3D-betonprinter van Nederland

• Ornamenten ten behoeve van gebouwrestauratie

• Een fietsbrug in Gemert

Zelf aan de slag in een fablab of fieldlabZelf een prototype maken met 3D-print of een andere digitale techniek? Op

diverse plekken in Nederland zijn zogenoemde Fablabs (fabrication laboratories)

waar je als mkb’er zelf of met ondersteuning aan de slag kunt. Voorbeelden zijn

Stichting Protospace in Utrecht (zie video) en 3D Makers Zone in Haarlem. Deze

laatste is een officieel fieldlab van de Smart Industry-agenda van het ministerie

van Economische Zaken en Klimaat. Hun doelstelling: de techniek bereikbaar

maken voor iedere ondernemer.

3D-printen in cijfersABN-AMRO deed samen met Berenschot in 2017 onderzoek naar de sterk groeiende

3D-printingmarkt in Nederland. Conclusie onder meer: de Nederlandse omzet

groeide sneller dan verwacht. In 2016 bedroeg deze omzet circa 100 miljoen euro,

een verdubbeling ten opzichte van 2015. En in 2017 kwam daar nog circa 20 miljoen

euro bij, voor een geschatte totaalomzet van 120 miljoen euro. Ter vergelijking: de

wereldwijde omzet in de 3D-printingmarkt steeg in 2016 ten opzichte van 2015 met

37% naar circa 6,7 miljard euro. De onderzoekers constateerden drie belangrijke

ontwikkelingen:

• De verkoop van 3D-printers blijft stijgen

• De aandacht van Nederlandse bedrijven voor metaalprinters neemt toe

• Producenten van grondstoffen voor 3D-printers zetten grote innovatieve stappen

Ook Deloitte laat deze sterke omzetgroei zien en voorspelt dat 3D-printen in 2019 het

zogenoemde productiviteitsplateau van de Gartner hype cycle voor 3D-printen bereikt.

Dat betekent de start van een brede acceptatie en toepassing van 3D-printen in de

markt. De techniek is er volwassen genoeg voor.

67 | KVK digitaal ondernemen e-book

Zelf aan de slagAls je zelf aan de slag wil met 3D-printen, dan heeft Marthijn enkele praktische tips voor

je:

• Kijk kritisch naar je productieproces. Wat kan handiger, goedkoper of efficiënter met

3D-printen? Welk probleem los je daarmee op of hoe bespaar je er kosten mee?

• Laat je goed inlichten en verdiep jezelf in 3D-printen. Bekijk bijvoorbeeld het gratis

vakblad 3D Print Magazine.

• Zoek in je netwerk naar kennis en ervaring. Dat kan een expert zijn of een

ondernemer die al ervaring met 3D-printen heeft. Kijk eens op de 3D Print Atlas voor

een overzicht aan bedrijven die iets met 3D-printen doen.

• Doe eens een test of een pilot. Ga eerst aan de slag met gratis software voordat

je een betaald pakket kiest. Ga eens langs bij een Fablab of Fieldlab. Je hoeft niet

meteen zelf een 3D-printer aan te schaffen. Laat een paar testprintjes maken bij

verschillende leveranciers. En kijk dan vooral naar de extra service die ze bieden

naast het 3D-printen zelf.

• Wees niet bang om in te stappen. Het is een dure grap om altijd het nieuwste

speeltje te willen hebben – terwijl het vorige model misschien perfect aan je eisen

voldoet. Als 3D-printen voor jouw bedrijf effectief is, begin dan gewoon.

Meer informatie?3D Print Atlas – een overzicht van 3D-printbedrijven in jouw regio

3D Print Magazine – gratis 3D-printen vakblad

68 | KVK digitaal ondernemen e-book

Onze e-books• Duurzaam vooruit met jouw bedrijf

• Businesskansen met IoT

• Boost je business met data

• Productontwikkeling: van idee tot realisatie

• Modellenwerkboek: theorie voor de praktijk

• De klant centraal op 7 manieren

• Samenwerken, pak het goed aan!

FeedbackWat kan er beter? Wat moet anders? Als KVK stellen we jouw mening over dit e-book

op prijs. Het stelt ons in staat nog beter bij je behoefte aan te sluiten. Wil je ons helpen?

Vul dan hier een korte enquête in. Bedankt voor je medewerking!

Feedback

Een vraag over digitaal ondernemen? Bel de informatie- en advieslijn van KVK!088 585 22 22, of kijk op KVK.nl