Themapark 'De Spitkeet' viert dit jaar het 25-jarigjubileum. De plannen voor dit openluchtmuseumvan Harkema ontstonden in 1989. En men had di-rect al een lokatie op het oog: tussen de Betonweien de Mûntsegroppe. In 1990 werd de StichtingFriesch-Groningsche Heide opgericht. Deze stich-ting werd belast met de haalbaarheid en uitvoe-ring van de plannen.

Het idee voor het populaire openluchtmuseumontstond toen er een woning leeg kwam van deStichting Woningbouw Achtkarspelen (SWA). Hetbetrof één van de laatste nog bestaande woningenuit de beginperiode van de SWA. Nagenoeg alle an-dere woningen in de nabije omgeving werden in

1967/'68 afgebroken. Deze woning ontliep dit lotomdat de familie Borger destijds niet wilde vertrek-ken. En dus stond de SWA in 1989 voor de keuzeom de woning te verbouwen en aan te passen aande eisen van de tijd, óf er een museum van temaken. Gelukkig onderkende de SWA de histori-sche waarde van de woning. De stichting koos er-voor de woning in oorspronkelijke staat te bewarenen er een museum van te maken.

Symbolisch bedragDe woningbouwstichting zocht en vond steun voorde plannen bij Plaatselijk Belang van Harkema ende Stichting Oud-Achtkarspelen.

Van leegstandnaar themaparkEen woningwethuisje uit 1912, het armenkerkhof van1870, een stuk grond, een replica van een spitkeet uit1860 en de geschiedenis tussen 1850 en 1950 op deFries-Groningse Heide… Een prachtig historisch rijtjedie in het kort weergeeft wat in 1990 de aanleidingwas om de Stichting Friesch-Groningsche Heide in hetleven te roepen.

De Stichting, waarin een drietal organisaties is verte-genwoordigd, is van mening dat dit stukje geschiedenisniet verloren mag gaan voor het nageslacht. Daarvooris de historie van het leven, wonen en werken in dezestreek te belangrijk. De -soms erbarmelijke- omstandig-heden waarin onze voorouders hebben geleefd, mogenniet worden vergeten. Bovendien is er uit het verleden- op velerlei manieren- lering te trekken. Reden waaromhet Themapark ook actief is op educatief gebied.

De oprichting was geen gemakkelijke klus. In de begin-periode was niet iedereen even enthousiast om deplannen op de juiste waarde te schatten. Maar gelukkigwaren er ook die wel vertrouwen hadden. Met de steunvan verschillende organisaties en mensen uit de omge-ving, hebben de vrijwilligers er uiteindelijk een succes-verhaal van weten te maken.

Is het na 25 jaar alleen maar passen op de winkel?Zeker niet! En al helemaal niet bij een themapark-mu-seum als De Spitkeet. We zullen altijd weer met ietsnieuws komen voor onze bezoekers. Maar daar hebbenwe u bij nodig. Daarom hopen wij van ganser harte datwij n de toekomst op uw steun mogen blijven rekenen.Ondertussen gaan wij in ieder geval door met ons werkvoor jong en oud. Zo blijven we educatieve program-ma's voor scholen ontwikkelen en gaan wij door methet organiseren van culturele activiteiten in de regio enop het themapark zelf.

Op deze plaats kan ik niet genoeg benadrukken hoe-veel dank wij zijn verschuldigd aan al diegenen die ditsucces mede mogelijk hebben gemaakt. Wellicht dat debeste manier hiertoe is, om u van harte uit te nodigen

op ons thema-parkt. Zodat ook udeelgenoot kuntworden van al ditmoois.

Namens het be-stuur van Thema-park De Spitkeet,

Jarig Wijma, voorzitter

De Dunen 3, 9281 KT Harkema • tel. 0512 840431 • tel. 06 83417414 • Email: info@despitkeet.nl • Internet: www.despitkeet.nlOpeningstijden: Van 1 april t/m 31 oktober Dinsdag t/m zaterdag van 10.00 uur tot 17.00 uur • Zondag van 13.00 uur t/m 17.00 uur. Groepen op afspraak het gehele jaar.

Wenje yn in pikehokPagina 5

'Niet was ellendigerom aan te zien…'Pagina 9

Programma 2016Pagina 11

Wonen in de malmounePagina 13

Themapark vertelt bijzondere geschiedenis

De Spitkeet viert 25-jarig jubileum

Lees verder op pagina 3

Nu € 50cadeau bij onze betaal-rekening*

Onderstaande basisschOlen feliciteren de spitkeet met het 25 jarige jubileum

CBS de Reinbôge TwijzelerheideSkoalstrjitte 1

9287 LV TwijzelerheideTel.: 0511441307

www.reinboge.noventa.nl

CBS De MerlettesGoudtsjeblomstrjitte 22 9288 AM Kootstertille Tel : 0512-331951

www.merlettes.noventa.nl

CBS "De Oanrin”Piterpôlle 29, 9286 EM Twijzel

Telefoon: 0511-541046www.oanrin.noventa.nl

It SkriuwboerdB.J. Schurerweg 14

9231 CE SurhuisterveenT 0512 - 36 85 30

www.skriuwboerd.nl

OBS 't HoldersnêstHomear 1

9281 LN HarkemaT 0512-362846

www.holdersnest.nl

De BalkwarSwanneblomstrjitte 119288 AB KootstertilleT 0512 - 33 18 18www@debalkwar.nl

o.b.s. De MienskipGroenkamp 3

9285 SZ BuitenpostT 0511-542021

www.@demienskip.nl

o.b.s. 'It Twaspan'Schoolstraat 4

9287 LV TwijzelerheideT 0511 - 44 31 28

www.@obstwaspan.nl

Gearwurking "De Wâldiik"Domela Nieuwenhuisstrjitte 53

9233 KN BoelenslaanT 0512 34 26 78www.dewaldiik.nl

CBS "De Wynroas"Ikeloane 10 9281 RB Harkema

T: 0512 - 36 17 11 www.oanrin.noventa.nl

Samenwerkingsschool AugustinusgaSWS Stynsgea

WB. Van der Kooiwei 2/369284TJ AugustinusgaTel: 0512-351718

HET ADRESVOOR AL UW VOORKOMENDE

RIETDEKKERS WERKZAAMHEDEN!

Sumar

Heerenweg 58 Sumar • Tel.: 0512 - 37 26 31 b.g.g. 06 - 53 98 33 76

V A K F E D E R A T I ER I E T D E K K E R SNatuurlijk geselecteerd

3

Ook deze organisaties zagen het belangom de woning te restaureren en voorhet nageslacht te bewaren. Vervolgensdroeg SWA de woning over aan de Stich-ting Friesch-Groningsche Heide, die be-stond uit vertegenwoordigers van dedrie genoemde organisaties. De stich-ting betaalde er het symbolische bedragvan één gulden voor. Bij de overdrachthoorde ook het heideveld tussen Barch-hiem en de Bulten.

De verwezenlijking van het SWA-Hûssmaakte naar meer. Zo ontstonden er alsnel plannen om een themapark op terichten. ”Wanneer de plannen allemaalverwezenlijkt worden, dan krijgt hetdorp Harkema er een toeristische attrac-tie bij, die jaarlijks rond de 8000 bezoe-kers moet trekken', zo hield WiebrenWijma, de toenmalige voorzitter van deStichting het gemeentebestuur vanAchtkarspelen voor. De gemeente was

om. In februari 1991 ontving de Stichtingeen subsidiebedrag waarmee het verderkon.

De Spitkeet, waar het themapark naar isvernoemd, kent een bijzondere geschie-denis. In 1963 werd er ter gelegenheidvan de nieuwe Frieslandhal in Leeuwar-den een tentoonstelling gehouden: deFrisiana. Eén van de tentoongestelde ob-jecten was een nagebouwde spitkeet

van Tjerk van der Veen en Iebeltje vander Bij. Daarvan stond het origineel opde Fûgelkamp in Harkema, waar hetrond 1860 moet zijn gebouwd. In Leeu-warden werd de plaggenhut opnieuwopgetrokken door de gebroeders Klaasen Hendrik Land. Na de tentoonstellingwerd de spitkeet in 1964 op het Armen-kerkhof neergezet. Het was de preludevan wat later het succesvolle themaparkin Harkema zou worden.

Het doel van de Stichting Friesch-Gro-ningsche Heide wordt als volgt omschre-ven: 'Het tonen van het verband tussennatuur, wonen en werken op de armeFries-Groningse heide in de 19de eeuwen het begin van de 20ste eeuw envoorts al hetgeen met het één en anderrechtstreeks of zijdelings verband houdtof daartoe bevorderlijk kan zijn, alles inde ruimste zin des woords. De Stichtingwil dit doel bereiken door in Harkemaeen Themapark op te zetten, waarinkenmerkende zaken uit de geschiedenisvan de Fries-Groningse heide verzameldworden en dit voor een breed publiektoegankelijk maken.'

Themapark vertelt bijzondere geschiedenis

De Spitkeet viert 25-jarig jubileum

Doel St. Friesch-Groningsche HeideDe bezoekersaantallen zijn in de loopder jaren behoorlijk toegenomen. Inhet eerste jaar waren er 150 belang-stellenden. Doordat het park steedsverder werd uitgebreid, kwamen erook steeds meer bezoekers. In 2003waren er 6000 bezoekers, in 2012waren dat er al 10.000 en aan heteinde van 2015 verwacht men zo'n16.000 gasten te hebben ontvangen.

Geregistreerd MuseumIn 2004 kreeg De Spitkeet het keur-merk van Geregistreerd Museum.Deze erkenning houdt in dat hetopenluchtmuseum De Spitkeet vol-doet aan criteria voor een kwalitatiefhoogwaardige invulling van de functievan een museum. Hierbij moet aanvoorwaarden worden voldaan op hetgebied van financiën,beleid, collectie endeskundigheid.Door deze statusis het gemakke-lijker om subsi-die te krijgen.

Aantal bezoekersSpitkeet groeit

Warmoltsstrjitte 115Harkema

Tel. 0512-366620 www.dediske.frl

Voor elke gelegenheid leveren wij het juiste bloemwerk!!Naast bloemen, planten, potten, vazen en accessoires verkopen wij ook

aardappelen en groente. Rouwbloemstukken en bruidswerk kunt u bij ons

naar uw wens laten maken.volg ons op Facebook: bloemenwinkel Hartholt

Lândyk 29289 LEDrogehamtel. 0512 – 332972

5

Themapark De Spitkeet beschikt overeen prachtige ontvangstruimte dat be-kend staat als 'It Skiepehok' (schaaps-kooi). Het zal u niet verbazen dat deruimte is gebouwd in de vorm van eenschaapskooi. Niet zonder reden, wantvroeger lagen hier uitgestrekte heide-velden waarop de boeren uit de omlig-gende dorpen hun schapen lietengrazen. 's Nachts verbleven de dieren inde schaapskooi. It Skiepehok biedtruimte voor groepsactiviteiten en alsvertrekpunt van de gasten om al het an-dere moois op het themapark te aan-schouwen.

Zoals bijvoorbeeld de spitkeet waar hetthemapark naar is vernoemd. Een spit-keet is een ander woord voor plaggen-hut. De spitketen werden gebouwd vanheideplaggen, de muren waren somswel één meter breed. Op het dak lag stroof riet en soms lagen er plaggen. Voorde stevigheid gebruikte men palen enplanken. De vloer was vaak gewoon vanzand of leem. In het kamertje was een'open haard' waar een grote pan hingwaarin het eten werd gekookt.

De meeste keten werden een halvemeter de grond ingegraven. Dit deedmen omdat men dan gebruik konmaken van de aardwarmte. De spitkeetwerd vaak in één dag gebouwd met be-hulp van vrienden en buren. Meestalwaren het grote gezinnen die in zo'n hutleefden. De ouders sliepen in de kleinebedstee, de kinderen onder de bedsteeof her en der over de vloer. Achter debedstee was ruimte voor één of tweegeiten, de koe van de arbeider.

Tjerk en IebeltjeDe spitkeet van Tjerk van der Veen en Ie-beltje van der Bij diende als voorbeeldvoor de spitkeet op het Themapark. Deoriginele woning is rond 1860 gebouwdop de Fûgelkamp, waar tegenwoordigde sportvelden zijn. De hut had een hou-ten topgevel. Dit hout, waar Tjerk fl. 3,50voor had betaald, was afkomstig vaneen kap van een oude hooiberg. Hetgeld had hij van z'n zoon gekregen dieals remplaçant (plaatsvervanger voor ie-mand anders) in het leger diende.

De vloer was van leem en werd op zater-dag bestrooid met fijn zand, afkomstiguit één van de vele zandputten. Het dakbestond uit roggestro en sparretjes dieafkomstig waren uit een bos nabij. Er zatgeen zolder in de hut en boven de vuur-

pot werd het roggestro op 't laatst zozwaar van roet, dat het naar benedenkwam. Huisraad was er niet en stoelenontbraken eveneens. De slaapplaats be-stond uit heide en varens. Rond deeeuwwisseling stonden er zo'n negenhutten op de Fûgelkamp, voor het me-rendeel bewoond door kinderen vanTjerk en Iebeltje. In totaal kreeg het echt-paar dertien kinderen.

HolwoningVolgens schriftelijke bronnen gingenrond 1790 voor het eerst mensen op deheide wonen. In de 19de eeuw kwamener steeds meer bewoners. Mensen diegeen (vast) werk hadden en geen huiskonden kopen of huren, kwamen op deheide terecht. Zij bouwden hier een hutvan heideplaggen. Er waren echter ookmensen die niet bij machte waren omzelfs maar een plaggenhut te bouwen.Zij woonden in de wal van een dijk ofonder de grond.

Zo woonde Sjoerd de Roos omstreeks1900 in een holwoning tussen Dracht-stercompagnie en Trimunt. In een hogedijkswal had hij zijn hol uitgegraven.Daarom werd hij ook 'Sjoerd út de Wâl'genoemd. Sjoerd was een eenvoudigeman die zijn geld onder andere ver-diende met het stukslaan van stenen diena het afgraven van het veen aan de op-pervlakte waren gekomen. De brokstuk-ken werden onder meer gebruikt voorhet verharden van wegen. Door eenscherf van zo'n steen is hij aan één oogblind geworden.

OnderduikersholGedurende de Tweede Wereldoorlogwoonde er een groot gezin met jongensvan omstreeks achttien jaar naast denoodslachtplaats die nabij het armen-kerkhof stond. In de laatste jaren van deoorlog wilden de Duitsers vooral jonge

mannen in hun fabrieken hebben omwapentuig voor hen te maken. Huneigen jongens waren aan het front. Ge-regeld hielden ze razzia's om jongelui tepakken te krijgen. Om uit handen van devijand te blijven hadden die mannenhier een hol gegraven waarin ze bij ge-vaar onderdoken.

Eén van de mensen die in dit hol heeftgezeten was Sytze Ophuis. De ingangwas een rond gat waar precies een fiets-wiel in paste. Wanneer ze er in zaten,konden ze van binnen dit wiel voor deopening plaatsen. Alles was bedekt meteen laag groene zoden zodat de ingangéén geheel was met de rest van de wal.Het viel dus helemaal niet op.

ArmenkerkhofIn 1870 kwam er een armenkerkhof opde Hamsterheide. Pas in 1879 werdende eerste drie overledenen hier begra-ven. Dat kwam omdat er geen klok opde begraafplaats aanwezig was. Doorhet luiden van de klok moesten de bozegeesten verjaagd worden. In totaal zijner ongeveer 220 mensen begraven,waarvan de helft kinderen waren. Van-wege de slechte woon- en leefomstan-digheden was de kindersterfte hier vrijhoog. Het drinken uit de sloot of eendobbe was niet al te gezond en boven-dien kregen de kinderen veel te weinigen te eenzijdig eten; ziekenzorg bestondhier vrijwel niet.

Op het armenkerkhof van Harkemawerd in 1874 een baarhuisje gebouwd.Dit diende als bergplaats voor het ge-reedschap dat bij een begrafenis nodigwas. Maar ook werd hier, vanwege hetgevaar van besmettelijke ziekten, deoverledene opgebaard. In GroningerOpende staat nog het oorspronkelijke

huisje dat daar in 1872 is gebouwd opde armenbegraafplaats. Dat huisje heeftals voorbeeld gediend voor het gebouw-tje op het Themapark.

PikehokNa de Tweede Wereldoorlog was er inNederland veel woningnood. Maar inonze streken was de nood wel uitzon-derlijk hoog. Als twee mensen wildentrouwen was er vaak geen huis beschik-baar. Soms werd een klein stukje bij dewoning van de ouders aangebouwd.Heel vaak stond op het ruime erf eengroot kippenhok. Dat werd dan betim-merd en zo ingericht dat het jonge paarer voorlopig kon wonen.

Mindert Borger heeft tot ongeveer 1970in zo'n kippenhok gewoond. Deze stondop dezelfde plaats als de huidige Pikeho-kwoning. In het kader van de zoge-naamde krotopruiming is het hokuiteindelijk met steun van de gemeenteafgebroken.

Door woningnood gedwongen…

Wenje yn in pikehok

Reitsmastrjitte 38 HarkemaTel. 0512 - 36 35 37www.gea-mode.nl

MODEGeaBABY, DAMES,HEREN EN MEER

Betaalbare najaarsmodevol met trends en basis artikelen

DE W

ESTE

REEN

SURH

UIST

ERVE

ENRO

DEN

DRAC

HTEN

GEFELICITEERD MET JULLIE 25-JARIG

JUBILEUM!DVEN ACCOUNTANTS ADVIESGROEP

Gedempte Vaart 149231 AV Surhuisterveen

0512 362 445surhuisterveen@dven.nl

www.dven.nl

Bekijk ons aanbod opwww.cultuurcentrumdewaldsang.nlof bezoek ons op facebook

1 2 3 4aan de beurtbij kassa

boodschappengratis

Snel aan de beurt, gegarandeerd

Onnodig wachten is nooit prettig en zeker niet in de supermarkt. Jumbo biedt daarom de

kortewachttijdgarantie. Ben je de vierde wachtende bij de kassa? Is er geen kortere rij en kan er een

kassa bij? Dan krijg je je boodschappen gratis. Kijk voor de spelregels op jumbo.com/7zekerheden.

Jumbo, Surhuisterveen, Torenplein 27

Nijkamp 22

Harkema

0512 365815

www.kniphuske.nl

Betaalbarewintermode

7

Jelle Durks Dam (1857-1935) was geboren alszoon van Durk KlazesDam en Hinke JansPama. Zijn ouders had-den zeven kinderen,allen jongens, en Jellewas daarvan de jong-ste. Hij is opgegroeid ineen spitkeet en heeft dearmoede aan den lijveervaren. Hij woonde inhet zuidelijke deel vanHarkema, dat toenonder Surhuizum viel.

Dam had meer ontwik-keling genoten dan demeeste andere heidebe-woners. ’s Zaterdagswas hij enkele jarennaar de Normaalschool in Buitenpostgeweest om onderwijzer te worden.Maar deze opleiding heeft hij niet afge-maakt, omdat zijn medeleerlingen hemniet als hun gelijke wilden accepteren.Daarna leerde hij het timmervak enwerkte hij bij de gereformeerde timmer-

man Klaas de Jonguit Drogeham.Deze was zelf ookvan de heide af-komstig, maar hadzich weten op tewerken tot zelfstan-dig timmerman.

Dam trouwde metzijn dorpsgenoteNeeltje HendriksVeenstra. Hij werdvoorzitter van desocialistische Volks-partij en kwam opvoor de belangenvan de arme heide-bevolking. Hijschreef regelmatigartikelen in het

'Friesch Volksblad' en 'De Ploeger'. Oplatere leeftijd heeft hij zijn herinneringenaan het leven op de heide aan het pa-pier toevertrouwd. Zijn beschrijvingengeven een goed beeld van de moeilijkeomstandigheden waarin de heidebevol-king leefde.

Lykele Jansma heeft in 1978 dit uniekeverslag uitgegeven in de vorm van eenboek, met als titel 'Jeugdherinneringenvan Jelle Dam'. Vanwege de grote vraagnaar dit boek zijn er in 2003 en 2008 her-drukken van dit boek verschenen. Hetboek is voor € 10,- verkrijgbaar bij DeSpitkeet.

De ParkenIn 1912 besloot de gemeente Groot-egast dat er een onderzoek naar dewoonsituatie in de Parken, in Opende-Zuid, moest worden uitgevoerd. JelleDam, die toen in Opende woonde, werdmet dit onderzoek belast. Zijn adviesaan de burgemeester luidde dat de wo-ningen lang niet voldeden aan de mini-male eisen. Hieronder volgt eenbeschrijving van een woning die doorJelle Dam werd bezocht.

Grootte der woning?- Antwoord: 3.20 m.

Grootte van ’t gezin?- Antwoord: 9 personen.

Hoogte van de vloer tot de zolder?- Antwoord: zolder niet aanwezig, totnok 2.80 m.

Bedsteden?- Antwoord: 1.20 meter lang en breed(daarop sliepen 9 personen, van beider-lei kunne van één tot 18 jaar, en de ou-ders).

Drinkwater?- Antwoord: Uit de sloot ’n eind achter dewoning.

Privaat?- Antwoord: Niet aanwezig.Grootte en aantal der lichtramen?- Antwoord: 2, ieder ruim 40 cm.

Muren?- Antwoord: Heidespitten, hoog éénmeter.

Dak?Antwoord: Stroo.

Colofon25 jaar De Spitkeet1ste jaargang - najaar 2015

Een uitgave van:

Multiplus B.V. Drachten

Zonnedauw 4 • 0512 54 17 07

www.multiplusdrachten.nl

i.s.m.

Themapark/Openluchtmuseum

'De Spitkeet'

De Dunen 3 • 9281 KT Harkema

0512 84 04 31 • b.g.g. 06 83 41 74 14

www.despitkeet.nl • info@despitkeet.nl

www.facebook.com/spitkeet

IBAN: NL08 RABO 0304 2787 26

ANBI erkend

Open:

1 april t.m. 31 oktober di t.m. za: 10.00-17.00 uur

zo: 13.00-17.00 uur

Groepen op afspraak: het gehele jaar

8 oktober: gesloten i.v.m. vrijwilligersdag

Bestuur/beheer Spitkeet:

Jarig Wijma (voorzitter)

Martine Top (secretaris)

Anne Ytsma (penningmeester)

Sjoukje Spinder (activiteitencommissie)

Aly Rekker (museumregistratie)

Freerk de Vries (bouw en onderhoud)

Simon Hoeksma (p.r. en historie)

Renneke Wiersma (beheerster)

Redactie

Simon Hoeksma

Eindredactie

Marchel Bardis

Opmaak

Maurice de Jong

© Copyright 2015 - Niets uit deze uitgave mag

worden vermenigvuldigd en/of openbaar ge-

maakt zonder schriftelijke toestemming van de

uitgever of andere auteursrechthebbenden. Aan

door derden toegezonden artikelen en/of foto’s

kan achteraf geen copyright worden ontleend.

Aan de juiste weergave is de grootst mogelijke

zorg besteed. Desondanks is het mogelijk dat be-

paalde evenementen geen doorgang vinden of op

een ander tijdstip plaatsvinden. De uitgever is

daarvoor niet aansprakelijk. Ook voor het al dan

niet nakomen van de in advertenties vermelde

aanbiedingen, kan de uitgever geen aansprake-

lijkheid aanvaarden.

Het Jelle Dam Hûs op het terrein van Themapark De Spitkeet stamt uitdezelfde periode als het S.W.A.-Hûs, maar is geen monument. Deze ver-bouwde woning is tot 1995 bewoond geweest. Het aangebouwde ge-deelte diende als verpleegkamer voor een bewoonster die aantuberculose leed. Later is er een badkamer van gemaakt.

In andere woningen werd de aanbouw veelal gebruikt als winkeltje. Vroe-ger kwam het vaak voor dat de man bijvoorbeeld een kleine boer wasen de vrouw in huis een winkeltje runde. In de andere vertrekken staanallerlei machines en gebruiksvoorwerpen.

Woningwetwoning

Jelle Dam Hûs

Jelle Durks Dam (1857-1935):Voorvechter van het arme heidevolk

Ontstaan door unieke samenwerking

Langelaan 4 en 189231 EN Surhuisterveen

Goed onderwijs en met plezier naar school!

www.vo-surhuisterveen.nl

VO-Surhuisterveen staat voor een breed onderwijsaanbod

en is ontstaan door een samenwerking tussen Singelland

en Lauwers College. Als ‘kleine brede school’ bieden wij

jou goed onderwijs, met de focus op jouw belangstelling

en mogelijkheden. Ook betrokkenheid van ouders bij onze

activiteiten vinden wij van groot belang: dit heeft een

positief effect op de schoolresultaten van de leerling!

VO-SurhuisterveenVO-SurhuisterveenVO-SurhuisterveenVO-Surhuisterveen

Goed onderwijs en met plezier naar school!Goed onderwijs en met plezier naar school!

Laat uw nieuwe gebitsprothese aanmeten door de prothesespecialist die het maken kan.

Iris van der Vliet is als ervaren en gediplomeerd Klinisch ProtheseTechnicus werkzaam op vestigingen in Harkema en Surhuisterveen.

Bij een loszittend kunstgebit biedt een klikgebit een vaste en zekere oplossing, waardoor u weer vrijuit kunt praten, lachen en afbijten. Klikgebitten worden ook door de zorgverzekeraar grotendeels vergoed. Vraag vrijblijvend advies.

Zeer ruime openingstijden

Veel tijd en persoonlijke aandacht

Zorg aan huis

Bel of kom langs voor vrijblijvend advies:

MONDZORG HARKEMADe Singel 35, 9281 LL HarkemaTelefoon: 0512 - 364 029www.mondzorgharkema.nl

MONDZORG SURHUISTERVEENBartholomeüs Jacobus Schurerweg 2 /12, 9231 CE Surhuisterveen | Telefoon: 0512 - 360 658www.mondzorgsurhuisterveen.nl

Loszittend kunstgebit? Nieuw kunstgebit nodig?

Iris van der Vliet

Ook voor kunstgebit -reparaties.

Geen afspraak nodig!

Iris van der Vliet is als ervar

die het maken kan.Laat uw nieuwe gebitspr

Nieuw kunsLoszittend kuns

d Klinischen en gediplomeerIris van der Vliet is als ervar

othesespecialistothese aanmeten door de prLaat uw nieuwe gebitspr

tgebit nodig?Nieuw kunstgebit?Loszittend kuns

d Klinisch

othesespecialist

tgebit nodig?gebit

raag vrijblijvend advies.Vden ook door de zorKlikgebitten wordoor u weer vrijuit kunt praten, lachen en afbijten.oplossing, waar

Bij een loszittend kunstgebit biedt een klikgebit een vaste en zeker

Surhuisterveen.echnicus werkzaam op vestigingen in Harkema enotheseTTechnicus werkzaam op vestigingen in Harkema enPr

Iris van der Vliet is als ervar

raag vrijblijvend advies.otendeels vergverzekeraar grden ook door de zor

door u weer vrijuit kunt praten, lachen en afbijten.Bij een loszittend kunstgebit biedt een klikgebit een vaste en zeker

echnicus werkzaam op vestigingen in Harkema end Klinischen en gediplomeerIris van der Vliet is als ervar

l tijd en persoonlijke aandachtVV

Zeer ruime openingstijden

goed.otendeels verdoor u weer vrijuit kunt praten, lachen en afbijten.

eBij een loszittend kunstgebit biedt een klikgebit een vaste en zeker

echnicus werkzaam op vestigingen in Harkema end Klinisch

eel tijd en persoonlijke aandacht

Zeer ruime openingstijden

.mondzorgharkema.nlwwwfoon: 0512 - 364 029eleT

De Singel 35, 9281 LL HarkemaMONDZORG HARKEMA

oor vrijblijvf kom langs vBel o

.mondzorgsurhuis

g aan huisZor

eel tijd en persoonlijke aandachtVVeel tijd en persoonlijke aandacht

www9231 CE SurhuisBartholomeüs Jacobus SchurerwMONDZORG SURHUISTERVEEN

De Singel 35, 9281 LL Harkema

end advies:oor vrijblijv

een.nl

eel tijd en persoonlijke aandacht

terv.mondzorgsurhuisfoon: 0512 - 360 658eleeen | Tterv9231 CE Surhuis

eg 2 /12, Bartholomeüs Jacobus SchurerwMONDZORG SURHUISTERVEEN

tgebitkunsoor Ook v

nodig!fspraak Geen a

reparaties. -

foon: 0512 - 360 658

fspraak

financiële

dienstverlening

Verzekeringen | Hypotheken | Kredieten

Postadres:

Postbus 28

9280 AA Harkema

Tel. (0512) 36 55 51

Bezoekadres:

Warmoltsstrjitte 1

9281 PK Harkema

info@meerstadvof.nl

Verschillende mensen hebben het moei-lijke leven op de heide beschreven,zoals Jelle Dam, die zelf van de heide af-komstig was, en de dominees Kijlstra enVisscher. Ook dominee Tonnis van Dui-nen leverde met zijn boekwerkje 'OnsDorp' een belangrijke bijdrage aan hetinzichtelijk maken van de armoedigeomstandigheden van zijn tijd.

Dominee Tonnis van Duinen (1817-1857)schreef onder het pseudoniem Thineus.Met zijn boekwerkje 'Ons Dorp' be-doelde hij zeer waarschijnlijk z'n woon-plaats. Als predikant van Surhuisterveenkwam hij ook op de Surhuisterveenster-heide (Boelenslaan), dat kerkelijk onderSurhuisterveen viel. In z'n boekje gaf hijeen beschrijving van de situatie die hijdaar aantrof:

Verrot stroo'Maar daar verhieven, neen dat is hetwoord niet, daar lagen, op korteren ofverderen afstand, niet minder dan 80hutten, de verblijven van even zoo velehuisgezinnen, waarin, op zeer weinige,kleine uitzonderingen na, de bitterste,de scheeuwendste ligchamelijke ar-moede door nog grooter armoede desgeestes werd overtroffen. Niets was el-lendiger om aan te zien dan die hutten,zoodra men wist, dat zij verblijven vanmenschen waren. Van verreweg demeesten verhief zich alleen het dakboven den beganen grond, een dak ge-deeltelijk door half verrot stroo, gedeel-telijk door plaggen en zoden, met allerleionkruid begroeid, gevormd.

Andere weer waren er, die geheel ineene zoogenaamde wijkswal waren uit-gegraven, in de letterlijke beteekenis deswoords aardholen waren, die bezwaar-lijk anders, dan op handen en voetenkruipende, binnengetreden kondenworden. Slechts hier en daar verhief zich

een klein huisje, van steen en leem ge-metseld. (…) Zij behoorden echter tot dezeldzaamheden; overal elders waren hetholen, die men naauwelijks goed genoegzoude keuren om een dier tot verblijf-plaats te strekken.

Treurige woningenMaar o, wie onder die groen bemostedaken zag, aanschouwde daar eene el-lende, waarvan het uitwendige der treu-rige woningen nog maar gedeeltelijk alsafbeeldsel en zinnebeeld konde dienen.Al de jammeren die de bitterste ar-moede, de ruwheid en verdierlijking dermenschen kunnen voortbrengen, washier op een gehoopt. Verschoon mij van

de uitvoerige beschrijving, waarbij uwhart in een zou krimpen, waarbij gijzoudt vragen: zijn er nog zulke oorden inons Vaderland?'

De dominee gaat verder met het be-schrijven van het interieur: 'Hemel, welkeen schouwspel! Van het dak hingeneene menigte stroohalmen naar bene-den, ruig van roet en spinnewebben, ter-wijl de rook, elders weder, aan hetspaarzaam aangebragte spantwerk zichin vochtigheid had opgelost, dat er indikke taaije droppels aan hing en som-tijds naar beneden viel. De vloer wasoneffen en op sommige plaatsen zoovan water en vuilnis doorweekt, dat het

zand er tot slijk was geworden.

Van huisraad was niets, hoegenaamdniets te vinden, of gij zoudt dat roodepotje, waaraan een touw tot hengseldiende, die gegoten ijzeren theeketel,waaraan de halve tuit ontbrak en eenrond plankje tot deksel diende, of einde-lijk dat hoopje stroo in den hoek, halfvergaan en verrot, met den naam vanhuisraad bestempelen. Op het eeneeind van dit ellendig verblijf lagen eenpaar zoden of plaggen smeulend bij el-kander, half bedorven onder eenengrooten hoop asch.'

Het Jehannes Hinke Hûs dat op het the-mapark staat, heeft een bijzondere ont-staansgeschiedenis. Op de grote steenvoor het huis staat 'Jehannes-Hinke Hûs1840'. Maar waarschijnlijk is dat hethuis eerder al als plaggenhut is ge-bouwd. In de loop der tijd is de hut dus-danig aangepast dat er uiteindelijk eenstenen huis kwam te staan.

De oorspronkelijke woning van Johan-nes en Hinke Jager-Hoekstra stond dichtbij de Lieuwespoel in Harkema. Het huisis gebouwd met de originele geeltjes. Inhet voorhuis zijn drie bedsteden. Tweedaarvan waren bestemd voor de kinde-ren die er met minstens zes moetenhebben geslapen. De andere slaapplekwas voor de ouders. Daarin bevindt zichook een krib voor de allerkleinste. In hetachterhuis is ruimte voor wat vee. Hier

staat nu een uitgebreide verzamelingvan boerengereedschap.

S.W.A.-HûsMet de komst van de Woningwet in 1901veranderde er veel op de heide. De spit-keten moesten verdwijnen. Rond 1900kreeg de regering eindelijk in de gatenhoe slecht de leefomstandigheden ophet platteland konden zijn. Na 1920 wor-den spitketen verboden en gesloopt. Inelke gemeente kwamen woningbouw-stichtingen. In Achtkarspelen werd deStichting Woningbouw Achtkarspelen(SWA) opgericht. In deze gemeente zijn450 van dit soort huizen gebouwd. HetSWA-Hûs dat op het themapark staat, iséén van de huizen die volgens dezevoorschriften is gebouwd. Deze woningdateert uit 1912.

Het krimpende hart van dominee Van Duinen:

'Niet was ellendiger om aan te zien…'

Jehannes Hinke Hûs

Met z'n zessen inde bedstee

9

www.vekam.nl

2800m2showterreinaanwezig

Betonwei 35 9281 KT Harkema | info@vekam.nl | 0512 363297

Glashandel & glasbewerking

Dé glas- en spiegelspecial ist!

365 dagen per jaar, dag en nacht, ook op feestdagen vervangen wij elke soort en ieder formaat gebroken ruit door geheel Friesland!

Bij glasbreuk bel gratis 24-uur service: 0800 - 022 66 88

De Bosk 28 • Harkema • Tel. 0512 - 36 24 23 • Fax 0512 - 36 49 40 www.glashandelhoekstra.nl

■ Glazen (schuif)deuren en -wanden

■ Glazen balustrades/ balkonhekken

■ Spiegels

■ Spiegelwanden

■ Glazen douchedeuren en -cabines

■ Keukenachterwanden

■ Isolerende beglazing

Computers

Beter scoren in Google

Perfecte weergave op tablet en mobiel

Zelf inhoud aanpassen

Doordacht ontwerp afgestemd op uw klanten

de Rysloane 6a

9281 KM Harkema

06 37 198 796

www.baascomputers.nl

info@baascomputers.nl

Ma t/m za: 09:00 - 21:00

Warmoltsstrjitte 105 | 9281 PM Harkemawww.schildersbedrijfhvandertil.nl

Telefoon: 0512 360 800Mobiel: 06 4603 57 12

slagerij alieen brenda

Warmoltsstrjitte 45,9281 Pl Harkema

Telefoon:0512 361 366

Handelsonderneming

JantoProvinciale weg 96a

9865 AK Opende

tel. 06 46778477

handelsondernemingjanto@gmail.com

www.handelsondernemingjanto.nl

Boekweitstrjitte 339281NC HarkemaTel/fax 0512-844564E-mail: t.meer26@upcmail.nlwww.vandermeerbestratingen.nl

11

De Spitkeet ligt in een mooie omgeving met een prachtigenatuur en karakteristieke zandwegen en boomwallen.Daarom organiseert De Spitkeet het hele jaar door diversefiets- en wandeltochten door het landschap van de FrieseWouden en het Groninger Westerkwartier. Er kan gekozenworden uit diverse afstanden.

7 mei: Spitkeetwandeltochten (afstand 7 tot 40 km)

7 t.m. 9 juni: Fietsdriedaagse (25 tot 30 km per dag)juli: Tuinenfietstocht (14 km langs tuinen in

Harkema)20 augustus: Fiets- en wandeltochten (12,5 tot 50 km)24 augustus: Paard- en wagenritten29 oktober: Stamppotfiets- en wandeltochten

(5 tot 50 km)26 december: Snertkuiertochten (7 tot 20 km)

Daarnaast heeft De Spitkeet diverse routes uitgezet die hethele jaar door gefietst (10 tot 53 km) en gewandeld (7 tot25 km) kunnen worden. De routekaartjes zijn voor € 1,- ver-krijgbaar bij De Spitkeet.

Fiets- en wandeltochten

Gedurende het gehele jaar worden erop het themapark diverse activiteitengeorganiseerd. Het programma van2016 ziet er als volgt uit. Daarnaast zul-len alle activiteiten t.z.t. nog eens in delokale pers worden aangekondigd.

Help pake en beppe de vakantie doorIn de voorjaarsvakantie logeren veel kin-deren bij hun pake en beppe. De kinde-ren kunnen dan samen met hungrootouders naar De Spitkeet om leukedingen te maken, zoals een plankje metdaaraan een leuke truc of een vetbol ineen kop en schotel. Verder kunnen zenog diverse andere dingen doen, zoalshoepelen, steltlopen en sjoelen.1 t.m. 4 maart 2016

Spitkeet paasfeestHet Spitkeet paasfeest is tevens de startvan elke seizoen. In elk huisje, holwo-ning of plaggenhut kan men van vrijwil-ligers tekst en uitleg krijgen over hetleven, wonen en werken van de mensenrond 1900 op de Fries-Groningse Heide.De kinderen kunnen eieren zoeken,geschminkt worden en brood bakkenzoals men dat in het verre verledendeed.28 maart 2016

MuseumweekendTijdens het museumweekend (halver-wege april) is het museum te bezoekenvoor € 1,- per persoon.16 en 17 april 2016

HarmonicafestijnIn samenwerking met De Loekpoedelswordt elk jaar in juni het harmonicafes-tijn georganiseerd. Op het terrein en in

het museum kunnen harmonicaspelersde hele dag muziek maken zoveel als zewillen. Mensen met een harmonica heb-ben dan vrij entree.2 juli 2016

GeitenkeuringIn augustus vindt op het terrein van DeSpitkeet de jaarlijkse geitenkeuringplaats. Uit heel Noord-Nederland komthier een groot aantal Nederlandse land-geiten. Dit oude ras was in de jaren vijf-tig bijna uitgestorven, maar dankzij eenuitgekiend fokprogramma lopen er te-genwoordig in ons land weer zo'n 2000geiten rond. Vroeger was dit sterke rasde 'koe van de armen'. Hij hoort dus heelgoed thuis op het Themapark.20 augustus 2016

Oude AmbachtendagBegin september wordt de traditioneleoude ambachtendag gehouden. De be-oefening van de ambachten vindt plaatsin en buiten de museumhuisjes. Zo zijner diverse demonstraties, zoals hethoefsmeden, schapendrijven, heide-boenders maken, touwdraaien en pin-dabranden en zijn er vele kramenaanwezig. Vanaf 16.00 uur wordt eenboelgoed gehouden, dat ieder jaar eensucces is. Hier worden oude voorwerpenbij opbod verkocht. Tevens kunnen debezoekers in de huisjes gratis genieten

van een heerlijk kopje beantsjebrij(bruine bonensoep) en roggebrea meigreauwen (roggebrood met kaantjes -overblijfsels van uitgebraden spek). Voorde kinderen zijn er vele kinderspelen enis er gelegenheid om in een bokkenkarmee te rijden.3 september 2016

FruitdagEind september wordt op het park vanDe Spitkeet de jaarlijkse fruitdag gehou-den. Op het terrein van het museumstaan ruim 30 fruitbomen van oude ras-sen, waaronder sinds kort ook enkeleoude Friese rassen. Om meer bekend-heid aan die oude rassen te geven wordtieder jaar in september door de Vrien-den van het Oude Fruit in samenwerkingmet museum De Spitkeet deze dag ge-organiseerd. Hier vinden dan diverse ac-tiviteiten plaats. Zo is er een tentoon-stelling van een groot aantal oude frui-trassen waar bezoekers ook eigen fruitkunnen laten determineren als ze vanelke soort vijf stuks meenemen.24 september

Herfstactiviteit18 t.m. 21 oktober

WinterfairIn december wordt de winterfair gehou-den. De toegang is gratis. Op de marktworden kerst- en winterartikelen en velelekkernijen tegen een redelijke prijs aan-geboden. De museumhuisjes zijn in hetsfeervol verlichte themapark open metdaarin meerdere workshops en activitei-ten. Op zaterdagmiddag kan men deel-nemen aan het rad van avontuur.14 t.m. 17 december

Programma 2016

Activiteiten 2016-2018OpenluchtspelEén keer in de drie jaar wordt er methet sfeervolle decor van het thema-park op de achtergrond een open-luchtspel opgevoerd. De eerste drieopenluchtspelen gingen over histo-risch personen uit Achtkarspelen enomgeving, zoals: IJje Wijkstra, DurkTabak en Simke Kloosterman. De laat-ste keer koos de organisatie voor eengeheel andere opzet. De bekendedansfilm 'Dirty Dancing' werd bewerkttot het Friese 'Dûnsjende Wiis' metveel dans en muziek. Het volgendeopenluchtspel wordt in 2018 opge-voerd.

TentoonstellingenIn principe wordt er elk jaar een ten-toonstelling gehouden in de Mal-moune. Omdat het themapark dit jaar25 jaar bestaat, is er een tentoonstel-ling gemaakt met de titel 'Heide-folkWarberfolk'. De expositie geeft eenbeeld van de ontwikkelingen van de

afgelopen 25 jaar en de activiteitendie er in de afgelopen jaren georgani-seerd zijn.

Na dit grote succes wordt er in 2016een expositie gehouden onder de titel'Suze Nane Poppe'. Er zullen tallozedingen te zien zijn rond het thema ge-boorte. Te denken valt bijvoorbeeldaan oude kinderwagens, babykleer-tjes, kinderstoelen, waterkruiken eneen oude weegschaal.

BasisscholenOp dit moment wordt gewerkt aaneen nieuwe lesbrief die digitaal be-schikbaar zal komen. Deze lesbriefkan gebruikt worden in combinatiemet een leskist, waarin verschillendematerialen uit vroegere tijd in zitten.Deze kist kan door de scholen aange-vraagd worden. Na de lessen kunnende kinderen een bezoek aan De Spit-keet brengen waar ze dan een rond-leiding kunnen krijgen.

Renneke Wiersma…

De onmisbare spinin het webHet Themapark wordt draaiende gehouden door de enorme inzet vanzo'n tachtig vrijwilligers. Deze vrijwilli-gers treden op als gastheer en -vrouwin de ontvangstruimte, verzorgen hetgroenonderhoud, onderhouden de huis-jes en maken deze schoon, registrerende museumvoorwerpen, geven rondlei-dingen, organiseren activiteiten en ver-richten p.r.- en administratieve werk-zaamheden.

Zonder deze vrijwilligers is het onmoge-lijk om het themapark draaiende te hou-den. De onmisbare spil in het web isbeheerster Renneke Wiersma. Zij is deenige betaalde kracht bij De Spitkeet enheeft vooral een coördinerende functie.Zij moet ervoor zorgen dat alles op en

om het park goed verloopt. Daarmee isRenneke eindverantwoordelijk voor deactiviteiten, verzorgt zij de inplanningvan de vrijwilligers, doet zij de inkoop enmaakt ze afspraken met groepen bezoe-kers.

Nieuwe vrijwilligers

Ondanks het grote aantal vrijwilligers,heeft De Spitkeet nog steeds behoefteaan nieuwe vrijwilligers. Zo heeft hetmuseum mensen nodig voor de activi-teitencommissie, schoonmaak, schilder-werk, timmerwerk en baliewerkzaam-heden. Belangstellenden kunnen contact opnemen met de beheerster, telefoon 06 83 41 74 14 of info@despit-keet.nl.

www.tikokinderopvang.nl

Hét adres voor professionele kinderopvang in Achtkarspelen en Kollumerland

Voorstraat 34, Kollumtel. : 0511 – 54 30 17

KinderdagverblijvenPeuterspeelzalenBuitenschoolse opvangGastouderopvang

Instituut voor Permanent Make-up

Betonwei 1, 9281 KR HarkemaTelefoon (0512) 36 37 47info@instituutvoorpermanentemake-up.nlwww.instituutvoorpermanentemake-up.nl

autobedrijf

HALBE DE MEER

• APK ONDERHOUDEN REPARATIE

• VERKOOP AUTO’SEN ONDERDELEN

• AIRCOSERVICE

• UITDEUKENEN SPUITEN

• GRATIS ADVIESEN DIAGNOSE

WARMOLTSSTRJITTE 389281 PS HARKEMA

TEL 0512 364102WWW.HALBEDEMEER.NL

Klyster 5

9281 MK Harkema

06 - 51 53 35 50

info@jrbouwadvies.nl

www.jrbouwadvies.nl

*

di-woe-don-vrij: 13.30-17.00za: 10.00-17.00

Alle overige dagen en tijden na reservering, vanaf 10 personen.

Jan Binneslaan 84 9231 CCSurhuisterveen 0512-340995

www.otensienmuseum.nl

Geldig van 1 november 2015 t/m 15 maart 2016(reserveren nodig minimaal 10 personen)

- Cursus + Examen op 1 Dag- incl. vervoer naar het CBR- Voor € 89,=- (excl.examenkosten € 35,- )

Jan Binneslaan 12 Surhuisterveen

Tel: 0512-352131www.1dag-autotheorie.nl

Bouwmanagement

Bouwbegeleiding

Projectcoördinatie

OPEN DAGEN

Dé school met oog voor jouw toekomst

Het Lauwers College heeft alle opleidingen in huis en is een school waar jij je thuis

voelt. Kom langs om informatie in tewinnen, vragen te stellen en de sfeer te

proeven, zodat jij de opleiding kuntkiezen die bij jou past!

18.30 – 21.00 uur | Locatie Grijpskerk

20118.30 – 21.00 uur | Locatie Kollum

februari 20116.00 – 18.00 / 19.00 – 21.00 uur | Locatie Buitenpost

Oriëntatiedagen!201

Kijk voor de Orientatiedagen op

www.lauwerscollege.nl

Weet jij al wat je wilt?

Locatie Buitenpost, De Hoefslag 40, tel. 0511 542415

Locatie Grijpskerk, Reitsema Burchtstraat 4, tel. 0594 212543 Locatie Kollum, Joh. Bogermanstraat 25, tel. 0511 452900

www.lauwerscollege.nl

vuurwerkland.nl/drogeham

De Buorren 40 • 9289 HH DrogehamTel:0512 331502

facebook.com/deleyendrogeham

13

Dit jaar verscheen het boek 'Spitketenop de Friesch-Groningsche Heide', vanamateur-historicus Simon Hoeksma. Dereacties waren direct lovend: 'Eenprachtig boek; Het boek geeft eengoede beschrijving van het leven op deheide; Dit boek had al veel eerder moe-ten verschijnen.'

Het boek behandelt de geschiedenis vanhet wonen, leven en werken op de armeFries-Groningse heide in het grensge-bied van Achtkarspelen, Smallingerlanden Grootegast. Hoeksma is erin ge-slaagd een goed beeld te schetsen vanhet moeilijke leven op de heide, deslechte woonhutten en de enorme ar-moede.

Pure armoedeOp het grensgebied van Fryslân en Gro-ningen lag vroeger een uitgestrekt hei-degebied, dat was ontstaan na afloopvan de verveningen. Het was een verla-ten gebied, tot het moment dat er men-sen in deze streek kwamen wonen.Mensen voor wie nergens anders plaatswas. Ze bouwden schamele plaggenhut-ten, die als woningen moesten dienen.

De woon- en leefomstandigheden op deheide waren erbarmelijk. Er was sprakevan pure armoede. De werkgelegenheidwas laag. En zij die wel werkten haddenhet niet veel beter. De arbeidsomstan-digheden waren bijzonder slecht. Bo-vendien waren er geen socialevoorzieningen en op mededogen vankerk en overheid hoefde men ook al niette rekenen.

LeidersSimon Hoeksma schetst een levendigbeeld van hoe de mensen op de heideleefden en hoe ze aan de kost kwamen.Daarnaast besteedt de schrijver aan-dacht aan de enkeling die zich wel heeftingezet voor de armlastigen. Zo be-schrijft hij onder mee evangelist Lam-bertus Warmolts, dominee JohannesAntonie Visscher, dominee Sybillus Ca-tharinus Kijlstra en timmerman en soci-alistisch voorman Jelle Dam. Zij allenwaren begaan met het lot van de heide-bevolking. Ook enkele 'buitenstaanders'

als Ferdinand Domela Nieuwenhuis enTjeerd Stienstra speelden een belang-rijke rol.

Het boek vertelt verder hoe er door desociale wetgeving, in de loop van detwintigste eeuw, langzaamaan verbete-ringen optraden. De plaggenhutten wer-den vervangen door stenen woningen.Rond 1920 waren alle plaggenhutten op

de heide verdwenen. Maar het heeft nogtot aan de zestiger jaren geduurd voor-dat iedereen fatsoenlijk was gehuisvest.Tot aan die tijd woonden er nog steedsmensen in kleine eenkamerwoningenen houten onderkomens als keten enkippenhokken.

Indeling boekIn het boek wordt achtereenvolgensaandacht geschonken aan: de veenvor-ming en de vervening; de werkzaamhe-den in het veen; de ontwikkeling van deveenontginning en bewoning van de hei-dedorpen; de slechte woonomstandig-heden in plaggenhutten en te weiniginkomsten voor voeding en kleding; dewerkzaamheden van de heidebevolkingen de karige ondersteuning; de maat-schappelijke ontwikkelingen: cultuur, ge-zondheid, kerk, onderwijs en politiek; deperiode van opbouw en het ontstaanvan het themapark en museum.

Het boek is te koop voor € 17,50 (hard kaft)en € 10,- (zacht kaft) bij De Spitkeet te Harkema en Boekhandel Douma te Surhuisterveen.

De Malmoune was een huis, dat be-stond uit vier éénkamer-woningen enaan vier gezinnen huisvesting bood. Hetgebouw stond ten westen van de Mûnt-segroppe, in de buurt van de boerderijmet huisnummer 18. In 1958 stak bur-gemeester Hans van Ek de bouwvalligewoning in brand om aandacht te vesti-gen op het krottenvraagstuk.

In 2013 /2014 werd op het terrein vanThemapark De Spitkeet de Malmouneopnieuw opgebouwd door leerlingenvan de Friese Poort onder toezicht van

Bouwbedrijf Kootstra en Van der Veen.Ook Zweedse uitwisselingsstudentenwerden bij de bouw ingezet. Daarnaastwerd er ook veel werk verzet door vrij-willigers.

Vier wiekenDe naam van de Malmoune wordt opverschillende manieren verklaard. Deene is dat de Malmoune een vierkant ge-bouw was: Als alle deuren open stondenleek het net een molen met vier wieken.Een andere verklaring is dat de woningaan de noordkant kouder was dan de

andere drie woningen. Nieuwe bewo-ners kwamen aan de noordkant tewonen. Als er één van de andere huizenleeg kwam te staan, schoven de noorde-lijke bewoners door naar deze leeg-staande woning. Het gebouw deeddaarom denken aan een draaimolen.

Tijdens de viering van het 25-jarig be-staan op 17 april jl. is de nagebouwdeMalmoune geopend door burgemeesterGerben Gerbrandy en oud-bewonerWopke van den Bosch.

Simon Hoeksma beschrijft het leven op de heide

Wonen in een kippenhok

Wonen in de malmoune

Jelle Dam

Lambertus Warmolts

Johannes Antonie Visscher

STICHTING WONINGBOUWACHTKARSPELEN

Uw pa

rtner

Voor aantrekkelijk wonenin een natuurlijke omgeving

Voor aantrekkelijk wonenin een natuurlijke omgeving

Achtkarspelen feliciteert Themapark De Spitkeetmet hun 25-jarig jubileum!

www.achtkarspelen.nl

Ontdek Achtkarspelen. Onderdeel van het

Nationaal landschap De Noardlike Fryske

Wâlden. Gelegen in het mooiste gebied

van de provincie: Noordoost Fryslân.

In Achtkarspelen is het aangenaam

wonen, werken en recreëren.

Achtkarspelen biedt indrukwekkend veel

ruimte, werkgelegenheid en moderne

voorzieningen. Bovendien is

Achtkarspelen via weg, water, spoor

én digitaal uitstekend bereikbaar.

Openingstijden

| |

www.BIJKON.nl www.BIJKON.nl

Postbus 329280 AA Harkema

T 06 - 11 91 39 08F 0512 - 33 18 62

E info@shbvastgoedbv.nlI www.shb-bouwprojecten.nl

Klaas de PoelOpslagbedrijf

Youngtimers

Website opslag: www.klaasdepoel.info

Website verkoop: www.klaasdepoel.com

Reitsmastrjitte 56c, Postbus 49280 AA Harkema (Fr.)Tel.: 0512-361518Fax: 0512-364550

RICHARD SPINDER VOOR AL UTEGELWERK EN LEVEREN VAN

WAND EN VLOERTEGELS

Telefoon 06-20080384 Warmolsstrjitte 42•9281 PS Harkema

15

Zonder vrijwilligers geen museum enthemapark. De Spitkeet heeft bijna 80vrijwilligers. Zij komen uit verschillendedorpen en variëren in leeftijd van 17 tot85 jaar. Zonder al die anderen tekort tewillen doen, nemen we er vier onder deloep. Om te beginnen met Rinze Dijk-stra…

Begin 2015 had Harkema nog maar nau-welijks vernomen dat Rinze afscheid hadgenomen als directeur van basisschool'De Finneblom' in Boornbergum of hijwerd gevraagd om te gidsen op het the-mapark. “Hy hat no fêst wol wat tiid oer.”En dus wordt er vanaf medio 2015 opgezette tijden een beroep op Rinze ge-daan om voor groepen rondleidingen teverzorgen.

“Samen met de andere gidsen geef ik demensen een toelichting op hetgeen zijzien op het themapark. Ge-lukkig plant beheerster Ren-neke Wiersma de gidsenaltijd zo in dat het voor onsook plezierig is inzetbaar teblijven.”

Feest der herkenningVolgens Rinze is het thema-park voor veel mensen eenfeest der herkenning: “Veelzaken in het themapark

hebben een jonge historie en ligt nogmaar kort achter ons. Dit is tevens dereden waarom het gidsenwerk zo leukis. Van -met name- oudere bezoekerskrijg je veel informatie terug van oudegebruiken en gewoonten zoals ze diezelf hebben meegemaakt. Als liefhebbervan de sociaal-economische geschiede-nis van deze regio kan ik geweldig genie-ten van deze verhalen.”

Voor Rinze zit er ook een persoonlijktintje aan het gidsenwerk:“Mijn eerste standplaats als leerkrachtwas aan basisschool 'It Holdersnêst' inHarkema. Daarna volgden directiefunc-ties in onder andere Augustinusga enHoutigehage. Ik vind het prachtig om zonu en dan ouders en oud-leerlingen uitdie periode weer te ontmoeten. Boven-dien had ik al landgeiten lopen op deplek van wat later het themapark zou

worden.

Het voelt altijd goed omnaar het themapark tekomen. Fijne collega-gidsenen overige medewerkersmaken het werk ontspan-nend. 'Efkes noflik prate meiin bakje kofje derby' en'doch mar gewoan', zo ken-merkend voor deze streek..”

Vrijwilligers aan het woord

25-jarig jubileum maakt AED mogelijk

Spitkeet blij met donateursen sponsoren

“Efkes noflik prate mei in bakje kofje“

De Spitkeet beschikt over een grootaantal donateurs. Deze donateurs le-veren een belangrijke bijdrage aan deexploitatie van het museum. Voor €15 per jaar hebben donateur en gezinvrij toegang tot het museum. Naastde donateurs prijst het museum zichook gelukkig met z'n sponsoren. Zozijn er sponsoren die goederen in na-tura beschikbaar stellen; die kortingop leveranties geven of geld donerenvoor bijvoorbeeld het uitgeven vanhet jaarverslag.

In de afgelopen 25 jaar zijn er boven-dien heel wat sponsoren geweest dieeen bijdrage hebben geleverd aan deverschillende projecten die op het the-mapark zijn gerealiseerd. Een woordvan dank is hier dan ook op zijn plaats,want zonder deze sponsoren zoudendeze projecten niet van de grond zijngekomen.

Training V.M.T.A.Ter gelegenheid van het 25-jarig jubi-leum heeft De Spitkeet diverse giftenontvangen. Daarvan heeft het thema-park een AED kunnen aanschaffen. In-middels is deze kosteloos geplaatstdoor Geert Visser van Visser MedicalTraining en Advisering (V.M.T.A.) uitSurhuisterveen. Bovendien heeft Vis-ser aangeboden de opleiding en in-structie van de AED voor zijn rekeningte nemen.

V.M.T.A. geeft veiligheidsopleidingenen ondersteunt bedrijven betreffende

veiligheidskundige onderwerpen. Zogeeft V.M.T.A. onder meer cursussenbedrijfshulpverlening en ondersteunthet bedrijven met bekende manage-mentsystemen zoals ISO, OHSAS enVCA certificeringen.

BelastingvoordeelDonateurs en sponsoren maken hetmogelijk plannen te maken voor detoekomst. En die zijn er genoeg. Zo isdoor het groeiende aantal bezoekersde ontvangstruimte nu al weer teklein, en dan met name de keuken.Daarom wil het bestuur 'It Skieppe-hok' uitbreiden. Het bestuur doet danook een oproep aan bedrijven en par-ticulieren om dit bouwproject te steu-nen. Doordat Themapark De Spitkeeteen culturele instelling met de ANBI-status is, vallen sponsoring en giftenonder de zogenaamde geefwet.

Deze wet levert de volgende belasting-voordelen op: Particuliere donateurskunnen 25% extra giftenaftrek krijgenvoor een gift van maximaal € 5.000,dus ten hoogste € 1.250 extra belas-tingaftrek.

Bedrijven die giften doen kunnen 50%extra giftenaftrek krijgen voor een giftvan maximaal € 5.000, dus ten hoog-ste € 2.500 extra belastingaftrek.

Bedrijven en particulieren die het mu-seum willen ondersteunen kunnencontact opnemen met de penning-meester via info@despitkeet.nl.

WIETsKE TErPsTra

Welke functie heeft Wietske Terpstra?“Achter de bar en in de bediening.”

Woonachtig in? “Surhuisterveen.”

Hoelang doe je dit al? “Sinds mei 2011.”

Hoe ben je bij De Spitkeet gekomen?“Ik heb mij zelf aangemeld. Ik had veelpositieve verhalen over De Spitkeet ge-hoord.”

Waarom ben je vrijwilliger geworden?“Ik vind het leuk om met allerlei mensenin contact te komen.”

Werkzaamheden? “In de eerste plaats hetontvangen en bedienen van bezoekers.Maar ook werkzaamheden als afwassenen stofzuigen.”

Hoeveel uren per week? “Elke dinsdag staik samen met Aly Rekker de hele dagachter de bar, dus gemiddeld acht urenper week. Daarnaast assisteer ik bij bij-zondere evenementen.”

Leukste ervaring? “De goede samenwer-king met de anderevrijwilligers. Met el-kaar vormen we een gezellige familie.”

Wietske actief op de oude ambachtendag

TJIDsGEr POsTma

Welke functie heeft Tjidsger Postma?“Medewerker bouw en onderhoud, par-keerwacht en verder alle voorkomendewerkzaamheden.”

Woonachtig in? “Harkema.”

Hoelang doe je dit al? “Ongeveer 15 jaar.”

Waarom ben je vrijwilliger geworden?“Doordat mijn vrouw er al was, ben ikook als vrijwilliger bij De Spitkeet geko-men. De voornaamste reden was: hetbehoud van het park, maar ook de ge-moedelijke sfeer die er hangt: 'alles mag,niks moet'.”

Werkzaamheden? “Helpen bij de bouwvan nieuwe objecten en het onderhoudvan de bestaande huisjes. Verder ben ikparkeerwacht als er veel bezoekers wor-den verwacht.”

Hoeveel uren per week? “Dat is afhankelijkvan de werkzaamheden. Ik ben in iedergeval elke woensdagmiddag aanwezigwanneer we met een grote groep vrijwil-

ligers met het onderhoud bezig zijn.”Leukste ervaring? De opening van ItSkieppehok. Hier-door konden debezoekers voort-aan ontvangenworden in eenruim bezoekers-centrum in plaatsvan het veel tekleine Jelle DamHûs.

Tjidsger in actie alsparkeerwacht

albErT VEEnsTra

Welke functie heeft Albert Veenstra?“Ik heb niet echt een bepaalde functie.Ik ben vaak aanwezig bij de grotere eve-nementen, zoals het paasei-zoeken, deoude ambachtendag en de winterfair.En soms help ik mijn opa en oma op 'szondags in de catering.

Woonachtig in? “Surhuizum. Op onge-veer 7 kilometer van De Spitkeet en 20minuten fietsen.”

Hoelang doe je dit al? “Ongeveer 5 jaar.”

Waarom ben je vrijwilliger geworden?“Mijn opa en oma waren al vrijwilligers.Voor mij begon het toen mijn ouderswerden gevraagd om mee te helpen tij-dens de oude ambachtendag. Destijdsnam mijn vader een tractor en een paaroude motoren mee ter demonstratie.Vanaf dat moment ben ik elk jaar mee-gegaan.”

Leukste ervaring? “Ik vind het super leukom contact te hebben met bezoekers.Met daarbij de waardering. Ze vindenhet erg leuk dat je als 17-jarige vrijwilli-gerswerk doet.”

Werkzaamheden? “Ik ben 'vliegendekeep' en help overal waar het kan. Zovoorzie ik tijdens de ambachtendag devrijwilligers van de benodigde spullen enmaak ik bij het broodbakken de stokkenschoon. En op een gewone zondag decatering en alles wat daarbij komt kijken.

Hoeveel uren per week? “Ik ben er nietelke week, meestal alleen met evene-menten. En zo nu en dan op een zon-dag.”

Leukste ervaring? “Ik vind de open dagenen evenementen altijd erg leuk. In sep-tember werd op het themapark het to-neelstuk 'Dûnsjen-de wiis' bgespeeld.Hier heb ik verschillende avonden ge-

holpen met decatering. Dat waserg leuk.”

Albert Veenstra

Vrijwilligers Wietske Terpstra,

Tjidsger Postma & Albert Veenstra:

'Met elkaar zijn we één grote familie'

Ook voor onderhoud, verbouw en uitbreiding: bezoek ons bouwadvies en informatiecentrum “ENERGIE BEWUST BOUWEN”

Het is comfortabel wonen in een traditioneel gebouwde woning. Energiebewust, duurzaam,

optimaal geïsoleerd en milieuvriendelijk. Vrijstaand of 2/1 kap.

Neem contact met ons op voor een schetsontwerp en bouwadvies.

Vrijwilligers, medewerkers en bestuur:gefeliciteerd met 25 jaar thema-park“De Spitkeet”!