AntwerpenAnalyse

Stedenbouwkundige

INTRODUCTIE STUDIO STRAKKE LIJNNoortje Schrder

Renee Bialoskorski

Wouter ter Heijden

Sem Vrooman

Ron van den Heuvel

Stefan Thomassen

Aanleiding

LeeswijzerStefan ThomassenIn dit document vindt u de analyse over de ring van Antwerpen. We nemen u mee in het verhaal door gebruik te maken van de verschillende schalen en tijden. Om te begrijpen waar de ring vandaan komt, leggen we als eerste de historie van de stad uit. Vervolgens gaan we verder met de hedendaagse situatie. De hedendaagse situatie wordt beschreven aan de hand van schalen met als start de internationale schaal en als eind de schaal van de ring zelf. In dit document maken we duidelijk welke aspecten we onderzocht hebben en welke lagen over elkaar gelegd worden. Door de kaarten over elkaar te leggen kunnen we conclusies trekken die vervolgens weer in beeld worden gebracht in de kansen-kaart. Om de planningscultuur van Belgi beter te begrijpen is er ook gekeken naar het beleid in Belgi. De keuze om dit thema mee te nemen is ontstaan door de verschillen tussen Belgi en Nederland. Tijdens het lezen zult u ook intermezzos tegenkomen. Deze intermezzos zijn een verdiepingsslag op het thema wat behandeld wordt. Al met al is dit een functioneel document waarin snel duidelijk wordt wat de kansen zijn voor de ring van Antwerpen. We wensen u veel leesplezier en hopen een duidelijk beeld te scheppen over de kansen van de ring en hoe deze in elkaar steekt. Tenslotte: alle kaarten in het boekje zijn georinteerd met het noorden naar boven.

De infrastructuur in Belgi heeft altijd een grote rol gespeeld. In Belgi veel stedelijke ontwikkelingen samen met mobiliteit. Echter blijken er verschillende problemen te ontstaan op de manier waarop de verkeersstromen zijn georganiseerd. Naast de organisatie van verkeersstromen zijn er meerdere problemen. Het grootste probleem is de fijnstof die vrij komt door het verkeer op de ring. Ook de geluidsoverlast van alle voertuigen is een groot probleem. Door deze problemen worden veel gebieden naast de ring niet benut, dit komt omdat er geen woningen gebouwd mogen worden door de hoge concentraties fijnstof. Om deze reden wordt de ring onder de loep genomen en wordt bekeken waar de problemen en mogelijke kansen liggen. Een grondige analyse van het gebied moet inzichtelijk maken hoe de ring in elkaar steekt en hoe deze functioneert op verschillende schalen. Denk hierbij aan de lage schaal op ringniveau maar ook aan de hoge schaal zoals internationaal niveau. De ring blijft tenslotte de belangrijkste verkeersader waar veel binnen- en buitenlandsverkeer overheen gaat.

NOORD

8.4.

7.3.

6.2.

5.1.

INHOUDSOPGAVE

1. Historie 6

2. Door de schalen heen 16 Internationale schaal 18 Regionale schaal 24 Stadsschaal 26

3. Omgeving 34

4. De ring 54 De ring 56 Referentie 66 De ring 74

5. Invloed op de gezondheid 78

6. Beleid 82

7. Scenario 88 Scenario 90 Referentie 94

8. Kansen 96

P-6 HISTORIE Analyse Antwerpen

ONTWIKKELINGEN

BELANGENINFRASTRUCTUUR

GROEIVERDEDIGING

P-7

TOEN

ONTWIKKELINGEN

naar

van

INFRASTRUCTUUR

GROEI

NU

P-8 Analyse AntwerpenHISTORIE

1800 t/m 1850Antwerpen is gesitueerd in een bocht van de Schelde. Op deze manier is de stad een belangrijke handelsstad geworden en steeds verder gegroeid. Ondanks dat de welvaart in deze stad flink groeide had de stad ook te kampen bedreigingen van buitenaf. Om deze reden is Antwerpen concentrischewijze gegroeid. Rond het grillige patroon van nauwe straatjes werd telkens een gordel vanverdedigingskanalen aangelegd. Doordat de verbinding via de Schelde zo belangrijk is, waren grachten een belangrijk transportsysteem voor Antwerpen.

1859 tot 1873Doordat de stad steeds verder

groeide en buiten zijn stadswallen treedde was Antwerpen genoodzaakt

een nieuwe omwalling te maken. In deze jaren bevond het

onafhankelijke Belgi zich in een moderne Europa in wording waarbij

er nog steeds op politiek en militaire vlak gestreden wordt. Om deze

rede heeft Antwerpen een nieuwe omwalling gemaakt. Het gaat

hier om de Brialmontomwalling. Echter werden de militaire wapens

steeds sterker en voldeed alleen de omwalling als verdediging niet

meer. In deze periode is ook de fortengordel gemaakt Naast deze

poorten is ook het treinverkeer een belangrijke rol gaan spelen en is er

meteen een spoor aangelegd. Kaart 1859

P-9

1899De omwalling begon steeds meer zijn functie te verliezen en de trein

kreeg een steeds belangrijkere functie. In heel belgi speelde het spoor een belangrijke rol voor de economie. Belgi was n van de eerste

met een uitgebreid sporennetwerk. Daarbij speelde Antwerpen ook rol. Door de haven in de stad kon het spoor gebruikt worden om goederen en personen te vervoeren. Omdat de trein steeds belangrijker werd, is

nagedacht over hoe dit netwerk moest lopen. Rond deze tijd ontstond het kopstation. Door de toenemende druk op de treinen en de wachttijden bij spoorwegovergangen werd besloten een ringspoor aan te leggen. Op deze

manier konden treinen op tijd blijven rijden.

HISTORIE

P-10 HISTORIE Analyse Antwerpen

POORTENDe poorten dienden als ingang van de stad. Er waren in Antwerpen zestien poorten te vinden. Ondank dat men via deze poorten de stad

binnen kon, werd het ze niet echt gemakkelijk gemaakt. Dit had alles te maken met de verdediging. Door gebruik te maken van een omweg kon de vijand langer aangevallen worden. Deze omweg ligt dan ook altijd in het schootsveld vanaf de bovenkant van de poort. Later zijn deze omwegen aangepast en werden er eenvoudige en rechtstreekse routes aangelegd

naar de stad. Hierboven zie je een plattegrond van een poort. De poorten dienden niet alleen als verdediging. Aan de binnenkant werden de

poorten aangekleed en dienden als statig kunstwerk.

Stadspoorten

Impressies van de poorten

P-11HISTORIE

1960Na de verschillende oorlogen en gevechten had de Brialmontomwalling geen functie meer. Er werd niet meer gevochten om land en Antwerpen was veilig. Daarnaast had de stad weer te maken met een economische

groei waardoor de woningbouw weer toenam. Deze werden buiten de stad-somwalling geplaatst.

Ook speelt in deze periode de auto een belangrijke rol. Het autobezit groeit dan ook flink en aangezien de Vlaamse regering inzet op infrastruc-

tuur moet de oude omwalling plaats maken voor het verkeer. Het eerste plan is gemaakt door de Duitsers, hierbij wordt een ring voorgesteld om zo de stad te ontsluiten. De omwalling wordt gesloopt maar het duurt enige

tijd voordat er daadwerkelijk gestart wordt met de aanleg.

Brialmontomwalling - Niemandsland - Recreatie

P-12 Analyse AntwerpenHISTORIE

Ring anno 2014

RING R1De ring ligt op de oorspronkelijke fundering van de omwalling. Ze hebben gebruik gemaakt van de vrij

gekomen ruimte. Doordat de oude omwalling bepaalde elementen bevatten was het een perfecte locatie voor de ring. Door de grachten was het namelijk

mogelijk de ring verlaagd te leggen. Hierbij diende men de grachten verder uit te graven. Ook werd op deze manier een verbinding met de stad mogelijk.

Door middel van bruggen konden deze verbindingen gemaakt worden.

De knooppunten naar andere grote steden zijn gerealiseerd bij de voormalige vestingswerken.

Hier was namelijk ruimte om de grote bochten te kunnen realiseren. Door de jaren heen zijn er weinig aanpassingen geweest aan de ring. (er is alleen een

keer nieuw asfalt aangelegd) Deze ligt er nog zoals hij bedoeld was.

Als men goed kijkt zijn er nog elementen terug te vinden die verwijzen naar de oude

Brialmontomwalling, er is veel verloren gegaan tijdens de bouw van de ring.

P-13HISTORIE

Door de jaren heen is de gedachtegang van Belgi flink veranderd. Verschillende actoren hebben een belan-grijke rol gespeeld, wat is terug te zien in de ruimtelijke ontwikkelingen. Nadat Antwerpen als stad begon te groeien is de eerste verdedigingsmuur aangelegd. Hierbij speelde de goede ligging (nabij het water) en bescherming een grote rol. Deze verdediging heeft zich jaren lang uitgebreid en de stad is steeds harder gegroeid. Daarbij heeft ook het spoor een bijdrage geleverd. Al snel kwam men er op deze manier achter dat transport een belangrijke rol speelde. Zo heeft Antwerpen zijn eerste plannen gemaakt voor een ringweg rondom

P-14 HISTORIE Analyse Antwerpen

1852

1945

1900

1958

Historische reeks

de stad. De perfecte locatie hiervoor zouden de oude omwallingen zijn (deze werden niet meer gebruikt omdat er geen bedreigingen van buitenaf meer waren). Helaas heeft de realisatie van deze plannen 90 jaar op zich laten wachten door gebrek aan investeringen. De oude omwallingen werden een niemandsland en vooral gebruikt als recreatieruimte. Na deze 90 jaar zijn de plannen wel gerealiseerd. Door de opkomst van de auto was dit een genoodzaakte ingreep. Het plan is niet meer bestemd voor de hoge intensiteit voertuigen van nu en heeft de ring te kampen met meerdere problemen.

P-15HISTORIE

1900

1958

1910

1969-1972

1930

2014

P-16 DOOR DE SCHALEN HEEN Analyse Antwerpen

P-17

schalenAntwerpen

door de

heen

P-18 Analyse AntwerpenINTERNATIONALE SCHAAL

AntwerpenBrugge

GentBrussel

Rotterdam

Breda

Eindhoven

Antwerpen en andere grote steden

Ligging AntwerpenAntwerpen ligt tussen