Reformatie = Hervorming (van de katho-lieke kerk) = het ontstaan van de protes-tante kerkenEr ging toen veel fout in de katholieke kerkErasmus had kritiek op de katholieke kerkHij wilde de kerk van binnenuit veranderenHij wilde niet uit de kerk stappenDoor zijn kritiek werd hij echter ongewildmede oorzaak voor de HervormingEr waren ook anderen die kritiek hadden

In 1517 spijkert de monnik Luther zijn 95stellingen tegen de deur van de kerk inWittenberg-geestelijken leven in luxe en streven

naar macht en verwaarlozen hun geestelijke taak-geestelijken houden zich niet aan de regels b.v. het celibaat-de aflaathandel (Tetzel→bouw St.Pieter) is onjuist

-alleen door het geloof kun je vergeving van zonde krijgen (genade Gods) →niet door een aflaat te kopen of goede werken te doen-mensen moeten de Bijbel zelf kunnen lezen→in de landstaal →geen geestelijken als middelaar God- mens-alles, wat niet in de Bijbel staat moet weg →geen kloosters,heiligen,celibaat

-rituelen leiden af van de boodschap van God →geen beelden,heiligenverering, pelgrimstochten-Latijn in de kerk vervangen door de volks- taal-paus niet erkennen als hoofd van de kerkLuther wilde discussie, maar-in 1520 doet de paus Luther in de ban-in 1521 doet Karel V Luther in de Rijksban →vogelvrij

Deel van de vorsten steunt Luther-als verzet tegen de keizerlijke macht-uit geloofsovertuiging-kerkelijke bezittingen in beslag nemen (kerken en kloosters waren rijk)-vorst krijgt macht over de kerkFrederik de Wijze (keurvorst van Saksen)biedt Luther onderdak op de Wartburg→in 1532 vertaalt Luther de Bijbel in hetDuits

In 1536 begint Calvijn (Jean Calvin) zijn ideeën te verspreiden-mens is van nature slecht→alleen God kan hem van zijn zonden verlossen→ Predestinatieleer(voorbeschikking) (al voor je geboorte is bepaald of je gered of verdoemd wordt→velen zijn

geroepen,weinigen uitverkoren) Mens moet zo goed mogelijk leven→ naarmate je daar beter in slaagt, is de kans groter, dat je tot de

uitverkorenen behoort

Goed leven is sober leven→bidden,zingen,Bijbellezen,onthouding,eenvoud,niet kaarten,drinken,gokken

enzCalvijn sticht in 1541 in Genève zijn Godsstaat

LUTHER CALVIJN

-kerkorganisatie als bij katho-

lieken (met bisschoppen, maar zonder paus)

-staat boven de kerk→ -God heeft de macht aan de vorst gegeven-slechte vorst mag je niet af- zetten (Gesel Gods)

-kerkeraad hoogste orgaan ouderlingen(uit de

gelovigen) diacen(financiën en armen) doctoren(onderwijs en op- leiding predikanten)-synode(beroept predikant)

-kerk boven de staat→-vorst uitvoerder wil Gods (overheid dienaresse Gods)-slechte vorst mag je afzetten

In 1545 wordt het Concilie van Trente gehouden door katholieke kerk-verbeteren van kritiekpunten (verbod aflaathandel en verkoop kerke- lijke ambten)-handhaving van het Latijn-paus blijft leider kerk-naast de Bijbel kerkelijke traditie basis van het geloof-vervolging van andersdenkenden (ketters) (Jezuïten nieuwe kloosterorde)-index (lijst met verboden boeken)

In heel Europa godsdienstoorlogen-Nederlanden (zie § 5)-Frankrijk (Hugenoten→Bloedbruiloft)-Engeland (ontstaan Anglicaanse kerk)-Duitsland (godsdienstvrede van Augsburg → vorst bepaalt de godsdienst in zijn

gebied)Waarom?-katholieke kerk beschouwt zich als enige ware kerk→gaat andersdenkenden ver- volgen→protestanten moeten

terugvechten

-toen geen godsdienstige verdraagzaam-

heid (het is beter dat een andersdenkende

sterft dan anderen aansteekt met zijn verkeerde ideeën)-godsdienstige verdeeldheid leidt tot politieke verdeeldheid en

burgeroorlogen → streven naar één kerk (staatskerk)

Lutheranen N-Duitsland,SkandinaviëCalvinisten Schotland,Zwitserland,

Nederlanden,FrankrijkKatholieken midden en zuid EuropaAnglicanen Engeland

Grieks orthodox Balkan,RuslandMoslims Balkan,N Afrika,Midden -

oosten

Er zijn grote verschillen tussen katholieken

Lutheranen en CalvinistenVerschillen in -standpunten over de Bijbel-standpunten over geloof-standpunten over de kerk

Oorzaken: fouten binnen de RK-kerk-Kritiek op luxe leventje van veel priesters-Verkoop van aflaten

Oorzaken buiten de RK-kerk -Boekdrukkunst: snelle verspreiding nieuwe

ideeën-Andere kijk op de Bijbel (Erasmus)

Protest tegen de Rooms-Katholieke Kerk-Protestanten = degenen die protesteren-Wens om de RK Kerk te hervormen = reformeren

Reformatie is niet één beweging-Veel verschillende soorten protestanten-Vaak onderling oneens-Leiders 2 belangrijke groepen: Luther en Calvijn

Contra-reformatie -de Rooms-Katholieke Kerk slaat terug

Katholieken:-Pastoors vertellen hoe het is-In het Latijns geschreven (Vulgaat)

Luther:-Iedereen moet zelf nadenken over de Bijbel-Daarom: vertaling in de Volkstaal

Calvijn:-In de Bijbel staat wat God wil-Predikanten moeten Bijbel in volkstaal uitleggen

Katholieken-Naar de hemel door biecht, aflaten, goed

leven-Geloof in Jezus, Maria en Heiligen

Luther-Naar de hemel door zuiver geloof -Mens is afhankelijk van Gods genade

Calvijn-Predestinatie: God bepaalt vóór je

geboorte of je naar de hemel gaat-Leef sober, onderwerp je aan Gods wil

Katholieken-Paus, aartsbisschoppen, bisschoppen,

priesters-Vergadering over belangrijke zaken: Concilie

Luther-Koning, bisschoppen, priesters-Vergadering over belangrijke zaken: Synode

Calvijn-Alleen predikanten-Vergadering over belangrijke zaken: Synode

Katholieken-Paus is de baas over de gelovigen (geestelijk)-Koning is de baas over onderdanen

(wereldlijk)

Luther-Gelovigen moeten koning gehoorzamen-Koning leidt kerk en staat

Calvijn-Gelovigen mogen zich verzetten tegen de

koning,als deze niet volgens de Bijbel handelt

• Contrareformatie en godsdienstoorlogen konden deeenheid binnen de Kerk niet herstellen.

• Bovendien ontstond er meer dan één protestantse kerk.