De positie van het onderwijs in het buitenland - ecbo.nl · De mogelijke richtingen voor de...

De positie van het middelbaar beroepsonderwijs in het buitenlandEen Nederlandse studie naar de multifunctionaliteit van beroepsonderwijs op middelbaar niveau in de Verenigde Staten en enkele Europese landen

Karel Visser, Anneke Westerhuis en Ben Hövels

Titel Depositievanhetmiddelbaarberoepsonderwijsinhetbuitenland.

EenNederlandsestudienaardemultifunctionaliteitvan

beroepsonderwijsopmiddelbaarniveauindeVerenigdeStatenen

enkeleEuropeselanden

Auteurs KarelVisser,AnnekeWesterhuisenBenHövels

Uitgave ExpertisecentrumBeroepsonderwijs

Januari2010

Ontwerp Art&DesignTheovanLeeuwenBNO

Vormgeving EvertvandeBiezen

ISBN/EAN 978-94-6052-017-4

Bestellen [email protected]

ecbo’s-Hertogenbosch ecboAmsterdam

Postbus1585 Postbus94208

5200BP’s-Hertogenbosch 1090GEAmsterdam

0736872500 0205251245

[email protected]

www.ecbo.nl

Gebruikenovernamevanteksten,ideeënenresultatenuitdezepublicatie

isvrijelijktoegestaan,mitsmetbronvermelding.

Colofon

expertisecentrum beroepsonderwijs

EvdB

-A00

544_

v1/1

0020

2

Samenvatting 5

1 Introductie 9

1.1 Aanleiding 9

1.2 Onderzoeksvragenenbeschrijvingskader 11

1.3 Selectievanlanden 15

2 Typeringvanberoepsonderwijsinhetbuitenland 19

2.1 Inleiding 19

2.2 België:Vlaanderen 19

2.3 Denemarken 20

2.4 Duitsland 21

2.5 Frankrijk 23

2.6 VerenigdKoninkrijk:Engeland 24

2.7 VerenigdeStaten 26

3 Thematischebeschrijving 29

3.1 Inleiding 29

3.2 Positioneringberoepsonderwijs 30

3.3 Leerwegen 37

3.4 Kwalificeringenexaminering 40

3.5 Doorstroom-enaansluitingsvraagstukken 44

3.6 Volwassenenonderwijs 47

4 Slot:leerpunten 49

Bronnen 53

Gebruikteafkortingen 55

Inhoudsopgave

3

DezebrochureisopverzoekvandeOnderwijsraadtotstandgekomen.

DeOnderwijsraadheeftin2009eenverkennendestudieuitgebrachtover

detoekomstbestendigheidvanhetmiddelbaarberoepsonderwijs(mbo)en

hetroc-concept.Dekernvanhetroc-conceptis:meervoudig kwalificeren via

multifunctionele instellingen.

Bijdeopstellingvandezeverkenningheeftderaadzichondermeerlatenvoeden

doorervaringenmetmiddelbaarberoepsonderwijsinhetbuitenland.Daartoezijn

doorhetExpertisecentrumBeroepsonderwijs(ecbo)insamenwerkingmethet

KenniscentrumBeroepsonderwijsArbeidsmarkt(KBA)zeslandenstudiesverricht.

Dezebrochurevatdiezesstudiessamenengaatinopovereenkomstenen

verschillentussenzevenlanden(inclusiefNederland)watbetreftdeinhoudelijke

functiesendeorganisatievanupper secondary vocational education.Een

belangrijkevraagdaarbijisofwijinNederlandietsvananderelandenkunnen

leren.

Delandendieinogenschouwzijngenomen,zijndeVerenigdeStatenen

vijfEuropeselanden.DeVerenigdeStatenomdatcommunity colleges in

organisatorischezineeninspiratiebronzijngeweestvoorderealisatievanregionale

opleidingencentraindesectorberoepsonderwijsenvolwasseneneducatie(bve).

EndaarnaasthetgewestVlaanderen,Denemarken,Duitsland,Frankrijken

EngelandalsonderdeelvanhetVerenigdKoninkrijk.Overeenkomsttussendeze

Europeselandenisdateensubstantieeldeelvandejongerenindetweedefase

vanhetvoortgezetonderwijs(upper secondary education)beroepsonderwijs

volgt,netalsinNederland.Devormgevingvandatonderwijslaatechtereengrote

verscheidenheidzien,zodatindevergelijkingveelaandachtspuntenbetrokken

kunnenworden.

Samenvatting

5

6

Indezesamenvattinggevenweslechtsaanvanuitwelkegezichtspuntenwenaar

hetNederlandseendebuitenlandseberoepsonderwijssystemenhebbengekeken

enwatdebelangrijksteleringisdieuitdevergelijkendeanalysekanworden

getrokken.

Degezichtspuntenzijndevolgende.

Indeeersteplaatsisdevraagnaardepositievanmiddelbaarberoepsonderwijs

inheteducatievebestelvanbelang.Welkerelatiesliggenermethettoeleverende

onderwijs(lower secondary education)enmethethogeronderwijs?Hoeziet

derelatiemetalgemeenvoortgezetonderwijseruitbinnenupper secondary

education?Ookdematevandifferentiatienaarinhoudelijkeoriëntatieennaar

niveauzijnbelangrijkevariabelenomzichttekrijgenopdepositioneringvan

beroepsonderwijsopmiddelbaarniveau,evenalsdevraagofnaastpubliek

gefinancierdeaanbiedersookprivateaanbiedersactief(kunnen)zijn.

Indetweedeplaatsisbekekenwelkeleerwegenindeverschillendeberoeps-

onderwijssystemenvoorkomen.Leerlingwezenconstructiesenmeerschool-

basedleerwegenzijndetweehoofdvormen.Komendezebeidevoorinelkland,

hoedominantzijnze,doorwiewordenzegevolgdenwelkewaarderingen

statusgenietenze?Ditzijnenkelevragendiederevuepasserenbijhetthema

‘leerwegen’.

Indederdeplaatsishetthema‘kwalificeringenexaminering’bestudeerd.

Bijhetsubthema‘examinering’gaathetomhetinhoudelijkeenprocedurele

examenstramien.Wiesteltwatvast?Wiezijnbijdeuitvoeringbetrokken?Wie

valideertenerkentdeuitkomsten?

Hetsubthema‘kwalificering’gaatoverdebreedtevandekwalificering.Breedte

heefthiertweebetekenissen:1)dematevanmeervoudigheidvandekwalificering

(beroep,algemenevormingenburgerschap,doorleren,persoonlijkeontwikkeling)

en2)debreedtevandeberoepskwalificeringzelf.Tevensishiergekekennaarde

betrokkenenbijdeopstellingenvaststellingvankwalificaties,waarbijondermeer

derolvansocialepartnersinhetgedingkanzijn.

Indevierdeplaatsisingezoomdopdoorstroom-enaansluitingsvraagstukken.Is

ereendoorlopendeleerlijnvanuitlower secondary educationofiseerdersprake

vaneenbreuklijn?Enisdoorstroomnaarhogeronderwijs–inkorteen/oflange

varianten–mogelijk?

Totslotwordtnagegaanofereen(organisatorisch)verbandbestaattussen

beroepsonderwijsenalgemenevolwasseneneducatie.

WatzijndebelangrijksteleerpuntenvoorNederland?Eeneerstebelangrijkleerpuntheeftbetrekkingophetversterkenvanderegionale

verankeringvanhetberoepsonderwijs,waarbijpartijenbinnenenbuitenhet

bedrijfslevenrelevantepartnerskunnenzijn.Eentweedepuntbetrefthet

opnieuwdoordenkenvanderelatietussenalgemeenvoortgezetonderwijsen

beroepsonderwijs.Daarbijgaathetzowelomdealgemenevormingscomponentin

afzonderlijkeopleidingenalsomhetnadenkenovermengvormenvandezetwee

onderwijstypen.Ookvoordepositioneringvaneenshort cycle higher education

inNederlandishetvanbelangombuitenlandseontwikkelingenrondomdit

verschijnselnauwlettendtevolgen.

DeOnderwijsraadconcludeertinzijnverkenningdatNederlandindevergelijking

methetbuitenlandopeenaantalpuntengoedscoort.Deraadnoemtonder

meerdegelijkwaardigheidvandetweeleerwegen(beroepsopleidendenberoeps-

begeleidend)endedoorstroomnaarhethogerberoepsonderwijsvanuithet

middelbaarberoepsonderwijs.

Demogelijkerichtingenvoordetoekomstzijnvolgensderaad:1)meer

verbindingenmetalgemeenvoortgezetonderwijs,2)verdereverticaliseringbinnen

deberoepskolomen3)beterebenuttingvanprivatemogelijkheden.

7

9

1.1 Aanleiding

DezestudieisopverzoekvandeNederlandseOnderwijsraadtot

standgekomen.DeOnderwijsraad–hethoogsteadviesorgaanvande

Nederlandseregeringoveronderwijs–bereidtin2009eenadviesvoor

overhet‘roc-concept’(regionaalopleidingencentrum).Bijdeopstellingvan

datadvieswilderaadzichlatenvoedendoorervaringenmetmiddelbaar

beroepsonderwijs(mbo; upper secondary vocational education)inhet

buitenland.

Dekernvanhetroc-conceptis:meervoudig kwalificeren via

multifunctionele instellingen. Wijbenaderendiekernvanhetroc-concept

vanuittweeperspectieven:eendoel-eninhoudsperspectiefenerzijdsen

eenorganisatieperspectiefanderzijds.Welichtenditbeknopttoe.

Doel-eninhoudsperspectiefInditperspectiefstaandeinhoudelijkefunctiesvanhetmiddelbaar

beroepsonderwijscentraal.InNederlanddientditonderwijsdriefunctieste

vervullen:beroepskwalificering,burgerschapsvormingen‘doorleren’.

Eenzeerheterogenegroeppotentiëledeelnemers–meteen

omvangrijkebandbreedteaantalent–dientzichindeeersteplaatste

kunnenkwalificerenvoorarbeidenberoep.Indetweedeplaatszijn

maatschappelijkevoorbereidingen‘burgerschap’belangrijkenotiesvoor

deinhoudelijkeinrichtingvanhetNederlandseberoepsonderwijs.Enten

derdedienthetlereninhetmiddelbaarberoepsonderwijsgeplaatstte

wordenbinneneenconceptvaneenlevenlangleren.Overigensformuleert

deWet educatie enberoepsonderwijs (WEB)ookpersoonlijkeontplooiing

alsexplicietdoel.Voorkwetsbaregroepenindesamenlevingkrijgtdit

Introductie 1

10

geheelzelfseenspecifiekelading:hetvoorkomenvanpotentiële‘sociale

uitsluiting’.MaatschappelijkgezienmoethetNederlandseberoepsonderwijs

eensociaaleconomischmeteensociaal-integratiefperspectiefverbinden,

zodateenieder–de‘onderkant’ende‘bovenkant’–aanzijntrekkenkan

komen(Hövels,Visser&Schuit,2006).

Demeerconcretedoelenéndediversiteitvandedoelgroepmakenvolstrekt

duidelijkdatalleeneengedifferentieerdantwoordmogelijkisopdevraag

hoealledeelnemersaanhetmiddelbaarberoepsonderwijszichoptimaal

kunnenontwikkelen.‘Maatwerk’alspassendantwoord,zowordtdatin

deevaluatievandeWEB(1999-2001)genoemd.Ditbrengtonsophet

organisatieperspectief.

OrganisatieperspectiefMetdeWEBisgekozenvoorgrotemultifunctioneleonderwijsinstellingen.

Dezeverzorgennaasteducatievoorvolwassenenvooralberoepsonderwijs

voorverschillendearbeidmarktsectoren,viaonderscheidenleerwegen,

opdiverseniveaus,voorjongerenenvolwassenen.Tevenshebben

dezeinstellingendeambitiemeegekregenomalsspinineenregionaal

kenniswebteopererenén(potentiële)deelnemers,(leer)bedrijven,

toeleverendenafnemendonderwijs,gemeentenenanderestakeholders

alsdirectbetrokkenentebenaderen.Hetgaatom‘open’instellingen:

toegankelijkvoordeelnemersengerichtopsamenwerkingmetmeerdere

partijenbinnenenbuitenhetonderwijs.

BijdevoorbereidingvanzijnadvieswildeOnderwijsraadontwikkelingenin

hetbuitenlandbetrekken.Detweehoofdvragendieerdantoedoen,zijn:

a Watzijninanderelandendeinhoudelijkefunctiesdieaanbiedersvan

beroepsonderwijsopmiddelbaarniveau(dienente)vervullen?

Deoptiekvanhetbuitenlandzelfisdeinsteekbijdezevraag:dekeuzes

dielandenmakenindevormgevingvanberoepsonderwijsopmiddelbaar

niveauenhoedezekeuzesuitpakken.

b HoezijndeinhoudelijkefunctiesdieinhetNederlandsemiddelbaar

beroepsonderwijs(endealgemenevolwasseneneducatie)centraalstaan,

institutioneelenorganisatorischbelegdinanderelanden?

Bijdezevraagwordtnaardevormgevingvaneenbuitenlandssysteem

gekeken,waarbijwordtingezoomdopsysteemaspectendieinhet

Nederlandsemiddelbaarberoepsonderwijsvangrotebetekeniszijn.

Bijdebeantwoordingvandezetweevragenwillenwebijvoorkeur

nietvolstaanmethetgevenvanbeschrijvingen,maarzomogelijkook

verklaringenzoekenvoordewerkingvaneenberoepsonderwijssysteem

endesterkeenzwakkepuntenidentificeren.Hiervindenwemogelijk

leerpuntenvoordeNederlandsesituatie.

Daarmeeligtdefocusophetmacroniveau,opdeplaatsenorganisatievan

hetmiddelbaarberoepsonderwijsinheteducatievesysteem.Eneveneens

opdebestuurlijkecontext:deaardvanderelatiestussenaanbiedersvan

beroepsonderwijseneenverscheidenheidaanbelanghebbenden.

Dezehoofdthema’szijnverdergespecificeerdineenaantalonderzoeks-

vragen.Bijaldezevragenwordenbeleidsmatigeenfeitelijkeontwikkelingen,

actueleknelpunten,voorgestaneoplossingsrichtingenendiscussies

daaroverzoveelmogelijkmeegenomen.

1.2 Onderzoeksvragenenbeschrijvingskader

Voordevergelijkingmethetbuitenlandzijndevolgendevragenendaarbij

behorendeaandachtspuntengeselecteerd.

a Hoe is in een land het beroepsonderwijs op middelbaar niveau

gepositioneerd in het onderwijsbestel?

HetNederlandsemiddelbaarberoepsonderwijshoortinternationaalgezien

totupper secondary education(ISCED3);hetstaatnaasthetalgemeen

voortgezetonderwijs(tweedefase)datzichophetzelfdeniveaubevindt.

Dedominanteaanbiederszijnmultisectorale,doordeoverheidbekostigde

instellingen:demultisectoraleregionaleopleidingencentra(roc’s),diezelf

grotendeelsbepalenwathunaanbodpreciesis.Daarnaastzijneragrarische

opleidingscentra(aoc’s)enbranchespecifiekevakscholen.Tevenskunnen

nietdoordeoverheidbekostigde,privateopleidingsaanbiedersopleidingen

opmiddelbaarniveauverzorgen.Ditmiddelbaarberoepsonderwijs(mbo)

kentmeerdereniveaus,intotaalvier.Hetligttussendeeerste,categorale

11

12

fasevanhetvoortgezetonderwijs(lower secondary education)enhethoger

beroepsonderwijs.

UitdezebeknoptebeschrijvingvandeNederlandsesituatiehalenwede

volgendeaandachtspunten:

• programma’sopISCED3-niveauomenigevalidevergelijkbaarheidte

kunnengaranderen(ziekaderoverdeISCED-systematiek);

• derelatiealgemeenvoortgezetonderwijs-beroepsonderwijs;

• hetkaraktervanaanbieders(inclusief‘publiek’versus‘privaat’);

• deniveau(s),inhoudendoelmatigheidvanhetaanbod;

• deaansluitingmetlower secondary education;

• deaansluitingmethogeronderwijs;

• deelnameenrendement.

International Standard for the Classification of Education (ISCED)

ISCEDiseeninstrumentomdescriptievevergelijkingentussenonderwijssystemenmogelijktemaken.DezedoordeUnescoontwikkeldesystematiekwordtvooralvoorstatistischedoeleindengebruikt(bijvoorbeelddoorEurostatendeOECD).ISCED-1997onderscheidtzesonderwijsniveaus;vierdaarvanzijnvanbelanginhetkadervandezestudie.EenrevisievandeISCED-systematiekstaatmomenteelopstapel.

NationaleonderwijstypenwordenopeenbepaaldISCED-niveaugeplaatstaandehandvanregelsdiebetrekkinghebbenoponderwijssysteemvariabelen.Dominantevariabelenzijn:cumulatieveonderwijs-ofopleidingsduur,gemiddeldeinstroomleeftijd,instroomeisenendoorstroommogelijkheden.Ineenuitgebreidehandleiding(Unesco,1999)wordtingegaanopdewijzewaaropniveautoewijzingplaatskanofdienttevinden:eengeheelvantechnischeregelsennadereoverwegingen.DeopstellersvandehandleidingzijnzicherterdegevanbewustdatfeitelijkeISCED-niveautoewijzingennietalleenhetresultaatzijnvanhettoepassenvaneen‘techniek’maarevenzeervanonderwijspolitiekeonderhandelingsprocessen.Voorinternationalevergelijkingenkanditdientengevolgenogalwat‘ruis’opleveren.

UitdrukkelijkzegteenISCED-niveaunietietsoverhetcompetentieniveauendebeoogdeoutputvaneenonderwijstypeof-programma(hoewelcumulatieveopleidingsduurdaarvoorwelenigszinsindicatiefis).Andereclassificatiesystematieken–zoalshetEuropeanQualificationFramework(EQF)–kiezenweldieinsteek.

DevierISCED-niveausdieerinhetkadervandezestudietoedoen,zijndeniveaus2totenmet5.ISCED1=primary education;ISCED6=advanced research programmes.

ISCED2-niveau:lower secondary education.InNederlandliggendeprogramma’s/diploma’svanhetvmbo(lower secondary vocational education)endembo1-assistentopleidingen(upper secondary vocational education)opditniveau.

ISCED3-niveau:upper secondary education.Vooronzestudiezijndenadereonderscheidingenbinnenditniveaueveneensvanbelang.

13

ISCED3A:metsuccesgevolgdeprogramma’sendiploma’sopditniveaugeventoegangtotbachelor-en(vervolgens)masterprogramma’s(ISCED5Atertiary education).BijISCED3AgaathetinNederlandompre-scientific education(vwo),upper secondary general education(havo)enupper secondary vocational education – level 4(mbo-4:middenkaderopleidingen).N.B.Despecialistenopleiding(eveneensmbo-4)heefthetISCED4-niveaudoordatheteen‘kop’isopeenafgerondeISCED3-opleiding.ISCED4:post-secondary, non-tertiary education.

ISCED3B:metsuccesgevolgdeprogramma’sendiploma’sopditniveaubiedendedoorstroommogelijkheidnaarkorthogeronderwijs(ISCED5Btertiary education:inNederlandde‘associatedegree’-programma’s,waarbijdefeitelijketoelatingseisinNederlandoverigenseendiplomaopISCED-niveau3Avooronderstelt).Nederlandkentgeenprogramma’sopISCED3B-niveau.

ISCED3C:hierwordteenverderonderscheidgemaaktindelengtevanprogramma’s.Metsuccesgevolgdeprogramma’sendiploma’sbiedengeentoegangtothettertiaironderwijs.InNederlandgaathetomupper secondary vocational education – level 2(mbo-2;3C-short:‘startkwalificatie’)enupper secondary vocational education – level 3(mbo-3;3C-long).

b Welke leerwegen zijn er in het middelbaar beroepsonderwijs?

InhetNederlandsemiddelbaarberoepsonderwijswordentweeleerwegen

onderscheiden:deberoepsopleidendeleerweg(bol-variant:fulltimeen

parttime;dedeelnemerisstudent)endeberoepsbegeleidendeleerweg

ofweldual pathway and work-based learning (bbl-variant;dedeelnemer

iswerknemerenvolgttevensalsstudentonderwijsopschool).Deze

leerwegenwordenformeelgelijkwaardiggeachtomdatzeopleidenvoor

dezelfdekwalificaties.Debol-variantisdominantinhetbestelenkent

vooraldeelnemersindeleeftijdscategorie16-22jaar,terwijldebbl-variant

vooreenaanzienlijkdeelookvaltaanteduidenalsberoepsgerichte

volwasseneneducatie.

Inhetbuitenlandwillenweduskijkennaar:

• hetaldannietbestaanvanverschillendeleerwegen;

• dedominanteleerwegnaardeelname;

• de(on)gelijkwaardigheidvanleerwegen;

• doelgroepspecificiteitvanleerwegen;

• aanbiedersvanleerwegen.

14

c Hoe worden de eindtermen van kwalificaties en exameneisen vastgesteld

én hoe is de examinering georganiseerd?

OokhiereenbeknopteomschrijvingvandeNederlandsesituatie.De

kwalificaties–eindtermendocumentenofkwalificatiedossiers–worden

opgestelddoorsocialepartnersenonderwijsgezamenlijk;deformele

verantwoordelijkheidligtbijdesectorgewijsgeorganiseerdekenniscentra

voorberoepsonderwijsenbedrijfsleven.Deministersteltformeelde

kwalificatiesvastdiemoetenvoldoenaandevoorwaardevandrievoudige

kwalificering.Onderwijsaanbiedersgebruikendezedocumentenom

curriculaenexamensteontwikkelen.Deexamineringisprimaireen

schoolaangelegenheid,hoewelhetbedrijfsleveninelkgevalbetrokken

dienttezijnbijdebeoordelingvandepraktijkcomponentvanopleidingen;

daarnaastkunnenscholenexamensinkopen.Viaeenextraneusregeling

enEVC-procedures(APL-procedures: accreditation of prior learning) kan

eenpersoonverworvencompetenties,dierelevantzijnvooreenbepaalde

kwalificatie,aldannietgeheelverzilveren.

Derelevanteaandachtspuntenhierzijn:

• debreedtevandekwalificering;

• debetrokkenheidvanstakeholdersbijdeopstellingvankwalificaties;

• deorganisatievanexamens:interneenexternebetrokkenen.

d Hoe is de aansluiting met het omringende onderwijs – enerzijds de

eerste fase van het voortgezet onderwijs en anderzijds het hoger onderwijs –

geregeld?

Dedoorstroomroutesindeberoepsonderwijskolomvmbo-mbo-hbo(lower

secondary vocational education – upper secondary vocational education –

higher professional education)zijninNederlandinregelingenvastgelegd;

daargaanwehiernietverderopin.Vanbelangisdathetstelselvan

middelbaarberoepsonderwijsinNederlandalssysteeminprincipevoor

eeniedertoegankelijkis(ofkanzijn)vanwegededifferentiatieinniveaus,

leerwegeneninhoudelijkeoriëntatie.

Derelevanteaandachtspuntenvoorhetkijkeninhetbuitenlandzijn:

• doorlopendeleerlijnenofbreuklijnentussenlowerenupper secondary

(vocational) education;

15

• welofgeenaansluitingmethogeronderwijs–beroepsgerichten/of

academisch;

• enzomogelijkdoorstroompatronen.

e Hoe is de algemene volwasseneneducatie in het educatieve bestel

gepositioneerd?

IndeNederlandsesituatiegaathetvooralombasiseducatieenvoortgezet

algemeenvolwassenenonderwijs(vavo;dezealgemenevolwassenen-

educatiewordtgrotendeelsaangebodendooronderwijsaanbiedersdieook

middelbaarberoepsonderwijsinhuishebben.

Ligterinhetbuitenlandookeenverbindingtussendezetweetypen

onderwijs:samenofapart?

f Wat kunnen we van het buitenland leren?

Daarbijlettenwevooralopdeinstitutioneel-organisatorischevormgeving,in

casudemultifunctionaliteitvanonderwijsinstellingen.

1.3 Selectievanlanden

DegeselecteerdelandenzijnBelgië(Vlaanderen),Denemarken,Duitsland

(Noordrijn-Westfalen),Frankrijk,hetVerenigdKoninkrijk(Engeland/Wales)

endeVerenigdeStaten.Welichtendezekeuzetoe.

BuitenkijfstonddekeuzevoordeVerenigdeStaten.DeAmerikaanse

community collegeszijneenbelangrijkeinspiratiebrongeweestvoorhet

Nederlandseroc-concept.Dezecolleges zijnonderwijsvoorzieningenvoor

delokale/regionalegemeenschapmeteenrijkgeschakeerdonderwijs-en

opleidingsaanbodvooreenverscheidenheidaandoelgroepen,evenalsdat

bijregionaleopleidingencentrainNederlandhetgevalis.

VoordelandenkeuzeinEuropaisvanbelanggeweestdatindeselectie

verschillende‘onderwijsconcepten’opinstitutioneelniveauopgenomen

moestenworden.Datishethoofdcriteriumgeweest,omdathetinstitutionele

niveauhethartvandevraagstellingvandeOnderwijsraadraakt:hoemeer

variëteitinonderwijsconcept,destemeervariëteitaangezichtspunten.

Daarbijmakenwebinnenhet‘onderwijsconcept’hetvolgendetentatieve

onderscheid:

16

• ‘schoolconcept’:dedoordeoverheidbekostigdeschoolisdedominante

actor.Erkunnenapartescholenofgeïntegreerdescholenvooralgemeen

voortgezetonderwijsenberoepsonderwijszijn.Voorbeeldenvanlanden

metditconceptzijnVlaanderenenFrankrijk,dieoverigensbeideeen

scheidingtussendetweeonderwijstypenkennen;

• ‘duaalconcept’:dominantievangelijktijdig‘werken’en‘leren’alspubliek-

privatepartnershipconstructie(bijvoorbeeldinDuitsland,hoewelditland

ookvoltijdsberoepsonderwijskent);

• ‘marktconcept’:naasthetdoordeoverheidbekostigdeonderwijszijner

veelprivateaanbiedersopdeberoepsonderwijsmarkt(bijvoorbeeldin

Engeland);

• ‘mixconcept’:ditconceptverenigtverschillendevandevoorafgaande

concepten(bijvoorbeeldhet‘gedualiseerde’conceptinDenemarken,

maarookNederlandkanminofmeertotdezecategorieworden

gerekend).

Eenbelangrijkaanvullendcriteriumisdateensubstantieeldeelvande

jongereninupper secondary educationdeelneemtaanberoepsonderwijs

(meerdan40%),bijvoorkeuropverschillendeISCED3-niveaus.Totslot

isenigszinsmeegewogenwelkeEuropeselandenoverhetalgemeendoor

Nederlandseonderwijsbeleidsmakersgezienwordenalsreferentielanden

wanneerdeNederlandsesituatieininternationaalverbandtegenhetlicht

wordtgehouden(bijvoorbeeldwatonderwijsniveauvandeberoepsbevolking

betreft;zietabel1.1).

Tabel 1.1 Onderwijsniveau (ISCED-niveau-aanduiding) van 15-64-jarigen, 2006; in %

Land 1 2 3C-kort 3C-lang-3B 3A 4 5B 5A 6

België 15 18 - 9 24 2 18 14 1

Denemarken 1 16 2 43 4 - 8 27 1

Duitsland 3 14 - 49 3 7 9 14 1

Frankrijk 14 19 - 30 11 - 11 15 1

Nederland 7 20 * 16 23 3 2 28 1

VerenigdKoninkrijk

- 14 17 23 16 - 9 21 -

VerenigdeStaten

5 8 ** ** 48 ** 5 33 1

*%meegerekendincel3C-lang.**%meegerekendincel3A.

Bron:OECD,Education at a glance 2008,p.42.

17

19

2.1 Inleiding

Indithoofdstuktyperenwedebuitenlandseberoepsonderwijssystemenin

beknoptevorm.Aandezetyperingenliggenmeeruitgebreidebeschrijvingen

tengrondslag.VanelklandisdooreenonderzoekervanhetKenniscentrum

BeroepsonderwijsArbeidsmarkt(KBA)ofhetExpertisecentrum

Beroepsonderwijs(ecbo)eenrapportopgesteld.Dezezeslandenstudies

vormendebasisvoordetyperingendienentevensalsbronmateriaalvoor

dethematischeanalyseinhoofdstuk3.

2.2 België:Vlaanderen

HetmiddelbaarberoepsonderwijsinVlaanderenisvolledigingebedinhet

categoraalvoortgezetonderwijs.Nadebasisvormingkiezenleerlingen

op14-jarigeleeftijdeenvandevolgendeviervormen,dieallevoltijds

onderwijsverzorgen:algemeen secundair onderwijs, technisch secundair

onderwijs, kunstsecundair onderwijs, beroepssecundair onderwijs.Binnen

elkvandezevormenkunnenleerlingengedurendedeonderwijsritmeer

gespecialiseerdekeuzesmaken.Daarnaastbestaaternogdeeltijds

beroepssecundair onderwijs voorpartieelleerplichtigen.Allevoltijdse

vormenvanvoortgezetonderwijsleidenopdeeenofanderewijzetoteen

diplomasecundaironderwijsdattoegangverschafttothethogeronderwijs.

Erisechterweleenimplicietehiërarchietussendeonderwijsvormen.

Dezewordtbijvoorbeeldzichtbaarinhet‘watervalsysteem’(afstroomnaar

lagergewaardeerdeonderwijsvormen)enindedoorstroomkansnaar

endeslaagkansinhethogeronderwijs.Hetberoepsonderwijs(inde

Typering van beroepsonderwijs in het buitenland 2

20

eersteentweedefasevoortgezetonderwijs)kentalleendoordeoverheid

bekostigdeinstellingen,hoewelniet-bekostigdeinstellingenwelkunnen

toetredentothetbestel.Dualeopleidingsconstructieszijnbescheidenvan

omvangenprimairbedoeldvoordemindergetalenteerden.Algemene

volwasseneneducatieisbinnenhetonderwijssysteemeenapartetakvan

sport.

Descholenhebbenopinhoudelijkterreineengrotematevanautonomie.

Alleendeeindtermenvoordealgemeenvormendevakkenzijncentraal

vastgesteld.Wathetberoepsgerichtegedeeltebetreft,bepalenzezelfhet

aanbodendeinvullingdaarvan.Daartoedienendescholenleerplannen

interofficiëlegoedkeuring.Bijdeopstellingvandezeplannenmakenze

bijvoorkeurgebruikvanberoeps(competentie)beschrijvingendiedoorde

Sociaal-EconomischeRaadvanVlaanderenzijnvastgesteld,hoewelvan

dezeprocedurekanwordenafgeweken.Hetgevolgisdatmenfeitelijkin

Vlaanderennietweethoeveelopleidingen/uitstroomdifferentiatieserbestaan

inhetberoepsonderwijs.Deexamineringisvoordevollehonderdprocent

eenaangelegenheidvandeschool.

2.3 Denemarken

Leerlingenvolgentotaanheteindevandeleerplichtigeleeftijd(16jaar)

hetgeïntegreerdefunderendonderwijs(Folkeskole).Daarnakunnenze

kiezenuittweehoofdstromen:hetalgemeenvoortgezetonderwijsenhet

beroepsonderwijs.

Hetalgemeenvoortgezetonderwijsisgerichtopdoorstromingnaarhet

hogeronderwijs.NaasthetGymnasiet kenthetalgemeenvoortgezet

onderwijsookeenhandels-entechnischgymnasium,diebeidedubbel-

kwalificerendvankarakterzijn:kwalificerenvoorverderlereninhethoger

onderwijsenvoordearbeidsmarkt.

Hetberoepsonderwijskenteenaldannietschoolgebondenbasistrajectvan

eenhalfjaareneenhoofdtrajectdatinprincipeduaalwordtingevuld.Zij

dieernietinslageneenleerarbeidsplaatsteverwerven,vallenondereen

21

opleidingsgarantiewaardoorzedegekozenstudiekunnenafronden.De

gemiddeldeduurvaneenopleidingtrajectis3,5jaar.Opditbasisstramien

kangevarieerdwordenmetverkortetrajecten,metverrijkteen/ofverlengde

trajectendieaankunnensluitenopeenprogrammavoorshort cycle higher

education,metdeeltrajectentenbehoevevanarbeidsmarkttoeleiding,en

doorhettoepassenvanniveaudifferentiatieinkwalificatiesenopleidingen.

Metdezemogelijkhedentotvariatieprobeertmendeheterogene

deelnemerspopulatie–meteengemiddeldeleeftijdvan22jaar–zoveel

mogelijk‘maatwerk’tebieden.Hetberoepsonderwijsvoorjongerenvervult

metanderewoordentegelijkertijdookdefunctievanberoepsgerichte

volwasseneneducatie.HetDeenseberoepsonderwijskentongeveer130

veelalgemodulariseerdeberoepsopleidingen.Dezeopleidingenworden

aangebodenoppubliekgefinancierdesectorscholen,hoewelerook

multisectoraleinstellingenbestaan.

Debetrokkenheidvansocialepartnersbijhetgedualiseerdestelselis

groot.Datgeldtopnationaal,sectoraalenregionaalniveau.Opnationaal

niveauzijnsocialepartnersbijvoorbeeldbetrokkenbijhetopstellenvanhet

kwalificatieraamwerk,opsectoraalniveauismenbetrokkenbijdeopstelling

eninvullingvandeonderscheidencompetence-based kwalificatiesen

opregionaalniveaubijdefinetuningeninkleuringvankwalificaties.“The

social partners have the feeling they own the system.”Bijdeexaminering

iseveneenssprakevaneenhogemateaanexternebetrokkenheid.De

sectoralebranchecommissiesstellenexamensopenbenoemende

examinatoren.

2.4 Duitsland

HetberoepsonderwijsopmiddelbaarniveauinDuitslandkenttwee

gescheidenleerwegen:enerzijdshetdualesysteemenanderzijdsvoltijds

beroepsonderwijsinverschillendevormen.

Hetdualesysteemwordtopfederaalniveauaangestuurdmetinbreng

vandedeelstaten,dieverantwoordelijkzijnvoordeschoolcomponent.

Socialepartnershebbeneengroteinvloedopdeinhoudenvormgeving

vanhetdualesysteemmetzijn344kwalificatiesvooropleidingsberoepen

22

(Ausbildungsberufe).Hetbeoogdecompetentieniveaukanbijdezeduale

opleidingennietoveréénkamwordengeschoren.

Hetvoltijdsberoepsonderwijsvaltgeheelonderdeverantwoordelijkheid

vandedeelstaten.Hetbevatzowelberoepsvoorbereidendealsberoeps-

opleidendetrajecten;deelnameaandeberoepsvoorbereidendetrajecten

vergrootmomenteelnauwelijksdekansomvervolgensovertestappennaar

eendualeberoepsopleiding.Dealgemenevolwasseneneducatie–eveneens

eendeelstaatverantwoordelijkheid–staatlosvanhetberoepsonderwijs.

Driekwartvandejaarlijksinstromendeleerlingeninhetberoepsonderwijs

gaatnaareendualeopleiding;eenkwartnaarvoltijdsberoepsonderwijs.

Deleerlingenindedualeopleidingenkunnenuitalleonderwijstypenvan

hetcategoralevoortgezetonderwijskomen:Hauptschule, Realschule

en Gymnasium.VandezeonderwijstypengeeftalleenhetGymnasium

(diploma:Abitur) rechtoptoelatingtothethogeronderwijs,zodat

Hauptschule-enRealschule-leerlingenvoordoorstromingvolledig

aangewezenzijnopeenvormvanberoepsonderwijs.Defeitelijketoegang

tothetdualesysteemwordtbepaalddoorhetaanname-enselectiebeleid

vanafzonderlijkeleerbedrijven,waardoorvooralHauptschule-leerlingen/

gediplomeerdenvanwegeverdringingsverschijnselensteedsminder

kansenhebbenomhetdualesysteembinnentekomen(‘die Krise der

Hauptschule’).

Debeidetypenberoepsonderwijswordennietalsgelijkwaardigeleerwegen

gezien;evenminfunctionerenzealscommunicerendevaten,zodatde

conjunctuurafhankelijkheidvanhetdualesysteemnietwordtverminderd.

Voordearbeidsmarktenvoorwerkgeversheefthetdualesysteem

meerwaarde;hetheefteveneenseenbeterimagobijoudersenleerlingen.

Hetdualesysteemkentgeenaansluitingmethethogeronderwijs,

waarvooreenAbitur of Fachhochschulreifenoodzakelijkis.Inhetvoltijds

beroepsonderwijskanweleenFachhochschulreifeverworvenworden–

bijvoorbeeldviadeFachoberschulealsdoorstroomoptievoorRealschule-

leerlingen.

Bijdeexamineringissprakevanexternebetrokkenentenopzichtevan

deaanbiedersvanberoepsonderwijs.Inhetdualesysteemworden

schriftelijkeexamensgelijktijdiglandelijkafgenomenenzijndeKammern

betrokkenbijdemondelingeenpraktijkexaminering;ookvoorhet

23

schooldeelwordtgebruikgemaaktvanexterneexaminatoren.Inhetvoltijds

beroepsonderwijsisdeinzetvanexterneexaminatoreneveneensregel.Om

degelijkwaardigheidtussenduaalsysteemenvoltijdsberoepsonderwijs

enigszinsnaderbijtebrengen,maakteendeelvandegediplomeerden

uithetvoltijdsberoepsonderwijsgebruikvandemogelijkheidomdeel

tenemenaandeExternenprüfung (extraneusregeling).Gebruikmaking

vandezeregelingisaanvoorwaardengebonden;circa5%vande‘duaal’

gediplomeerdenverkrijgtviadezerouteeendiploma.

2.5 Frankrijk

HetberoepsonderwijsinFrankrijkisgesitueerdnadegeïntegreerdeeerste

fasevanhetvoortgezetonderwijsvoor11-tot15-jarigen(collèges).Op

15-jarigeleeftijdkunnenleerlingenoverstappennaarhetlycée génerale,

hetlycée technologiqueofhet lycée professionelle,alledrievoltijds

onderwijsvormendiedoorstroommogelijkhedennaarhethogeronderwijs

bieden,hoewelhetlycée professionelle meerarbeidsmarktgerichtis.

Hetlycée professionellekentprogramma’sopdrieniveausmeteen

verschillendeopleidingsduur(twee,drieenvierjaar);debedoelingisdat

hetaantalniveaustottweewordtteruggebracht.Daarnaastbestaanerduale

trajecten(formation d’apprentis)dieinprincipetoeleidennaardezelfde

diploma’salshetlycée professionelle,zijhetdatdefeitelijkestatusvandeze

opleidingengeringeris.Dealgemenevolwasseneneducatiefunctioneert

apartvanhetberoepsonderwijs.

Hetvoltijdsberoepsonderwijswordtveelalaangebodendoormultisectorale

scholen.Dezewordengefinancierddoordenationaleoverheiden

aangestuurddooreenregionaleAcadémie (intotaal26regio’s).Het

merendeelvandeleerlingengaatnaarhetopenbaaronderwijseneen

deelnaarhetgesubsidieerdebijzonderberoepsonderwijs(sous contrat);

daarnaastzijnerookprivate,niet-gesubsidieerdeaanbieders(hors contrat),

dieoverhetalgemeendelenvankwalificatiesverzorgen.

24

Dedualeopleidingenwordenverzorgddoordewerkgeversinsamenspraak

metdeCentres Formation d’Apprentis. Dezevormvanonderwijskent

eveneenseennationale(socialepartners)enregionaleaansturing;op

regionaalniveauzijndecomités de l’emploi et de formation professionelle

actief.Financieringvandedualeopleidingeninhetberoepsonderwijs

vindtplaatsviaeen scholingsfondswaaraanallebedrijvenbijdragenenvia

belastingmaatregelenvoorbedrijven.

Momenteelisereenontwikkelinggaandetothetoprichtenvanbranche-

specifieke‘vakscholen’(lycée des métiers).Dezescholenbiedenberoeps-

onderwijsaanopmiddelbaarenhogerniveauviavoltijdsonderwijsenduale

constructies;daarnaastverzorgenzeom-,her-enbijscholingvooreen

specifiekebranche.Omhetkeurmerk‘vakschool’teverwervendienteen

schoolaanrelatiefstrengevoorwaardentevoldoen.Dezescholenkunnen

zelfstandigzijn,maarookalsduidelijkherkenbareentiteitonderdeelzijn

vaneenmultisectoraleschool.Dezeontwikkelingbrengtmetzichmee

dateropregionaalniveaudienttewordensamengewerkttusseneen

Académie eneencomité de l’emploi et de formation professionelle;een

zeerbelangrijkaandachtspunthierbijisdedoelmatigheidvanhetaanbod

aanberoepsonderwijs.

Deinhoudvankwalificatieswordtopnationaalniveaubepaald.Voorhet

voltijdsonderwijskunnendeAcadémies examenopgavenmaken,maar

diebehoevendegoedkeuringvanhetministerie.Bijdeuitvoeringvande

examenszijnzoweldocentenalsmedewerkersvanbedrijvenbetrokken.

2.6 VerenigdKoninkrijk:Engeland

Beroepsonderwijsopmiddelbaarniveausluitaanophetgeïntegreerde

voortgezetonderwijs(lower secondary education tot16jaar–einde

leerplicht).Opplusminus16-jarigeleeftijdwordtdoorleerlingen

deelgenomenaaneenlandelijkexamen,waarzeper‘vak’eenbepaald

niveaukunnenhalen(niveaudifferentiatiepervak).Daarnastromenze

doornaarSixth Form Collegesdiehetaccentleggenophetaanbieden

25

vanalgemeenvoortgezetonderwijs(academic A-levels)methetoogop

doorstromingnaarhogeronderwijs,ofnaarhetberoepsonderwijs.

Het‘stelsel’vanberoepsonderwijsopmiddelbaarniveau(ISCED3)inhet

VerenigdKoninkrijkiszuivergebaseerdopeenomvangrijkgeheelvan

outcome-basedkwalificaties,die(totnogtoe)weinigonderlingesamenhang

vertonen.IneenWhite Paper overdegewenstecurriculumhervorming

voorhetonderwijsaan14-tot19-jarigenwerdditeenaantaljarengeleden

doorhetBritseministerievanOnderwijsineenenkelealineazeerscherp

geformuleerd:“We have never had in this country a vocational education

track that is as well understood as the academic one (GCSEs and A-levels),

nor one which has been seen as a naturally effective means of preparing

young people for work or further study (…); that successive policy initiatives

over several decades have failed to resolve this issue (…) and that we are

left with an alphabet soup of qualifications of different sizes, at different

levels, with few clear progression routes between them” (DfES,2005).

InhetEngelseberoepsonderwijskunnendrietypenkwalificatiesworden

onderscheiden,dieeenverschillendepositieinnemenophetcontinuüm

generiek-specifiekopleiden.Indeeersteplaatszijnercombinatiesvan

algemeenvormendenberoepsgerichtonderwijsindeApplied A-levels,

dieaangebodenwordendoorzowelscholenvooralgemeenvoortgezet

onderwijsalsColleges for Further Education,dievooralberoepsonderwijs

verzorgen.Indetweedeplaatszijnerberoepsgerelateerdekwalificaties

dieeenevenwichttussenmeergeneriekenmeerspecifiekopleiden

trachtentebewerkstelligen.Entotslotbestaanerberoepsspecifieke

kwalificaties(National Vocational Qualifications, NVQ) dieoccupational van

karakterzijn.Dediploma’svoorberoepsgerelateerdeenberoepsspecifieke

kwalificatieskunnenzowelviaschoolsealsviadualeopleidingstrajecten

wordenbehaald.DeColleges for Further Education zijn(naastdeSixth

Form Colleges) debelangrijkstepubliekgefinancierdespelersinhet

beroepsonderwijsopditniveau;tevensspelendeCollegeseenrolinde

beroepsgerichtevolwasseneneducatieenbiedenzeshort cycle higher

education-programma’saan(Foundation Degrees – vergelijk’associate

degree’).Daarnaastzijnerveleprivateaanbiedersopdemarktvanhet

beroepsonderwijsactief,dienaastdeveelalsectorspecifiekeColleges for

26

Further Educationvooraleenrolspeleninwork-based learning trajecten

(apprenticeships).Volwasseneneducatiewordtalleengesubsidieerd

wanneerersprakeisvanmarktfalen.

Decurriculumhervormingvoorhetonderwijsaan14-tot19-jarigeniserop

gerichtleerlingenzelfeendiplomaleerroutetelatenuitstippelenaande

handvaneenleerwegonafhankelijkkwalificatieraamwerk(New Diplomas)

metrelevantievoordearbeidsmarkten/ofdoorstroomnaarhogeronderwijs.

Deimplementatievandezevernieuwinglooptinelkgevaltothetjaar

2015.Leerlingenstelleneeneigenkwalificeringspakketsamendoorunits

(modulen;kwalificatieonderdelen)tekiezen,dieeendoorstroom-en/of

arbeidsmarktrelevantesamenhangvertonen.Daarbijkunnendeelnemers

ophetzelfdemomentalshetware‘onderwijsinkopen’bijverschillende

aanbieders(vraagfinanciering).Onbedoeldeffectvanditstrevenisdat

Colleges for Further Education(willen)fuseren,opdatzeeenzobreed

mogelijkscalavanprogramma’skunnenaanbieden.Deoverheidstimuleert

dezefusiedrangniet,omdatzevanmeningisdatditopdenduurzalleiden

toteenreductievankeuzemogelijkheden.

InhetVerenigdKoninkrijkisexterneexamineringbinnenhetberoeps-

onderwijsregel;eenwaaieraanawarding bodies isdaarbijbetrokken.

2.7 VerenigdeStaten

LeerlingenbezoekenindeVerenigdeStateninhetvoortgezetonderwijs

eenhigh schooltotpakweghunachttiendelevensjaar.Daarnastappenze

overnaarpost-secundairoftertiaironderwijsdatwordtaangebodendoor

community colleges (CCs) en/ofuniversiteiten.

DeCCs zijnlokaleaanbiedersvaneenconglomeraataaneducatieve

activiteitenenopleidingen.Eengrootdeelvandezeaanbiederslegthet

accentoptweejarigeprogramma’s,dezogenaamde‘associatedegree’-

programma’s,diezowelacademischvankarakter(minofmeervergelijkbaar

methetNederlandsevwo–pre scientific education)alsberoepsgericht

(minofmeervergelijkbaarmethetNederlandsembo-4:upper secondary

vocational education – level 4)kunnenzijn.InhetAmerikaansebestel(en

indestatistieken)wordtditechtergerekendtothettertiaironderwijs,hoewel

eenacademic associate degree overigenswelgezienwordtalstussentijds

diplomaopwegnaareenbachelor’s degree.Aanbiedersvanvierjarige

programma’svoerendaarnaastookbachelorprogramma’suit.Hoger

beroepsonderwijswordtzowelaangebodendooruniversiteitenalsdoorCCs.

DeCCsvoerenoverhetalgemeeneentoelatingsbeleiddatgeenofweinig

drempelskent(open doors admission).Ditgeldtinsterkerematevoor

deopenbareCCs–diequawetgevingvallenonderdestatenwaarinze

actiefzijn–danvoordeprivateaanbieders.Enaanbiedersvantweejarige

programma’smakeneveneensmindergebruikvanselectiecriteriabijde

toelatingdanaanbiedersvanvierjarigeprogramma’s.Deprivateaanbieders

zijnverhoudingsgewijsactieveropdemarktvanvierjarigeprogramma’sdan

opdievandetweejarige.

DemissievanCCs is“(…) to meet the education and training needs of their

communities and to serve as centers for cultural and social opportunities.”

Decolleges zijnintrekbijparttimestudenten,dielerencombinerenmet

werkenomtevoorzieninhuneigenlevensonderhoud.Parttimeleren

geldtvoor60%vandestudentenintweejarigecollegesenvoor25%van

destudentenindevierjarigecolleges.Ditzetdefilosofievandecolleges

enigszinsonderdruk,omdatveelstudentennietopdecampuswonen

endaardoorminderbijhetcollegegebeurenbetrokkenzijn.40%vande

deelnemersisjongerdan24jaar,zodatdeCCs ookeenbelangrijkefunctie

vervulleninde(beroepsgerichte)volwasseneneducatie.

27

29

3.1 Inleiding

Indithoofdstukgaanweinopdeaandachtspuntendieinhetbeschrijvings-

kader(paragraaf1.2)zijnaangeduid.Hetbetreftachtereenvolgens:

• Depositioneringvanhetberoepsonderwijs(paragraaf3.2):aansluiting

metdeeerstefasevoortgezetonderwijs(ISCED2:lower secondary

education);derelatiemetalgemeenvoortgezetonderwijsindetweede

fase(ISCED3:upper secondary education);dematevandifferentiatie

naarinhoudenniveaubinnenhetberoepsonderwijsopISCED

3-niveau;deaanbieders:publiekenprivaat;dedoelmatigheidvanhet

opleidingsaanbod.

• Deleerwegen(paragraaf3.3):school-based opleidenenduaalopleiden;

(on)gelijkwaardigheidvanleerwegen.

• Kwalificeringenexaminering(paragraaf3.4):meervoudigekwalificering;

breedteberoepskwalificering;betrokkenheidsocialepartners;

examenstramien.

• Aansluitingtussenonderwijstypenendoorstroming(paragraaf3.5).

• Volwassenenonderwijs(paragraaf3.6).

Evenalsinhoofdstuk2wordtbijdeverschillendeonderwerpeneen

beknopteschetsgegevenvandewijzewaaropindeverschillendelanden

meteenbepaaldvraagstukwordtomgegaan.

Thematische beschrijving 3

30

3.2 Positioneringberoepsonderwijs

OpbouweerstefasevoortgezetonderwijsenmiddelbaarberoepsonderwijsHetmiddelbaarberoepsonderwijs(upper secondary vocational education)

isineenonderwijsstelseleenlogischvervolgoplower secondary

education.Dezevooropleidingheeftreedstemakenmetdevraagop

welkewijzerekeningkanwordengehoudenmetentegemoetgekomen

kanwordenaandeindividueleverschillentussenleerlingendiehetprimair

onderwijsachterderughebben.Debenodigdedifferentiatiemaatregelen

kennenoporganisatieniveauinhoofdlijnendrieverschillendeprimaire

aangrijpingspunten.Landenmakenhierinverschillendekeuzes.De

aangrijpingspuntenzijn:

• Hetinstitutioneleniveau:hetmakenvanonderscheidnaaronderwijs-

typendiehogerenlagerindeonderwijshiërarchiestaanenverschillend

gewaardeerdworden.Categoraalonderwijs,early trackingen

institutioneledifferentiatiezijndegangbarebegrippen.Binnenhet

categoraalonderwijskentmendoorgaansreedsberoepsvoorbereidende

leerwegen,dieaansluitenopvervolgberoepsonderwijs.Categoraal

onderwijssluitoverigensdehiernatenoemendifferentiatiemaatregelen

nietuit,omdatookindeafzonderlijkeonderwijsvormenrekeningdientte

wordengehoudenmetverschillentussenleerlingen.

• Hetschoolniveau:categoriseringvanleerlingenvindtnietprimair

institutioneelofopbestelniveauplaats,maarpasopschoolniveau.

Externedifferentiatieishierdedominantemaatregel.Datkanvia

streaming,hetgeenimpliceertdatelkeafzonderlijkeschool‘categoraal’

wordtgemaaktdoorleerlingenoverleerwegenvanverschillendeniveaus

teverdelen.Hetkaneveneensviasetting,waarbijeenleerlingvakken

kanvolgenopverschillendeniveaus.

• Hetniveauvandegroepofklas:internedifferentiatiealsmeest

vergaandevormvandifferentiatieishierdeprimairemaatregel.

Wanneereenvandelaatstetweemaatregelenhetprimaireorganisatorische

aangrijpingspuntisomtedifferentiëren,danisininstitutioneelopzicht

sprakevancomprehensive education.Hetideevancomprehensiveness

–alleleerlingenbezoekeninprincipedezelfdeschool–leidttot

geïntegreerdvoortgezetonderwijs(zegmaar‘middenscholen’behorend

tothetfunderendonderwijs–overigensinallerleivariantenennooit

31

als‘eenheidsworst’).Ookinmeercomprehensive education-systemen

kunnenberoepsvoorbereidendeactiviteitenwordenaangeboden,veelalals

programmavoormeer‘praktischingesteldeleerlingen’ennietprimairals

leerweg.

Tabel 3.1 Procentuele verdeling van instroompatronen in ISCED 3-programma’s naar niveau, oriëntatie en aandeel ‘duaal’, 20061

Land Niveau Oriëntatie* Aandeel ‘duaal’

%3A 3B 3C Avo Bo

België 49,4 - 50,6 30,6 69,4 3,5

Denemarken 52,2 - 47,8 52,2 47,8 47,6

Duitsland 40,6 59,0 0,4 40,6 59,4 44,2

Frankrijk 56,9 11,1 32,0 56,9 43,1 11,6

Verenigd Koninkrijk**

77,2 - 22,8 58,3 41,7 ?

Nederland 62,8 - 37,2 32,5 67,5 18,3

Verenigde Staten***

100 *** *** 100 - -

*Avo=algemeenvoortgezetonderwijs;Bo=beroepsonderwijs.**InclusiefISCED4-programma’s.***ISCED3B/3CbinnenISCED3A.1 Indezetabelzijnenkelekerngegevensvandegekozenlandenopgenomenoverdeinstroomin

programma’sopISCED3-niveau:verdelingoverdeverschillendeISCED3-niveaus(zieparagraaf1.2);inhoudelijkeoriëntatie:aandeelalgemeenvoortgezetonderwijsversusaandeelberoepsonderwijs;endematewaarindualeonderwijsvormeneenrolspeleninhetbestel.

Bron:OECD,Educationataglance2008,p.331.

Duitsland,VlaanderenenNederlandzijnvoorbeeldenvanlanden

waarcategoralesystemenbestaan.Deinstroominhetmiddelbaar

beroepsonderwijsisindezedrielandengroterdandeinstroominde

tweedefasevanhetalgemeenvoortgezetonderwijs(zietabel3.1;60-70%

vandeinstroominonderwijsopISCED3-niveaubetreftindezelandenhet

beroepsonderwijs).

Deanderebeschrevenlandenkenneneenvormvancomprehensive

education.Denemarken,FrankrijkenEngelandlateneeninstroomin

onderwijsopISCED3-niveauzien,waarbij40-50%vandeinstromersnaar

hetberoepsonderwijsgaat(zietabel2).Hieruitmagnietgeconcludeerd

32

wordendatereencausalerelatiebestaattussendeaanwezigheidvaneen

categoraalsysteemindeeerstefasevanhetvoortgezetonderwijsende

omvangvanhetberoepsonderwijsindetweedefasevanhetvoortgezet

onderwijs.Zozijnerooklandenmeteencomprehensive lower secondary

education systemwaarbijdeinstroominISCED3-onderwijshogeris

voorhetberoepsonderwijsdanvoorhetalgemeenvoortgezetonderwijs

(bijvoorbeelddeScandinavischelandenFinlandenZweden).

OnderwijsopISCED3-niveauHetonderwijsopISCED3-niveaubetreft–zohebbenwereeds

geconstateerd–zowelalgemeenvoortgezetonderwijsalsberoepsonderwijs.

Hetalgemeenvoortgezetonderwijsisprimairgerichtopalgemenevorming

diedoorstroommogelijkmoetmakennaarhogeronderwijs:academischen/

ofprofessioneelberoepsgerichtvankarakter.Beroepsonderwijsisgericht

opdeoverstapnaararbeideninmeerofminderemateopdoorstroomnaar

hogereonderwijsniveaus.Inallebeschrevenlandenopererendezebeide

vormenpraktischgescheidennaastelkaar.Tochishierbijenigerelativering

opzijnplaats.

InVlaanderenishetberoepsonderwijsgeheelingebedinhetvoortgezet

onderwijs;45%vandescholenbiedtalleenberoepsonderwijsaan

en20%alleenalgemeenvoortgezetonderwijs;35%zowelalgemeen

voortgezetonderwijsalsberoepsonderwijs.OokinEngelandzijnerscholen

diebeidevormenaanbieden(Sixth Form Colleges);hetaccentinde

uitvoeringligtdaarentegenbijdeColleges for Further Educationdievooral

beroepsgerichteprogramma’saanbieden.InFrankrijk,Denemarken,

DuitslandenNederlandfunctionerenscholenvoormiddelbaarberoeps-

onderwijsvolledignaastscholenvooralgemeenvoortgezetonderwijsopdat

niveau.

Daarnaastzijnerookenigeonderwijsvormen(ofkwalificaties)dieeen

meerhybridekarakter(kunnen)hebben:somsbehorenzeformeeltothet

algemeenvoortgezetonderwijs,somstothetberoepsonderwijs.Voorbeelden

daarvanzijnhettechnischenhandelsgymnasiuminDenemarkenen

inmeerofminderematehetFranselycée technologique.InEngeland

gaathetbijvoorbeeldomdeApplied A-levels.Watdezevormengemeen

hebbenishunsterkeoriëntatieopdoorstroomnaarhogeronderwijs.Is

erbijdegenoemdevoorbeeldeneerdersprakevanalgemeenvoortgezet

onderwijsmeteentoepassingsgerichtkarakterineenbepaalderichting

ofeerdervanberoepsonderwijs?Eeninteressantevraagisookhoe

demiddenkaderopleidingeninNederlandzichindetoekomstwillen/

kunnenpositionerenwanneerwedestijgendedoorstroomcijfersvan

niveau4-gediplomeerden(ISCED3A)naarhethogerberoepsonderwijs

inogenschouwnemen;inmiddelsligtdedirectedoorstroomvandeze

gediplomeerdennaarhogeronderwijsietsbovende50%.

MatevandifferentiatieDedifferentiatieinhetmiddelbaarberoepsonderwijsbetreftzoweldeinhoud

alshetniveauvanberoepsopleidingen.Tabel3.2geefteenindicatievan

dezedifferentiatievoorelkvandelanden.

Elkbeschrevenlandkentdifferentiatienaarniveau.Inhetmiddelbaar

beroepsonderwijskunnenookprogramma’sopgenomenzijndiemeerop

ISCED2-niveauliggen,waardoordedifferentiatietoeneemt.Voorbeelden

daarvanzijnhetdeeltijds beroepssecundair onderwijsinVlaanderen,de

Nederlandsembo-assistentopleidingen,deeltrajecteninDenemarkenen

sommigedualetrajecteninFrankrijk.Ditgeldtookvoor(eendeelvan)

deberoepsvoorbereidendetrajectendieperdeelstaatinDuitslandeen

verschillendeinvullingkunnenhebben:hetzijmeerarbeidsmarktgericht,

hetzijmeerberoepsspecifiek(Eimers&Visser,2006).Hiergaathetsteeds

omde‘onderkant’vanhetkwalificatiegebouw.

33

34

Tabel 3.2 Niveau- en inhoudsdifferentiatie in beroepsonderwijs op secundair niveau (ISCED 3)

Land Niveaudifferentiatie Inhoudelijke differentiatie

Vlaanderen Implicietdrie(vier)niveausvanwegehiërarchieinonderwijs-typen;incl.ISCED2voor16-18-jarigen

26studiegebiedenmetverderespecialisaties;feitelijkaantalkwalificaties/opleidingenonbekend

Denemarken Sindskort(veelal)tweeniveaus;implicietmeer

130kwalificaties/opleidingen

Duitsland Duaalsysteem:implicietdiverseniveaus–niveauisopleidingsberoepafhankelijk

Voltijdsberoepsonderwijstenminstetweeniveaus

Duaalsysteem:344kwalificaties

Voltijdsonderwijs:onbekend(deelstaatverantwoordelijkheid)

Frankrijk Drieniveaus;strevennaartwee Zeerveelkwalificaties:inoverzicht4100kwalificatiesencertificaten

Engeland Divers Zeerveelkwalificaties

OntwikkelingNew Diplomas:units,kwalificaties,diplomaleerroutes–velemogelijkheden/leerroutesindetoekomst

Nederland Drie(vier)niveaus(mbo-1=ISCED2)

237kwalificatiesmetspecialisaties/uitstroomdifferentiaties(circa650)

Eenbetereniveauvergelijkingisindetoekomstmogelijkwanneer

hetEuropean Qualification Framework isgeïmplementeerd.Bijde

implementatieboekenlandenthansinmeerofinminderematevooruitgang

(Cedefop,2009).

Deinhoudelijkedifferentiatiebinnenhetberoepsonderwijsstelselhoudt

verbandmetdebandbreedtevankwalificatiesintermenvanhorizontale

demarcatiestussenberoepen.Debeschrijvingenvanberoepsonderwijs-

systemenmakenhetnietmogelijkomhardeuitsprakentedoenover

overeenkomstenenverschillentussenlandenmetbetrekkingtotkeuzes

overdebreedtevanafzonderlijkeopleidingen.Eenvergelijkende,

gedetailleerdeanalysevanhetgeheelvankwalificatieszoudaaropmeer

lichtkunnenwerpen.

35

Aanbieders:publiekenprivaatWanneerwekijkennaardeopenheidvanhetbestelvoor(nieuwe)

aanbiedersvanmiddelbaarberoepsonderwijs,zijnerdrie‘modellen’te

onderscheiden.

Indeeersteplaatshetmodelvanpubliek-privatesamenwerking(partner-

ships).Dezevormisdominantinmeerdualesystemenvanberoeps-

onderwijs(bijvoorbeeldinDenemarkenenDuitsland,maarookdeduale

varianteninanderelanden).Werkgevers/leerbedrijvenverzorgende

praktijkcomponentvaneenopleiding,terwijldescholenhetaanvullend,

beroepsbegeleidendonderwijsvoorhunrekeningnemen.Inparagraaf3.3

gaanweuitgebreideropdezeleerwegin.

Indetweedeplaatskanhetberoepsonderwijsinmeerofminderemate

een‘markt’zijnmetinstellingendiedoordeoverheidwordenbekostigd

enaanbiedersdienietofslechtsgedeeltelijkdoordeoverheidworden

gefinancierd.Privateaanbieders(not for profitenfor profit)vindenwe

onderdecommunity colleges indeVerenigdeStateneninhetEngelse

beroepsonderwijs(vooralbijapprenticeships and employer funded training).

OokNederlandkentminofmeerditmodel,omdatprivaatgefinancierde

instellingenopleidingenkunnenvoordragenvooroverheidserkenning.

VlaandereneninietsminderemateFrankrijkkennengeenofweinig

private,nietdoordeoverheidbekostigdeinstellingenvoormiddelbaar

beroepsonderwijs.InVlaanderenkomenzenietvoor,hoewelzeinprincipe

welzijntoegestaan.Kennelijkisdeopenheidvanhetbestelinditgewest

geenissue.Deinstellingenhors contrat(zieparagraaf2.5)inFrankrijk

biedenoverhetalgemeendelenvankwalificatiesaanengeenvolledige

opleidingen.

DoelmatigheidaanbodNaardoelmatigheidkanvanuittweeperspectievenwordengekeken.

Indeeersteplaatsvanuithetperspectiefvandeleerlingen:wordtinhet

kwalificeringsaanbodopnationaal/regionaalniveautegemoetgekomenaan

deinhoudelijkewensenenbehoeftenvan(potentiële)deelnemers?

36

Indetweedeplaatsvanuithetperspectiefvanhetbedrijfsleven:kanhet

aanboddoeltreffendendoelmatigpermanentvoorzienindekwantitatieve

behoefteaangekwalificeerdeinstroominarbeidsmarktsectoren,bedrijfs-

takkenenbranches(denkbijvoorbeeldaantechniekstudies)?

Hetfeitdatertweeperspectievenzijn,maaktdoelmatigheidtoteenlastig

vraagstuk.Zelfswanneeralleennaardoelmatigheidwordtgekekenvanuit

hetperspectiefvandevraagontwikkelingvanarbeid,ishetgeenzaakvan

simpelemanpower-planning.Deredendientondermeergezochtteworden

indewerkingvandearbeidsmarktendeontwikkelingvanberoepen,die

deverbindingtussenberoepenenkwalificatiesdynamischmaken.Een

dynamiekdieblijktuit:

• hetontwikkelenvankwalificatiesvoornieuwewerkgelegenheid(zie

paragraaf3.4overdeontwikkelingvankwalificaties);

• hetnemenvanbeslissingenoverhetopheffenvankwalificaties;

• desubstitutiewaardevankwalificaties,diebetrekkingheeftophet

toepassingsbereikvanaangeleerdecompetenties–ookbuitendesector/

branchewaarvoorisopgeleid–enopditmomentzeeractueelis;

• deeconomischeconjunctuurendaarmeedeactuelevraagnaarnieuwe

instroomvangekwalificeerden.

Daarnaastspelenbijde‘planning’vanhetaanbodtypischonderwijs-

organisatorischeoverwegingeneenrol.Ookdefactortijdheeftinvloed:

hetonderwijsheefttijdnodigomonderwijsprogramma’saantepassenen

initieelgekwalificeerdenafteleveren.

Hetisvooralinteressantombijditvraagstuktekijkennaarde

ontwikkelingenindeFranselycées des métiers.Dezevak-ofbranche-

scholenbiedenvoltijdsberoepsonderwijsendualetrajectenaanopmiddel-

baarenhogerniveau,maarookom-,her-enbijscholingsprogramma’s.

RegionaleAcadémies,dienamenshetministerievanOnderwijs

verantwoordelijkheiddragenvoorhetfunctionerenvanhetvoltijdsonderwijs

(lycées)ineenregio,moetensamenwerkenmetregionalecoördinerende

comitéswaarinsocialepartnersparticiperen,diezichprimairbemoeien

metwerkgelegenheidsvraagstukkenen(deplanningvan)hetopleidenvia

dualetrajecteninderegio.Dewijzewaaropdezetweepartijenvaneen

gedeeldeverantwoordelijkheidtoteengezamenlijkeverantwoordelijkheid

voorhetgeheleberoepsonderwijsineenregiokomen–rekeninghoudend

37

metafsprakendiehetzijdoorhetministeriehetzijdoorsocialepartners

opnationaalniveauwordengemaakt–ishetvolgenwaard.Leerpunten

voorhetomgaanmethetweerbarstigedoelmatigheidsvraagstukkunnen

hierwellichtgevondenwordeninderegionaleaanpakopzicheninde

uitkomstenvandezeaanpak.

OokhetvolgenvandeontwikkelingeninEngelandisinteressant.Daar

ervarendeColleges for Further Education eenfusiedrangdoorde

introductievandeNew Diplomas. Zullenfusiesinderdaadleidentot

eenschraleraanbod,zoalsdeEngelseoverheidvermoedt,ofbiedteen

grotereschaaljuistmeermogelijkhedentotinhoudelijkedifferentiatie

voordeelnemersenbedrijfsleven?Demanierwaaroponderwijswordt

georganiseerdisbijdezevraageenbepalendefactor.

3.3 Leerwegen

Omvangduaalenschool-basedlerenLandenverschillenindematewaarinmiddelbaarberoepsonderwijs

involtijds(endeeltijds)verbandofindualevormwordtgevolgd(zie

tabel3.3).Derechtspositievandedeelnemerisverschillendbijdeze

tweevormen:leerlingdiefulltime/parttimeonderwijsvolgtversus

leerling-werknemer.Denemarkenspantdekroonmetbijna100%duaal

middelbaarberoepsonderwijs.HetzelfdegeldtvoorVlaanderen,maar

daninomgekeerderichting:5%duaal,nogietsminderdaninEngeland.

DriekwartvandeinstroominhetmiddelbaarberoepsonderwijsinDuitsland

zitinhetdualesysteem.VoorFrankrijkenNederlandliggendepercentages

ietsbovende70%deelnameaanvoltijds/deeltijdsberoepsonderwijs.Deze

verschillenzijnwellichtineersteinstantieterugtevoerenopculturele

tradities,anderzijdsinelkgevalookophetverschilinwaarderingvoorbeide

leerwegen.

38

Tabel 3.3 Instroom beroepsonderwijs naar leerweg in %; bewerking deel van tabel 2

Land Aandeel duaal in instroompatroon(combinatie leren en werken)

Vlaanderen 5%

Denemarken 99-100%

Duitsland 74-75%

Frankrijk 26-27%

Engeland 7%

Nederland 27-28%

HetisopmerkelijkdatzowelinDenemarkenalsinNederlandveel

volwassenengebruikmakenvandualeopleidingen.Degemiddeldeleeftijd

vandeelnemersaandualeopleidingenligtinDenemarkenop22jaarenin

deberoepsbegeleidendeleerweginNederlandop25/26jaar.In2004heeft

meninEngelandafscheidgenomenvandemaximumleeftijd,dieop25jaar

lag.Initiëlekwalificeringenberoepsgerichtevolwasseneneducatiegaanhier

handinhand.

Gelijkwaardigheidvanleerwegen?InDenemarkenhechtmenaanduaalopleiden,maarbedrijvendie

inhandenzijnvanbuitenlandseeigenarenzijnmindergeneigdom

leerarbeidsplaatsenterbeschikkingtestellen.Naasthetgegevendat

socialepartnerseengroteinvloedhebbenopdeinrichtingvanhet

beroepsonderwijs,spelenkostenoverwegingeneenrolbijdewaardering

vanduaalopleiden.Voltijdsberoepsonderwijsisduurder,zoisde

veronderstelling.Gelijkwaardigheidisgeenissue,omdatDenemarkengeen

voltijdsberoepsonderwijsopmiddelbaarniveaukent.

InVlaanderenfunctioneerthetalternerendeofdualelerenbinnende

partiëleleerplichtvoor15/16-tot18-jarigeninhetdeeltijds beroeps-

secundair onderwijs (dbso)enindeleertijd (combinatievanlerenen

werken).Hetisbedoeldvoordezwakstegroepleerlingenenheeftweinig

aanzien.Hetdbsoisvanafhetschooljaar2008omgezetineenvoltijds

engagement,omdatveeldeelnemers–circa50%–geenleerarbeidsplaats

39

hadden,zodatfeitelijkslechts15uurperweekaanonderwijswerd

deelgenomen.Demaatregelisminofmeertevergelijkenmetdeintroductie

vandekwalificatieplichtalsvormvanleerplichtuitbreidinginNederland.De

leertijdkenteenhogeuitval;wanneereenleerlingdeleertijdwelsuccesvol

afsluit,zijndearbeidsmarktperspectievenredelijkgoed.

OokinEngelandisdestatusvanapprenticeships minderdandievan

fulltime vocational education.Het‘dualesysteem’inEngelandheeftde

afgelopentweedecenniaeenreeksvanveranderingenondergaan.Zozijn

ondermeeryoung apprenticeshipsgeïntroduceerdvoor14-tot16-jarigen.

Enbinnendeapprenticeships zijnnaasteenberoepsspecifiekekwalificatie

(national vocational qualification)inmiddelstweeelemententoegevoegd:

sleutelvaardigheden(key skills)eneentechnischcertificaat(onderliggende

theoretischekennisvooreenspecifiekekwalificatie,dieaangebodenwordt

doorFurther Education Colleges).Dezelaatstgenoemdemaatregelen

moetenondermeerhetdualelerenversterkenenopwaarderen.

OokinDuitslandwordenhetdualesysteemenhetvoltijdsberoepsonderwijs

nietalsgelijkwaardigeleerwegenopgevat,zelfsnietwanneeropleidingen

zichrichtenopdezelfdeberoepen.InDuitslandwordendedualeberoeps-

opleidingenhogergewaardeerddandevoltijdsberoepsopleidingen.

Dewijdverbreideopvattingisdathetdualesysteem‘opleidtvooreen

beroep’enhetvoltijdsberoepsonderwijsslechts‘voorbereidtopberoeps-

uitoefening’(enigszinsboudgeformuleerd:‘hetvakmoetdannoggeleerd

worden’).Werkgeversverlangennogaleensdatgediplomeerdenuit

hetvoltijdsberoepsonderwijsalsnoggaandeelnemenaaneenduale

opleiding.Aleerderhebbenweeropgewezendatdezegediplomeerden

demogelijkheidhebbenomondervoorwaardendeeltenemenaande

extraneusregelingbinnenhetdualesysteemteneindeeenFacharbeiterbrief

(ofeenanderequivalentinhetdualesysteem)teverwerven;vandeze

mogelijkheidwordtsteedsmeergebruikgemaakt.

ZowelinFrankrijkalsinNederlandleidendualetrajectenformeelgezienop

voordezelfdekwalificaties/diploma’salshetvoltijdsberoepsonderwijs.

DesondankshebbendualeconstructiesinFrankrijkeenlagerestatus.

Wellichtzoudittemakenkunnenhebbenmetdevrijomvangrijke

40

algemenevormingscomponentinhetvoltijdslycée professionelle(circa

40%vandestudietijdisgereserveerdvooralgemenevakken),waarvoor

dualeopleidingengeziendevormgevingfeitelijkmindereffectieveleertijd

beschikbaarhebben.Daarnaastiservoorongekwalificeerdeschoolverlaters

hetcontrat de professionalisationwaarinbegeleidingenwerkendleren

samengaan.Deschoolcomponentvanhetdualetrajectwordtverzorgddoor

deCentres de Formation d’Apprentis.

InNederlandwordendebeideleerwegenalscommunicerendevatengezien

enisergeensprakevanstatusverschil.

3.4 Kwalificeringenexaminering

MeervoudigekwalificeringAllelandenkennenhetconceptvanmeervoudigekwalificeringinhet

middelbaarberoepsonderwijs;hoogstensverschillendeaccentenin

opleidingstrajectenenbijdefeitelijkeinvullingvanleerwegeninde

dagelijksepraktijk(bijvoorbeeldtussenvoltijdsonderwijsenduaalopleiden).

ZobesteedthetFranselycéeprofessionellezeerveelaandachtaande

algemenevakken.Inkwalificatiebeschrijvingenen/ofraamleerplannen

inDuitslandenDenemarkenwordtookaandachtbesteedaanalgemene

vorming.EninVlaanderenzijnzelfsalleendealgemeneeindtermen

centraalvastgesteld,(vooralsnog?)nietdekennisenkundevoordemeer

beroepsgerichtekwalificering.InNederlandzijndeniet-beroepsgerichte

eindtermenverwoordinhetvrijabstractedocumentLeren, loopbaan

en burgerschap,dateenintegraalonderdeelisvanallenieuwe

kwalificatiedossiers.

Ookkennenallelandendoorstroomkwalificering,zijhet(vooralsnog)niet

altijdperseinderichtingvanhogeronderwijs(bijvoorbeeldDuitsland;

zieverderparagraaf3.5).InternedoorstroomopISCED3-niveau

–binnendezelfdeinhoudelijkeoriëntatie–isbijvoorbeeldmogelijkin

hetNederlandsemiddelbaarberoepsonderwijs,binnenhetFranselycée

professionelle,inDenemarken,enigszinsinVlaanderenbinnenhet

beroepssecundair onderwijs,eninEngeland(bijvoorbeeldNVQ-levels).

41

Desondankszijnerookberoepsopleidingstrajectenwaarbijdeelnemersin

eenfuikofSackgasse dreigentelopen;zondermogelijkhedentotverdere

doorstroom.Voorbeeldendaarvanzijnhetdeeltijds beroepssecundair

onderwijs inVlaanderen,maarevenzeerdeberoepsvoorbereidende

opleidingstrajectenvoorvooralleerlingenvandeDuitseHauptschule die

hetdualesysteemnietkunnenbinnenkomenendaardoorevenmineen

toegangspoorttotdearbeidsmarkthebben;dewegnaardearbeidsmarkt

looptvoorDuitsejongerenviahetdualesysteem.Dezejongerenwordenin

Hamburgwelals‘schakelnomaden’getypeerd.Hetzijndoorgaanstrajecten

aande‘onderkant’vanhetberoepsonderwijsstelsel.

BreedtevandeberoepskwalificeringDevraagnaardebreedtevandeberoepskwalificeringzelfiseen

interessantevraaginberoepsonderwijsdatmeervoudigwilkwalificeren.

Endevraagwintaanbelang,omdatlerenopdewerkpleksteedsmeer

aandachtkrijgtinberoepsopleidingen.Inhetberoepsonderwijsgaathetdan

nietalleenomhetvindenvaneenjuistevenwichttussenmeerspecifiek

enmeergeneriekopleiden,zoalsdatindeliteratuurwordtaangeduid.

Ookdesamenhangtussenhetlerenvanberoepsrelevante(basis)kennis

envaardighedenénhetparticipereninwerkgemeenschappenvraagt

omexplicieteaandachtnaasthetwillenlerenbeheersenvankennisen

vaardigheden(motivatie).Hetgaatookinhetberoepsonderwijsomde

ontwikkelingvanhoofd,hartenhand(Nijhof,2008;Poortman&Visser,

2009).Daarmeeisdevraagvanbelangwatdeschoolenwathetbedrijf

kanbijdragenaanbredeberoepskwalificering,enhoe:watkanwaar

hetbestgeleerdworden?Zoisindepraktijkcomponentperdefinitie

sprakevanbedrijfs(context)specifiekopleiden–eengroteomvangvande

praktijkcomponentmaakteenopleidingoverhetalgemeenspecifieker.

Datbetekentdathet‘wat’(doelen)enhet‘hoe’(vormgeving)bijdevraag

naardegewenstebreedteinwezenniettescheidenzijn;vormeninhoud

staannietlosvanelkaar,maarvertonenessentiëlesamenhang.Dievraag

naardegewensteoptimalebreedtevandeberoepskwalificeringiseen

‘hotissue’inhetdenkenoverdeinrichtingvanhetberoepsonderwijsin

Europa–vraagstukkenrondomdoelen,inhoudenenvormgevingzijn

daarbijinonderlingesamenhangaandeorde.Hetbegrip‘breedte’verwijst

binneneenkwalificatienaardeverschillendeaspectenvaneenberoep,

42

maareveneens–zohebbenwereedsgeconstateerd–naardehorizontale

afbakeningentussenkwalificaties.

Bijhetformulerenvandekwalificatiesvanhetberoepsonderwijswinthet

Angelsaksischeoutcome-baseddenkenterrein.Indezebenaderingworden

het‘wat’enhet‘hoe’gescheiden:kwalificatiesmoetenleerwegonafhankelijk

wordengeformuleerdenopmeerderemanierenverworvenkunnen

worden.Bijdekwalificatiestructuurontwikkelingvoorhetmiddelbaar

beroepsonderwijsinNederlandwordtbijditdenkenaangesloten.

Debeoogdeoutput(het‘wat’)wordtbeschreveninkwalificaties,het

‘hoe’isdanaandeopleidingsuitvoerendeinstellingen.Inlandenals

DenemarkenenDuitslandiserbijdeopstellingvankwalificaties(enook

vanraamleerplannen)minderschroomomnietmeteendergelijkestrikte

scheidingtewerken,zonderdatditdirectleidttothetideedatsprakeisvan

eenaantastingvande(relatieve)autonomievanscholenenleerbedrijven;

datgeldtookvoorFrankrijk.

BetrokkenheidsocialepartnersDebetrokkenheidvansocialepartnersbijhetmiddelbaarberoepsonderwijs

verschiltperland.

InDenemarkenzijnsocialepartnersopalleniveausbetrokkenbijhet

beroepsonderwijs,meteenaccentophetsectoraleenlokaal-regionalevlak.

Deplusminus120branchecommissiesspeleneencentralerol,doordat

zezowelbetrokkenzijnbijdeopstellingalsbijderegionaleinkleuring

vankwalificaties.Deontwikkelingvaneennationaalkwalificatieraamwerk

impliceertdatereenverbindingwordtgelegdmethetEuropeseraamwerk

(EQF:European Qualification Framework).

OokinDuitslandissprakevaneengrotebetrokkenheidvansociale

partners,vooralinhetdualesysteemeninminderematehetvoltijds

beroepsonderwijs.MetdehervormingvandeWetophetBeroepsonderwijs

in2005kannuvoltijdsberoepsonderwijsingerichtwordenvolgensdeeisen

vanhetdualesysteem,zodatdearbeidsmarktperspectievenvoorjongeren

diedeinDuitseogen‘alternatieve’voltijdsberoepsonderwijsroutevolgen,

wordenverbeterd.

43

InVlaanderenwordenbeschrijvingenvanberoepsprofielenendaarbij

behorendecompetentiesopgestelddoordeSociaal-EconomischeRaad

vanVlaanderen(SERV).Onderwijsinstellingenkunnendezegebruiken

voordeontwikkelingvanleerplannen.Hetgeheelaanberoepsprofielenis

echternietdekkendvoordebranchesensectoren.Veelwerkmaaktmen

opditmomentvandeontwikkelingvaneennationalekwalificatiestructuur

diespoortmethetEQF.Deinsteekisomonderwijskwalificatiesbeter

teverbindenmetdeberoepskwalificatiesdiedeSERVopstelt.De

betrokkenheidvansocialepartnerswordtdaarmeeindenabijetoekomst

versterkt.

InEngelandishetstrevenvandeoverheidomdewerkgeversmeerte

betrekkenbijdeformuleringvandekwalificatiebehoeften.Vanoudsheris

debetrokkenheidvansocialepartnersbeperkt.Deplusminus25Sector

Skills Councils (SSCs)waarinhetbedrijfslevenvertegenwoordigdis,

ontwikkelenberoepsstandaarden.

Opdezestandaardenwordenaandeaanbodzijdevervolgenskwalificaties

enbeoordelingsarrangementengeënt.Daarzijnawarding bodies

bijbetrokken.Accreditatievandezekwalificatiesgeschiedtdoorde

Qualification and Curriculum Authority. DeSSCs zienechterweinig

mogelijkhedenomdeaanbodkantvanhetberoepsonderwijstebeïnvloeden.

InFrankrijkzijndesocialepartnerseveneensbetrokkenbijhetopstellen

vankwalificatiesenexameneisen.Daarnaastprobeertmenhetbedrijfs-

levennogsterkertebetrekkenbijdedualeopleidingsvormenvanhet

beroepsonderwijs:dooruitbreidingvanhetaantalkwalificatiesendoor

deintroductievanhogereniveausbinnenhetdualedeelsysteemvanhet

beroepsonderwijs.Erisalgewezenopderolvansocialepartnersinde

regio’swaarregionaleplannenwordengemaaktomindekwantitatieveen

kwalitatievekwalificatiebehoeftenvanhetbedrijfsleventevoorzien.

ExamenstramienBijexamenszijnoverhetalgemeennietalleendeonderwijsaanbieders

betrokken.Externenspelendaarineenrol,zohebbenwereeds

geconstateerdinhoofdstuk2.UitzonderingopdieregelzijnVlaanderen

enNederland.Hettoezichtopdeexamenswordtindezebeidelanden

44

uitgeoefenddoordeonderwijsinspectie:inVlaanderenopinstellingsniveau,

inNederlandopopleidingsniveau.

3.5 Doorstroom-enaansluitingsvraagstukken

DoorlopendeleerlijnenofbreuklijnenmeteerstefasevoortgezetonderwijsHetberoepsonderwijsinVlaanderenbehoorttothetvoortgezetonderwijs.

Deeersteentweedefasevanhetvoortgezetonderwijssluitennaadloosop

elkaaraan,waardooreenoverstapnaareenandereschoolveelalonnodig

is.Datgeldtdientengevolgeookvoorhetberoepsonderwijs,waarinsprake

kanzijnvaneendoorlopendeleerlijn.

Inalleanderelandenisweleenoverstapnaareenandereschool

noodzakelijkomdeeltenemenaanhetmiddelbaarberoepsonderwijs,

zodateendoorlopendeleerlijnnietisgegarandeerd.Jongerengaannaar

eenandertypeonderwijs,eennieuweschoolmeteenanderecultuur.Een

breuklijndiemogelijkerwijsbijdraagttothogeuitvalindeeerstejarenvan

hetmiddelbaarberoepsonderwijs.Diehogeuitvalindeeerstejarenvanhet

vervolgberoepsonderwijsisbijvoorbeeldinNederlandzichtbaar.Wanneer

weechterkijkennaardeEurostat-cijfersovervoortijdigschoolverlaten

(18-tot24-jarigendiegeenstartkwalificatiehebbenenevenminonderwijs

volgen),dankunnenweconstaterendatdeindezestudiebeschreven

Europeselandeninmiddelsnauwelijksvoorelkaaronderdoenwatbetreft

deresultaten.Hetpercentagevoortijdigeschoolverlatersligtindezelanden

overalop12-13%(meetjaar2007).InBelgiëscoortmennietsubstantieel

beterdaninlandenwaarsprakeisvaneenbreuklijn–deresultatenblijven

sinds2002betrekkelijkstabiel.VooralEngelandeninminderemate

Nederlandhebbenbijdereductievanhetaantalvoortijdigeschoolverlaters

sinds2002vooruitganggeboekt.InDuitslandenFrankrijkisindeperiode

2002-2007sprakevaneenstabielpatroon.VoorDenemarkengeldthet

tegenovergestelde:sinds2002kentdatlandeentoenamevanhetaantal

voortijdigeschoolverlatersmet45%,zodatkanttekeningenkunnenworden

gezetbijhetzogenoemde‘inclusiviteitsprincipe’vanhetDeense(beroeps)

onderwijs.Hetisdusdevraagofeninwelkematedeopbouwvanhet

onderwijssysteemeenbelangrijkefactorisbijvoortijdigschoolverlatenofdat

anderefactorenvanmeerbetekeniszijn.Deonlangsgestarteexperimenten

inNederland,waarbijscholenvoorvmbogezamenlijkdelaatstetweejaren

vanhetvmboeneenmbo-2opleidingverzorgen,zodatsprakeisvaneen

doorlopendeleerlijn,moetenuitwijzenofhierdoordeuitvalinderdaad

vermindert.

DoorstroomnaarhogeronderwijsHetvergrotenvanhetaantalhogeropgeleidenindeberoepsbevolkingis

eenbelangrijkeEuropesedoelstelling,diebegindezeeeuwisafgesproken

inLissabon.Inelkonderwijssysteemisoverhetalgemeengoedgeregeld

datereenaansluitingistussenhetalgemeenvoortgezetonderwijsenhet

hogeronderwijs.Maarhoezithetmetdeaansluitingvanhetmiddelbaar

beroepsonderwijsophethogeronderwijs?

InVlaanderensluitenallevormenvanvoortgezetonderwijsaanopalle

vormenvanhogeronderwijs,zoookhetberoepsonderwijsopmiddelbaar

niveau.Bijleerlingendiealgemeenvoortgezetonderwijshebbengenoten,

zijndekansenwelgroteromdoortestromenenvervolgensookteslagenin

hethogeronderwijs.

HetmiddelbaarberoepsonderwijsinFrankrijk–lycée professionelle –

geefteveneenstoegangtothethogeronderwijs.Opdelagereniveausvan

ditonderwijsisdoorstroomnaarkorthogeronderwijsmogelijk;ophet

hoogsteniveaunaarbachelorprogramma’s.Hetdiplomavanditmiddelbaar

beroepsonderwijs–bac pro–wordtechterprimairgezienalseen

kwalificatietenbehoevevanarbeidsmarktinstroom. Deslaagkanseninhet

hogeronderwijszijnvoordezediplomabezittersbetrekkelijkgering;ditgeldt

ookvoorhundoorstroomkans.

InDuitslandsluithetdualesysteemnietaanophethogeronderwijs.Dat

isreedsjareneenaandachtspunt.MetdeintroductievanECVETwilmen

daarveranderinginaanbrengen.ECVETiseenstudiepuntensysteemdat

vergelijkbaarismethetEuropean Credit Transfer System (ECTS)voorhet

geheleEuropesehogeronderwijs.Hetisechterdevraagofdeintroductie

vanECVETeenvoldoendekrachtiginstrumentisomveranderingte

bewerkstelligeninhetbetrekkelijkafschermendegedragdathethoger

onderwijstentoonspreidttenopzichtevanhetdualesysteem.

45

InhetvoltijdsberoepsonderwijskanineenvarianteenFachhochschulreife

behaaldworden;doorlereninhethogerberoepsonderwijsbehoortdantot

demogelijkheden.Abitur (gymnasiumdiploma)enFachhochschulreife zijn

deverzekerdetoegangsbewijzenvoorhogeronderwijs.

Uithetdualestelseldirectdoorstromennaarbachelorprogramma’s

inhethogeronderwijskannietinDenemarken;welnaarshort cycle

higher education-programma’s,dievervolgenseenaansluitingkennen

metbachelorprogramma’s.Dezeprogramma’szijnerintweevarianten:

kortenmiddellang.Aandeoverstapnaarmiddellangeopleidingenzijn

voorwaardenverbonden.Geziendeinhoudenhetkwalificatieniveau

zoudendezeopleidingenelderseerderressorterenonderhetmiddelbaar

beroepsonderwijs.

InEngelandbepalendeinstellingenvoorhogeronderwijszelfde

toelatingseisen.A-levels openentraditioneeldedeurenvanhethoger

onderwijs,maarerzijnveelalternatievedoorstroomroutes.Binnenhet

hogeronderwijszijnersub-degreesonderhetniveauvandebachelor.

In2001zijnde foundation degrees geïntroduceerd(vergelijkbaarmetde

‘associatedegree’).Dezewordensamenmethetbedrijfslevenontwikkeld

enzoweldoorinstellingenvoorhogeronderwijsalsdoorColleges for Further

Educationaangeboden.

IndeVerenigdeStatenbiedendecommunity colleges eveneensassociate

degree-programma’saan;inparagraaf2.7zijnwedaaropreedsingegaan.

InDenemarken,FrankrijkenEngelandzijnkorteprogramma’svoorhoger

onderwijsontwikkeld.Dezeprogramma’szijnminofmeertevergelijken

metdeNederlandseassociatedegree-programma’s.OokinVlaanderen

bestaandergelijkeprogramma’sdiedenaamhoger beroepsonderwijs zullen

gaandragen.EenopmerkelijkverschilmetNederlandisdateldersnietde

ontwerpbeperkingisingevoerddatassociatedegree-programma’sonderdeel

zijnvaneengeaccrediteerdbachelorprogramma.Zehebbeneenvolledig

zelfstandigebetekenis,maarsluitenwelaanopbacheloropleidingen.

Hetverschillendbelangdatindelandenaankorthogeronderwijs

wordtgehechtisookenigszinszichtbaarinhetonderwijsniveauvan

46

deberoepsbevolking(zietabel1inparagraaf1.3).InBelgië,Frankrijk,

Denemarken,DuitslandenhetVerenigdKoninkrijkheeft8-18%vande

bevolkingeenonderwijsniveauISCED5B;indeVerenigdeStatenen

Nederland2-5%.Percentagesbovende25%opISCED5A-niveaukomen

voorindeVerenigdeStaten,NederlandenDenemarken.

3.6 Volwassenenonderwijs

Algemenevolwasseneneducatiestaatlosvanhetberoepsonderwijs

inDenemarken,Duitsland,FrankrijkenVlaanderen.Decommunity

colleges indeVerenigdeStatenbiedenookprogramma’saandieaante

duidenzijnalsalgemenevolwasseneneducatie.InEngelandzijnlokale

centravoorvolwassenenonderwijsactief.Depositievandealgemene

volwasseneneducatieinNederlandistotopditmomentuniekinvergelijking

metanderelanden.Hetafschaffenvande‘gedwongenwinkelnering’bij

regionaleopleidingencentravoordeuitvoeringvanalgemeeneducatieve

activiteitenvoorvolwassenenleidttoteenanderesituatie.Danishetgeen

automatismemeerdatalgemenevolwasseneneducatieenberoepsonderwijs

inééninstitutioneelverbandzijnopgenomen.

47

ConclusieAlleEuropeselandenkenneneengedifferentieerdstelselvanmiddelbaar

beroepsonderwijs,datechternergenszobeoogdsamenhangendisalsin

Nederlandviahet(inhoudelijk-)institutioneleroc-concept.Daarbijnemenwein

beschouwingdeverschillendearbeidsmarktsectoren,dediversiteitinleerwegen,

deonderscheidenniveausvooropleidingen,deelnamedoorjongeren(16-plus)en

volwassenen,deheterogeniteitvandedoelgroepquatalentendeverbindingmet

dealgemenevolwasseneneducatie.Geenenkellandcombineertdezezesfacetten

inééninstitutioneelverband.

DatgeldtookvoordeVerenigdeStatenmethuncommunity colleges, lokale

organisatiesdieproberentevoorzienindeeducatievebehoeftenvande

community (18-plus)waarbijhet‘campusidee’alsorganisatorischevormwordt

ingezet–maarnietaltijdgerealiseerd.

Redenomhetroc-concepttekoesterenenverderdoorteontwikkelenente

verbeteren?

LeerpuntenInelkvandezeslandenstudieswaaropdezestudieisgebaseerd,isineen

slothoofdstukaangegevenwatNederlandvanhetbetreffendelandzoukunnen

leren.Nietallegenoemdepuntenzullenhierderevuepasseren.Westippen

slechtseenbeperktaantalaan.Dezespuntendiehiernaarvorenwordengehaald

houdenalledirectverbandmethetmultifunctioneleroc-concept.

1 SommigelandenzijnvoortvarendbezigmetdeimplementatievanhetEuropean

Qualification Framework. Nederlandlooptachteraaninderij(Cedefop,2009).

Datkanineenvoordeelwordenomgezet,alsbuitenlandseervaringenmethet

49

Slot: leerpunten 4

implementatieproces(bijvoorbeeldinDenemarkenenVlaanderen)worden

meegenomenindeNederlandseaanpak.

2 Debetrokkenheidvansocialepartnersisvooralinlandenmeteenduaalof

gedualiseerdsysteemerggroot.InDenemarkenwerktdezeinvloeddoorvan

hetsectoralenaarhetregionaleniveau,namelijkinderegionaleinkleuring

vankwalificaties.DieinkleuringisookeenNederlandsthema:vanbelangis

omnategaanhoedezeregionaleinkleuringwordtgeorganiseerdenwatdeze

opbrengt.Vragenrondommeergeneriekenmeerspecifiekopleidenzijndaarbij

eenbelangwekkendaandachtspunt.

3 Daaropaansluitendisderegionalecoördinatie,zoalsdieinFrankrijkplaatsvindt,

eeninteressantgegevenomtoteenmesodoelmatigregionaalaanbodaan

opleidingentekomen(comité de l’emploi et de formation professionelle).

Eennatuurlijkeproeftuinhiervoorzijndeinontwikkelingzijndelycées des

métierswaarbijonderwijspartijen(Académies)ensocialepartnersbinnen

landelijkekadersmetelkaartotovereenstemmingmoetenkomenovereen

aanboddatzichuitstrektvanmiddelbaartothogerberoepsonderwijsenwaarbij

ookpostinitiëlescholingaandeordeis.Dezeontwikkelingvindtookbinnen

multisectoraleinstellingenplaats:eenideevoorNederlandseexperimenten?

4 InEngelandisdecurriculumherzieningvooronderwijsaan14-tot19-jarigen

eenbelangwekkendthema.Menprobeertermeerflexibelediplomaleerroutes

teontwerpen.Doordatdezeherzieningzowelhetalgemeenvoortgezetonderwijs

alshetberoepsonderwijsbetreft,kunnenallerleimengvormentussendietwee

gescheidenwereldengaanontstaan,inclusiefmogelijkebranchedoorsnijdende

diplomaleerroutes.VooralvoordeNederlandsemiddenkaderopleidingen,

waarvanveelgediplomeerdendoorstromennaardatdeelvanhethoger

onderwijsdateerderopleidtvoor‘portfolio’-beroepen,kanhetkennisnemen

vandeEngelseresultatenmetdezecurriculumhervormingwellichtnieuwe

ontwikkelingsperspectievenbiedenvoordeinvullingvaneendeelvande

huidigemiddenkaderopleidingen.Binnendatzelfdeinspiratieperspectiefkan

ookgekekenwordennaarhetDeensealgemeenvoortgezetonderwijsindevorm

vanhettechnischenhethandelsgymnasium,diebeidedubbelkwalificerendvan

karakterzijn.

50

5 Korthogeronderwijsistotnogtoeeenbescheidenlootaandeeducatieve

staminNederland(vroegerhetkleinschaligekort-hbo;nudepilotprojecten

metassociatedegree-programma’s).Doorstroomuithetmiddelbaar

beroepsonderwijsnaarhethogerberoepsonderwijsrichtzichopbachelor-

programma’s.DatligtineenaantalEuropeselandenanders.HetFranse

lycée profesionelle – voorzoveropdoorstroomgericht–richtzichvooralop

korthogeronderwijs.InEngelandisdeontwikkelingvanFoundation Degrees

sinds2001booming businessenleverendeColleges for Further Education

inmiddels48%vandenieuweinstroominhethogeronderwijs.InDenemarken

isvanuithetmiddelbaarberoepsonderwijsalleendirecteinstroominkorte

programma’smogelijk.Vlaanderenontwikkelthethoger beroepsonderwijs (dat

nietalstertiaironderwijswordtbeschouwd)ondermeervanuiteendeelvande

volwasseneneducatie(hoger onderwijs voor sociale promotie).Deaanwezigheid

vanmiddenkaderopleidingeninNederlandis(was?)een‘natuurlijke’remop

deontwikkelingvankorthogeronderwijs.Datisnietgeheelonbegrijpelijk.

Demiddenkaderopleidingenzijnininternationaalopzichtenigszinseen

buitenbeentjewanneergekekenwordtnaardecumulatieveopleidingsduur:

ishetnogsecundaironderwijsofhoorthetreedsbijhettertiaironderwijs?De

positievanditonderwijsvanuiteeninternationaleoptiekkanviahetinstrument

EQF wordenvastgesteld,maarookdoorhetuitvoerenvanmeerdiepgaande

vergelijkendestudies,zoalsdateenaantaljarengeledenisgedaanvoorde

Nederlandsembo2-programma’s(Houtkoop,VanderVelden&Brandsma,

2004).

6 Allesystemenworstelenmetdevraagopwelkewijzeeffectiefkanworden

omgegaanmetdeelnemersdiedeonderkantvanhetkwalificatiegebouw

bevolken.Detypenmaatregelenlijkenopelkaar.Enkelevoorbeelden:

• deontwikkelingvanmotiverende,toepassingsgerichteleerprogramma’s

zoalsdeproductiescholenvoorongekwalificeerdejongereninDenemarken

(opdrachtgestuurdleren);

• deintroductievanleertrajectenindeeerstefasevanhetvoortgezetonderwijs

waarinlerenenwerkenwordengecombineerd(bijvoorbeeldleerwerktrajecten

inNederland;young apprenticeshipsinEngeland);

• maatregelendierakenaanhetschuivenmetdevoltijdseleerplicht,zoalsde

introductievande‘kwalificatieplicht’inNederland,devoorzieneverlenging

vandeleerplichttotachttienjaarinEngelandinhetkomendedecennium,

51

deomzettingvanhetdeeltijds beroeps secundair onderwijs voor15-tot

18-jarigeninvoltijdsetrajectenvanminimaal28uurperweekinVlaanderen;

• deintroductievanleerarrangementendiesterkeroparbeidsmarkttoeleiding

zijngerichtdanopberoepsspecifiekopleiden,zoalseendeelvande

beroepsvoorbereidendetrajectenvoorHauptschule-leerlingeninDuitsland,

deeltrajectenbinnenhetmiddelbaarberoepsonderwijsinDenemarken,

deopleidingenvoorarbeidsmarktgekwalificeerdeassistenten(mbo-1)in

Nederland.

Bijdeverschillendeleerarrangementenisveelalookdevraagaandeorde

ofheteenspecialevoorzieningisvooreenkwetsbaregroepjongerenende

matewaarindezearrangementenverbondenzijnmetofingebedliggeninde

hoofdstroomvanhetmiddelbaarberoepsonderwijs.Dewijzewaaropelders

metdatspanningsveldwordtomgegaan,kanleerpuntenopleverenvoorde

Nederlandsesituatie.

52

Busse,G.(2009).Landenstudie secundair beroepsonderwijs: Denemarken.Nijmegen:

KenniscentrumBeroepsonderwijsArbeidsmarkt.

Busse,G.(2009).Landenstudie secundair beroepsonderwijs: Duitsland. Nijmegen:


Cedefop(2009).Continuity, consolidation and change. Thessaloniki:Cedefop

(forthcoming).

DfES(2005).White Paper: 14-19 Education and Skills. London:Departmentfor

EducationandSkills.

Eimers,T.&Visser,K.(2006).Leavingschoolearly:Hamburg.InLeaving school early:

city portraits. ’s-Hertogenbosch:CINOP.

Esch,W.van(2009).Landenstudie secundair beroepsonderwijs: Verenigde Staten.

’s-Hertogenbosch:ExpertisecentrumBeroepsonderwijs.

Hövels,B.,Visser,K.&Schuit,H.(2006).Over ‘hamers’ en ‘vasthouden’ gesproken.

Vijfentwintig jaar middelbaar beroepsonderwijs in Nederland: terug- en

vooruitblik. ’s-Hertogenbosch:AdviescommissieOnderwijs-Arbeidsmarkt..

Houtkoop,W.A.,Velden,R.K.W.vander&Brandsma,T.F.(2004). De waarde van de

startkwalificatie. Amsterdam:MaxGooteKenniscentrumbve.

OECD(2008).Education at a glance 2008. Paris:OrganisationforEconomic

Co-operationandDevelopment.

Meijer,K.(2009). Landenstudie secundair beroepsonderwijs: Frankrijk. Nijmegen:


Nijhof,W.J.(2008). Naar ‘nieuwe’ examineringsvormen in het mbo?Amsterdam:Max

GooteKenniscentrumbve.

Poortman,C.&Visser,K.(2009).Leren door werk. De match tussen deelnemer en

werkplek. ’s-Hertogenbosch/Amsterdam:ExpertisecentrumBeroepsonderwijs.

53

Bronnen

Smulders,H.(2009).Landenstudie secundair beroepsonderwijs: Verenigd Koninkrijk –

Engeland. ’s-Hertogenbosch:ExpertisecentrumBeroepsonderwijs.

Unesco(1999).Operational manual for ISCED-1997.NewYork:Unesco.

Visser,K.(2009).Landenstudie secundair beroepsonderwijs: België – Vlaanderen.

’s-Hertogenbosch:ExpertisecentrumBeroepsonderwijs.

54

Aoc Agrarischopleidingscentrum

APL AccreditationofPriorLearning

Bbl Beroepsbegeleidendeleerweg

Bol Beroepsopleidendeleerweg

Bve Beroepsonderwijsenvolwasseneneducatie

CC Communitycollege

Dbso Deeltijdsberoepssecundaironderwijs

DfES DepartmentforEducationandSkills

Ecbo ExpertisecentrumBeroepsonderwijs

ECTS EuropeanCreditTransferSystem

EQF EuropeanQualificationFramework

EVC Erkenningvaneerderverworvencompetenties

GCSE GeneralCertificateofSecondaryEducation

Havo Hogeralgemeenvoortgezetonderwijs

Hbo Hogerberoepsonderwijs

ISCED InternationalStandardfortheClassificationofEducation

KBA KenniscentrumBeroepsonderwijsArbeidsmarkt

Mbo Middelbaarberoepsonderwijs

NVQ NationalVocationalQualifications

Roc Regionaalopleidingencentrum

SERV SociaalEconomischeRaadVlaanderen

SSC SectorSkillsCouncil

Vavo Voortgezetalgemeenvolwassenenonderwijs

VET VocationalEducationandTraining

Vmbo Voorbereidendmiddelbaarberoepsonderwijs

Vwo Voorbereidendwetenschappelijkonderwijs

WEB Weteducatieenberoepsonderwijs

Gebruikte afkortingen

55

De positie van het onderwijs in het buitenland - ecbo.nl · De mogelijke richtingen voor de...

Documents

Transcript of De positie van het onderwijs in het buitenland - ecbo.nl · De mogelijke richtingen voor de...