DE PORTRETTEN VAN HENDRICK RAMMELMANEN MARIA VAN HOGENDORP, DOOR

F. SCHMIDT DEGENER.

In Juli 1912 werden mij door den Rotterdamschen schilderijen-hersteller, den heer Luitwieler, twee portretten getoond, man envrouw, in eenigszins verwaarloosden toestand, die behoordentot de verzameling van den heer G. Knuttel te Delft en die opnaam stonden van Paulus Moreelse. De vloeiende en toch zeerzorgvuldige schildertrant, het krachtige, ietwat metallieke clair-obscuur, de wijze om in het hoofdhaar enkele haartjes op haastprimitieve wijze te detailleeren, herinnerden vrij levendig aan denRotterdamschen meester Abraham de Vries. Het was dan ookeen satisfactie, dat bij de reiniging, die aan deze schilderstukkenhun oorspronkelijken luister teruggaf, de signatuur van De Vrieste voorschijn kwam met het jaartal 1641.Wie waren er op deze portretten voorgesteld ? Het mocht mij

in het afgeloopen jaar gelukken de identiteit van de afgebeeldenvast te stellen, daarbij geholpen door de duidelijke photogra-phieën, die de heer G. Knuttel Wz. zoo vriendelijk was ter mijnerbeschikking te stellen.Volgens mondelinge tradities heette de man Van der Stel en

behoorde de vrouw tot de familie Ruysch. Bij onderzoek bleekechter het gecombineerde alliantie-wapen, omringd door degrootouderlijke wapens, op de portretten aangebracht, hier-mede niet te kloppen.

Onder de wapens op het dames-portret is er één, waarmede eenRotterdammer allicht vertrouwd zal zijn, een zwart molenrad opeen zilveren veld, het wapen der familie Van Hogendorp.

In verband hiermede sloeg ik de verhandeling over het G e-slacht Van Hogendorp (Rotterdam 1867)door J. H.Schefferop en bevond dat de persoon, met wie datum en leeftijd het bestkloppen, moest zijn Maria Jansd. van Hogendorp.

Zij behoorde tot het Oud- Schiedamsch-Rotterdamsche ge-slacht Van Hogendorp. Haar vader was Johan van Hogendorp,over Utrecht naar Rotterdam gekomen, en die aldaar ontvangerder belastingen geworden was. Hij sterft te Rotterdam in 1636, inhetzelfde jaar, waarin hem het burgemeesters-ambt ten deel viel *).

1) De Wapenheraut 1912/13, bl. 309.

116

PORTRET VAN HENDRICK RAMMELMAN (1641) DOOR ABRAHAMDE VRIES, IN DE VERZAMELING G. KNUTTEL TE DELFT

PORTRET VAN MARIA VAN HOGENDORP (1641) DOOR ABRAHAMDE VRIES, IN DE VERZAMELING G. KNUTTEL TE DELFT

Johan van Hogendorp, wonende te Utrecht, had als weduwnaar25 Sept. 1611 te Rotterdam Adriana Wely getrouwd, zelve deweduwe van burgemeester Pieter Vroesen. Het wapen vangrootvader van moeders kant, zooals het op het dames-portretvoorkomt, moet dus W e l y zijn. Een onderzoek in Rietstap gafdaarvoor op: d'azur a la croix d'or. Dit komt uit met hetwapen op het schilderij, wanneer men aanneemt dat het azuurdoor den tijd zoo goed als zwart is geworden.

Maria van Hogendorp huwde den 18en November 1640 teRotterdam met Hendrick Rammelman. Voor R a m m e l m a ngeeft Rietstap op: de gueulesa trois barres d'or Dit komtuit, hoewel men op een gelijktijdig schepenzegel dit wapen juistin spiegelbeeld vindt. Hendrick Rammelman was de zoon vanWillem Hendrickz. Rammelman, wijnverlater en van MariaRoch. Rietstap geeft als wapen der familie Roch op: d'or a uneroue de moulin de gueules, hetgeen ditmaal precies uitkomtmet het wapen van moeders kant van den voorgestelde.

Laten we er tot algeheele geruststelling nog bijvoegen, dat on-der de schepen-zegels, afgebeeld in de Bronnen voor de Ge-schiedenis van Rotterdam het wapen van Roch, het molen-rad voorkomt gecombineerd met het anker, dat ook op Ram-melman's portret gevonden wordt op de vierde plaats, als hetwapen van de vrouw van Rammelman's grootvader Roch.

Waar de wapens, ondanks enkele onnauwkeurigheden, zooprecies de beide families aanduiden, mogen we de identiteit dervoorgestelden als vaststaand aannemen. Voor de overige wapensvond ik geen genealogische gegevens. Het derde wapen met dedrie vogels is in Rotterdam zeer veelvuldig, het komt o.a. voorbij de families Crayestein, Versijden, Prins en Quacq. Het vierdeschild doet eenigszins denken aan het wapen van de familie Vander Graef.

Dr. E. Wiersum geeft in het Nieuw Ned. Biografisch Woor-denboek, deel II, eenige bizonderheden over Hendrik Rammel-man. De datum van zijn geboorte is onbekend. In 1644 werd hijgekozen tot lid van de vroedschap, wat hij tot zijn dood bleef; in1655 was hij burgemeester, tusschen 1645 en 1653 ontmoetenwij hem als gedeputeerde ter dagvaart en sinds 1647 had hij zit-ting in het college der bewindhebbers van de O.-I. C. der kamerRotterdam. Hij huwde als weduwnaar Maria van Hogendorp.

117

Van zijn eerste huwelijk is niets bekend. Hij sterft in 1658.De geboorte-datum van Maria van Hogendorp is eveneens on-

bekend. Hij moet echter vallen tusschen 1613 en 1617. Uit haarhuwelijksakte blijkt namelijk, dat zij te Rotterdam geboren is. Numaken haar ouders 26 Sept. 1613 voor Notaris Symons een testa-ment, uit hetwelk men moet opmaken, dat zij dan nog kinderlooszijn, terwijl in de Rotterdamsche doop-registers der Gerefor-meerde kerk, die eerst met October 1617 beginnen, Maria vanHogendorp niet voorkomt. Zij sterft den 27sten Maart 1659.Kort na het huwelijk hebben de jonggetrouwden zich laten

conterfeiten. Zooals dikwijls op Hollandsche portretten derXVIIe eeuw heeft de man een aangenamer uiterlijk dan devrouw. Ze mag vriendelijk van aard zijn, een schoonheid was zeniet. Een breede mond, bolle, ver uit elkaar staande oogen, om-zoomd van boven door forsche oogleden, van onder door zwarewallen, en met groote traanklieren voorzien; een grove neus metuitstaande vleugels, en vergestrekte wenkbrauwen, maken vanhaar een ondankbaar model. Gelukkig dat de frissche carnatie enhet aangename karakter dat uit haar blauwe oogen spreekt, veelgoed maken. Het kostuum komt haar ook te hulp. Zij draagt derijke mode van 1640, die elegantie en pracht in een zoo zeldzaamevenwicht hield, de rok van glanzende zwarte zij waarop detransparante fichu ligt, met zware, kostbare kant omzoomd.

Rammelman is iets eenvoudiger gekleed. Ook hij heeft de goe-dige, open uitdrukking, maar daarbij iets nuchters en energiekst

1) Hier volgen nog enkele bizonderheden over de familie Rammelman uit hetRotterdamsch archief:Hendrik Rammelman en Maria van Hogendorp maken huwelijksche voorwaar-

den 22 October 1640 voor notaris Jacob Duyfhuisen. Getuigen zijn voor denbruidegom: Jacob Jacobsz. Roch, bewindhebber van de O.-I. C. te Amsterdam,Doctor Hercules Roch, advocaat en Raad van Amsterdam, en Reynier Dam-mans, zijn ooms en neef; voor de bruid: Nicolaes Arentsz. van Naerden en Mr.Daniël van Hogendorp, oud-burgemeester van Rotterdam en tegenwoordig ge-committeerde Raad, haar oom, neef en voogd.Den 5<*en Augustus 1648 koopt Hendrik Rammelman een huis aan de Zuid-

zijde van het Haringvliet (prot. n. 3972) voor f 10.125 (inbegrepen f 600 voor't goudleer).Maria van Hogendorp maakt haar testament voor notaris Delphius den 23*ten

Febr. 1658. Het bevat niets bizonders. Haar minderjarige kinderen waren Johan,Willem, Adriana, Maria en Hendrik Rammelman.

Den 1 sten Mei 1664 verkoopt Mr. Daniël van Hogendorp, voogd over de wees-kinderen van Maria Rammelman, het huis aan het Haringvliet voor f 11.500.118

Wat den kunstenaar betreft, Abraham de Vries is omstreeks1590 in Rotterdam geboren en waarschijnlijk omstreeks 1649 inDen Haag gestorven. In 1628 wordt hij in Antwerpen vermeld,in 1635 in Parijs. Op zijn terugkeer uit Frankrijk schilderde hij teAntwerpen het portret van den Kardinaal-Infant, dat zeer ge-prezen werd. Hij werkte ook in Amsterdam en in Den Haag.Sedert het bleek, dat het bekende portret van Simon de Vos inAntwerpen van zijne hand is, trok deze bizondere meester weermeer de aandacht. De Vries neemt, door zijn eigenaardig inten-sieve expressies en zijn zeer aparte techniek, een tamelijk onaf-hankelijke plaats in onder zijn collega's der XVIIe eeuw. Hij isde beste portretschilder, dien Rotterdam heeft voortgebracht.

Johan Rammelman trouwt 5 Dec. 1672 met Alijda de Lange. Uit dit huwelijkwordt in 1673 een dochter Maria, in 1676 een zoon Hendrik, in 1678 een zoonPieter en in 1680 nog een Pieter geboren.

Den 4<*«i Dec. 1675 maakt Willem Rammelman zijn testament voor notarisDirk Meesters. Isaac Elsevier wordt executeur-testamentair. Onder de legatenkrijgt o.a. Willem Elsevier, zoon van Isaac Elsevier, een gouden horloge.De begraafplaats der Van Hogendorpen, in het hoogkoor der St. Laurens-

kerk, ging over in het bezit der familie Rammelman.Van de kinderen van Maria Rammelman overleed Hendrik Rammelman (op

de Hoogstraat) in Augustus 1676 zonder kinderen.Johan Rammelman, de man van Alijda de Lange (op het Haringvliet) stierf in

de week van 3—9 Dec. 1684 en liet twee minderjarige kinderen na.Den 2<*«» Mei 1685, bij de seclusie van de Weeskamer, wordt het testament van

Johan Rammelman, in zijn leven luitenant-kolonel, genoemd, dat den 1 Jan. 1678voor notaris Dirck Meesters gepasseerd moet zijn. Dit testament is echter in hetprotocol niet aanwezig.Willem Rammelman (op de Hoogstraat) overleed half September 1684 zonder

kinderen.Marya Rammelman, weduwe van Willem Verboom (op de Hoogstraat) over-

leed in Maart 1723, en liet twee meerderjarige kinderen na.

119