Vraag en aanbod binnen het Arubaanse forensisch- psychiatrische ...
de persoon van de forensisch psycholoog
21
Leidseplein 5 1017 PR Amsterdam T (020) 625 08 03 F (020) 625 59 79 E [email protected] W www.rino.nl
Transcript of de persoon van de forensisch psycholoog
Leidseplein 5
1017 PR Amsterdam
T (020) 625 08 03
F (020) 625 59 79
W www.rino.nl
INHOUD
factsheet.......................................................................................................................... 2
inleiding ........................................................................................................................... 3
doelstelling ...................................................................................................................... 4
doelgroep ........................................................................................................................ 5
argumenten voor deelname ............................................................................................. 7
inhoud ............................................................................................................................. 8
programma opleiding tot forensisch psycholoog ............................................................ 10
opzet ............................................................................................................................. 11
rapporteur pro justitia..................................................................................................... 13
wie zijn wij ..................................................................................................................... 14
praktische zaken ........................................................................................................... 15
bijlage - competentieprofiel forensisch psycholoog ........................................................ 17
OPLEIDING TOT FORENSISCH PSYCHOLOOG
Anderhalf jarige vervolgopleiding tot Forensisch Psycholoog, gericht op de
GZ-psycholoog in de forensische GGZ en in de penitentiaire inrichting.
Eén opleiding, twee vakgebieden
o Diagnostiek en rapportage pro Justitia
o Behandeling, begeleiding, crisis interventie, coaching en nazorg in vervolg
op de strafzaak en tenlastelegging.
Naast vaktechnische kennis, ook aandacht voor onderwerpen zoals
samenwerken met, en het coachen en begeleiden van collega’s in de forensische
GGZ en de penitentiaire inrichting.
DOELGROEP
GZ-psychologen werkzaam in de reguliere/forensische GGZ.
GZ-psychologen werkzaam in penitentiaire inrichtingen, zoals huizen van
bewaring en gevangenissen.
Vrijgevestigde GZ-psychologen werkzaam in de forensische GGZ.
DOELSTELLING
De opleiding tot Forensisch Psycholoog leidt u op tot expert op het gebied van de forensische en penitentiaire GGZ:
U leert hoe u justitiabelen adequaat en gericht kunt behandelen.
U vergroot uw competenties op het gebied van observatie, rapportage, crisisinterventie, begeleiding en behandeling.
U verdiept uw kennis van de forensische psychopathologie en persoonlijkheidsleer.
U leert hoe u uw collega’s in de forensische GGZ of penitentiaire inrichting kunt coachen en ondersteunen in het werken met justitiabelen.
U werkt mee aan de profilering van de forensisch psycholoog en het verbeteren van de GGZ in het gevangeniswezen en de tbs-sector.
PRAKTISCHE ZAKEN
Start: Januari 2016
Duur: 18 maanden
Max. 18 deelnemers
Twee onderwijsdagen per maand
inleiding
De psychische conditie van gedetineerden vraagt specifieke deskundigheid in de
hulpverlening, namelijk kennis over strafrechtpleging en het gevangeniswezen,
inzicht in de bijzondere aard van de pathologie van de justitiabelen, antisociale gedragingen
en co-morbiditeit. Dit geldt zowel voor justitiabelen in de forensische GGZ, de penitentiaire
inrichting, als voor de reguliere GGZ. De behoefte aan goed geëquipeerde professionals in
de forensische GGZ en penitentiaire instellingen is groot.
De rechtspleging vormt de grondslag en legitimering voor de interventie door de forensisch
psycholoog. Deze kan bestaan uit observatie, diagnostiek en rapportage pro Justitia,
of begeleiding, behandeling, crisisinterventie, coaching en nazorg, afhankelijk van het
specialisme van de psycholoog en de functie van de instelling waaraan deze verbonden is.
Meer nog dan in de reguliere GGZ is de attitude, bevoegdheid en beroepsethiek van de
forensisch psycholoog in de Nederlandse strafrechtspleging cruciaal. De forensisch
psycholoog is onpartijdig en onafhankelijk, heeft inzicht in de bijzondere aard van de
psychopathologie, kent de professionele standaarden en heeft de deskundigheid deze
kennis naar de praktijk te vertalen.
Deze elementen en meer komen aan bod in de nieuwe opleiding tot Forensisch Psycholoog,
die start in januari 2016. De opleiding is bedoeld voor GZ-psychologen, als specialisatie in
een specifiek werkveld en biedt u scholing die het hele spectrum van het forensisch kader
beslaat. Het werkterrein van de rapporteur pro Justitia en dat van de forensisch psycholoog
komen aan bod, om de kennis overdracht tussen de verschillende functies in het forensische
veld te vergroten en nader gestalte te geven aan de identiteit van de forensisch psycholoog.
Tijdens de opleiding staat de praktijk centraal. Er wordt gewerkt aan het verwerven van
zowel kennis, als van vaardigheden en attitude. De opleiding nodigt u uit om kritisch te
reflecteren op het eigen handelen, in het licht van vakinhoudelijke, wetenschappelijke,
beroepsethische en maatschappelijke ontwikkelingen.
De praktijk van de forensisch psycholoog stelt specifieke eisen aan uw competenties, niet
alleen op het gebied van de cliëntcontacten, maar ook op het gebied van samenwerking
en communicatie. Als forensisch psycholoog werkt u vaak in een strak georganiseerde en
beveiligde omgeving en staat u tussen de tussen justitiabelen en het bewarend personeel.
In de opleiding leert u hoe u uw collega’s in de penitentiaire instelling kunt coachen en
begeleiden en zo een team te vormen dat de justitiabele begeleidt om zo goed mogelijk weer
in de maatschappij terug te keren. Zo wordt het contact met en de behandeling van de
justitiabele teamwork in de plaats van individuele therapeutische acties.
“Forensisch psycholoog is een uitdagend beroep, waarin grote doelen vaak niet haalbaar
zijn. U moet als forensisch psycholoog op zoek naar kaders waarin men wel vooruitgang
kan boeken en waarbij de eigen veiligheid, die van de justitiabele en de omgeving een
belangrijke rol speelt. Ook dan zijn het geen grote stappen die worden gezet, maar elke
stap is er één”.
- drs. Erik Jongman, psychotherapeut
doelstelling
De opleiding tot Forensisch Psycholoog van de RINO Noord-Holland richt zich op het
vergroten van de professionele competenties van de GZ-psycholoog, zowel op het terrein
van observatie en rapportage als op het terrein van begeleiding en behandeling van
gedetineerden met psychische problematiek in de leeftijd vanaf zestien jaar.
Deze competenties stelt de forensisch psycholoog in staat om op deskundige wijze andere
hulpverleners te ondersteunen en de kwaliteit van de GGZ in het gevangeniswezen te
verbeteren.
Uitgangspunt bij de ontwikkeling van het opleidingsprogramma is het competentieprofiel van
de forensisch psycholoog (zie de bijlage), dat voortborduurt op het competentieprofiel van de
GZ-psycholoog. Na afloop heeft u uw competenties als volgt uitgebreid:
Van het diagnosticeren en behandelen van eenvoudigere naar complexere en zeldzamere problematiek.
Uitbreiding van het eigen instrumentarium.
Van het kijken vanuit één of enkele theoretische gezichtspunten naar een veelvoudige benadering.
Van het werken met de gemiddelde cliënt, naar het werken met cliënten uit zeldzamere groepen, zoals volwassen justitiabelen en jeugdige wetsovertreders.
Van taken direct gebonden aan de cliënt-psycholoog relatie naar taken op een organisatorisch en/of abstracter niveau.
Van overwegend uitvoerende werkzaamheden naar coaching en deskundigheidsbevordering.
Van individueel werken naar werken in teamverband waarin de driehoeksrelatie tussen justitiabelen, forensisch psycholoog en opdrachtgever tot zijn recht komt.
Daarnaast leert u hoe u justitiabelen adequaat en gericht kunt behandelen, vergroot u uw
competenties op het gebied van observatie, rapportage, crisisinterventie, begeleiding en
behandeling, verdiept u uw kennis van de forensische psychopathologie en
persoonlijkheidsleer, en leert u hoe u uw collega’s in de forensische GGZ of penitentiaire
inrichting kunt coachen en ondersteunen in het werken met justitiabelen.
Via de verschillende achtergronden van zowel het docentenkorps als de cursusgroep wordt
de kennis over het veld verder vergroot en werkt men samen aan de verdere profilering en
positionering van de forensisch psycholoog.
doelgroep
De opleiding richt zich op GZ-psychologen die werkzaam zijn in de categorale GGZ ten
behoeve van gedetineerden met psychische problematiek, of gedetineerden bij wie
psychosociale zorg geïndiceerd is. Hierbij kan gedacht worden aan psychologen die werken
met justitiabelen in de GGZ forensisch psychiatrische afdelingen (FPA), forensisch
psychiatrische klinieken (FPK), forensisch psychiatrische verslavingsklinieken (FPV),
forensisch psychiatrische centra (FPC ofwel tbs-klinieken), penitentiair psychiatrische centra
(PPC), forensisch psychiatrische poliklinieken, penitentiaire inrichtingen en reclassering.
Ook vrijgevestigde GZ-psychologen, werkzaam in de forensische sector komen in
aanmerking.
De opleiding is bedoeld voor GZ-psychologen die:
de reguliere opleiding tot GZ-psycholoog hebben gevolgd en hun deskundigheid
verder willen toesnijden op de forensische psychologie en/of;
reeds lange tijd werkzaam zijn in de forensische GGZ en hun deskundigheid willen
actualiseren en verdiepen en/of;
met de nodige ervaring als GZ-psycholoog in een andere setting de overstap willen
maken naar de forensische GGZ, en;
behoefte hebben aan een stevige basis voor hun taak als praktijkopleider,
werkbegeleider of supervisor in de forensische GGZ.
uw werkplek
De beroepspraktijk is de krachtigste leeromgeving voor het verwerven van competenties als
forensisch psycholoog. De praktijk staat dus centraal in de opleiding. Daarom is het
noodzakelijk dat u gedurende de opleiding minimaal 16 uur per week werkzaam bent als GZ-
psycholoog op het terrein van de forensische psychologie (in één van de bovengenoemde
instellingen).
Vragen en casussen uit de praktijk nemen ook tijdens het cursorisch onderwijs een
belangrijke plaats in. De praktijk stuurt zo voor een groot deel de inhoud van het onderwijs.
Het leren tijdens de lesdagen sluit op deze manier aan bij de leerervaringen uit de praktijk.
Op de werkplek moeten voldoende mogelijkheden en voorzieningen zijn voor begeleiding en
supervisie, zo mogelijk regionale supervisie.
toelatingseisen
Deelname staat zonder meer open voor GZ-psychologen maar ook kandidaten, werkzaam in
de forensische sector, met de volgende registraties kunnen zich aanmelden voor de
opleiding: Psychotherapeut, Orthopedagoog-Generalist NVO, Kinder- en jeugdpsycholoog
NIP. De hoofdopleider beschikt over de definitieve toelating.
Naast deze professionele aspecten is het belangrijk dat de cursist over de volgende
persoonlijke eigenschappen beschikt:
gezonde menselijke belangstelling;
mentale stevigheid;
vermogen zich te verbazen;
sensitiviteit en empathie;
prudent te werk gaan;
vermogen tot introspectie.
De verdere ontwikkeling van deze en andere noodzakelijke eigenschappen komt uitgebreid
aan bod tijdens de opleiding.
argumenten voor deelname
Als GZ-psycholoog heeft u al uitgebreide kennis van en professionele ervaring in de GGZ.
Binnen deze sector is de forensische psychologie een specialistisch vakgebied.
De afgelopen jaren legt de rechterlijke macht steeds minder de maatregel TBS op.
Dat betekent niet dat er minder mensen met een psychische stoornis worden veroordeeld.
Integendeel, het betekent wel dat steeds meer gedetineerden met psychische problematiek
naar ‘gewone’ penitentiaire inrichtingen worden gestuurd. Het personeel van die
gevangenissen is meestal niet voldoende toegerust om deze gedetineerden de begeleiding
te geven die ze nodig hebben. Het is dus van belang dat forensisch psychologen zowel
vroeg in het strafproces de problematiek goed kunnen inschatten, alsook later de benodigde
begeleiding en behandeling kunnen bieden.
De opleiding biedt u specialistische
kennis en expertise op het gebied van
forensische psychologie, de rapportage
pro Justitia en het werken in de
forensische context. Daarnaast
ondersteunt en stimuleert deze opleiding
uw professionele ontwikkeling en
vergroot zij uw kansen op de
arbeidsmarkt in de forensische GGZ.
Ook uw instelling heeft baat bij uw
specialistische vakkennis. Gerichte
psychologische behandeling van
gedetineerden door een specialist is
doorgaans effectiever dan behandeling
door een GZ-psycholoog. Klinieken
worden steeds meer beoordeeld op het
resultaat van de geboden behandeling.
Die resultaten zullen verbeteren door gerichte gespecialiseerde behandelingen.
Daarnaast speelt er bij een gedetineerde, ongeacht of deze zich bevindt in een (forensisch)
psychiatrische instelling of een gevangenis, vaak een specifieke dynamiek door co
morbiditeit als gevolg van bijvoorbeeld verslavingsproblematiek. Specialistische kennis van
deze dynamiek en een brede blik zijn van belang om adequaat risico’s op agressie, escalatie
of suïcide gerelateerd aan insluiting en uitzichtloosheid in te schatten. Uw instelling heeft dus
belang bij u als een goed opgeleide gespecialiseerde professional.
inhoud
De opleiding concentreert zich op de kerntaken en –competenties van de forensisch
psycholoog. De beroepspraktijk staat centraal en is het referentiekader waaraan
opleidingsactiviteiten worden ontleend. Inbreng van casuïstiek en ervaringen uit de eigen
praktijk vormen dan ook een vast onderdeel van de opleiding. Er is gelegenheid voor
reflectie op het eigen beroepsmatig handelen in het licht van beschikbare best practice. Ook
wordt voortdurend gewerkt aan een wetenschappelijke attitude, waarbij het psychologisch
handelen in de praktijk wordt getoetst aan wetenschappelijke bevindingen.
De opleiding tot Forensisch Psycholoog is opgebouwd rond vijf elementen die hun oorsprong
vinden in het competentieprofiel van de forensisch psycholoog.
de persoon van de forensisch psycholoog
Allereerst de rol van de forensisch psycholoog, in spé. Hier
valt ook uw persoonlijke ontwikkeling onder als forensisch
psycholoog, werkzaam in het kader van de
strafrechtspleging. Er is aandacht voor onderwerpen zoals
attitude, onafhankelijkheid, bevoegdheid, professionele
standaarden, beroepsethiek en een wetenschappelijke
houding, maar ook voor de specifieke eisen die de
forensische werkomgeving aan de forensisch psycholoog
stelt en het werken met- en het coachen/begeleiden van
collega’s in het werken met justitiabelen.
de cliënt/justitiabele
Als tweede is er de cliënt, patiënt, justitiabele of gedetineerde, al naar gelang de instelling
waar u werkzaam bent. Onderwerpen die hier aan bod komen zij onder andere verslaving,
agressie, geheugen, netwerkanalyse en neurobiologische aandoeningen. Er is speciale
aandacht voor transculturele aspecten, omdat de Nederlandse strafrechtspleging steeds
vaker geconfronteerd wordt met gedetineerden van verschillende culturele achtergronden,
en adolescenten, een extra kwetsbare groep in de penitentiaire instellingen die geneigd zijn
grenzen op te zoeken en extra begeleiding behoeven.
psychopathologie en behandeling
De elementen psychopathologie en behandeling vullen het
grootste gedeelte van de opleiding. Naast onderwerpen zoals
herstel, motivatie, weerbaarheid en criminogene factoren, komen
er specifieke behandelmethoden die toepasbaar zijn in de
forensische setting aan de orde. Daarbij is er speciale aandacht
voor de drie onderdelen van het behandelingsmodel van
Andrews, Bonta & Hoge: risico’s, behoeften en responsiviteit.
observatie, diagnostiek en rapportage
De RINO heeft ervoor gekozen dit deel te verzorgen in samenwerking met het Nederlands
Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie (NIFP). Op deze manier biedt de RINO
Noord-Holland cursisten van de opleiding tot Forensisch Psycholoog, naast het verwerven
van belangrijke diagnostische competenties, de mogelijkheid kennis op te doen over het
vakgebied van de rapporteur pro Justitia en het voortraject dat de justitiabele heeft gevolgd,
voorafgaand aan een behandeling, en de beperkingen (en mogelijkheden) die dit voortraject
biedt in de verdere behandeling en tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties. Kennis
over zaken als de mate van toerekeningsvatbaarheid voor een gepleegd misdrijf bij
middelengebruik is relevant voor een forensisch psycholoog in de rol van behandelaar. Het is
van belang om een verband te kunnen leggen tussen diagnose en delict en daarbij de kans
op herhaling in te schatten en onder welke omstandigheden dat risico groter of juist kleiner
is. Voor geïnteresseerden is het mogelijk na de opleiding tot Forensisch Psycholoog de
opleiding tot Rapporteur pro Justitia te voltooien bij het NIFP.
intervisie en supervisie
In dit deel krijgen de cursisten de kans om zelf onderwerpen uit
de praktijk aan te dragen en aan te geven over welke
onderwerpen ze meer willen leren. In de intervisie en (regionale)
supervisie bijeenkomsten is er ruimte om vragen te stellen,
kunnen actuele zaken worden besproken en kunnen de
cursisten feedback vragen over zaken waar ze mee worstelen.
De bovenstaande elementen komen verspreid over de opleiding
aan bod. Bij de planning wordt rekening gehouden met de
studielast en inhoudelijke coherentie. In het figuur op de
volgende pagina wordt de opzet van de opleiding tot Forensisch
Psycholoog en de samenhang met de opleiding tot Rapporteur
pro Justitia schematisch weergegeven.
pro
gra
mm
a o
ple
idin
g t
ot
fore
nsis
ch
ps
ych
olo
og
Rolle
n,
attitu
de
, be
voe
gd
he
id, p
rofe
ssio
nele
sta
nd
aa
rde
n, b
ero
ep
se
thie
k, w
ete
nsch
ap
pelijk
e
va
ard
ighe
de
n,
syste
mis
ch
we
rke
n,
sa
me
nw
erk
en
, w
erk
om
gevin
g e
n c
olle
ga
’s
(be
ge
leid
en
va
n te
am
en p
ers
on
ee
l),
pla
ats
in
zo
rg-
en
str
afr
ech
telij
k s
yste
em
Cultu
rele
facto
ren
, g
en
de
r (v
ers
chill
en
),
ad
ole
sce
nte
n,
pa
rafilie
, ve
rsla
vin
g,
ag
ressie
,
ge
he
ug
en
, a
utistifo
rme
aa
ndoe
nin
ge
n,
fore
nsis
ch
e n
eu
ropsych
olo
gie
, n
etw
erk
an
aly
se
Ris
ico
taxa
tie
/ma
nag
em
en
t, w
ee
rba
arh
eid
,
dw
an
g e
n d
ran
g, crim
ino
ge
ne
fa
cto
ren
,
be
sch
erm
end
e f
acto
ren
, b
ew
eg
ingsvrijh
eid
,
da
de
r, s
lachto
ffe
r, g
etu
ige
, fo
ren
sis
ch
e
pe
rsoo
nlij
kh
eid
sle
er,
Sch
em
a F
ocus T
he
rapie
,
fore
nsis
ch
e s
yste
em
the
rap
ie, h
ers
tel, m
otiva
tie
Inte
rvis
ie e
n r
efle
ctie
, d
e p
raktijk
, vra
ge
n e
n
actu
alit
eit
O
bse
rva
tie
, d
iag
nostie
k, in
str
um
en
tari
um
en
testd
iagn
ostiek,
rap
po
rta
ge
, p
rese
nte
ren,
be
rech
ting
en t
enu
itvo
erle
ggin
g
Op
ste
llen
va
n 5
rap
po
rta
ges p
ro J
ustitia
on
de
r
su
pe
rvis
ie v
an
he
t N
IFP
De p
ers
oo
n v
an
de
fo
ren
sis
ch
ps
yc
ho
loo
g
De c
lië
nt/
jus
titi
ab
ele
Ps
yc
ho
pa
tho
log
ie, b
eh
an
de
lin
g,
be
ge
leid
ing
en
cri
sis
inte
rven
tie
Inte
rvis
ie b
ije
en
ko
ms
ten
en
reg
ion
ale
su
pe
rvis
ie
Ob
se
rva
tie
, d
iag
no
sti
ek
en
ra
pp
ort
ag
e
pro
Ju
sti
tia
5 r
ap
po
rta
ge
s o
nd
er
su
pe
rvis
ie
Op
leid
ing
to
t F
ore
ns
isc
h P
sy
ch
olo
og
(R
INO
)
Op
leid
ing
to
t R
ap
po
rteu
r p
ro J
us
titi
a (
NIF
P)
opzet
De opleiding duurt 18 maanden (anderhalf jaar) en bestaat uit een cursorisch deel en een
praktijkgedeelte. Beide sluiten nauw op elkaar aan, zowel qua inhoud als qua methode van
leren. Cursisten volgen een persoonlijk leertraject, afgestemd op de eigen leerdoelen.
cursorisch deel
Het cursorisch deel bestaat uit achttien blokken van twee dagen contactonderwijs, op een
achtereenvolgende vrijdag en zaterdag. De dagdelen worden thematisch ingevuld.
Alle docenten beschikken over ruime expertise in en affiniteit
met de forensische GGZ. Er wordt gewerkt met enkele vaste
docenten (de hoofdopleider en hoofddocenten) en
gastdocenten. De gastdocenten zijn allen experts in hun
specifieke vakgebied die enthousiast hun expertise
overdragen aan de cursisten. De docenten staan met één
been in de praktijk en het andere in de wetenschap. Zij
beschikken over de nieuwste inzichten en staan dicht bij de
bron. Deze diversiteit brengt een frisse blik met zich mee. De
hoofdopleider en hoofddocenten bewaken de rode draad
tussen de verschillende cursusonderdelen.
praktijkgedeelte
Het praktijkgedeelte gaat ervan uit dat u minimaal zestien uur per week werkzaam bent als
GZ-psycholoog op het terrein van de forensische psychologie (in één van de eerder
genoemde instellingen), gedurende anderhalf jaar. Dit maakt het mogelijk om opdrachten
voor de opleiding uit te voeren, de intervisie hierop te richten en nieuwe inzichten en
vaardigheden in praktijk te brengen en te oefenen. Naast contacturen en supervisie besteedt
u gemiddeld ruim drie uur per week aan literatuurstudie en het werken aan praktijk-
opdrachten. De ervaring leert dat de benodigde voorbereidingstijd mede afhankelijk is van de
kennis en vaardigheden waarover men al beschikt maar ook van de mate waarin de
opdrachten zijn in te passen binnen uw reguliere werkzaamheden.
intervisie, supervisie en reflectie
Op verschillende momenten in het lesprogramma is ruimte
gemaakt voor intervisie/supervisie en reflectie. Tijdens deze
blokken kunt u vragen stellen aan de hoofdopleider en –
docenten, worden actuele zaken besproken en kan dieper
worden ingegaan op bepaalde onderwerpen. Ook de
voortgang van de cursisten en de problemen waar zij
eventueel in hun werksituatie mee worstelen, kunnen dan
worden besproken.
de opleidingsgroep
De opleidingsgroep bestaat uit een vaste groep van maximaal achttien deelnemers die de
hele opleiding volgt. Binnen die groep heeft ieder de gelegenheid om op basis van
persoonlijke leerdoelen eigen accenten te leggen. Zo komt het competentiegericht leren
optimaal tot zijn recht.
toetsing
De opleiding gebruikt onder andere ontwikkelingsgerichte toetsen. Hierbij krijgt u feedback
waardoor u uw ontwikkeling zelf beter kunt sturen. De ontwikkelingsgerichte toetsen hebben
ook een diagnostische functie. Zowel de opleider als de cursist krijgen door
ontwikkelingsgerichte toetsen een beeld van het niveau waarop de cursist een bepaalde
(deel-) competentie, een vaardigheid of een bepaalde theorie beheerst. Op basis van de
toetsen kunnen verbeterpunten worden geformuleerd en geëvalueerd.
De competenties van de cursist worden gedurende de opleiding door middel van
verschillende instrumenten getoetst. Bijvoorbeeld met behulp van het portfolio. Dit wordt
gebruikt voor de beoordeling van de voortgang van de cursist. De resultaten van de toetsen
en eventueel overig door de cursist toegevoegd materiaal dienen als bewijs voor de
beheersing van de competenties van de forensisch psycholoog.
Kennis, vaardigheden en houdingsaspecten worden op een geïntegreerde manier getoetst.
Dit neemt niet weg dat de verschillende aspecten ook afzonderlijk van elkaar kunnen worden
gemeten.
De toetsing van het theoretische deel over diagnostiek in samenwerking met het NIFP
gebeurt door middel van een kennistoets.
certificering
Om het certificaat Forensisch Psycholoog te behalen dient aan de volgende voorwaarden te
worden voldaan:
- Minimaal zestien uur per week in de praktijk werkzaam zijn in de forensische psychologie
tijdens de gehele opleiding;
- 90% aanwezigheid tijdens de onderwijsdagen;
- Voldoende beoordeling van het portfolio;
- Voldoende beoordeling van de toetsen en opdrachten.
accreditering
Accreditatie wordt aangevraagd bij:
- VGCt
- NIP K&J
- NVO
rapporteur pro justitia
In de opleiding tot Forensisch Psycholoog maakt u kennis met de inhoud van het werk van
de Rapporteur pro Justitia, door het onderdeel diagnostiek dat wordt verzorgd in
samenwerking met het Nederlands Instituut Forensisch Psychologie en Psychiatrie (NIFP)
dat deel uitmaakt van het ministerie van Veiligheid en Justitie. Op deze manier kunt u zien of
deze functie u nu of voor de toekomst aanspreekt.
Als u ervoor kiest om bij het NIFP de opleiding tot rapporteur pro Justitia volledig te volgen,
krijgt u vrijstellingen voor het theoretische deel dat u bij de opleiding tot Forensisch
Psycholoog bij de RINO Noord-Holland al hebt gevolgd. Dat kan de drempel verlagen om
deze professionele ontwikkeling aan te gaan, aangezien u dan alleen nog vijf rapportages
onder supervisie hoeft op te stellen om de registratie te behalen.
Hiermee verruimt u uw expertise en de toegang tot het werkterrein aanzienlijk. Jaarlijks
worden duizenden rapportages pro Justitia aangevraagd door de rechtbank, niet alleen ten
behoeve van het vaststellen van de toerekeningsvatbaarheid en het opleggen van de
maatregel tbs, maar ook als advies over justitiabelen die geen tbs behoeven, maar voor wie
andere strafrechtelijke sancties aangewezen zijn.
Dat is van belang omdat een rechter weliswaar veel juridische kennis heeft maar in
gedragskundig en therapeutisch opzicht te beschouwen is als een ontwikkelde leek.
Een rapportage pro Justitia is daarom iets heel anders dan een verslag voor andere
therapeuten die onderling jargon gebruiken. Cursisten van de opleiding tot rapporteur pro
Justitia van het NIFP leren aan welke eisen deze rapportages dienen te voldoen.
De opleiding tot rapporteur pro Justitia gaat in op de diagnostische, juridische en praktische
facetten van het rapporteren over volwassenen, kinderen en jeugdigen. Het doel van de
opleiding is dat u, na het volgen ervan, zelfstandig in staat bent kwalitatief verantwoorde
rapportages pro Justitia te schrijven.
rapportages onder supervisie
Naast het cursorische gedeelte van de opleiding tot rapporteur pro Justitia moeten
kandidaten minimaal vijf rapportages maken onder supervisie om de opleiding af te ronden.
De supervisie wordt gecoördineerd door het NIFP en verzorgd door ervaren rapporteurs die
de opleiding tot supervisor NIFP volgen of hebben gevolgd.
Daarnaast zullen er twee toetsmomenten zijn: een zelfreflectieverslag over de supervisies en een eindgesprek met de opleidingscomissie van het NIFP.
certificering
Na afronding van de opleiding tot rapporteur krijgen kandidaten het certificaat rapporteur pro
justitia, geaccrediteerd door het Nederlands Register Gerechtelijk Deskundigen (NRGD).
Indien kandidaten besluiten om de opleiding tot rapporteur pro Justitia te volgen, kunnen zij dit bij de RINO Noord-Holland aangeven.
wie zijn wij
De opleiding wordt georganiseerd door de RINO Noord-Holland, gedeeltelijk in
samenwerking met het Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie
(NIFP). De lessen worden verzorgd door en vinden plaats bij de RINO Noord-Holland in
Amsterdam.
De RINO Noord-Holland is een landelijk werkend nascholings-
en opleidingsinstituut voor hulpverleners in de geestelijke
gezondheidszorg (GGZ) en aangrenzende terreinen. De RINO
biedt al ruim vijfentwintig jaar een rijk en gevarieerd aanbod van
cursussen, workshops en opleidingen met docenten uit de
praktijk, midden in Amsterdam. De RINO Noord-Holland biedt een enorme verscheidenheid
aan cursussen in de GGZ, variërend van eendaagse workshops tot vierjarige postdoctorale
beroepsopleidingen.
Het NIFP is het expertisecentrum voor forensische psychiatrie en
psychologie. De organisatie is een samenvoeging van de Forensisch
Psychiatrische Dienst (FPD) en het Pieter Baan Centrum (PBC) te Utrecht.
Het is een landelijke dienst van het Ministerie van Veiligheid en Justitie en
valt onder de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). Het NIFP heeft een eigen
bureau dat de opleidingen organiseert en coördineert. Het gaat hier om de
opleiding tot rapporteur pro Justitia.
Hoofdopleider is prof. dr. Frans Koenraadt.
De hoofddocenten zijn drs. Jan Bernard en drs. Erik Jongman.
Coördinator van de opleiding is Anne Wisman MA.
Coördinator bij het NIFP is drs. Helma Blankman.
Meer informatie over deze docenten en andere cursussen die zij geven bij de RINO
vindt u op www.rino.nl/docenten.
prof. dr. Frans Koenraadt (hoofdopleider)
Frans Koenraadt is forensisch psycholoog, criminoloog en
gerechtelijk deskundige. Sinds 1980 was hij werkzaam bij de
Universiteit Utrecht als universitair docent. Sinds 2008 is hij
als hoogleraar forensische psychiatrie en psychologie
verbonden aan het Willem Pompe Instituut voor
Strafrechtswetenschappen van de Universiteit Utrecht.
Hiernaast is hij als wetenschappelijk adviseur werkzaam in het
Pieter Baan Centrum, de Psychiatrische Observatiekliniek
(NIFP) te Utrecht en bij de Forensisch Psychiatrische Kliniek
te Assen. Ook is hij lid van de Commissie ethiek van het Expertisecentrum Forensische
Psychiatrie en van de Raad van Toezicht van de Stichting Trajectum (Hanzeborg & Hoeve
Boschoord), en was hij jaren lang lid van het College van Beroep van het Nederlands
Instituut van Psychologen (NIP). Van 1996-1999 was hij als consultant forensic psychologist
verbonden aan Rampton Special Hospital, Retford Engeland. Als forensisch psycholoog
houdt hij zich bezig met gedragskundige rapportage pro Justitia in klinisch en ambulant
verband. Zijn research betreft doding in gezinsverband, brandstichting, psychodiagnostiek bij
psychisch gestoorde verdachten en slachtoffers, evaluatie van wetgeving, dwangtoepassing
in de geestelijke gezondheidszorg, internationale en rechts-vergelijking van de forensische
psychiatrie en psychologie, en de geschiedenis van de forensische psychiatrie en
psychologie.
drs. Jan Bernhard (hoofddocent)
Jan Bernard is klinisch psycholoog en psychotherapeut en supervisor
VGCt. Momenteel is hij werkzaam als ZZP-er bij de GGZ-Groep
Amsterdam en psychotherapiepraktijk ITHACA . Vanaf 1990 heeft hij
zich verdiept in impulsstoornissen, gericht op de agressie-
regulatietraining. Hij werkte onder andere bij de Waag en de forensische
afdeling van de GGZ NHN. En was hoofddocent gedragstherapie voor
de opleidingen tot GZ-psycholoog. In 2002 publiceerde hij het boek
Over de rooie; omgaan met woede en agressie. Daarnaast is hij expert
op het gebied van agressie en heeft zich gespecialiseerd in
zedendelicten (drangstoornissen en parafilieën).
drs. Erik Jongman (hoofddocent)
Erik Jongman is GZ- psycholoog/psychotherapeut en supervisor
VGCt. Hij was tot 2014 hoofd van de forensische polikliniek van De
Bascule in Amsterdam, waar hij werkte met forensisch
psychiatrische jeugdige delinquenten. Hij houdt zich vooral bezig
met het opzetten van een stedelijk forensisch centrum voor jeugd en
jong volwassenen (de zogenaamde top 600), in samenwerking met
de gemeente Amsterdam. Eerder werkte hij bij het RET Institute in
New York, Behandeltehuis Harreveld en Centrum voor
Orthopsychiatrie de Fjord. Tevens is hij hoofddocent bij de opleiding
tot Klinisch Psycholoog Jeugd.
docenten
aanmelding & selectie
De beroepspraktijk is de krachtigste leeromgeving voor het verwerven van competenties als
forensisch psycholoog. De praktijk staat dus centraal in de opleiding. Daarom is het
noodzakelijk dat u gedurende de opleiding minimaal zestien uur per week werkzaam bent als
GZ-psycholoog op het terrein van de forensische psychologie (in één van de bovenstaande
instellingen). Op de werkplek moeten voldoende mogelijkheden en voorzieningen zijn voor
begeleiding en supervisie, zo mogelijk regionale supervisie. In twijfelgevallen beslissen de
hoofdopleiders over de geschiktheid van de werkplek.
U kunt zich tot 1 november 2015 aanmelden met het aanmeldingsformulier dat u kunt
downloaden op onze website: www.rino.nl/FP. De groep bestaat uit maximaal achttien
deelnemers. Kandidaten worden geplaatst op volgorde van aanmelding.
data
De opleiding vindt steeds plaats op vrijdag en zaterdag en start, bij voldoende belangstelling, in januari 2016. Duur van de opleiding is 18 maanden. Eens per maand zijn er twee aaneengesloten cursorische lesdagen.
kosten
De opleidingskosten bedragen € 9.250- per deelnemer. Dit bedrag is in termijnen te betalen.
Bij de opleidingskosten zijn inbegrepen:
Het cursorisch onderwijs
De intervisie bijeenkomsten
Benodigde boeken komen voor eigen rekening (max. €400).
vrijstellingen
Kandidaten die al erkend rapporteur pro Justitia zijn, met een NRGD registratie, kunnen een
vrijstelling krijgen voor het onderdeel diagnostiek/rapportage. Dit heeft ook effect op de
kosten van de opleiding. Kandidaten die meer informatie willen over de vrijstelling kunnen
contact opnemen met Anne Wisman.
opleidingslocatie
De lesdagen van de opleiding zijn verdeeld over achttien blokken van twee dagen
contactonderwijs op vrijdag en zaterdag bij de RINO Noord Holland, in Amsterdam aan het
Leidseplein 5. Het Leidseplein is binnen een kwartier bereikbaar met trams 1, 2 en 5 vanaf
station Amsterdam CS en met tram 5 vanaf station Amsterdam Zuid. Zes dagen zullen
plaatsvinden op locatie, dat wil zeggen dat op die dagen de cursus zal worden verzorgd in
een voor de forensische psychologie relevante instelling. De reis- en verblijfkosten zijn dan
voor eigen rekening. Naast het regulier geplande onderwijs zal dan een introductie en
rondleiding worden verzorgd in de betreffende instelling.
praktische zaken
COMPETENTIEPROFIEL FORENSISCH
PSYCHOLOOG
psychologisch handelen
Algemeen
De gezondheidszorgpsycholoog forensische psychologie voert op een methodische wijze
professionele activiteiten uit ten behoeve van een doeltreffende en doelmatige hulpverlening
aan de justitiabele en andere betrokkenen en/of tem behoeve van een zorgvuldige
voorlichting over justitiabelen in de rechtspleging. Hij/zij blijft daarbij binnen zijn/haar
bevoegdheden en houdt als psycholoog rekening met de professionele standaard en de NIP
beroepscode in de context van de forensische GGZ, waarin curatief handelen meestal niet
centraal staat.1
Hij/zij
- heeft weet van de indicaties voor een psychodiagnostisch onderzoek en de diverse
behandelmethoden binnen de justitiële c.q. forensische context;
- kan de (diagnostische) vraagstelling (meestal afkomstig van een justitiële functionaris)
beoordelen en zo nodig bijstellen in het licht van zijn professionele mogelijkheden;
- kan de uitvoering van het onderzoek pro Justitia en interventies ter hand nemen;
- richt de diagnostiek en behandelingen ook op minder frequent voorkomende,
subtiele of complexe problematiek;
- komt tot diagnostische conclusies en aanbevelingen op basis van (hetero)
anamnese, observatie en meetinstrumentgegevens met aandacht voor mogelijke
comorbiditeit, eventueel farmacotherapie, omgevingsfactoren en de levensloop van de
cliënt;
- werkt vooral met de meest gebruikte en (meestal ook) best onderzochte
meetinstrumenten en behandelmethoden, maar hanteert ook zo nodig minder gebruikte
meetinstrumenten en behandelmethoden;
- diagnosticeert de interacties tussen verschillende (ziekte-)processen en de
uitwerking op de cliënt (comorbiditeit);
- kan bij eenzelfde problematiek meerdere theoretische invalshoeken hanteren;
- houdt rekening met uiteenlopende culturele aspecten van de situatie van de patiënt;
- houdt altijd rekening met de veiligheid van alle partijen;
- rapporteert conform de regels pro Justitia volwassen en/of jeugd;
1 De professionele activiteiten van de forensisch psycholoog kunnen zich vooral richten op de
observatie, diagnostiek en rapportage pro Justitia, dan wel vooral de begeleiding, behandeling en crisisinterventie. Rolverwarring c.q. rolvermenging kan bij uitstek binnen het kader van de strafrechtspleging verstrekkende gevolgen hebben.
psychodiagnostiek
De forensisch psycholoog diagnosticeert: - risicofactoren en protectieve factoren, zowel bij jeugdigen als volwassenen;
- persoonlijkheidsstoornissen, psychotische stoornissen, verslaving, ADHD, autisme
spectrum stoornissen, geheugenstoornissen;
- persoonlijkheid en coping (aanpassing), inschatten hoe mensen met detentie omgaan, de
interactie tussen persoonlijkheid en detentie, persoonlijkheidsproblematiek; gedrag, in het
kader van gedragsproblemen die meestal samenhangen met ziektebeelden als gevolg
van suïcidaliteit en aanpassingsproblematiek;
- factoren die van invloed zijn op het welbevinden en kwaliteit van leven;
- zorgsystemen (informele zorg en het professionele team), zoals de draagkracht, de
interacties, de invloed op het systeem en de inschatting van verandermogelijkheden
onder specifieke, complexe omstandigheden.
behandeling
De forensisch psycholoog heeft kennis van en/of kan technieken hanteren uit - de (cognitieve) gedragstherapie;
- de schemafocustherapie;
- de dialectische gedragstherapie;
- de mentalization based treatment;
- de vaardigheidstraining emotieregulatiestoornis;
- de acceptance and commitment therapy;
- de EQUIP;
- de YouTurn;
- de aggression replacement training;
- de agressieregulatie adolescenten;
- de context gebonden behandelprogramma’s (daders van huiselijk geweld);
- de forensische systeemtherapie;
- evaluatie van de behandeling.
communicatie
- De forensisch psycholoog bouwt snel effectieve werkrelaties op met cliënten en hun
systeem, ook met ongemotiveerde mensen, in een onvrijwillig kader en bij specifieke
doelgroepen;
- werkt zo nodig met behulp van een tolk.
samenwerking
- De forensisch psycholoog draagt bij aan effectieve interdisciplinaire samenwerking en
ketenzorg;
- draagt bij aan aanpassingen en veranderingen in het zorgaanbod;
- draagt uit wat de mogelijkheden van het vak zijn;
- werkt nauw samen met ander disciplines binnen de organisatie en ook regelmatig met
hulpverleners van andere organisaties;
- voert casemanagement uit en verricht zorg coördinerende taken.
kennis en wetenschap
- De forensisch psycholoog beoordeelt wetenschappelijke literatuur op forensisch GGZ
gebied op implicaties voor de diagnostiek en behandelmogelijkheden;
- bevordert de professionele deskundigheid van studenten, collega’s, zoals
gezondheidszorgpsychologen in opleiding en andere betrokkenen bij de
gezondheidszorg, onder meer door onderwijs, werkbegeleiding, supervisie, intervisie en
voordrachten;
- houdt eigen deskundigheid bij, (zorgt voor de eigen permanente educatie door bij- en
nascholing, supervisie en intervisie);
- is in staat informatie uit diverse bronnen op zijn wetenschappelijke relevantie en kwaliteit
te beoordelen.
maatschappelijk handelen
- De forensisch psycholoog levert een bijdrage aan actuele maatschappelijke discussies,
die de werkzaamheden en de positie van de forensisch psycholoog raken;
- herkent en reageert op die kwesties waar belangenbehartiging namens cliënten,
beroepen of de samenleving gewenst is;
- geeft mondelinge en schriftelijke voorlichting en psycho-educatie op instellings- en
macroniveau.
organisatie
- De forensisch psycholoog kan veranderingsprocessen tot stand brengen die leiden tot
een kwaliteitsverbetering;
- kan een goede analyse maken van een organisatie en de eigen rol daarin;
- levert een positieve bijdrage aan de sfeer en het klimaat in de penitentiaire of forensisch
psychiatrische inrichting.
professionaliteit
- De forensisch psycholoog bewaakt nauwgezet de grenzen van het vak in diverse
specifiek forensisch psychologische situaties ten opzichte van de justitiabele, de
procespartijen in het strafproces, de familie van de justitiabele, slachtoffers, getuigen en
nabestaanden, media functionarissen en andere betrokkenen;
- reflecteert op zijn professioneel handelen en verbindt daaraan consequenties voor de
verbetering van zijn handelen (continu leerproces);
- handhaaft een goede balans tussen de spanningen die met het werk van de forensisch
psycholoog gepaard gaan en het privéleven;
- kan anderen in het reflecteren op hun professioneel handelen begeleiden;
- laat bij advies over de omgang met de patiënt aan de directie en andere betrokkenen
binnen de penitentiaire of forensische psychiatrische inrichting het belang en de
gezondheid van de patiënt prevaleren.
inlichtingen
Belangstellenden kunnen informatie krijgen en zich aanmelden voor de opleiding bij: Anne Wisman Coördinator Nascholing RINO Noord-Holland Leidseplein 5 1017 PR Amsterdam tel. 020-625 08 03 E-Mail: [email protected] Voor meer informatie zie ook: www.rino.nl/fp Informatie over alle cursussen en opleidingen die de RINO verzorgt, kunt u vinden op onze website: www.rino.nl
