Kenmerk 15Het conflict in de christelijke wereld over de vraag de wereldlijke of de geestelijke macht het primaat behoorde te hebben Les 3: De Italiaanse stadstaten

De opkomst van de Italiaanse stadstaten

• Genua, Pisa, Venetië en Amalfi waren de stadstaten (lees: republieken) die in de middeleeuwen (vanaf 10e eeuw)– Tot grote economische bloei kwamen– Enorm veel gebied in Italië en het Middellands-Zeegebied

veroverden– Elkaars vijanden/concurrenten waren

• In het hb staat op p. 54 een fout: Kooplieden uit Genua en Venetië werkten veelal niet samen, meestal juist het tegenovergestelde.

• Venetië als voorbeeld in deze presentatie– Waarom?

• Belangrijkste stadstaat

H3:§ 9:p54 1100

1150

1200

1250

1300

1350

1400

1450

1500

1550

Italië omstreeks 1000

Venetië en omgeving

Een vlucht het moeras in• Voor Venetië begon de bloeiperiode al vroeg, hetgeen

feitelijk een gevolg was van rampzalige gebeurtenissen.

• Al aan het eind van de tijd van het West-Romeinse Rijk waren de inwoners van een stad nabij een lagune (moeras) genoodzaakt naar de eilanden in de ondiepte te vluchten door de invallen van de

– Visigothen (402 NC) en de – Hunnen van Atilla (452 NC)

• Dit was eigenlijk het begin van een successtory• Waardoor?

1

100200300400500700

800

900

1000

Venetië, een stad uit niets• In het moeras trachtte de mensen op de eilandjes een nieuw

bestaan op te bouwen– Vanuit een houten hutjes ging men zich toeleggen op visvangst en

zouthandel.– De eilandjes bestuurden zichzelf en vormde een losse federatie

• In 540 werd de federatie echter onderworpen door Byzantium (Justinianus)

• Echter, in 568 kwam deze overheersing tot een eind door de inval van de Longobarden– 2 gevolgen

• Nog meer mensen van het vaste land vluchtten de lagune in• De lagune-bewoners voelde niets meer voor overheersing door

wie dan ook. Wel behield Constantinopel haar invloed.

1

100200300400500700

800

900

1000

Venetië, de republiek• Als leider van de

Republiek Venetië werd de Doge (hertog) aangesteld (726)– Deze zat het bestuur van

de republiek voor• Echter, zijn macht mocht

niet erfelijk worden• Hij moest oud en wijs zijn• Zijn doen en laten werd

constant gecontroleerd– hij mocht bijvoorbeeld

geen giften aannemen of alleen onderhandelen met vorsten

En zo nog 113 doges

1

100

200

300

400

500

700

800

900

1000

Paleis van de Doge

Venetië wordt machtig• De Franken (Karel de Grote) trachtte vlak voor 800

Venetië in te nemen– Dit mislukte

• Door haar ligging bleek de stad niet in te nemen

• Daarnaast groeide haar kracht en omvang met de jaren

– Kleine eilandjes werden aaneengesmeed m.b.v. houten pijlers, waarop de stad ging rusten

– Zij onthechtten zich van Constantinopel en werd op eigen kracht een economische grootmacht en groeide uit tot de belangrijkste zeevaartnatie in de Middellandse-Zee

1

1002003004005007008009001000

Economische Kracht• Door haar ligging

– aan/in zee was scheepvaart normaal– vormde ze een kruispunt tussen het Oosten en Westen– Zij was (net als Genua) een goed vertrekpunt voor de kruistochten,

hetgeen handel betekende (1095 e.v.).

• Door haar banden met Byzantium kon men makkelijk aan allerlei goederen uit het Oosten komen.– Marco Polo was bijvoorbeeld een van haar inwoners

• Haar welvaart leidde tot afgunst en rivaliteit– Om dit de baas te kunnen zijn, bouwden de Venetianen het grootste

industriële complex van de middeneeuwen (1104)• Het Arsenaal; een scheepswerf die in tijd van politieke crisis meer dan

50 boten meer maand kon bouwen• Men bouwde zowel handels- als oorlogsschepen• Op haar hoogtepunt was het 46 hectaren groot en werkten er 16.000

mensen• Zo kon men bij de Kruistochten en zeeoorlogen de grootste vloot te water

laten gaan

1100115012001250130013501400145015001550

Stads-“toegang”tot het Arsenaal

San Marcoplein en Doge paleis

Politieke Krachtin het Oosten

• Door haar bemoeienis met de Eerste Kruistocht werden de relaties met Byzantium verpest– Zo werden de Venetianen in Constantinopel vervolgd– Bij de Vierde Kruistocht (1202-1204) nam Venetië wraak,

werd de stad ingenomen en nam zij de handelspositie van de Byzantijnen over.

• Venetië eigende zich kleine, maar voor de handel belangrijke gebieden/eilanden in het Oosten toe

• De goederen uit het Oosten stroomden weer massaal de stad binnen (sinds de boycot sinds de 1e Kruistocht)

• De Venetiaanse taal zou de handelstaal voor het Oosten van de Middellandse-Zee worden

• Met de Arabieren en later met de Turken werd in eerste instantie goed handel gedreven

1100115012001250130013501400145015001550

Eugène Delacroix, De inname van Constantinopel door de kruisvaarders

Politieke Kracht in Rome

• De relaties met de Paus waren niet al te best– In eerste instantie voer men onder invloed van

Constantinopel een eigen koers– Daarna bleef men dit doen, waardoor ze

• enerzijds als bemiddelaar kon optreden tussen Pausen en stoute vorsten

• anderzijds geregeld in aanvaring kwamen met de Paus, hetgeen soms leidde tot

– in de ban doen van de Doge– afzetten van pausen– Het onder controle worden gesteld van de katholieke clerici

door de Republiek

1100115012001250130013501400145015001550

Politieke Kracht op het land

• Door de lastige relatie met de paus en de vijandige concurrentie met steden als Pisa, Verona en met name Genua werd Venetië ook een aantal malen vanaf het land aangevallen

• Een aantal gewonnen oorlogen leidde er uiteindelijk toe dat Venetië ook op land steeds machtiger werd

1100115012001250130013501400145015001550

Groei van de Venetiaanse macht

Handel in de middeleeuwen 11e eeuw en later