Free!DE OPKOMST EN ONDERGANG VAN EEN EIGENWIJS BEDRIJF

HANS BREUKHOVEN & JUAN DA SILVA

Onder redactie van

Robert Haagsma

InhoudVoorwoord 6

Hoofdstuk 1 8The Ultimate Event

De feestelijke aanloop naar de beursgang

Hoofdstuk 2 16Postzegels, pruiken en platen

Het prille begin in Rotterdam en Schiedam

Hoofdstuk 3 30 Cokane in My Brain

De snelle groei en de ontwikkeling van de huisstijl

Hoofdstuk 4 46Helikopter, glamour en arrogantieDe groei van de beursgenoteerde

onderneming

Hoofdstuk 5 64 ‘If you don’t belong in this parkinglot,

may God be with you’De vitale rol van import

Hoofdstuk 6 74Samenwerkers

De bijzondere band met het personeel

Hoofdstuk 7 92Doppen, Bentley’s en zegeltjesDe spraakmakende campagnes

Hoofdstuk 8 112Bijbels, porno en drankjesBranchevreemde producten in de schappen van Free Record Shop

Hoofdstuk 9 128België, Scandinavië en Zuid-AmerikaDe expansie naar het buitenland

Hoofdstuk 10 134Van Leest, max en ExpoDe dochters van Free Record Shop

Hoofdstuk 11 142Fame & fuckin’ VirginEen megastore tegen de Britse invasie

Hoofdstuk 12 152Brand, Bol & BowieHet begin van het einde

Hoofdstuk 13 166Banken, krediet verzekeraars en curatorenHet einde van een levenswerk

Top 25 van Hans 180Top 25 van Juan 181De spreuk van Breuk 182Nawoord 185Fotoverantwoording 187

8

Het publiek vergaapt zich aan de celebrity’s die op de rode loper arriveren: prinses Margriet en echtge-noot Mr. Pieter van Vollenhoven, Freddy Heineken, Joop van den Ende, Lee Towers, Neelie Kroes, Jan Rietman, Ron Brandsteder, Ed Nijpels en vele andere prominenten. ‘Wie er niet bij was, telde niet mee,’ aldus Tony Vermeulen, decennialang verantwoordelijk voor de marketing en de reclame van Free Record Shop en een van de organisatoren van het optreden. ‘We wis-ten dat er veel vips zouden komen, dus de bewaking was ongekend streng. Er waren detectorpoortjes waar iedereen doorheen moest, ook de hoogwaardig-heidsbekleders en de sterren. We wilden elk risico op een incident uitsluiten.’ Er gaat echter heel wat vooraf aan het optreden in Rotterdam. Frank Sinatra had in een grijs verleden Nederland al twee keer eerder aangedaan. Beide ke-ren werd alles geregeld door het impresariaat van Lou van Rees, een veteraan in de Nederlandse muziek-industrie. Eind jaren tachtig blijkt dat de legendari-sche zanger opnieuw naar Nederland wil komen. Hij

Op 8 april 1989 arriveert de glamour

in Nederland. Uitgerekend de stoere

havenstad Rotterdam, die toch synoniem

is aan mouwen opstropen en hard werken,

wordt tijdelijk omgetoverd tot een soort

Las Vegas aan de Maas. Samen met Sammy

Davis Jr. en Liza Minnelli strijkt de levende

legende Frank Sinatra neer voor een

optreden dat wat betreft pracht, praal en

ticketprijzen zijn weerga niet kent in de

Nederlandse entertainmentgeschiedenis.

Voor wie de duurste kaarten heeft, is er

een onuitputtelijke voorraad champagne,

kreeft en kaviaar. Voor hen zijn ook de

beste plaatsen, vlak bij het ronde podium

waar de sterren hun klassiekers vertolken.

De veelzeggende naam van de show: The

Ultimate Event.

HOOFDSTUK

1

The Ultimate Event

DE FEESTELIJKE AANLOOP NAAR DE BEURSGANG

HooFDSTUk 1 / THE UlTImaTE EVEnT / 9

verlangt een gage van niet minder dan 3,8 miljoen dollar. Van Rees laat in De Telegraaf optekenen dat hij dit bedrag belachelijk vindt. De optie om de zanger opnieuw naar Nederland te halen, laat hij om die reden aan zich voorbijgaan.‘Ik las dat stuk in de krant en heb meteen mijn marketingman en sparringpartner Tony Vermeulen gebeld,’ weet Hans Breukhoven, oprichter en direc-teur van Free Record Shop, nog goed. ‘We zouden in 1989 met het bedrijf naar de beurs gaan en waren op zoek naar een goede campagne. Onze klanten waren relatief jong, we hadden bij de mensen onder de veertig een naamsbekendheid van 98 procent. Daarboven liep dat snel terug, terwijl juist die leef-tijdscategorie met aandelen bezig was. Een optre-den van Frank Sinatra was dus het perfecte middel

om de bekendheid van Free Record Shop ook onder de oudere doelgroep aanzienlijk te vergroten. Het zou ook nog eens voor extra aanloop naar de winkel zorgen.’Het is niet de eerste keer dat Free Record Shop betrokken is bij een bijzonder optreden. In de zo-mer van 1978 treedt de Amerikaanse zanger Bob Dylan voor het eerst op in Nederland, in de Kuip in Rotterdam. Het is het allereerste popconcert dat in de voetbaltempel georganiseerd wordt. Hans Breukhoven: ‘De vakken achter het podium wa-ren leeg. Ik stelde de directeur van het Feyenoord Stadion voor om daar een immens doek van Free Record Shop op te hangen. Hij vond dat prima. Twee dagen voor het optreden kreeg het management van Dylan daar lucht van en die waren heel resoluut:

De sterren: Sammy Davis Jr., Liza Minnelli en Frank Sinatra

10

HooFDSTUk 1 / THE UlTImaTE EVEnT / 11

dat doek moest weg, anders zou er niet opgetreden worden. We hebben toen eieren voor ons geld geko-zen. Het was niet de bedoeling dat we het concert in gevaar zouden brengen. Het doek hebben we toen buiten het stadion opgehangen. Helaas was het die dag erg winderig. Toen ik poolshoogte kwam nemen, hing het er in flarden bij. Ik vond het mooi om be-trokken te zijn bij zo’n historisch evenement. Dat heb ik later ook zo ervaren met het optreden van Frank Sinatra in Rotterdam.’Tony Vermeulen, eigenaar van het bureau sam Reclame & Communicatie, vertelt dat er nog een goede reden was om Frank Sinatra naar Nederland te halen. ‘De muziekindustrie was volop in ontwikkeling. Het was op dat moment onzeker welke kant het op zou gaan. De lp was verdwenen, de cd was ervoor in de plaats gekomen. We hadden er alleen nog niet zo’n zicht op of die nieuwe geluidsdrager werkelijk een succes zou worden. Daarnaast wilden we onze winkels gaan gebruiken om kaartjes voor concerten te verkopen. Een optreden van zo’n megaster was een ideale manier om zo’n nieuw tijdperk in te luiden en tegelijkertijd die nieuwe mogelijkheden te verkennen.’De heren gaan bij elkaar zitten, vegen hun agenda’s leeg en beginnen te brainstormen. De uitkomst van enkele koortsachtige rekensessies is dat het avontuur zes miljoen gulden zal kosten, waarvan dus ruim de helft het honorarium voor de artiest is. Zo’n 1,8 mil-joen gulden wordt gereserveerd om Ahoy’ aan te kleden. Als alles volgens plan verloopt, zijn daarmee alle kosten gedekt en wordt er zelfs een bescheiden winst gemaakt. ‘Om het concert en alle bijbehorende contacten over te nemen hebben we Lou van Rees een keurige premie betaald,’ vertelt Hans Breukhoven.

Om definitief overtuigd te raken van de haalbaarheid van de onderneming reist Hans Breukhoven naar Detroit om een optreden van Frank Sinatra bij te wonen. Hij ziet dat de 73-jarige crooner nog niets aan vocale souplesse en charisma heeft ingeleverd. ‘Het was een fantastisch optreden. Tijdens het gesprek dat ik met hem had, ontpopte hij zich bovendien als

Hans in aanloop naar The Ultimate Event

We wilden de mensen een onvergetelijke avond bezorgen. Het moest hét optreden van de eeuw worden, in elk denkbaar opzicht.

12

Als het publiek zich tijdens de afterparty laaft aan

al het goede dat het buffet te bieden heeft, scheert

de zanger alweer door de lucht. Onderweg naar

Stockholm, waar hem een volgende goedbetaalde

show wacht.

een aimabel mens. Hij gaf aan graag weer eens naar Nederland te komen. Eenmaal terug zijn we meteen aan de slag gegaan. We stuitten toen ook al snel op een obstakel. Vanwege zijn leeftijd bleek het heel moeilijk om het evenement te verzekeren, maar uit-eindelijk is dat ons gelukt.’Tony Vermeulen en Hans Breukhoven hebben allebei een nadrukkelijke hand in de entourage van het con-cert. De twee gaan daarvoor aan de slag met Mister Ahoy’ Hans van Amerongen, commercieel directeur van het sportpaleis. ‘We hebben een heel ambitieus plan ontwikkeld waarbij de zaal een totale facelift zou krijgen. We hebben de volledige aankleding verzorgd. Heel Ahoy’ werd totaal omgetoverd. Zo ontstond ook het idee om de luidsprekers op de wielerbaan te plaatsen. Tony heeft de hele organisatie voor zijn rekening genomen. Hij is er dag en nacht mee bezig geweest en hij heeft het geweldig goed gedaan.’

Tony Vermeulen: ‘We wilden de mensen een onverge-telijke avond bezorgen. Het moest hét optreden van de eeuw worden, in elk denkbaar opzicht. We hebben dus allerlei extra’s geïntroduceerd die inmiddels stan-daard ingezet worden bij exclusieve shows. We regel-den bijvoorbeeld valetparking, waarbij je auto wordt weggebracht. En extra goede plaatsen voor mensen die bereid zijn daarvoor te betalen. We organiseerden ook een afterparty, voor als het hoofdprogramma eenmaal is afgelopen. Het was mij in voorgaande jaren opgevallen dat het publiek – gestoken in pak of avondjurk – na afloop van een concert rücksichtslos naar buiten gewerkt wordt, waar het door weer en wind op zoek moet naar de auto. Wij wilden er een luxe en avondvullend totaalprogramma van maken, waarbij het de bezoekers aan niets ontbrak. Om die reden hebben we Ahoy’ omgetoverd tot een soort paleis. Om het geheel een stevig Amerikaans accent te geven, hebben we zelfs een enorme replica van het Vrijheidsbeeld neergezet. We zijn er negen maanden dag en nacht mee bezig geweest.’Tony Vermeulen is ook betrokken bij de directe onderhandelingen met het management van Ol’ Blue Eyes. Hij wordt daarbij geconfronteerd met het gebruikelijke wensenlijstje van de zanger. Voor het geval hij zin heeft om de vingers te laten dansen over de toetsen van een piano, dient er een hagelwitte

HooFDSTUk 1 / THE UlTImaTE EVEnT / 13

vleugel paraat te staan. Een drankje wenst de zanger alleen te nuttigen in een speciaal voor hem nagebouw-de bruine kroeg. Verder dient er bepaald niet bezuinigd te worden op beveiliging. Een klein leger breedge-schouderde veiligheidsmedewerkers moet als een ondoordringbare buff er staan tussen de artiest en de grote, boze buitenwereld. Het wordt ook duidelijk dat Frank Sinatra geen man is die van zins is om langer dan strikt noodzakelijk op het Rotterdamse feestje aanwe-zig te zijn. Kort voor showtime zal zijn privéjet landen op Zestienhoven, het latere Rotterdam The Hague Airport. Als het publiek zich tijdens de after party laaft aan al het goede dat het buff et te bieden heeft, scheert de zanger alweer door de lucht. Onderweg naar Stockholm, waar hem een volgende goedbetaalde show wacht.‘De gesprekken liepen opvallend soepel. Ik had ver-wacht dat alles rond het optreden van zo’n man heel complex en stroef zou verlopen, maar dat viel dus reuze mee. Het enige waar we echt aan hebben moe-ten trekken, was de vorm van het podium. Wij hadden onze zinnen gezet op een rond podium, ook een novum in Nederland. Met een rond podium zou iedereen in de zaal een optimaal zicht en geluid hebben. Bovendien konden we zo ook de meeste exclusieve tafels kwijt. Sinatra stribbelde tegen. Het was voor hem ook hele-maal nieuw. Ik begreep dat ook wel. Hij wordt natuur-lijk het liefst in de rug gesteund door zijn orkest. Dat geeft ongetwijfeld een veilig gevoel. Gelukkig hebben we hem over kunnen halen.’

De kaarten gaan begin 1989 in de verkoop. In de pers is veel ophef over de prijzen voor de exclusieve tafels, die plaats bieden aan acht personen. Afhankelijk van de po-sitie ten opzichte van het podium kosten ze tussen de 13.500 en 21.000 gulden per tafel. Dergelijke Gold Circle- of vip-arrangementen zijn al lang niet meer weg te den-ken bij grootschalige optredens van acts als Elton John, The Rolling Stones of Paul McCartney, maar in 1989 moet Nederland er even aan wennen. In redactionele stukken en ingezonden brieven worden in kranten kri-tische noten gekraakt. Het evenement domineert we-kenlang de media. In het hoofdkantoor van Free Record Shop ligt niemand daar meer wakker van als juist de luxe arrangementen in vier dagen uitverkocht zijn. Niet veel later kan ook voor het volledige evenement het

bordje ‘uitverkocht’ opgehangen worden.Tony: ‘De meeste tafels zijn naar bedrijven gegaan die hun belangrijkste relaties een bijzondere avond wilden bezorgen. We waren er bij voorbaat van over-tuigd dat daar in ondernemend Nederland genoeg belangstelling voor zou zijn. Voor dergelijke bedrijven is het gewoon een investering. Voor ons was het bovendien de perfecte manier om de prijs van de reguliere kaarten nog enigszins betaalbaar te houden. We vonden het belangrijk dat iedereen die wilde erbij kon zijn. De goedkoopste tickets kostten zestig gulden. Daarvoor had je een fatsoenlijke plaats op de tweede ring.’ Overigens heeft na het optreden niemand het meer over de prijs van het kaartje. Nadat het publiek ef-fectief is opgewarmd door Sammy Davis Jr. en Liza Minnelli, betreedt Frank Sinatra klokslag tien uur het ronde podium in de Rotterdamse Ahoy’. Hij begint met For Once in My Life, waarna krakers als Come Rain or Come Shine, I Get a Kick Out of You, Strangers in the Night, Mack the Knife en het onvermijdelijke My Way volgen. Hij wordt begeleid door een zestigkoppig orkest dat onder leiding staat van Frank Sinatra Jr., zijn zoon. ‘Zo’n knul moet ook iets omhanden hebben,’ grapt de zanger halverwege de avond.Na een korte onderbreking krijgt hij gezelschap van Liza Minnelli en Sammy Davis Jr. Grappen, grollen en als medley uitgevoerde duetten doen de beste tijden van de rat pack herleven – de roemruchte

14

vriendenclub van Sinatra in Hollywood en Las Vegas. Na anderhalf uur is de show voorbij en wacht voor het publiek, al naargelang de prijs van het ticket, de gang naar de parkeerplaats of naar het overdadige buffet. De sfeer is euforisch. Niemand kan ontkennen dat Rotterdam het toneel is geweest van iets heel bijzonders. Van de entourage tot de kwaliteit van het optreden, zoiets had Nederland nog niet eerder meegemaakt. ‘Ik heb de hele dag met een oortje in gelopen,’ weet Tony Vermeulen nog. ‘Ik moest overal tegelijkertijd zijn. Ik heb een paar stukken van de show meegekregen. Wat ik zag, was fantastisch. Die man maakte zijn reputatie volledig waar.’Hans: ‘Tony liep inderdaad met zo’n oortje rond en loste alles op wat zich aandiende. Ik weet nog dat er telefonisch twee bommeldingen binnenkwamen. Geen idee van wie die afkomstig waren. Vermoedelijk van mensen die het leuk vinden zo’n evenement te ontregelen en de aanwezigen de straat op te jagen. Tony heeft besloten ze te negeren, waarmee hij een enorme verantwoordelijkheid op zich nam.’Tony Vermeulen: ‘Halverwege de avond werd ik in-derdaad vanwege die telefoontjes bij de directie van Ahoy’ en de beveiliging geroepen. “Zeg het maar, wat ga je doen,” zeiden ze. Er schoot van alles door me heen. Omdat er koninklijk bezoek verwacht werd, was eerder op de dag het hele Ahoy’-complex uitgekamd. Dat hoorde bij het protocol. De kans dat er echt iets mis zou gaan was dus heel klein. Er waren poortjes. Wat kon iemand werkelijk naar binnen smokkelen? Moest ik nu tienduizend mensen de kou in sturen? En een feest van dik drie miljoen in het honderd laten lopen? Ik heb besloten het te negeren. De directie en de beveiliging legden zich erbij neer. “Oké, jouw verantwoordelijkheid,” voegden ze daar wel aan toe.

Het scheelde dat ik tijdens de bruiloft van Hans en Connie ook al eens te maken had gehad met een bommelding. Toen heb ik de rest van de avond tril-lend op mijn stoeltje gezeten. Tegenwoordig zou ik nooit meer zo’n beslissing nemen. We leven nu in een andere wereld.’Hans: ‘Omdat Tony alles geweldig in de hand had, had ik de gelegenheid om met volle teugen van het con-cert te genieten. In de pauze heb ik opnieuw de heer Sinatra gesproken en net als de vorige keer was hij buitengewoon beminnelijk. Backstage trof ik ook Liza Minnelli, van wie ik diep onder de indruk was. Helaas nodigde ze mij niet uit om haar de rest van de avond te vergezellen. Al vraag ik mij eerlijk gezegd af of ik op een eventuele invitatie was ingegaan.’

Twee jaar later wordt Frank Sinatra opnieuw geboekt, ditmaal voor een optreden in het Sportpaleis van Antwerpen op donderdag 19 september 1991. Hans: ‘Het was de bedoeling om de Belgische filialen op de kaart te zetten. De kaartjes zouden vooral via onze winkels verkocht worden. Van de manager van het Sportpaleis kreeg ik echter regelmatig zorgelij-ke berichten. Hele vakken bleven onverkocht. Op de avond zelf stelde ik vast dat er geen stoel meer leeg was. Al snel bleek dat veel tickets aan de kassa verkocht werden, iets wat kennelijk gebruikelijk is in België. De manager bleek het bedrag alleen doodleuk in zijn eigen zak te steken. Tony vermoedde al zoiets, dus die ging in de voorgaande weken dagelijks naar Antwerpen om de kassa’s leeg te halen. Hij kwam met zakken vol geld terug, dat meteen naar de bank ge-bracht werd. Toch is het niet afdoende geweest. Het Sportpaleis stond al niet zo stevig meer op zijn benen en vermoedelijk heeft iedereen die in de gelegenheid

de spreuk van Breuk

Je ziet dingen en je zegt: ‘Waarom?’ Maar ik droom dingen die er nooit geweest zijn en ik zeg: ‘Waarom niet?’

HooFDSTUk 1 / THE UlTImaTE EVEnT / 15

was een greep in de kas gedaan of is kaarten aan familie en vrienden gaan verkopen. Zo gaan die din-gen. België bezorgde ons dus een klein verlies, maar het optreden in Rotterdam leverde ons geen rode cijfers op. Sterker nog, na aftrek van alle kosten bleef er een winst van zes ton over. Best aardig toch? Als we Antwerpen niet hadden gedaan, was het dus nog meer geweest.’‘Voor ons waren de optredens een groot succes,’ benadrukt ook Tony Vermeulen. ‘De reacties waren heel goed. Alle bezoekers waren dik tevreden. Wat ook belangrijk was: de achterliggende doelstelling werd gehaald. Op gezette tijden lieten we via nipo peilen hoe het stond met de naamsbekendheid van Free Record Shop. Na de show van Sinatra in Ahoy’ in Rotterdam hebben we dat opnieuw laten doen. En wat bleek? We hadden een spectaculaire sprong ge-maakt. Het was de intentie om de naamsbekendheid te vergroten onder de mensen van veertig jaar en ouder. Voor het optreden kende 40 procent de winkel, na het optreden was dat percentage gestegen tot 70 procent. Een geweldig resultaat. We hadden dat bovendien op een heel onconventionele manier be-reikt. Heel erg Free Record Shop dus. Pure marketing.’

Eind jaren negentig wordt geprobeerd om nog een Amerikaanse icoon naar Nederland te lokken: Barbra

Streisand. ‘Zij leek ons de perfecte artieste om nog een keer zo’n avond omheen te organiseren,’ vertelt Tony Vermeulen. ‘Ik heb regelmatig contact met haar management gehad, maar ze wilde telkens niet. Uiteindelijk kwam er wat beweging in. Het aanschaf-fen van het draaiboek kostte alleen al vierhonderd-duizend gulden. Haar gage was vier miljoen dollar. We zijn gaan rekenen en kwamen tot de conclusie dat het risico te groot was. Met anderhalf of twee miljoen hadden we het wellicht gedaan, maar dit kregen we niet sluitend. Tien jaar later zijn we nog bezig ge-weest om Michael Jackson naar Nederland te halen, voor een show in Ahoy’ in Rotterdam. Het concert had zullen plaatsvinden in de periode dat hij de reeks optredens in de O2 Arena in Londen zou geven. We zijn heel ver gekomen en ik denk zelfs dat het ons gelukt zou zijn als hij niet was overleden.’

Tien jaar later zijn we nog bezig geweest om Michael Jackson naar Nederland te halen, voor een show in Ahoy’ in Rotterdam. We zijn heel ver gekomen en ik denk zelfs dat het ons gelukt zou zijn als hij niet was overleden.