DE NOORD-ZUIDKLOOF...

DE NOORD-ZUIDKLOOF VOORBIJ

Jaarverslag van de Bijzondere Evaluator van de Belgische Ontwikkelings-samenwerking MAART

2019

KONINKRIJK BELGIË

Federale Overheidsdienst

BUITENLANDSE ZAKEN,BUITENLANDSE HANDEL EN ONTWIKKELINGSSAMENWERKING—

VOOR

WOOR

D

INHO

UD

VOORWOORD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

KERNBOODSCHAPPEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

Luik 1: CAPACITEITSVERSTERKING IN EVALUATIE IN HET NOORDEN EN ZUIDEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4Waar staan we vandaag? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Luik 2: INCLUSIEF EN DUURZAAM ONDERNEMERSCHAP IN DE LANDBOUWSECTOR IN BENIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Welke expertise moet er gemobiliseerd worden? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Luik 3: ONTWIKKELINGSEDUCATIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12Hoe de verschillende doelgroepen in België informeren, sensibiliseren en mobiliseren rond ontwikkelingsproblematieken? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Luik 4: IMPACTEVALUATIE VAN DE UNIVERSITAIRE SAMENWERKING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Welke impact hebben de interventies en studiebeurzen van de universitaire samenwerking? . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Luik 5: IMPACT VAN DE NGO-INTERVENTIES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Wat is de situatie van de doelgroepen bij de aanvang van interventies? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Luik 6: DE BELGISCHE BIJDRAGEN AAN MULTILATERALE ORGANISATIES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Welke monitoring en evaluatie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

Luik 7: OPVOLGING VAN DE EVALUATIES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36Hoe worden de aanbevelingen opgevolgd en uitgevoerd? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

Luik 8: DE VOORUITGANG VAN HET PROGRAMMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40Lopende en geplande evaluaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41

AFKORTINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

BIBLIOGRAFIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

Van bij het aantreden van de Bijzondere Evaluator van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking in 2016, hebben de verschillende actoren die bevraagd werden over het programma de wens geuit dat er meer strategi-sche evaluaties uitgevoerd zouden worden op beleids - niveau, veeleer dan op het niveau van de instrumenten of programma’s.

Het ontwikkelingsbeleid dat tijdens deze legislatuur gevoerd werd, werd met name gekenmerkt door de duidelijke prioriteit die het gaf aan steun voor en mobilisatie van de private sector, door de wil om de digitalisering ten dienste van ontwikkeling te versterken (Digital for development, D4D), een oriëntering van de middelen van de gouvernementele samenwerking naar de minst ontwikkelde landen, een globale aanpak en synergieën en complementariteiten tussen Belgische actoren actief in ontwikkelingssamenwerking, een op mensenrechten gerichte aanpak 1 en vooral dan seksu-ele en reproductieve rechten en de integratie van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen. Deze oriëntaties kaderen in een internationale context die gekenmerkt wordt door tegenstrijdigheden en het terugdraaien van aangegane engagementen voor afstemming en harmo-nisatie van ontwikkelingshulp, tegelijkertijd trachtend de gemeenschappelijke doelstellingen te bereiken die gedefinieerd werden in de Agenda 2030.

Evaluaties zijn een nuttig instrument voor het obser-veren en beoordelen van doorgevoerde veranderingen en nieuwe oriëntaties, evenals voor het trekken van lessen uit de genomen beslissingen, zoals bijvoorbeeld de afschaffing van een ontwikkelingsinstrument of het beëindigen van de gouvernementele samenwerking in een land of de D4D strategie. Deze thema’s worden momenteel geëvalueerd en zullen in ons jaarverslag van 2020 gepubliceerd worden.

In ons vorig jaarverslag stelden we u de grote lijnen voor van een grootschalige evaluatie over de ondersteuning van de private sector, met aandacht voor de context in de interventielanden en de Belgische focus op werken met de minst ontwikkelde landen. In dit verslag zullen we onderzoeken welk gevolg er gegeven werd aan de aanbevelingen van deze evaluatie.

Het beleid ter ondersteuning van de private sector gaat tevens hand in hand met de wil om nieuwe accenten te leggen in de landbouwsector. We zijn overgestapt van een strategie die in 2010 de nadruk legde op familiale

landbouw naar een strategie gericht op het ondersteu-nen van inclusief en duurzaam ondernemerschap. Er was de wens om lessen te trekken uit de ervaringen en lopende interventies ter ondersteuning van de land-bouwsector via een evaluatie in Benin: in welke mate kunnen we vertrouwen op bestaande expertise? Wat is het belang van de evolutie naar een aanpak gericht op ondernemerschap? Welke belangen genereren te veel verspilling of hebben niet de gewenste effecten? Hoe kunnen private actoren betrokken worden?

Een heel ander thema dat in dit rapport aan bod komt, is dat van ontwikkelingseducatie, een thema dat tot nu toe weinig aandacht kreeg in het ontwikkelingsbeleid en waarvan sommige instrumenten onlangs onder worpen werden aan bezuinigingen. Ontwikkelingseducatie gaat erom de verschillende doelgroepen in België te infor-meren, te sensibiliseren en te mobiliseren voor de belangen van ontwikkelingssamenwerking. Hoewel dit strikt genomen niet gaat over veldwerk in het Zuiden, is het denken nu meer geglobaliseerd. Gedrag en ac-tiviteiten in het Noorden hebben implicaties in het Zuiden en vice versa. Deze universaliteit van proble-men komt trouwens ook tot uiting in de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen.

Parallel aan de strategische evaluaties blijven we me-thodieken voor impactmeting versterken. Het doel is de partnerinstellingen te overstijgen door de effecten op de doelgroepen zelf te observeren, te beoordelen en zelfs te meten. De universitaire samenwerking is het voorwerp geweest van een recente oefening die reflectie over de betekenis en scope van deze samen-werkingsmodaliteit stimuleert. Daarnaast begeleidt onze dienst samen met de dienst ‘kwaliteit’ van DGD een proces van impact evaluaties van vijf interventies van organisaties van de civiele maatschappij en institu-tionele actoren, onder leiding van de federaties 2. Deze evaluaties botsen op moeilijke realiteiten op het terrein in termen van toegang tot bepaalde doelgroepen, hun rechten, ethische en culturele kwesties.

Ten slotte zijn we geïnteresseerd in de multilaterale organisaties die meer dan een derde van de door DGD beheerde ontwikkelingshulp ontvangen. Enerzijds is onze dienst betrokken bij de evaluatiewerkzaamheden van MOPAN (Multilateral Organisation Performance Assessment Network), en anderzijds hebben we een evaluatie gepland van het Belgisch beleid van ‘core funding’ van deze organisaties.

Cover foto: © Via Don Bosco, Uitwisselingsreis in Benin in het kader van hun Youth 4 Change project.

1. De term ‘globale aanpak’ zoals die hier gebruikt wordt, sluit aan bij de term die in de Europese context gebruikt wordt ; het bestaat erin “op een coherente manier het beleid en de instrumenten die betrekking hebben op een brede waaier aan domeinen zoals diplomatie, veiligheid en defensie, handel, ontwikkelingssamenwerking en mensenrechten evenals justitie en migratie, te combineren […]”.

2. ngo-federatie, ACODEV, Fiabel.

J a a r v e r s l a g v a n d e B i j z o n d e r e E v a l u a t o r v a n d e B e l g i s c h e O n t w i k k e l i n g s s a m e nw e r k i n g | M a a r t 2 0 1 9

1

> V

OO

RW

OO

RD

organisaties met wie zij een bevoorrechte en langdu-rige relatie hebben. Deze intermediaire doelgroepen zijn meestal actoren die een multiplicatorrol kunnen spelen, bijvoorbeeld door samen te werken met lokale verenigingen, om meer burgers te mobiliseren.

Ngo's werken via globale, op mensenrechten gebaseer-de benaderingen, die het bewustzijn van het Belgische publiek helpen vergroten door hen aan te moedigen om kritisch te denken, en zelfs om concreet in te gaan op kwesties door verder te gaan dan de Noord- Zuidkloof. Ngo's willen ook op een meer complemen-taire manier samenwerken met andere actoren, ofwel op dezelfde thema's, ofwel met dezelfde doelgroepen. Dit werk in partnerschapsverband biedt ook kansen om een breder en meer divers publiek te bereiken, onder meer de doelgroepen die beschouwd worden als verwaarloosd door ontwikkelingseducatie.

ONDANKS EEN GEFRAGMENTEERDE INDRUK, MAAKT DE DIVERSITEIT VAN DE AUDIOVISUELE PRODUCTIES EN EVENEMENTEN HET MOGELIJK OM EEN BREED EN GEVARIEERD PUBLIEK TE BEREIKENDe resultaten van de evaluatie bevestigen het aanzien-lijke potentieel van de ondersteuning van audiovisuele producties en andere evenementen (theater, festivals, enz.). Niet alleen laten de resultaten zien dat ze het mogelijk maken om een breed publiek te bereiken (vooral de tv-programma's), maar ook dat zij kijkers in staat stellen om zich op een toegankelijke manier bloot te stellen aan de complexiteit van bepaalde situaties en zich ermee te identificeren. De resultaten van de evaluatie tonen ook aan dat het belangrijk is deze instrumenten te begeleiden in hun ontwerp, in het bijzonder om te voorkomen dat ze stereotypen repro-duceren en accentueren, en om ervoor te zorgen dat ze deel uitmaken van een leerproces dat het mogelijk maakt voor kijkers om hun gevoelens te delen en een kritische blik te ontwikkelen.

IN UNIVERSITAIRE SAMENWERKING WORDEN DE ONDERZOEKS- EN ONDERWIJSCAPACITEITEN BETER VERSTERKT DAN DE ORGANISATORISCHE CAPACITEITEN De geanalyseerde interventies hebben effecten gehad op de versterking van de onderzoeks- en onderwijs-capaciteiten van de partnerinstellingen. Verschillende positieve factoren werden benadrukt: tijdgebonden en strategische relevantie, met de nadruk op domei-nen zoals postacademische opleiding, het verbeteren van de infrastructuur, gecombineerde steun voor de ontwikkeling van human ressources in de vorm van geïntegreerde studiebeurzen. Er kwamen ook verbeter-punten naar voren, zoals steun voor het opbouwen van de organisatorische capaciteiten, meer praktische elementen zoals onafhankelijke onderzoeksprojecten en stages, het versterken van de professionele promo-tie van vrouwen, omdat deze ondervertegenwoordigd zijn. Er zijn tot slot ook effecten waargenomen buiten de academische wereld, zoals het verbeteren van het inkomen van boeren of het verbeteren van medische zorg, hoewel er discussie is over de beoogde impact.

DE INSPANNINGEN OM DE BELGISCHE BIJDRAGEN AAN MULTILATERALE ORGANISATIES TE CONCENTREREN ZIJN ER MEER IN THEORIE DAN IN DE PRAKTIJKEen meer diepgaande evaluatie is gepland voor 2020. Een eerste analyse van de budgettaire gegevens toont aan dat de selectie van vijftien partnerorganisaties niet resulteerde in een grotere concentratie van middelen naar hen toe. Volumes voor deze organisaties bleven stabiel en hadden zelfs een lichte neerwaartse trend. België blijft in totaal 39 multilaterale organisaties fi-nancieren door haar verplichte bijdragen. De bijdrage aan de vijftien partnerorganisaties is goed voor een derde van de fondsen.

DE CERTIFICERING VAN DE EVALUATIECAPACITEITEN IS AAN DE GANGOnze dienst is gestart met zijn missie om de evalu-atiecapaciteiten te certificeren van organisaties van ontwikkelingssamenwerking die door de Belgische staat worden gefinancierd of medegefinancierd. We hebben de certificering opgevat als een dynamisch en actief leerproces. Certificering was één van de voorwaarden voor de ondertekening van het nieuwe beheerscontract van BIO, dat zich aan deze oefening onderwierp in 2018. Bijna zeventig organisaties van de civiele maatschappij (CMO) en institutionele actoren (IA) hebben een aanvraag tot certificering ingediend. Deze organisaties zullen in de loop van 2019 het be-zoek krijgen van een assessor, evenals een beslissing over hun certificering vanwege de Dienst Bijzondere Evaluatie (DBE).

HET GEFRAGMENTEERDE INSTITUTIONELE LANDSCHAP VAN DE BELGISCHE SAMENWERKING BEMOEILIJKT HET AANNEMEN VAN EEN COHERENTE AANPAK TER ONDERSTEUNING VAN ONDERNEMERSCHAPDeze bevinding van vorig jaar in de evaluatie van on-dersteuning van de private sector werd bevestigd in de studie die uitgevoerd werd in Benin. Er zijn goede voorbeelden van complementariteit tussen actoren. In één geval ondervond de multi-actoren aanpak moeilijk heden bij de coördinatie vanwege de auto-nomie van elke partner. In een ander geval werd het potentieel dat geboden werd door de raamovereen-komsten en partnerschappen met derde partijen van BTC/Enabel lang niet optimaal benut. Ten slotte werd er nog geen volwaardige samenwerking met de private sector waargenomen.

NIET-GOUVERNEMENTELE ORGANISATIES VERSTERKTEN DE PROFESSIONALISERING VAN HUN PRAKTIJKEN IN ONTWIKKELINGSEDUCATIE De evaluatie van de meerjarige ngo-programma's en -projecten onthult de variëteit aan betrokken doel-groepen (private sector, gemeentebesturen, socialebewegingen, leraren, enz.). Ngo’s zijn gespecialiseerdin specifieke thema's en richten zich tot intermediaire

KERN

BOOD

SCHA

PPEN

© E

nabe

l, aa

rdno

otpr

oduc

tie in

Ben

in.


32 > K E R N B O O D S C H A P P E N

>K

ERN

BO

OD

SC

HA

PP

EN

CAPACITEITS-VERSTERKING IN EVALUATIE IN HET NOORDEN EN ZUIDEN

CERTIFICERING VAN DE EVALUATIE-CAPACITEITEN VAN BIODe analyse voorafgaand aan de certificering van de Belgische Investeringsmaatschappij voor Ontwik-kelings landen (BIO) heeft gewezen op afwijkende verwachtingen in verband met de doelstellingen van de evaluaties. Deze weerspiegelen tegelijk de bestaande spanningen binnen het mandaat zelf van BIO, tussen de financiële doelstellingen en de verwachte impact op ontwikkeling. Zo werd de evaluatie van zes investerin-gen in de financiële sector in India (gericht op micro-, kleine en middelgrote ondernemingen) binnen BIO als nuttiger aanzien omdat deze expertise bood die in toekomstige investeringen kan worden gevaloriseerd. De evaluatie van vijf landbouwinvesteringsprojecten in Afrika daarentegen werd veeleer ontwikkeld om de ontwikkelingsdoelstellingen te beoordelen, en werd om die reden nuttiger geacht door de Dienst Bijzondere Evaluatie (DBE).

BIO behaalde de certificering van haar evaluatie-capaciteiten, wat inhoudt dat haar score voldeed op het vlak van de kwaliteit van haar zelfevaluatie, haar interne capaciteiten, de kwaliteit van haar rapporten en haar verbeterplan. Sinds 2015 heeft BIO ontwikkelings-doelen opgesteld met bijbehorende indicatoren. De maatschappij heeft daarbij de te verzamelen gegevens middels een kwaliteitscontrolesysteem vastgelegd.

Certificering van organisaties gefinancierd door de Belgische ontwikkelingssamenwerking

Onze dienst heeft zijn missie voortgezet om de evaluatie capaciteiten te certificeren van organisaties gefinancierd door de Belgische ontwikkelingssamen-werking. In 2017 werd het systeem uitgestippeld: de criteria, de minimumdrempel, de handleiding voor zelfevaluatie en het verbeterplan. Acht organisaties doorstonden de test en werden gecertificeerd. In 2018 ving onze dienst aan met het voorbereiden van de uitbreiding naar de andere organisaties, die vervolgens hun aanvragen konden indienen tussen september 2018 en april 2019.

We herinneren eraan dat deze certificering tot doel heeft een markante verbetering in de evaluatiepraktijk van de organisaties tot stand te brengen. Het behalen van een certificaat betekent niet noodzakelijk dat or-ganisaties in dit stadium beschikken over evalua ties van een onberispelijke kwaliteit, maar wel dat ze hun evaluaties doeltreffend voorbereiden tijdens de finan-cieringscyclus en dat ze zich engageren tot punten van verbetering. Het opvolgen van de verbeterplannen zal jaarlijks plaatsvinden.

WAAR STAAN WE VANDAAG?

LUIK

1

© IO

B An

twer

pen

↑ Seminarie “Versterking van de nationale capaciteiten in monitoring en evaluatie en hun gebruik: nationale evaluatieverenigingen als drijvende kracht”, oktober 2018.


54

>LU

IK 1

: C

AP

AC

ITE

ITS

VE

RS

TER

KIN

G I

N E

VA

LUA

TIE

IN H

ET

NO

OR

DE

N E

N Z

UID

EN

> L U I K 1 : C A P A C I T E I T S V E R S T E R K I N G I N E V A L U A T I E I N H E T N O O R D E N E N Z U I D E N

De monitoringen evaluatie-capaciteiten ontwikkelen in het Zuiden

Het seminarie met als titel ‘Versterking van de natio-nale capaciteiten rond monitoring en evaluatie en het gebruik ervan: nationale evaluatieverenigingen als drijvende kracht’ werd gehouden van 8 tot 19 oktober 2018 door het Instituut voor Ontwikkelingsbeleid (IOB) van de Universiteit van Antwerpen.

In totaal hebben 23 mensen deelgenomen aan het seminarie, waarvan er 20 deelnemers een studiebeurs hebben ontvangen van onze dienst, 2 deelnemers een studiebeurs hebben ontvangen van het IOB-programma Going Global en één deelnemer werd geregistreerd als ‘met eigen middelen gefinancierd’. De deelnemers vertegenwoordigden in totaal 11 landen, met name Bolivia, Cambodja, Congo, Ecuador, Ethiopië, Kenia, Palestina, Senegal, Tanzania, Oeganda en Vietnam. Deze experts zijn afkomstig van openbare instellingen, het maatschappelijk middenveld, donor agentschappen, de academische wereld, de private sector, enz. Aan het ein-de van de opleiding identificeerden ze de belangrijkste kernacties die nodig zijn om de evaluatienetwerken van hun landen te versterken.

Toekomstige evaluaties zullen in principe van deze gegevens gebruik kunnen maken. De besprekingen zullen worden voortgezet in de stuurcomités van de evaluaties van BIO, waaraan DBE deelneemt om de vragen die in de evaluaties worden gesteld scherper te stellen en om de complementariteit tussen leren (bruikbare lessen voor toekomstige investeringen) en verantwoording afleggen (bijdrage van BIO aan de verwezenlijking van de ontwikkelingsdoelstellingen) te verhogen.

BIO verbindt zich ertoe de resultaten van evaluaties beter te integreren in haar strategische en operationele beslissingen door het instellen van een opvolging van beheersbeslissingen en een controle van de uitvoering ervan. Het valt echter te betreuren dat BIO niet bereid lijkt om in de toekomst hiervoor meer middelen uit te reiken, wat de scope van haar evaluaties beperkt.

© IO

B An

twer

pen

↑ Seminarie “Versterking van de nationale capaciteiten in monitoring en evaluatie en hun gebruik: nationale evaluatieverenigingen als drijvende kracht”, oktober 2018.

INCLUSIEF EN DUURZAAM ONDERNEMERSCHAP IN DE LANDBOUWSECTOR IN BENIN WELKE EXPERTISE MOET ER GEMOBILISEERD WORDEN?

LUIK

2

Inleiding

Deze evaluatie is één van de ‘landen’-evaluaties uit-gevoerd door DBE. Het is de bedoeling om de politieke oriëntaties van de Belgische ontwikkelingssamenwer-king in een bepaald land te bevragen. In het geval van Benin werd de evaluatie gelanceerd tijdens de voor-bereiding van een nieuw samenwerkingsprogramma in 2018. Het gekozen thema was dat van inclusief en duurzaam ondernemerschap in de landbouwsector, vanuit het standpunt van de geïntegreerde aanpak, een actuele beleidsrichting die expliciet het behalen van resultaten koppelt aan de coherente en gecoör-dineerde inzet van Belgische expertise en middelen.

Scope

Deze evaluatie bevraagt de implementatie van twee belangrijke recente oriëntaties van het Belgische samenwerkingsbeleid in de specifieke context van Benin. Ten eerste is er de titel van de strategienota ‘landbouw en voedselzekerheid’ voor de Belgische ontwikkelingssamenwerking: ‘Van voedsel naar onder-nemerschap’ 3. Naast de nadruk op het verbeteren van de landbouwproductiviteit, die tot nu toe een prioriteit was voor veel interventies, met name in Benin, is het ook de bedoeling om de deelname van landbouwers aan andere activiteiten, zoals verwerking, opslag,

marketing en distributie te bevorderen. Ten tweede vertrekken de oriëntaties voor een betere coördinatie van de Belgische expertise (geïntegreerde aanpak) van de wens om de actoren te ontzuilen, maar ook van de wil om nieuwe vormen van partnerschappen te creëren. Het gaat dan om samenwerking met de private sector, maar niet uitsluitend, zoals geïllustreerd door het voorbeeld van de samenwerking met het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV).

Het doel van de evaluatie was om lessen te trekken over de doeltreffendheid en toegevoegde waarde van een geïntegreerde aanpak ‘avant la lettre’ uit een steekproef van interventies van de Belgische samen-werking in Benin. Een cartografie van de Belgische expertise moest het mogelijk maken de mogelijkheden te identificeren voor een toekomstige programmering gericht op inclusief en duurzaam ondernemerschap. Deze analyses moesten leiden tot concrete ideeën en aanbevelingen voor een strategische integratie van Belgische expertise in het kader van het nieuwe samenwerkingsprogramma.

3. https://diplomatie.belgium.be/sites/default/files/downloads/strategienota_landbouw_en_voedselzekerheid_2017.pdf


>LU

IK 2

: IN

CLU

SIE

F E

N D

UU

RZ

AA

M O

ND

ER

NE

ME

RS

CH

AP

IN

DE

LA

ND

BO

UW

SEC

TOR

IN

BE

NIN

76 > L U I K 1 : C A P A C I T E I T S V E R S T E R K I N G I N E V A L U A T I E I N H E T N O O R D E N E N Z U I D E N

https://diplomatie.belgium.be/sites/default/files/downloads/strategienota_landbouw_en_voedselzekerheid_2017.pdf

https://diplomatie.belgium.be/sites/default/files/downloads/strategienota_landbouw_en_voedselzekerheid_2017.pdf

rekening te houden met de effecten op de andere partners. De geïntegreerde aanpak zal alleen succesvol zijn in gevallen waarin er respect is onder partners die elk bereid zijn te investeren in communicatie, samen-werking en de ontwikkeling van complementariteit. Bovendien vond de evaluatie aanwijzingen van impact en duurzaamheid ten gevolge van meer geïntegreer-de praktijken die bijdragen tot een meer coherente dienstverlening aan de bevolking.

Het potentieel van raamovereenkomsten/partner-schappen tussen Enabel en derde organisaties wordt verre van optimaal benut. De recente hervorming van Enabel schept in principe een gunstiger klimaat. Enabel heeft echter een coherente strategie nodig om dit potentieel te ontwikkelen. De samenwerking met het FAVV was een interessante ervaring in het kader van een publiek-privaat partnerschap dat een mogelijke mobilisatie aantoont van Belgische publieke experti-se voor institutionele versterking in een partnerland. Hoewel er moeilijkheden waren als gevolg van een crisis binnen het Beninese Agentschap voor voedsel-veiligheid (ABSSA), heeft het project geresulteerd in de upgrading van het ABBSA-laboratorium en het behalen van internationale certificering (ISO 17025).

De doelstellingen van hun interventies impliceren dat zij zich zorgen maken over de ondersteuning van kleine producenten en producentenorganisaties, die zowel so-ciale als economische doelstellingen nastreven. Private actoren zijn alleen betrokken als zij kunnen bijdragen aan de verwezenlijking van deze doelstellingen. Ze wor-den dus vaak ‘geïnstrumentaliseerd’ en krijgen steun die hen in staat moet stellen hun rol in de ontwikkelings-samenwerking beter te spelen, zonder meer.

De analyse van ‘alternatieve’ ervaringen, zoals bij-voorbeeld loutere privé-initiativen als African Drive/Baobab Express of Pain Ouidah, kan interessante ideeën op leveren over hoe de privésector kan worden onder-steund met behulp van Belgische expertise. Deze erva-ringen weerspiegelen een visie, aanpak en dynamiek die niet geïnspireerd zijn door ontwikkelingssamenwerking en zelfs weigeren ermee geassocieerd te worden.

DE AANDACHT WERD GEVESTIGD OP INTERESSANTE VOORBEELDEN VAN COMPLEMENTAIRE BELGISCHE EXPERTISE. HUN POTENTIEEL WORDT ECHTER INGEPERKT DOOR INSTITUTIONELE BEPERKINGENDe terreinanalyse in het noorden van Benin bracht het bestaan aan het licht van goede praktijken van koppeling en samenwerking tussen traditionele samenwerkings actoren (BTC/Enabel, actoren van de niet-gouvernementele samenwerking (ANGS)) en niet-traditionele actoren. Samenwerkingsmethodes kunnen variëren van eenvoudige contractualisering voor gespecialiseerde diensten tot echte partnerschap-pen voor aanvullende diensten.

De evaluatie vestigde de aandacht op het AMSANA-programma als voorbeeld van een geïntegreerde aanpak van vijf Belgische samenwerkingsactoren (Enabel en vier ANGS), elk met een duidelijk omschre-ven verantwoordelijkheid. Dit was het laatste initiatief dat gefinancierd werd door het Belgisch Fonds voor Voedselzekerheid. De meeste van de verschillende partners waren al actief in Atacora, een gebied met een hoog risico op voedselonzekerheid. Elke partner is verantwoordelijk voor een specifiek onderdeel van het programma (voorbeelden: toegang tot drinkwater, beheer van de groenteteelt, voeding, gemeenschaps-aanpak, institutionele versterking, etc.).

De geïntegreerde aanpak is vooral een middel om te zorgen voor een betere uitvoering van de interventie en om betere antwoorden te geven op complexe pro-blemen. Dit kan zowel intern, tussen de verschillende afdelingen en vaardigheden van een organisatie, als extern, door zowel traditionele als niet-traditionele actoren samen te brengen. Er zijn vier niveaus van geïntegreerde aanpak, van de minst complexe tot de meest complexe: (1) de integratie/mobilisatie van (Belgische) expertise op een ad hoc basis; (2) de in-tegratie/mobilisatie van (Belgische) expertise binnen dezelfde organisatie, op een structurele/duurzame manier; (3) de integratie/mobilisatie van (Belgische) expertise via een multi-stakeholder benadering waarbij ontwikkelingsactoren worden betrokken; (4) de inte-gratie/mobilisatie van (Belgische) expertise via een multi-stakeholder benadering waarbij niet-traditionele actoren van bij de aanvang van een interventie worden betrokken.

Wat de vorm ervan ook is, de institutionele opzet is van cruciaal belang en staat voor een heel aantal uit-dagingen. Terwijl het opzetten van een gezamenlijk programma de kansen op financiering kan vergroten, leidt een structuur met autonome partners, die in de eerste plaats verantwoording moeten afleggen aan hun moederstructuur, tot 'silo'-besluitvorming, vaak zonder

Conclusies

DE BELGISCHE SAMENWERKING IN BENIN HEEFT EEN AANZIENLIJKE EXPERTISE OPGEBOUWD IN DE ONDERSTEUNING VAN FAMILIALE LANDBOUW. TOT NU TOE IS DE STEUN VOOR ONDERNEMERSCHAP NOGAL INDIRECT GEWEESTDeze bevinding werd goed zichtbaar door het in kaart brengen van de expertise en in de casestudies. Deze expertise is vooral gericht op voedsel- en voedings-zekerheid. Er zijn ook vaardigheden ontwikkeld ter ondersteuning van sociaal ondernemerschap 4 in een groot aantal domeinen. De steun aan landbouwbedrij-ven (met name micro-, kleine en middelgrote onder-nemingen) is in mindere mate aanwezig geweest.

In Benin bestaat er grote behoefte aan steun voor de ontwikkeling van inclusief en duurzaam ondernemer-schap op alle gebieden, maar meer in het bijzonder op het gebied van de slechte afstemming van het onder wijs op de arbeidsmarkt, het gebrek aan toegang tot financiering, de moeilijke toegang tot land en de slechte kwaliteit van de infrastructuur voor vervoer over land of het gebrek eraan.

DE DOELSTELLINGEN GELINKT AAN DE BEVORDERING VAN INCLUSIEF EN DUURZAAM ONDERNEMERSCHAP VEREISEN DE BETROKKENHEID VAN NIEUWE ACTOREN, WAARONDER ACTOREN UIT DE PRIVATE SECTOR, MAAR ZIJ NIET ALLEENMet 'niet-traditionele actoren' worden actoren bedoeld die niet per se tot de wereld van de ontwikkelings-samenwerking behoren. De Belgische actoren ontwer-pen hun acties in functie van hun bereidwilligheid om de belangrijkste doelstellingen van hun interventies te bereiken (voedsel- en voedingszekerheid, verhoog-de productiviteit/productie en inkomen). Deze zijn niet noodzakelijk volledig verenigbaar met de prio-riteit van de ontwikkeling van duurzaam en inclusief ondernemerschap.

↑ AMSANA, groententeelt, Benin.

© E

nabe

l

4. Sociaal ondernemerschap wordt door coöperaties of andere collectieve gemengde structuren gedragen, vooral om economische en sociale diensten te leveren aan de leden.


>LU

IK 2

: IN

CLU

SIE

F E

N D

UU

RZ

AA

M O

ND

ER

NE

ME

RS

CH

AP

IN

DE

LA

ND

BO

UW

SEC

TOR

IN

BE

NIN

98 > L U I K 2 : I N C L U S I E F E N D U U R Z A A M O N D E R N E M E R S C H A P I N D E L A N D B O U W S E C T O R I N B E N I N

de private sector. De nieuwe landenportefeuilles die momenteel worden ontwikkeld, voorzien een verster-king van de personeelsmiddelen en beroepsopleiding, en een betere toegang tot de infrastructuur.

Antwoord van de ANGS

De ANGS aanvaarden de meeste aanbevelingen omdat zij de nadruk leggen op de behoefte aan tijd, flexibiliteit en de ontwikkeling van capaciteiten en vaardigheden om de ondernemersaanpak in de ontwikkelingssa-menwerking te integrereren en de programmadoel-stellingen te verwezenlijken. Hun vrees betreft vooral de machts verhoudingen met de private sector en het risico van instrumentalisering, zowel van de ANGS (als facilitators voor producenten) als van de private sector (ad hoc contracten en acties). Het is van essentieel belang dat zij het soort ondernemerschap waar we het hier over hebben, definiëren. In de aanbevelingen wordt ook de nadruk gelegd op de rol van de ANGS in de rechtenbenadering, die van toepassing zou moeten zijn op alle drie niveaus van de bevordering van het on-dernemerschap (steun voor familiale landbouw, sociaal ondernemerschap en steun voor landbouwbedrijven). De ANGS aanvaarden gedeeltelijk de filière-aanpak, die zij te riskant vinden voor de gezinslandbouw, maar haalbaar voor de andere twee steunniveaus als reke-ning wordt gehouden met de economische, sociale en ecologische duurzaamheid.

het imago van de landbouw wordt hersteld, gezien het belang ervan voor de economische en sociale ontwikkeling van het land. Dat moet gebeuren via het onderwijs (vanaf de lagere school), de beroeps-opleiding en de versterking van human ressources in het algemeen.

→ Het verbeteren van de toegang tot hydro-agrarische en telecommunicatie-infrastructuur is een andere belangrijke vereiste: weginfrastructuur, toegang tot water, elektriciteit en telecommunicatie. D4D biedt eveneens een aanzienlijk potentieel voor de landbouwsector.

→ De keuze voor een ‘filièreaanpak’ is ook belangrijk om partnerschappen met andere, vaak niet-traditi-onele actoren te bevorderen. Dit type partnerschap kan echter niet worden geïmproviseerd en er zullen specifieke middelen en maatregelen moeten wor-den voorzien. Het gaat dan om de aanwerving van managers met werkervaring in de private sector of de oprichting van een gespecialiseerde dienst, de invoering van mechanismen om actoren uit de private sector te betrekken bij de werking van de organisatie of de ambitieuzere ontwikkeling van een partnerschapsmodel dat rekening houdt met de specifieke kenmerken van elke partij, dat tijds-gebonden is en rekening houdt met wederzijdse en verschillende doelstellingen en belangen, of nog de invoering van instrumenten en procedures die meer flexibiliteit mogelijk maken dan de traditio-nele samenwerkingsinstrumenten.

→ Ten slotte moet de financiering van inclusief en duurzaam ondernemerschap in de landbouw wor-den versterkt. Daartoe moet de werking van BIO verbeteren, moeten er gespecialiseerde vaardig-heden verworven worden en nieuwe instrumenten en manieren ontwikkeld om overheidsmiddelen te gebruiken.

Antwoord van DGD

Er worden verschillende acties uitgevoerd om de aanbevelingen aan DGD te integreren: de oprichting en reorganisatie van de specifieke Private Sector Development-eenheid (PSD) binnen DGD, de oprichting van een task force met DGD, BIO, Enabel en Finexpo, de systematisering van de betrekkingen tussen the-matische en geografische directies, de uitbreiding van partnerschappen met entiteiten gespecialiseerd in het netwerken met en betrekken van de private sector (The Shift, Close the Gap, IDH, enz.), de aanpassing van het wetgevend en budgettair kader en de BIO-wet ... Dit werk moet de toepassing van de rechtenbenadering en waardig werk ten goede komen, net als het een duidelijk engagement in de sector van de ondersteuning van inclusief en duurzaam ondernemerschap, de verster-king van de financiering en de toegang tot financiering voor dit ondernemerschap en de ontwikkeling van de filière-aanpak/waardeketen mogelijk moet maken.

Antwoord van Enabel

Enabel is bezig met het opzetten van expertise met betrekking tot de ontwikkeling van de private sector en ondernemerschap: de PSD-afdeling is operationeel, raamovereenkomsten maken het mogelijk om snel een panel van expertise te mobiliseren, er zijn mechanis-men voor uitwisseling, overleg en samenwerking met

Aanbevelingen

→ Er moeten inspanningen gedaan worden om te

zorgen voor meer samenhang tussen de manda-ten, verantwoordelijkheden en programma's van de verschillende actoren en om hun onderlinge afstemming en samenwerking te verbeteren. De herdefiniëring van het institutionele landschap moet worden gezien als een eerste vereiste voor de uitvoering van de aanbevelingen en voorstellen uit de evaluatie. Er zullen ook duidelijkere strategische keuzes gemaakt moeten worden.

→ Samenwerking tussen de ontwikkelingsactoren en de particuliere sector is belangrijk en moet wor-den ontwikkeld, maar het mag geen mode worden die door iedereen onderschreven wordt zonder rekening te houden met de bestaande capaciteiten en de vereisten van een dergelijke aanpak. Een multiactorenaanpak is haalbaar onder bepaalde voorwaarden. De ontwikkeling van dit type relatie die verder gaat dan een eenvoudige contractuali-sering, kan het best in de loop van de tijd worden gerealiseerd door over te stappen van eenvoudige naar meer complexe samenwerkingen.

→ Er wordt best geopteerd voor een ‘verrijkte’ be-nadering van familiale landbouw, met een gedif-ferentieerde aanpak die rekening houdt met de verschillende overwegingen en middelen van de landbouwers. Het inkomen verhogen moet een van de doelstellingen zijn van de interventies. Het is ook belangrijk om criteria te bepalen om de complexiteit van familiale landbouw in kaart te brengen en te zorgen voor adequate monitoring en aanpassingen.

→ Op het vlak van sociaal ondernemerschap lijkt de ontwikkeling van vaardigheden en de definitie van goede praktijken op het ‘technisch/management’ niveau van essentieel belang, net als het onder-steunen van goed bestuur van ondernemingen. Zoiets moet geleidelijk aan gebeuren, aangezien er te vaak geen rekening wordt gehouden met de tijd die nodig is om dit op te nemen en het zich eigen te maken op lokaal niveau. Hetzelfde geldt voor coöperaties (of andere gemengde structuren) die complexere activiteiten willen ontplooien.

→ Landbouw en ruraal ondernemerschap hebben te lijden onder een slecht imago in Benin, wat in belangrijke mate bijdraagt tot de leegloop van het platteland. Daarom is het van cruciaal belang dat

© E

nabe

l

© E

nabe

l

↑ AMSANA, groententeelt, Benin.

↑ Visteelt, Benin.


>LU

IK 2

: IN

CLU

SIE

F E

N D

UU

RZ

AA

M O

ND

ER

NE

ME

RS

CH

AP

IN

DE

LA

ND

BO

UW

SEC

TOR

IN

BE

NIN

1110 > L U I K 2 : I N C L U S I E F E N D U U R Z A A M O N D E R N E M E R S C H A P I N D E L A N D B O U W S E C T O R I N B E N I N

ONTWIKKELINGS-EDUCATIE

de strategienota 'ontwikkelingseducatie' die, hoewel ze van 2012 dateert, een belangrijke referentie blijft; de Gemeenschappelijke Contextanalyse (GCA) voor alle actoren van het maatschappelijk middenveld en het Gemeenschappelijk Strategisch Kader (GSK) dat het geheel van strategische keuzes beschrijft die ge-zamenlijk gemaakt zijn vanuit deze GCA.

Verschillende soorten acties uitgevoerd tussen 2014 en 2017 werden geëvalueerd. Enerzijds zijn er de audio-visuele producties: radio- en televisieprogramma's en films; korte evenementen en acties: begeleiding rond filmvertoningen en filmfestivals, reflectieworkshops en theateractiviteiten rond het thema ontwikkeling. Anderzijds zijn er de vele educatieve activiteiten rond ontwikkeling die door ngo's worden gerealiseerd als onderdeel van hun meerjarenprogramma's.

Het is belangrijk om te benadrukken dat de acties van het Belgische ontwikkelingsagentschap Enabel, met name het programma ‘Kleur Bekennen’ gericht op scholen, maar ook de Infocyclus, geen deel uitmaakten van deze evaluatie aangezien deze interventies recent reeds werden geëvalueerd.

Naast traditionele methoden heeft deze evaluatie ook gebruik gemaakt van twee gerichte enquêtes. Een eerste enquête over de audiovisuele producties en korte acties werd uitgevoerd met een steekproef van 2000 personen representatief voor de bevolking in België op het vlak van taal, leeftijd, regio, geslacht en opleidingsniveau. Een tweede enquête werd uitgevoerd onder personen die professioneel actief waren in de

De Belgische samenwerking voorziet cofinanciering voor films, evenementen, ngo-programma's of gerichte acties (bijvoorbeeld op scholen) in België. Deze evaluatie had als doel om aan te zetten tot nadenken over de meest veelbelovende praktijken.

Inleiding

Sinds het einde van de 20e eeuw is ontwikkelings-educatie verschoven van informatie over ontwikke-lingsproblemen in de Derde Wereld naar acties die een onderdeel uitmaken van wereldburgerschaps-onderwijs met als algemeen doel bij te dragen tot een meer rechtvaardige en solidaire wereld, gekenmerkt door democratische waarden. De reflectie is geleide-lijk geëvolueerd van een logica waarin hulp aan het Zuiden centraal staat, naar een educatie in mondiaal en solidair burgerschap waarbij nieuwe inhoud en me-thoden verkend worden die een kritisch begrip van het globaliseringsmodel ondersteunen en de onlosmake-lijke verbanden tussen ontwikkeling, rechtvaardigheid, gelijkheid en mensenrechten herbevestigen.

Scope

In deze snel evoluerende context bestond het strategi-sche raamwerk voor de evaluatie uit drie documenten:

LUIK

3

HOE DE VERSCHILLENDE DOELGROEPEN IN BELGIË INFORMEREN, SENSIBILISEREN EN MOBILISERENROND ONTWIKKELINGSPROBLEMATIEKEN?


>LU

IK 3

: O

NT

WIK

KE

LIN

GS

ED

UC

ATI

E

1312 > L U I K 3 : O N T W I K K E L I N G S E D U C A T I E

FIAN België, met zijn brede expertise op het gebied van voedselrechten en voedselsoevereiniteit, ontwikkelt coalities met sociale bewegingen (intermediaire acto-ren) die zich engageren rond deze thema's om burgers effectiever te mobiliseren en het beleid te beïnvloeden.

Wat duidelijk blijkt is dat de meerderheid van ngo’s die binnen een specifieke niche werken ‘meer geavanceer-de’ veranderingstheorieën hebben ontwikkeld waarin de actoren die zij willen beïnvloeden een uitgesproken plaats innemen. Men kan beter onderscheiden welk soort veranderingen deze organisaties voor de doel-groepen wensen te realiseren en met welke actiemid-delen ze dat willen doen. Ngo's proberen te werken op een meer complementaire manier of in partnerschap met andere actoren, hetzij in verband met dezelfde thema's, hetzij met betrekking tot gelijkaardige doel-groepen (gediversifieerd en complementair bereik).

Ngo's maken gebruik van globale, op rechten ge-baseerde benaderingen die toelaten verschillende

Belgische doelgroepen te sensibiliseren door hen aan te moedigen om kritisch te denken, of zelfs om zich concreet te engageren rond problematieken waarbij de Noord-Zuidkloof wordt overstegen. Er wordt rekening gehouden met de verschillende dimensies van het onderwijscontinuüm door verschillende strategieën te integreren. Dit partnerschapswerk verdient aanmoedi-ging omdat het kansen biedt om een breder en meer divers publiek te bereiken, waaronder ook de doel-groepen die worden geïdentificeerd als verwaarloosd door ontwikkelingseducatie of die geen belangstelling tonen voor deze kwesties.

De actie ‘Saved by the Bell’ is ontwikkeld door VIA Don Bosco in samenwerking met Studio Globo. Het is een actie die oproept voor het recht op onderwijs voor iedereen en overal. Het vindt plaats op 5 oktober, de internationale dag van de leraar, een dag waarop ver-schillende korte-termijnactiviteiten worden uitgevoerd, waaronder een spel ‘Wegwijs in Onderwijs’ waarmee scholieren leren over verschillende soorten onrecht en de stappen die een land kan nemen om ze weg te werken. Deze korte actie maakt het mogelijk om in contact te komen met scholen die niet noodzakelijk veel aandacht besteden aan ontwikkelingseducatie.

DE AUDIOVISUELE PRODUCTIES EN EVENEMENTEN MAKEN HET MOGELIJK EEN BREED PUBLIEK TE BEREIKEN MAAR ZE HOREN HET REPRODUCEREN VAN STEREOTYPES TE VERMIJDEN Op basis van met de jaren opgebouwde ervaring den-ken de initiatiefnemers na over de veranderingen die ze hopen teweeg te brengen en houden ze rekening met de kenmerken en behoeften van de doelgroe-pen. De resultaten van deze evaluatie bevestigen het aanzienlijke potentieel dat schuilt in het gebruik van deze media. Ze laten zien dat deze media (vooral de televisieprogramma’s) niet alleen een breed publiek kunnen bereiken, maar ook dat kijkers zich op een toegankelijke manier laten confronteren met de complexiteit van bepaalde situaties en zich ermee vereenzelvigen. De resultaten van de evaluatie tonen ook aan dat het belangrijk is om het ontwerp van deze audiovisuele middelen zodanig te ondersteunen dat ze deel uitmaken van een leerproces dat kijkers in staat stelt hun gevoelens te uiten en een kritische blik te ontwikkelen, en om te voorkomen dat ze stereotypen reproduceren en versterken.

ontwikkelingssamenwerking in Noord en Zuid, met als doel te bepalen in hoeverre acties rond ontwik-kelingseducatie aan de basis liggen van hun inzet of hun roeping.

Bevindingen/conclusies

DE ORGANISATIES NEMEN MAATREGELEN OM ZICH TE PROFESSIONALISEREN BINNEN EEN SPECIFIEKE NICHE Ngo's die meerjarige programma's met een component ‘ontwikkelingseducatie’ uitvoeren, specialiseren zich meer in thema's en doelgroepen waarmee zij een bevoorrechte en lange termijn band hebben. Dit laat hen toe rond een bepaalde ‘niche’ te werken waarin een intermediaire organisatie wordt erkend voor haar specifieke expertise en een mandaat krijgt van de doelgroepen waarmee ze werkt.

↑ Spel “E(du)quality”, een spel over recht op kwaliteitsvol onderwijs.

© V

ia D

on B

osco

Voorbeeld van een gedeeltelijk gesubsidieerde filmDe film ‘Insyriated’ laat op een schrijnende manier zien hoe een gezin, zich schuilhoudend in een appartement, de burgeroorlog in Syrië tracht te overleven. De film richt zich tot het grote publiek en heeft als doel te in-formeren en sensibiliseren omtrent de oorlogssituatie in Syrië, evenals omtrent de redenen waarom mensen vluchten en asiel zoeken.


>LU

IK 3

: O

NT

WIK

KE

LIN

GS

ED

UC

ATI

E


creatieve workshops, enz.) bieden een groot potentieel voor het gebruik van educatief materiaal in het ka-der van activiteiten rond ontwikkelingseducatie door andere actoren, zoals jeugdverenigingen, scholen of ngo's. De evaluatie merkt echter op dat de financie-ringsmodaliteiten duurzaamheid niet altijd bevorderen.

Voorbeeld van een theaterproductie: le ring de l’agroDoor middel van een burleske komedie waarin twee hedendaagse clowns worden opgevoerd, rampspoe-dige personages die proberen te begrijpen hoe de overconsumptie bij ons een tekort in de borden in het Zuiden veroorzaakt, wil de show zowel de mechanis-men belichten die voedselautonomie mogelijk maken als de mechanismen die deze autonomie in de weg staan. Het project steunt ook op de capaciteit van jeugdcentra en culturele centra om jeugdgroepen te mobiliseren, voornamelijk buiten de schoolomgeving (onder meer jongeren die in moeilijkheden verkeren of buitengesloten zijn).

Waar de op televisie uitgezonden producties het mo-gelijk maken om een breed en gevarieerd publiek te bereiken, zo bestaat het publiek van de culturele of artistieke evenementen hoofdzakelijk uit jongeren die maatschappelijk actief zijn. Kinderen en adoles-centen worden (volgens hun ouders) vooral geraakt door evenementen rond ontwikkelingseducatie die in scholen of jeugdbewegingen worden georganiseerd. Het monitoren van de effecten van gesubsidieerde acties blijft zeer beperkt. Toch zijn de resultaten van de kwantitatieve enquête bemoedigend, aangezien vijf van de zes respondenten zeggen dat het kijken naar audiovisuele producties of deelnemen aan een evenement heeft geleid tot veranderingen in kennis, attitudes, gedrag en engagement.

Dankzij de ervaring en capaciteiten van de productie-huizen en evenementenorganisaties om kwalitatief hoogwaardige en toegankelijke projecten op te zetten, en ondanks de administratieve beperkingen, worden de middelen die worden geïnvesteerd in audiovisuele pro-ducties en evenementen efficiënt gebruikt. Het gebrek aan informatie maakt het echter onmogelijk om een kosten-batenanalyse te maken van de veranderingen teweeg gebracht bij de doelgroepen.

De producten van de gesubsidieerde acties (films, do-cumentaires, televisieprogramma's, theaterproducties,

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

(Natuur)

ramp i

n

het bu

itenla

nd

Vrijwillig

erswerk

Inleef

reis

ontwikk

elingsl

and

Persoo

nlijk e

venem

ent

Vriend

en/fam

ilie ac

tief in

ontwikk

elingss

amenw

erking

/SDG

Stage

ontwikk

elings-

samenw

erking

/SDG

Les/se

minarie

samenl

evings

kwest

ies

Les/se

minarie

ontwikk

elingsl

and

Vorming

ontwikk

elings-

samenw

erking

Brochu

res/w

ebsite

/ngo-a

ctivite

iten

Confer

entie/

debat

samenl

evings

kwest

ies

Confer

entie/

debat

ontwikk

elingsl

anden

Film en

z. sam

enlevi

ngskw

esties

Film en

z. ontw

ikkelin

gsland

en

%

Brochures, activiteiten, audiovisuele producties

Vormingen, cursussen, stages

Persoonlijke cirkel Andere

VERKLARINGEN EN EVENEMENTEN MET BETREKKING TOT DE MOTIVATIE VAN RESPONDENTEN OM TE WERKEN IN EEN ORGANISATIE ACTIEF IN ONTWIKKELINGSSAMENWERKING OF ROND DE SDG’S (IN %, N=287)

■ Helemaal niet akkoord

■ Niet akkoord■ Neutraal■ Akkoord■ Helemaal akkoord

↑ Ring de l’agro, Théâtre et Réconciliation, een muzikale voorstelling over voedselzekerheid.

© V

éron

ique

Ver

chev

al

WELKE COHERENTIE OP BELGISCH EN INTERNATIONAAL NIVEAU? De interventies zijn in lijn met de prioriteiten van de Belgische samenwerking en de SDG's. De ngo's verster-ken hun aanpak door een betere integratie van hun strategieën op het gebied van onderzoek, opleiding/coaching en belangenbehartiging. De meerwaarde van werken in synergie en partnerschapsverband wordt ook bevestigd door coherenter werk in scholen en qua pleitbezorging, met name door een grotere be-trokkenheid van actoren van buiten de internationale samenwerking. De Belgische ngo-federaties en -plat-forms, alsook de overlegkaders die werden gecreëerd bij de formulering van de gemeenschappelijke contex-tanalyses en gemeenschappelijke strategische kaders, komen duidelijk naar voren als factoren die hebben bijgedragen tot een grotere coherentie, ook al zijn ze niet de enige of noodzakelijkerwijs de belangrijkste. Uit de evaluatie blijkt immers dat de samenwerking met het domein van levenslang leren, de private sector, enz. een rijkdom is die nog moet worden uitgebuit. Ten slotte heeft de evaluatie positieve ontwikkelin-gen aan het licht gebracht in de zin van een grotere betrokkenheid van de zuidelijke partners bij de plan-ning en uitvoering van activiteiten op het gebied van ontwikkelingseducatie.

WAT IS DE IMPACT? Globaal bleek uit de evaluatie dat er weinig informatie beschikbaar is over de impact van de activiteiten rond ontwikkelingseducatie. Deze vaststelling kan gekop-peld worden aan de evaluatieperiode (2014-2017), die voor veel ngo's een overgangsfase vormt tussen de voorbereiding op de nieuwe aanpak gericht op niche-werking en de uitvoering ervan. In de evaluatie werden niettemin indicaties van impact vastgesteld die aan het licht komen in zowel institutionele en wetgevende veranderingen als veranderingen in de praktijken van de intermediaire actoren.

Belgische ngo's hebben ook een impact op Europees en internationaal niveau, vooral wanneer ze campagnes voeren in coalitie met andere nationale en interna-tionale actoren. De resultaten van de kwantitatieve enquête laten zien dat acties gericht op een breed pu-bliek het persoonlijk engagement positief beïnvloeden wanneer er een wisselwerking is met andere factoren en andere soorten acties, wat meer gestructureerd en diepgaand werk mogelijk maakt.

De retro-enquête onder personen die professioneel ac-tief waren in ontwikkelingssamenwerking in zowel het Noorden als het Zuiden geeft de mogelijke invloed aan


>LU

IK 3

: O

NT

WIK

KE

LIN

GS

ED

UC

ATI

E


Antwoord van de CMO’s

De CMO’s spreken zich enkel uit rond aanbevelingen met betrekking tot de meerjarenprogramma's. Zij ver-welkomen de resultaten van de evaluatie, die eens te meer laten zien dat educatie in wereldburgerschap en solidariteit doeltreffend is en dat de CMO’s kwaliteits-vol werk verrichten. De CMO’s zijn over het algemeen bereid de aanbevelingen op te volgen, maar wijzen op een aantal moeilijkheden: het interactieve gebruik van veranderingstheorieën is een reële uitdaging; de focus op intermediaire actoren is veeleisend in termen van tijd en personeels- en financiële middelen; de financiering door DGD ontbeert soms stabiliteit en duurzaamheid en ze neemt niet toe; deze onzekerheid draagt niet bij tot een stabiel kader voor het personeel van de CMO’s; de ganse Belgische bevolking bereiken is onmogelijk zonder de nodige personeels- en financiële middelen om deze ambitie waar te maken; de evaluatie van de interventies van deze sector met behulp van klassieke rigoureuze methoden is moeilijk; en het betrekken van actoren uit het Zuiden bij de activiteiten van ontwikkelingseducatie brengt grote uitdagingen met zich mee.

De CMO’s uiten twijfels bij de hypothese dat partner-schappen en synergieën tussen actoren hun kansen op het behalen van duurzame resultaten vergroten. Zij vermelden ander onderzoek waaruit blijkt dat de behoefte aan en de vraag naar synergieën en comple-mentariteit in de praktijk zeer complex is en aanzienlijke coördinatiekosten met zich meebrengt.

Antwoord van DGD

DGD onderschrijft volledig de aanbevelingen betref-fende de meerjarenprojecten en -programma's; vooral aangezien de uitvoering ervan hoofdzakelijk afhangt van actoren van de niet-gouvernementele samen-werking. Wat betreft de uitdagingen die nog moeten worden aangegaan met betrekking tot de structurele betrokkenheid van de zuidelijke partners, is DGD van mening dat verdere inspanningen kunnen worden ge-leverd om een meer coherente Noord-Zuid-aanpak te bevorderen, al bieden de huidige programma's reeds enige flexibiliteit. DGD overweegt het model van uni-versaliteit en transversaliteit van de SDG's verder in de programma's te integreren. Daarnaast werkt DGD al een aantal jaren aan een verhoogde complementariteit en coherentie tussen de verschillende gefinancierde instrumenten.

DGD aanvaardt eveneens de aanbevelingen in het ver-slag over de audiovisuele producties en zal deze blij-ven voorzien van cofinanciering. Deze producties zijn momenteel al meer gericht op wereldburgerschaps-educatie door de verplichting om een pedagogisch dossier op te stellen en door de financiering van ‘bo-nussen’ voor kortfilms, films voor een kinderpubliek, de ontwikkeling van pedagogisch materiaal,... DGD zet zich ook in om ethische kwesties op de voorgrond te plaatsen, met name door de strijd tegen stereotypen voort te zetten.

Tot slot betreurt DGD dat het de aanbevelingen rond specifieke acties niet kan opvolgen omdat de project-oproep voor de financiering van dit soort acties sinds begin dit jaar is opgeschort.

→ De inspanningen voortzetten en versterken om dezuidelijke partners te betrekken bij het ontwerp, deuitvoering en de evaluatie van activiteiten op hetvlak van ontwikkelingseducatie.

→ Transversale thema’s zoals milieu of gender op eenmeer coherente en robuuste manier integreren.

Aan DGD→ Het aangaan van strategische partnerschappen en

de vorming van netwerken rond de verschillendeactoren verder aanmoedigen; de coördinerende rolvan DGD in dit verband versterken.

→ Ervoor zorgen dat de ngo's voldoende steun enbegrotingsruimte blijven genieten om hun activi-teiten voort te zetten in overeenstemming met debovengenoemde aanbevelingen.

AANBEVELINGEN ROND DE AUDIOVISUELE PRODUCTIES, EVENEMENTEN EN KORTE ACTIES Aan DGD→ De audiovisuele producties verder blijven steunen

middels meer wederzijds overleg en coördinatie.Bij het toekennen van subsidies meer rekeninghouden met de belangrijke rol die deze acties somsspelen bij het versterken van representaties enstereotypen.

→ De korte acties blijven steunen en daarbij in de se-lectiecriteria rekening houden met de ontwikkelingvan innovaties in werkmethoden of hulpmiddelen,zoals digitale toepassingen.

→ Middelen voorzien om fundamenteel te verduidelij-ken en herdefiniëren waarom en hoe DGD cultureleen artistieke initiatieven wil ondersteunen om bijte dragen tot de inspanningen op het vlak vanontwikkelingseducatie.

→ Nauwere en regelmatigere samenwerking bevor-deren tussen actoren actief op het vlak van audio-visuele producties en evenementen, en andereactoren uit de sector van ontwikkelingseducatie.

→ Een regelmatig en terugkerend proces voor de eva-luatie van deze financieringslijnen opzetten om bijte dragen tot meer strategisch ondersteunde pro-cedurele of regelgevende veranderingen, rekeninghoudend met de diversiteit en specificiteit van deactoren betrokken in het kader van deze subsidies.

→ Een dialoog aangaan tussen DGD en de betrokkenactoren rond een aantal administratieve regelsof procedures die, in verschillende gevallen, dedoeltreffendheid en duurzaamheid van de gesub-sidieerde interventies in de weg stonden.

Aan de CMO’s→ Inspirerende of innovatieve ‘goede praktijken’

op een meer strategische manier ontwikkelen enverspreiden onder andere actoren actief in ontwik-kelingseducatie. Dit innovatieve karakter integrerenin de criteria voor de toekenning van subsidies.

→ Meer nadruk leggen op het bevorderen van eenkritische en globale, op rechten gebaseerde aanpak.

van verschillende acties rond ontwikkelingsonderwijs op hun engagement. Zoals de grafiek aantoont, dragen alle acties bij tot het engagement van personen in de ontwikkelingssamenwerking maar geen enkele actie op exclusieve wijze.

AANBEVELINGEN ROND DE MEERJARENPROGRAMMA’S Aan de organisaties van de civiele maatschappij (CMO’s)→ De verbanden tussen de activiteiten en de verwach-

te veranderingen duidelijker uitleggen en betergebruiken. De inspanningen op het vlak van deontwikkeling van programma’s versterken, door deniveaus van verandering en de soorten beoogdeverandering, in relatie tot de specifieke doelgroe-pen, te expliciteren. Meer gebruik maken van delogica tussen activiteiten en veranderingen in demonitoring- en evaluatiemechanismen.

→ Gebruik maken van de collectieve en wederzijdseleeropportuniteiten om ervaringen te delen.

→ Het gebruik van intermediaire actoren verbeteren.De hypothese dat intermediaire actoren een mul-tiplicatoreffect hebben, moet in detail met henworden onderzocht en besproken. Een intensievelangetermijnbegeleiding voorzien. Erover wakenniet systematisch gevolg te geven aan de wensenvan de doelgroepen.

→ Zoveel mogelijk op de thema's, processen endoelgroepen focussen waarrond en waaraan ngo’sspecifieke expertise en ervaring kunnen bieden.

→ Bijzondere aandacht besteden aan de continuïteitin het begeleidingswerk door ervoor te zorgen datde kennis en vaardigheden in de loop van de tijdbehouden blijven en worden overgedragen wanneermedewerkers vertrekken.

→ De sensibiliseringsacties voor het grote publiekvoortzetten maar heroriënteren, zowel wat betreftde doelstellingen en strategieën, als de te betrek-ken actoren; deze actoren koppelen met de actiesvan de intermediaire actoren en de samenwerkingtussen de actoren aanscherpen.

→ De inspanningen met betrekking tot verwaarloosdegroepen voortzetten en uitbreiden: de private sec-tor, migranten, ouderen, scholieren in het technischen beroepsonderwijs.

→ Het monitoringen evaluatiesysteem sterker uit-bouwen en richten op het opvolgen van verande-ringen bij de geviseerde en ondersteunde actoren.


>LU

IK 3

: O

NT

WIK

KE

LIN

GS

ED

UC

ATI

E


IMPACTEVALUATIE VAN DE UNIVERSITAIRE SAMENWERKING

LUIK

4

worden met verschillende institutionele structuren, soorten impact en bestaande voorwaarden/kaders.

Inleiding

Deze evaluatie is, na de gouvernementele en niet- gouvernementele samenwerking, het derde deel van een reeks rigoureuze en geloofwaardige studies over de doeltreffendheid en de impact van de verschillende kanalen van de Belgische ontwikkelingssamenwerking. Dit is de eerste evaluatie in opdracht van DBE die zich uitsluitend richt op de activiteiten van de Vlaamse en Franstalige universiteiten en wetenschappelijke instel-lingen op het gebied van ontwikkelingssamenwerking.

Doelstellingen van de evaluatie

De evaluatie had twee doelstellingen. Enerzijds analy-seren in welke mate en op basis van welke methodolo-gische aanpak de impact van de Belgische universitaire samenwerking kan worden beoordeeld. Anderzijds, aantonen in welke mate en onder welke omstandig-heden de verwachte impact zich heeft voorgedaan op basis van geselecteerde interventies in Benin, Ethiopië en Vietnam.

Sinds het midden van de jaren 90 financiert de federale overheid de activiteiten van de Vlaamse en Franstalige universiteiten en wetenschappelijke instellingen op het gebied van ontwikkelings-samenwerking. Deze financiering vertegenwoordigt meer dan een kwart van de middelen die besteed worden aan de actoren van de niet-gouvernementele samenwerking. De Belgische universitaire samenwerking wordt uitge-voerd door twee verenigingen van instellingen van het hoger onderwijs: de ‘Vlaamse Interuniversitaire Raad – Universitaire Ontwikkelingssamenwerking’ (VLIR-UOS) aan Nederlandstalige kant, en de ‘Académie derecherche et d’enseignement supérieur’ (ARES) aanFranstalige kant. Ze neemt drie verschillende en com-plementaire vormen aan: institutionele samenwerkingop lange termijn, interventies op korte termijn - dezogenaamde ‘eigen initiatieven’ - en beurzen voorstages, masterdiploma's of doctoraten.

De sector wordt ook gekenmerkt door een zeer grote heterogeniteit. Dit vereiste een flexibele reactie in ter-men van evaluatieopzet en er moest rekening gehouden ©

ARES

↑ Institutionele samenwerking met de Pham Ngoc Thach Universiteit Geneeskunde, Vietnam.

WELKE IMPACT HEBBEN DE INTERVENTIES EN STUDIEBEURZEN VAN DE UNIVERSITAIRESAMENWERKING?


>LU

IK 4

: IM

PA

CTE

VA

LUA

TIE

VA

N D

E U

NIV

ER

SIT

AIR

E S

AM

EN

WE

RK

ING

2120 > L U I K 4 : I M P A C T E V A L U A T I E V A N D E U N I V E R S I T A I R E S A M E N W E R K I N G

technologiecentra en hebben soms het overheidsbeleid op nationaal niveau kunnen beïnvloeden.

VEEL GEËVALUEERDE INTERVENTIES HEBBEN EEN POSITIEVE BIJDRAGE GELEVERD AAN DE IMPACT BUITEN DE ACADEMISCHE GEMEENSCHAP In de geëvalueerde steekproef waren de interventies in staat om het inkomen van de boeren aanzienlijk te verhogen of de medische zorg voor de algemene bevolking te verbeteren door middel van beter gekwa-lificeerd medisch personeel. Er werd aangetoond dat het van essentieel belang is dat projecten beschikken over verspreidingsmechanismen (of deze ontwikkelen) om kennis om te zetten in toepassingen en dus in impact buiten hun instelling. Het ging bijvoorbeeld om langlopende partnerschappen tussen de partner-universiteit en overheidsinstellingen, de participatie van begunstigden en lokale autoriteiten, praktische opleidingen of overeenkomsten inzake de erkenning van diploma's.

Beperkte budgetten voor het onderhoud van de gefi-nancierde infrastructuur en apparatuur ondergroeven soms de duurzaamheid van de bereikte impact op het gebied van verbeterde apparatuur. Interventies die investeerden in lokale infrastructuur/uitrusting en daarbij vormingen voorzagen voor hun onderhoud waren beter bestand tegen deze hindernissen.

VOORMALIGE BEURSSTUDENTEN FUNGEREN ALS AGENTEN VAN VERANDERING IN HUN RESPECTIE-VELIJKE ORGANISATIES OM ONTWIKKELINGSUITDAGINGEN AAN TE GAANDe sterkte van de individuele beurzenstelsels ligt in het feit dat beursstudenten daadwerkelijk bijdragen aan de ontwikkeling van hun land of regio van herkomst. Dit is te danken aan het feit dat zij invloedrijke posities bekleden binnen hun respectievelijke organisaties vanwege de vaardigheden en competenties die zij verworven hebben. Zij treden op als agenten van ver-andering in hun organisaties om de uitdagingen van duurzame ontwikkeling aan te gaan.

De Belgische beurzenprogramma’s bieden de voor-waarden die noodzakelijk zijn voor een doeltreffend systeem om deze impact te bereiken: ze kennen beur-zen en programma's toe aan relevante doelgroepen,

haar evaluabiliteit voortdurend verbeterd door duide-lijkere projectvoorstellen, resultaatindicatoren die alle partijen delen en een betere evaluatiecultuur, zowel binnen de Belgische universiteiten en wetenschappe-lijke instellingen als binnen de partneruniversiteiten.

Er werden weinig interventies geanalyseerd. De on-derstaande resultaten kunnen daarom niet worden veralgemeend naar de hele portefeuille. Ondanks het kleine aantal geanalyseerde interventies maakte de gekozen methodologische aanpak het toch mogelijk om vaststellingen te doen en conclusies te trekken over de impact van de universitaire samenwerking en over de mechanismen die hebben geleid tot het behalen van deze impact.

Belangrijkste bevindingen en conclusies

DE ONDERZOEKS- EN ONDERWIJS-CAPACITEITEN WERDEN MEER VERSTERKT DAN DE INSTITUTIONELE CAPACITEITENDe interventies versterkten in belangrijke mate de onder-zoeks- en onderwijscapaciteiten van de partneruniver-siteiten, maar veel minder hun organisatiecapaciteiten.

De evaluatie toonde aan dat de tijdige en strategische relevantie van de interventies een belangrijke factor

was voor het succesvol versterken van de onderzoeks- en onderwijscapaciteiten van de partnerinstellingen. Alle interventies werden afgestemd op de relevante nationale strategieën en op de strategieën van hun partneruniversiteiten en waren dus gericht op relevante interventiedomeinen zoals postuniversitaire oplei-dingen. Dit heeft de toe-eigening door de betrokken partneruniversiteiten bevorderd en de impact van de interventies vergroot.

De gecombineerde steun voor de ontwikkeling van het personeel in de vorm van geïntegreerde studiebeurzen, de verbetering van de infrastructuur en de uitvoering van transdisciplinaire onderzoeksprojecten hebben de versterking van de onderzoeks- en onderwijsstructu-ren van de partneruniversiteiten vergemakkelijkt. Door deze aanpak hebben de beursstudenten in de loop der tijd invloedrijke posities kunnen verwerven, wat positieve gevolgen heeft gehad voor de bijdragen aan de waargenomen impact en voor de duurzaamheid ervan. Daarnaast zijn de onderzoeks-, sensibiliserings- en on-derwijsfuncties versterkt. De invoering of verbetering van bestaande procedures heeft de partneruniversiteiten in hun basiscapaciteiten versterkt.

De portfolio-aanpak van de coördinerende organisaties en de mogelijkheid voor partneruniversiteiten en indi-viduen om meerdere malen financiering te ontvangen zijn andere succesfactoren die hebben bijgedragen aan de impact en duurzaamheid van de interventies.

De interventies hebben de positie van de instellingen verbeterd door ze om te vormen tot onderzoeks- en

Methodologie

De evaluatoren gebruikten een gemengde methode waarbij kwantitatieve benaderingen om de omvang van de impact te bepalen werden gecombineerd met kwalitatieve benaderingen om te bepalen hoe en waarom deze impact werd verkregen. De combinatie van deze verschillende benaderingen heeft ook de betrouwbaarheid van de bevindingen verhoogd.

De methode liet ook toe om na te gaan of een inter-ventie heeft geleid tot een blijvende verandering die ook na afloop van de interventie waarneembaar blijft, of dat het vooral de partnerinstellingen tijdens de duur van de interventie heeft versterkt.

Tijdens deze evaluatie moesten verschillende tekort-komingen worden overwonnen. Er is geen formele consensus bereikt over de wijze waarop impact in dit bijzonder complexe domein moet worden gedefinieerd. Het gebrek aan focus op impact in de planningsdocu-menten en een gebrek aan een theorie die de activi-teiten aan de gewenste impact koppelt, vormden een uitdaging. De interventievoorstellen bevatten zelden informatie over de situatie bij aanvang van de inter-ventie en de jaar- en eindverslagen bevatten vaak geen informatie over de mate waarin de verwachte impact werd bereikt.

Er zijn al maatregelen genomen om deze zwaktepunten aan te pakken. De universitaire samenwerking heeft

↓ Microbacterieel beheer van de kweek van schaaldierlarven in de Mekong delta, Vietnam.

© V

LIR

© V

LIR

↑ Universiteit van Addis Ababa, Faculteit Diergeneeskunde, Afdeling Pathologie en Parasitologie, Ethiopië.


>LU

IK 4

: IM

PA

CTE

VA

LUA

TIE

VA

N D

E U

NIV

ER

SIT

AIR

E S

AM

EN

WE

RK

ING


STRATEGISCHE AANBEVELINGEN VOOR VLIR-UOS EN ARES→ VLIR-UOS en ARES zouden hun aanpak voor het

vergroten van de organisatiecapaciteiten van hunpartnerinstellingen moeten herzien.

→ Om de verspreiding van onderzoeksresultaten ende impact op ontwikkeling buiten de academischewereld te versterken, moeten VLIR-UOS en ARESprioriteit geven aan de selectie van interventiesmet een sterke verspreidingsstrategie.

→ ARES zou de eisen moeten herzien die het steltin het selectieproces van de voorstellen voor watbetreft hun op impact gerichte planning, monitoringen evaluatie. Er zou een passende steun verleendmoeten worden aan de universiteiten om ervoor tezorgen dat zij zich aan deze eisen houden.

→ De beurzenstelsels moeten worden aangepast zodatze meer praktische opleidingen, onafhankelijkeonderzoeksprojecten en stages bevatten.

→ VLIR-UOS en ARES moeten de verplichting hand-haven dat beurskandidaten een brief van hun werk-gever indienen waarin deze garandeert dat ze hunpost na het afstuderen terug kunnen bekleden, enzelfs overwegen deze verplichting te versterken.

→ VLIR-UOS en ARES moeten specifieke mechanismenontwikkelen om de bestaande genderverhoudingenen gelijke kansen te beïnvloeden. Zo versterken zeverder de bijdrage van de Belgische academischesamenwerking aan de ontwikkeling van vrouwen.

→ VLIR-UOS en ARES moeten de academische ontwik-kelingssamenwerking blijven richten op relevanteonderwerpen en deze tijdig en strategisch afstem-men op de prioriteiten van de partners.

waardoor het aantal voortijdige schoolverlaters zeer laag is. Ze brengen op doeltreffende wijze themati-sche kennis, methodologische vaardigheden en niet- technische vaardigheden over.

Kandidaten voor een VLIR-UOS- en een ARES-beurs moeten een brief van hun werkgever indienen met een garantie van herindienstneming na het afstuderen. Het gevolg is dat de terugkeer van de deelnemers naar hun land of regio van herkomst veel hoger is en dat beursstudenten na hun afstuderen minder tijd nodig hebben om werk te vinden dan studenten die een vergelijkbare beurs ontvangen.

Ondanks dit over het geheel genomen zeer positief beeld zouden er verbeteringen kunnen worden aan-gebracht door het bieden van meer praktische onder-steuning zoals onafhankelijke onderzoeksprojecten en stages. De professionele promotie van vrouwen via de individuele studiebeurzen zou ook kunnen wor-den versterkt, aangezien vrouwelijke beursstudenten onder vertegenwoordigd zijn in de toegekende beur-zen. Zij bekleden nog steeds een lagere machtspositie dan mannen wanneer zij terugkeren naar hun instel-ling, ondanks het positieve effect van de ontvangen studiebeurzen.

Aanbevelingen

Op basis van de resultaten van de evaluatie, werden de volgende aanbevelingen geformuleerd voor de toekomstige uitvoering van de Belgische universitaire samenwerking:

AANBEVELINGEN AAN DGD→ DGD zou zowel geïntegreerde als individuele studie-

beurzen moeten blijven financieren, aangezien dezecomplementair zijn en zowel binnen als buiten deacademische wereld een impact hebben.

→ DGD zou institutionele academische samenwerkingen eigen initiatieven moeten blijven financieren,aangezien de bestaande interventieportefeuille vanVLIR-UOS- en ARES goed aangepast blijkt om eenimpact te hebben op individueel en institutioneelniveau.

→ DGD moet een strategische dialoog aangaan metVLIR-UOS en ARES om te bepalen hoe de organi-satiecapaciteiten bij toekomstige interventiesdoeltreffender kunnen worden versterkt en welkemiddelen op dit gebied moeten worden toegewezen.

→ DGD moet blijven toelaten dat instellingen enpersonen meerdere keren fondsen krijgen van deBelgische universitaire ontwikkelingssamenwerking,aangezien dit een succesfactor is gebleken in ter-men van duurzaamheid van de impact.

↑ PIC project “Bijdrage tot de ontwikkeling van een teck-filiaal vanuit de privéwouden van Zuid-Benin”, onderzoeksproject gefinancierd door ARES, uitgevoerd door de Faculteit Agronomische wetenschappen van de Abomey-Calavi Universiteit. ARES is geïnteresseerd in en staat open voor het ge-

bruik van nieuwe instrumenten om monitoring en eva-luatie te vergemakkelijken. Volgens ARES moeten deze instrumenten worden aangepast voor gebruik door aca-demische promotoren en projectimplementatieteams.Voor het volgende vijfjarenprogramma is ARES bereid zijn procedures te herzien in het licht van de aanbe-velingen in het verslag.

VLIR-UOS benadrukt dat universitaire samenwerking steeds belangrijker en relevanter wordt in een con-text waarin de vraag naar gekwalificeerd personeel toeneemt en de druk op lokale universiteiten telkens hoger wordt.

VLIR-UOS is ingenomen met de conclusies van de evaluatie, die de evaluabiliteit van de impact, de doeltreffendheid van de strategieën en modaliteiten, de relevantie van de langetermijnpartnerschappen en de inachtneming van de lokale contexten bevestigen, net als het belang van de beursstudenten als actoren van verandering.

VLIR-UOS zal de aanbevelingen van het rapport ge-bruiken als springplank voor haar beleidsformulering, parallel aan haar eigen reflectiewerk en in nauwe samen werking met ARES, DGD en andere actoren van de Belgische ontwikkelingssamenwerking.

Ten slotte verzoekt VLIR-UOS DGD de tot haar gerichte aanbevelingen uit te voeren, waarbij de nadruk wordt gelegd op de noodzaak van een langetermijnaanpak en van het nodige vertrouwen en meer flexibiliteit voor VLIR-UOS en haar partners.

Reacties van DGD, ARES en VLIR-UOS

Na analyse door de betrokken diensten aanvaardt DGD zonder enige beperking de vier aanbevelingen die spe-cifiek tot haar zijn gericht. DGD zal daarom doorgaan met de financiering van institutionele universitaire samenwerking, eigen initiatieven, en geïntegreerde en individuele studiebeurzen. Net als in het verleden zal het instellingen en personen in staat stellen om ver-schillende opeenvolgende keren fondsen te ontvangen.

In de institutionele dialoog tussen DGD en de koepel-organisaties VLIR-UOS en ARES, die zeer binnenkort van start zou moeten gaan, zal het gebruik van de beschikbare expertise op het gebied van institutio-nele capaciteitsopbouw in universiteiten, maar ook in hogescholen en eventueel in andere instellingen worden aangemoedigd om meer synergie te bereiken. Zo nodig kunnen nieuwe modaliteiten worden ontwik-keld. DGD dringt erop aan dat het nodig is om de acties aan te passen aan de veranderende capaciteiten van de partnerinstellingen om de duurzaamheid van de interventies te waarborgen, in het bijzonder in termen van uitbreiding van de studentenbevolking.

In een eerste reactie verwelkomen ARES en zijn leden de erkenning van de impact van de universitaire ont-wikkelingssamenwerking. ARES verheugt zich ook over de erkenning door de evaluatie van de specifieke aard van zijn interventies en de rol van doctoraatstudenten en andere belanghebbenden als ware actoren van verandering.

© S

yspo

ns

© S

ES

↑ Studie van het aquatisch milieu in Vinh Chau, kustlijnen en duurzame ontwikkeling van aquacultuuractiviteiten, Vietnam.


>LU

IK 4

: IM

PA

CTE

VA

LUA

TIE

VA

N D

E U

NIV

ER

SIT

AIR

E S

AM

EN

WE

RK

ING


IMPACT VAN DE NGO-INTERVENTIES

In 2018 zijn drie studies van de beginsituatie of ‘ba-seline’ afgerond; de belangrijkste lessen die hieruit werden getrokken, zijn de volgende:

‘GENDER’-AANPAK BIJ DE ONDERSTEUNING VAN VAKBONDEN IN DE TEXTIELFABRIEKEN IN INDONESIË (ISVI)ISVI is het Instituut voor Internationale Vakbond-samenwerking. Het programma in Indonesië is erop gericht om drie partnerbonden te versterken in hun ca-paciteit om betere werkomstandigheden voor de vrou-welijke werknemers te bereiken, zowel op sectorniveau als op het niveau van de individuele fabrieken. Alleen de grootste van deze vakbonden werd geëvalueerd.

Uit de basisstudie is gebleken dat een aanzienlijke kloof bestaat tussen het relatieve aandeel van vrou-wen in deze overwegend vrouwelijke sector en hun vakbondsvertegenwoordiging op de verschillende hiërarchische niveaus (zie grafiek). Er zijn ook andere problemen vastgesteld die specifiek zijn voor vrouwe-lijke werknemers, zoals seksuele intimidatie of gebrek aan bescherming in geval van moederschap.

Naast de gendercomponent heeft het programma tot doel de arbeidsomstandigheden te verbeteren in de ganse textielsector in Indonesië.

Doelstellingen en aanpak

Vijf evaluaties, die gezamenlijk worden beheerd door DGD en gefinancierd door DGD, de federaties en DBE 1 hebben twee doelstellingen. Enerzijds wordt onder-zocht of het methodologisch mogelijk is om de bijdrage van de Belgische hulp te evalueren in de context van uitgesproken complexe of innovatieve vraagstukken zoals de ontwikkelingssamenwerking via vakbonden, beroepsopleiding, hulp aan de armsten, acties rond pleitbezorging en sensibilisering van jongeren rond de SDG’s. Anderzijds beogen deze evaluaties met zekerheid, door middel van quasi-experimentele methoden, vast te stellen in hoeverre onze ontwikke-lingssamenwerking een impact heeft en tegelijkertijd, door middel van rigoureuze methoden, te verklaren ‘hoe’ en ‘waarom’ deze impact is bereikt.

De gehanteerde aanpak wordt benoemd met de term ‘counterfactual’. Deze aanpak wil een antwoord bie-den op de vraag: “Wat zou er gebeurd zijn zonder de Belgische interventie?”, waarbij een waarneembare om-geving wordt vergeleken met een theoretische omge-ving identiek aan de waarneembare, met uitzondering van de Belgische interventie. Daartoe wordt de situatie van zowel de begunstigden als de niet-begunstigden van de Belgische steun systematisch geanalyseerd aan de hand van enquêtes aan het begin, halverwege en aan het einde van de interventie.

WAT IS DE SITUATIE VAN DE DOELGROEPENBIJ DE AANVANG VAN INTERVENTIES?

LUIK

5

© A

DE

↑ Project ter verbetering van de levensomstandigheden van een kwetsbare rurale bevolking, Rwanda.

1. Het gaat om de volgende evaluaties: impactevaluatie van de coördinatie van beleidsbeïnvloeding door CMO's ten voordele van klimaat-rechtvaardigheid in België (CNCD/11.11.11.); impactevaluatie van de genderaanpak in de ondersteuning van de vakbonden in de textielfabrieken in Indonesië (ISVI); impactevaluatie van engagement bij jongeren, ontwikkelingseducatie gericht op de rechten inzake voedingszekerheid, gezondheid en de rechten van kinderen in ontwikkelingslanden (consortium Viva Salud, Solidagro en Kiyo); impactevaluatie van de kwalitatie-ve verbetering van ondernemerschap en tewerkstelling van vrouwen in Marokko (Min Ajliki, APEFE); impactevaluatie van LIVE, een project ter verbetering van de levensomstandigheden van kwetsbare rurale populaties in Rwanda (ADA).


>LU

IK 5

: IM

PA

CT

VA

N D

E N

GO

-IN

TER

VE

NTI

ES

2726 > L U I K 5 : I M P A C T V A N D E N G O - I N T E R V E N T I E S

De strategie combineert verschillende activiteiten, waaronder informatiecampagnes, pleitbezorging en formeel en informeel lobbywerk. Het programma heeft ook tot doel de kennis, expertise en geloofwaardigheid van het platform voor klimaatrechtvaardigheid en zijn leden te versterken.

De evaluatie hanteert een methodologie die online enquêtes en interviews met zowel besluitvormers als leden van het platform combineert. Moeilijkheden waren de lage respons op de online enquête, de te-rughoudendheid van de geïnterviewden om vrijuit te spreken, gezien de gevoeligheid van het onderwerp, de verdeeldheid tussen de standpunten van de meerder-heid en de parlementaire oppositie, en de moeilijkheid om de resultaten van het platform te onderscheiden van de resultaten van sommige van haar leden.

De eerste bevindingen van de evaluatie zijn niet bemoedigend. De Belgische institutionele context voor klimaatrechtvaardigheid is complex. Hoewel alle besluitvormers het eens zijn met de analyse en het principe dat we ambitieus moeten zijn, zijn er grote verschillen als het gaat om het vaststellen van concrete en meetbare doelen. De meningen van het platform worden breed gedeeld onder de parlementaire op-positiepartijen (vóór december 2018), maar minder onder de regeringspartijen. Als gevolg hiervan is het platform er nog niet in geslaagd om de uiteindelijke beslissingen te beïnvloeden.

BEVORDERING VAN HET VROUWELIJK ONDERNEMERSCHAP IN MAROKKO (APEFE) Dit programma begeleidt vrouwelijke ondernemers

Het evaluatieteam stuitte in zijn onderzoekswerk op veel obstakels, waaronder met name de volgende: slechts vier van de zeven door de vakbond ondersteunde fabrieken gaven, vaak met tegenzin, toestemming om enquêtes af te nemen; onderzoek in een controlefabriek, zonder vakbondsactiviteit, was niet mogelijk; door interviews af te nemen buiten de fabrieken liepen vrouwelijke arbeiders een groot risico om ontslagen te worden.

De steekproef van begunstigden was ook problema-tisch, aangezien de lijst van begunstigden beheerd wordt door de fabrieken en niet door de vakbonden en het ook de fabrieken zijn die de bijdragen van de leden rechtstreeks aan de vakbond betalen.

Naast de traditionele logistieke problemen - verkorte of uitgestelde bezoeken, agendaconflicten - waren er ook culturele of religieuze obstakels. In de Indonesische samenleving is het niet vanzelfsprekend dat vrouwen een publieke rol spelen en om buiten de werkuren vakbondsactiviteiten uit te oefenen hebben ze bijna altijd de toestemming van hun man nodig.

COÖRDINATIE VAN HET PLEIDOOI VOOR MEER KLIMAATRECHTVAARDIGHEID (CNCD/11.11.11) Deze evaluatie heeft betrekking op de pleidoointerven-ties uitgevoerd het platform voor klimaatrechtvaardig-heid en door 11.11.11 en gecoördineerd door het Centre national de Coopération au Développement (CNCD). Het programma heeft tot doel de Belgische beleidsmakers zodanig te beïnvloeden dat ze een ambitieus beleid ontwikkelen op Belgisch en Europees niveau en het klimaatakkoord van Parijs implementeren.

of vrouwen met een ondernemerswens, door hun capaciteiten te versterken aan de hand van een reeks persoonlijk aanpasbare diensten. Er werden vier verschillende profielen van begunstigden geïdentifi-ceerd: vrouwen met een ondernemerswens, vrouwen

die van de informele naar de formele sector wensen over te stappen, vrouwen die in coöperaties werken en vrouwelijke bedrijfsleiders. De verwachte impact is een verbetering van hun persoonlijke, sociale en economische situatie.

Aangezien er vier groepen van begunstigden zijn, wor-den in de praktijk vier verschillende impactevaluaties parallel uitgevoerd, elk met een specifieke methodo-logie. De realiteit ter plaatse dwong de consultants om hun werkmethoden aan te passen. Eén van de moeilijkheden bestond eruit dat sommige begunstig-den geen Frans begrijpen, lezen of schrijven, waardoor het ontwikkelen van de vragenlijsten aanzienlijk meer tijd in beslag nam.

Het verslag van de basisstudie geeft tal van aanwij-zingen over de beginwaarde van de indicatoren inzake opleidingsniveau, toegang tot krediet, persoonlijke bankrekening, kennisniveau in bedrijfsbeheer, boek-houding en privaat beheer, inkomensgenererende activiteiten, communicatiemiddelen, financiële au-tonomie, algemeen welvaartsniveau en algemene levensvoldoening.

↑ “Startup weekend spécial Women”, Marokko.

© S

tart

Up

← DECOBETO, gespecialiseerd in de productie en commercialisatie van ecologisch en duurzaam microbeton, de winnende startup van het “startup weekend spécial Women”, Marokko.

© A

PEFE

VERTEGENWOORDIGING VAN VROUWEN IN DE SYNDICALE ORGANEN

Op nationaalniveau

Op provincie-niveau

Op district-niveau

Op fabrieks-niveau

Arbeidsters/arbeiders

25,1

74,9

72,1 78,2 82,3 81,8

27,9 21,8 17,7 18,2 ■ % vrouwen■ % mannen


>LU

IK 5

: IM

PA

CT

VA

N D

E N

GO

-IN

TER

VE

NTI

ES

2928 > L U I K 5 : I M P A C T V A N D E N G O - I N T E R V E N T I E S

© M

OPA

N

↑ Restitutie evenement van de evaluatie van UN Women.

WELKE MONITORING EN EVALUATIE?

Het Belgische beleid rond multi-laterale ontwikkelingssamenwerking

België hecht veel belang aan multilaterale ontwikke-lingssamenwerking en profileert zich derhalve in zijn beleid als pleitbezorger van een effectieve multilaterale samenwerking. Multilaterale organisaties ontvangen meer dan 33% van de Belgische Ontwikkelingshulp via DGD. Hieraan moet een deel van de gedelegeerde gouvernementele samenwerking worden toegevoegd, evenals bepaalde humanitaire hulpprogramma’s.

Als kleine speler op wereldniveau tracht België, met de beperkte middelen die het heeft, een zo groot mo-gelijke impact na te streven. In het kader hiervan werd onder meer gekozen voor een beleid van full core en concentratie op gerichte multilaterale organisaties. Toch is het moeilijk om de effectieve impact van de Belgische financiële bijdragen aan multilaterale orga-nisaties te onderwerpen aan een specifieke evaluatie, aangezien deze moeilijk te traceren zijn. Sinds 2017 is DBE dan ook lid van MOPAN. Dit netwerk monitort en evalueert multilaterale organisaties. Bovendien zal DBE in 2020 een evaluatie starten van het full core beleid.

LUIK

633%

24%

22%

21%

BELGISCHE ONTWIKKELINGSHULP DGD 2017

■ Multilaterale Samenwerking■ Gouvernementele Samenwerking■ Humanitaire Samenwerking en andere■ Niet-Gouvernementele Samenwerking

DE BELGISCHE BIJDRAGEN AAN MULTILATERALE ORGANISATIES


>LU

IK 6

: D

E B

ELG

ISC

HE

BIJ

DR

AG

EN

AA

N D

E M

ULT

ILA

TER

ALE

OR

GA

NIS

ATI

ES

3130 > L U I K 6 : D E B E L G I S C H E B I J D R A G E N A A N D E M U LT I L A T E R A L E O R G A N I S A T I E S

Minder versnippering, meer concentratie

De Belgische multilaterale samenwerking besloot met een beperkt aantal multilaterale partnerorganisaties een nauwe en duurzame relatie aan te gaan. Dit con-centratiebeleid werd in 2015 verder aangescherpt toen het aantal partnerorganisaties werd verminderd, van twintig naar vijftien. Op deze wijze beoogt België nau-were geprivilegieerde betrekkingen aan te knopen en haar invloed en politiek gewicht te vergroten binnen deze internationale instellingen. 1

Bij de selectie van de partnerorganisaties werd er onder meer gepeild naar de intrinsieke waarde van de organisaties en naar de meerwaarde die zij als actor voor ontwikkelingssamenwerking bieden. Hun kern taken horen bovendien aan te sluiten bij de kracht-lijnen van het Belgische ontwikkelingsbeleid. 2

De cijfers in deze tekst die betrekking hebben op de vijftien multilaterale partner-organisaties brengen de Wereldbank niet in zijn geheel in rekening. Deze cijfers zijn gebaseerd op de organisaties en sectoren die aan bod komen in de algemene beleidsnota van 6 november 2015.

De klimaat- en milieugerelateerde ontwikkelings-hulp is de afgelopen jaren stabiel gebleven. Dit kan onder meer afgeleid worden uit de bijdragen aan het United Nations Environment Program (UNEP), maar ook uit de hulp die wordt aangeboden aan multilaterale organisaties, zoals het Green Climate Fund en het Global En-vironment Facility (GEF)5. Deze laatste wordt beschouwd als partner behorend tot de We-reldbankgroep.

Deze grafiek toont aan dat het concentratiebeleid van-daag meer een discours is dan een feit. De keuze voor concentratie wordt niet weerspiegeld in de budget-taire gegevens van de partnerorganisaties die redelijk stabiel blijven. Naast de vijftien partner organisaties, fi-nanciert België nog negenendertig andere multilaterale organisaties. De afgelopen jaren werd telkens minder dan een derde van de totale financiële ODA-bijdragen 6 van DGD aan multilaterale organisaties besteed. Het concentratiebeleid weerspiegelt zich dus nog niet in de voornoemde financiële bijdragen van België aan multilaterale organisaties.

Concentratiebeleid in de praktijk

De onderstaande grafiek is een weergave van de finan ciële bijdragen die België in 2017 heeft toege-kend aan zijn multilaterale partnerorganisaties. De partnerorganisaties die zich inzetten voor thema’s zoals gezondheid, kinderrechten, goed bestuur en ca-paciteitsopbouw ontvingen hiervan in 2017 het grootste deel. Dit was ook de jaren voordien het geval.

De Belgische overheid maakt van seksuele en reproduc-tieve rechten een prioriteit, en dat vindt men eveneens terug in de begrotingsgegevens. In tegenstelling tot de financiële bijdragen aan de andere partnerorganisa-ties, stegen deze aan UNFPA aanzienlijk de afgelopen vier jaar. 3 Dit engagement ligt in het verlengde van She Decides. Deze internationale campagne verdedigt de rechten van vrouwen en meisjes, en meer specifiek hun seksuele en reproductieve gezondheid en rechten, in reactie op de beslissing van de Amerikaanse president om de financiering voor deze thema’s drastisch terug te schroeven. 4

Het ‘full core’ beleid

België heeft ervoor gekozen om zijn vrijwillige bijdragen zoveel mogelijk te koppelen aan de algemene middelen van de multilaterale organisaties die het financiert. Dit gebeurt op basis van meerjarenovereenkomsten. 7 Op deze wijze erkent België de capaciteit van deze orga-nisaties om zelf de meest relevante keuzes te maken rond wat noodzakelijk is. Tegelijk wil België zo ook de Belgische ervaring en expertise in het multilaterale systeem binnenbrengen en bijdragen aan de reflecties die deze organisaties voeren.

Het zogenaamde ‘full core’-beleid ontstond als reac-tie op het onevenwicht tussen financiële bijdragen voor algemene middelen en geoormerkte bijdragen. Donoren koppelen hun vrijwillige bijdragen namelijk te vaak aan specifieke projecten. Dit doet afbreuk aan de doeltreffendheid van de multilaterale organisaties en agentschappen. Zo staan de operationele prioriteiten alsmaar verder af van de mandaten van de internatio-nale organisaties en worden ze afgestemd op doelstel-lingen opgelegd door de bestemming die de donoren aan de middelen geven. Op mondiaal niveau kunnen geoormerkte bijdragen bovendien de coherentie en de harmonisatie van de operationele ontwikkelings-activiteiten in het gedrang brengen. Bijdragen aan de algemene middelen bevorderen derhalve snellere, meer duurzame en billijke hulp. 8

1. Art. 1 Koninklijk Besluit tot vastlegging van de partners van de multilaterale samenwerking van 29 mei 2015; Beleidsverklaring van de Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers inzake Ontwikkelingssamenwerking van 14 november 2014, Doc. 54 0020/017, 13.

2. Art. 23 Wet betreffende de Belgische Ontwikkelingssamenwerking van 19 maart 2013.3. UNFPA = 2014: 7,36 - 2015: 7,16 - 2016: 12,06 - 2017: 15,50.4. Algemene beleidsnota Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers inzake Internationale Ontwikkeling van 17 oktober 2017,

Doc. 54 2708/003, 4.

5. GEF= 2014: 30,60 - 2015: 18,60 - 2016: 33,60 - 2017: 33,60; GCF= 50 (in twee schijven gestort, in 2014 en 2016). 6. Inclusief financiële bijdragen die via onder meer een gedelegeerde gouvernementele samenwerking en humanitaire programma’s

bij multilaterale organisaties terechtkomen.7. Art. 24 Wet betreffende de Belgische Ontwikkelingssamenwerking van 19 maart 2013; Algemene beleidsnota Belgische Kamer

van Volksvertegenwoordigers inzake Internationale Ontwikkeling van 17 oktober 2017, Doc. 54 2708/003, 7.8. Beleidsnota Multilaterale Ontwikkelingssamenwerking van Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking van maart 2011, 25-28.

0

5

10

15

20

25

30

2017

FINANCIËLE BIJDRAGEN MULTILATERALE PARTNERORGANISATIES 2017 (IN MILJOENEN €)

■ Gezondheid (WHO, GFATM, UNAIDS)■ Kinderrechten (UNICEF)■ Goed bestuur en Capaciteitsopbouw (UNDP)■ Demografie en Seksuele en Reproductieve

rechten (UNFPA)■ Landbouw en Voedselzekerheid (FAO, CGIAR)■ Gender en Vrouwenrechten (UN Women)■ Onderwijs (GPE)■ Waardig werk (ILO)■ Leefmilieu (UNEP)■ Mensenrechten (OHCHR)■ Migratie (IOM)■ IMF

0

100

200

300

400

500

600

700

2017201620152014

CONCENTRATIEBELEID IN DE PRAKTIJK

■ Totale BijdrageMultilateraleOrganisaties

■ Bijdragen aanMultilateralePartnerorganisaties


>LU

IK 6

: D

E B

ELG

ISC

HE

BIJ

DR

AG

EN

AA

N D

E M

ULT

ILA

TER

ALE

OR

GA

NIS

ATI

ES


“Full core”-beleid in de praktijk

Voor het merendeel van de multilaterale partner-organisaties zijn de bijdragen, zoals voorzien in het ‘full core’-beleid, voornamelijk bestemd voor de algemene middelen. 9 In de praktijk krijgen bepaalde organisaties toch ook geoormerkte bijdragen, zoals UN Women, UNEP, UNAIDS, enz. Buiten de vijftien partnerorganisaties krij-gen andere organisaties eveneens geoormerkte bijdra-gen, parallel met bijdragen aan de algemene middelen.

Kwaliteitsbewaking en toename van resultaatgerichtheid

België profileert zich als pleitbezorger van een resultaat - gerichte multilaterale samenwerking. Zo weegt de kwaliteit van ontwikkelingshulp zwaarder door dan de volumes aan hulp die geboden worden. Evaluaties vormen hierbij een belangrijk instrument om reken-schap af te leggen, lessen te trekken en kennis te delen.

De aanzienlijke bijdrage van België aan de multi laterale organisatie, maakt dat de opvolging van deze organisa-ties een politieke prioriteit vormt. Daarom werd DBE lid van MOPAN, met bijzondere aandacht voor de meest stra-tegisch geachte partnerorganisaties of organisaties die belangrijke financiële bijdragen ontvangen van België.

MOPAN

MOPAN werd in 2002 opgericht als een netwerk van eensgezinde donorlanden die een interesse delen voor vragen rond de doeltreffendheid van multilaterale orga-nisaties. Vandaag de dag telt dit netwerk achttien leden.

De missie van MOPAN is het monitoren en evalue-ren van multilaterale organisaties. MOPAN genereert, verzamelt, analyseert en rapporteert relevante en

betrouwbare informatie over de organisatorische en ontwikkelingsdoeltreffendheid van deze organisaties.

Op deze wijze wordt bijgedragen aan het organisatio-neel leren binnen en tussen multilaterale organisaties, hun rechtstreekse partners en andere belanghebben-den. Daarnaast beoogt men hiermee ook het verster-ken van de humanitaire resultaten.

MOPAN evalueert multilaterale organisaties op basis van vijf prestatiegebieden. Het gaat met name om de volgende gebieden: strategy management, operational management, relationship management, performance management en de behaalde resultaten van de des-betreffende multilaterale organisatie. Bij de conclusies over de prestaties worden vier belangrijke eigenschap-pen waarover een doeltreffende multilaterale organi-satie zou moeten beschikken, in overweging genomen aan de hand van framing questions. 10 Door het stellen van de juiste vragen op het juiste moment tracht men bijgevolg een zo correct mogelijke conclusies te trekken over de prestaties.

Deze framing questions zijn opgebouwd rond 4 criteria:

→ Relevantie: Begrijpen multilaterale organisaties voldoende de behoeften en eisen waarmee zij te maken krijgen, zowel nu als in de toekomst?

→ Efficiëntie: Gebruiken multilaterale organisaties de middelen die zij ter beschikking hebben en hun comparatieve voordelen optimaal, zowel nu als naar de toekomst toe?

→ Doeltreffendheid: Is de werkwijze van multilaterale organisaties geschikt voor het doel dat ze nastre-ven? Zijn hun uitvoeringsprogramma’s afgestemd op hun mandaat?

→ Duurzaamheid: Kunnen de multilaterale organi-saties relevante en duurzame resultaten op een kostenefficiënte wijze leveren en aantonen?

De te evalueren multilaterale organisaties worden ge-kozen op basis van een strategische selectieprocedure.

Hierbij wordt rekening gehouden met de voorkeuren van de MOPAN-leden. Daarnaast wordt er op basis van een steekproefproces ook rekening gehouden met de frequentie van de evaluaties en de timing. Zo wordt een evaluatierapport zodanig gepland dat het een maxima-le impact heeft op de discussies voor de strategische of financiële cycli van de organisaties. De definitieve

selectie gebeurt op basis van een consensus tussen de MOPAN-leden.

In 2017-2018 werden veertien multilaterale organisaties geëvalueerd. 11 De helft van deze geëvalueerde multila-terale organisaties maakt deel uit van de 15 Belgische partnerorganisaties. Deze evaluaties zijn met andere woorden nuttig voor de dossierbeheerders belast met de opvolging van en onderhandelingen met deze organisaties.

9. Enkel voor UN Women, UNEP, UNAIDS en IMF is dit niet het geval.10. MOPAN, MOPAN 3.0: A Reshaped Assessment Approach, http://www.mopanonline.org/about/ourmission/ (laatst geraadpleegd op 28/01/2018). 11. Asian Development Bank (ADB), Food and Agricultural Organization (FAO), Global Environment Facility (GEF), Global Partnership for

Education (GPE), International Fund for Agricultural Development (IFAD), International Organization for Migration (IOM), United Nations High Commissioner for Human Rights (OHCHR), UN Women, United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO), United Nations Population Fund (UNFPA), United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR), United Nation relief and works agency (UNRWA), United Nations World Food Programme (WFP) en World Health Organization (WHO).

12. UN Women = 2014 : 6,39, 2015 : 6,28, 2016 : 6,52, 2017 : 6,55.

Voorbeeld van de evaluatie van UN Women (2017-18)

UN Women is de enige multilaterale organisatie die zich specifiek toespitst op gendergelijkheid. Gezien het belang dat België aan dit thema hecht, ontving UN Women de afgelopen jaren telkens een stabiele financiële bijdrage. 12 Als recent tot stand gekomen mul-tilaterale organisatie, is er echter binnen UN Women nog op verschillend gebieden ruimte voor verbetering. De evaluatierapporten van MOPAN bieden bijgevolg een opportuniteit om, als derde, bepaalde werkpunten aan te kaarten ter optimalisering van de doeltreffendheid van UN Women.

In 2014 werd UN Women reeds geëvalueerd door MOPAN. De meest recente MOPAN-evaluatie van 2018 stelt vast dat UN Women tal van veranderingen heeft doorgevoerd ter verbetering van haar organisatorische doeltreffendheid en ter versterking van haar capaciteit. Bovendien heeft UN Women een sterke strategische visie uitgedacht. De afgelopen jaren werden ook de systemen, processen en structuren van UN Women aanzienlijk verbeterd en werd haar focus op resultaten aangescherpt. Op deze wijze toont UN Women aan dat het snel en anticipatief blijft reageren op nieuwe behoeften en mogelijkheden tot beleidsdialoog en mondiale coördinatie.

Desalniettemin zijn er een aantal belangrijke gebieden die nog voor verbetering vatbaar zijn. Zo is er nog ruimte voor verbetering op het gebied van resourcing

en capaciteit op landenniveau. De gebreken die in dit verband bestaan, beïnvloeden met name de doel-treffendheid van de programma-uitvoering en de sa-menwerking en coördinatie met voornamelijk andere VN-instellingen. Hoewel het personeel van UN Women zich zeer gedreven blijft inzetten, blijkt uit de evaluatie dat de werklast groter is dan haar capaciteit. Dit tekort kan mogelijk een belangrijke rol hebben gespeeld in het totstandkomen van de uitdagingen waar UN Women vandaag de dag voor staat. Daarenboven is er ook een gebrek aan transparantie bij de toewijzing van middelen op nationaal niveau en bij het onderne-men van activiteiten die niet noodzakelijk in overeen-stemming zijn met de strategische prioriteiten die UN Women vooropstelt. Deze uitdagingen ondermijnen een doeltreffend en op resultaten gericht beheer.

Wel heeft UN Women een opmerkelijke bijdrage ge-leverd aan de toename van gendergelijkheid en de emancipatie van vrouwen. Uit de evaluatie van MOPAN is dan ook gebleken dat UN Women een doortastende normatieve, coördinerende en technische bijstand biedt. Desalniettemin vormen de duurzaamheid van de behaalde resultaten en de doeltreffendheid van de beleidsuitvoering nog steeds een uitdaging voor UN Women. Tot slot vestigt de MOPAN-evaluatie ook de aandacht op de slechts beperkte inspanningen van UN Women op het gebied van klimaatverandering, ecologische duurzaamheid en bestuur.

■ Core■ Earmarked0

2468

10121416

IMFIOM

OHCHR

CGIAR

UNAIDS

UNEP

UN WomenFAOILOGPE

UNFPAWHOUNDP

UNICEF

GFATM

MULTILATERALE PARTNERORGANISATIES


>LU

IK 6

: D

E B

ELG

ISC

HE

BIJ

DR

AG

EN

AA

N D

E M

ULT

ILA

TER

ALE

OR

GA

NIS

ATI

ES


© S

ES

↑ Inheemse cacaovariëteit, Peru.

OPVOLGING VAN DE EVALUATIES

Na een jaar

Na een jaar sturen we DGD een vervolgverzoek, waarop deze de tabel met het antwoord van de directie op-nieuw ter hand neemt. De dossierbeheerders geven aan wat het statuut is van de activiteiten en besluiten die de directie zich had opgelegd, en beschrijven wat er nog moet worden uitgevoerd. De vooruitgangsstatus van deze acties kan drieërlei zijn volgens deze kleurcode:

Uitgevoerd

Aan de gang

Niet uitgevoerd

Na twee jaar

Op basis van het voortgangsverslag dat DGD het voor-gaande jaar heeft opgesteld, zetten we de administratie weer aan het werk met vragen over acties waarvan het statuut geel of rood was of over punten die nog steeds problematisch zijn in verband met de bevindingen en aanbevelingen die waren geformuleerd.

We hebben vorig jaar samen met DGD een systeem opgezet voor de opvolging van de aanbevelingen. Dit jaar deden we de oefening nog eens over.

Bij het einde van elke evaluatie

Elke evaluatie krijgt een antwoord van de directie, de zogenaamde ‘management response’, in het volgend formaat:

Aanbeveling

ManagementResponseAanvaardGedeeltelijkGeweigerd(+ motivatie)

Doelstelling

Volgende stap, activiteit, beslissing

Datum of uitvoeringstermijn

Verantwoordelijke departement(en)

In dit jaarverslag stellen we een synthese van de ant-woorden voor elke betrokken actor voor.

LUIK

7

HOE WORDEN DE AANBEVELINGEN OPGEVOLGDEN UITGEVOERD?


> LU

IK 7

: O

PV

OLG

ING

VA

N D

E E

VA

LUA

TIE

S

3736 > L U I K 7 : O P V O L G I N G V A N D E E V A L U A T I E S

Evaluatie van de steun aan de private sector door de Belgische ontwikkelingssamenwerking

DE ACTUALISERING VAN DE STRATEGIE IS IN BEHANDELING...In het kader van de SDG’s worden steun aan de lokale private sector en het engagement van de private sector voor ontwikkeling gezien als belangrijke hefbomen voor het bereiken van deze doelstellingen. Hoewel er wordt nagedacht en er enkele initiatieven zijn genomen, is het nog steeds wachten op de actualisering van de strategie.

De geldende strategienota blijft die van april 2014 getiteld ‘Belgische ontwikkelingssamenwerking en de lokale privésector: steun voor duurzame menselijke ontwikkeling’. In de evaluatie zijn echter verschillende zaken aan het licht gekomen. Ten eerste werden in de evaluatie specifieke benaderingen aanbevolen, afhankelijk van of men in middeninkomenslanden (MIC – Middle Income Countries), minst ontwikkelde of lage-inkomenslanden (LIC – Low Income Countries) of in fragiele staten werkt.

De meeste partners van de gouvernementele samen-werking zijn afkomstig uit lage-inkomenslanden en sommigen bevinden zich in een kwetsbare situatie. Deze worden gekenmerkt door een zwakke privésector en een ondernemingsklimaat met veel structurele beperkingen, met daar bovenop een gebrek aan veiligheid, de afwezig-heid van stabiele rechtssystemen en zwakke overheden. In deze contexten is een specifieke aanpak nodig.

De ingevoerde strategieën verwijzen evenmin naar het potentieel dat in de middeninkomenslanden bestaat en naar de milieukwesties die met deze dynamieken samenhangen.

Ten slotte is de strategie voor het betrekken van de private sector voor ontwikkeling (PS4D) nog niet verduidelijkt. Tot op heden bieden interventies van ontwikkelingssamenwerking zelden mogelijkheden voor PS4D (B2B-platforms, jumelages tussen bedrijven, publiek-private partnerschappen, enz.).

Twee ontwikkelingen verdienen aandacht:→ Het initiatief ‘Beyond Chocolate’ werd gelanceerd,

ten voordele van duurzame Belgische chocolade;→ De Business Partnership Facility is opgezet en heeft

in december 2018 geleid tot de publicatie van een oproep tot het indienen van projecten.

EEN EERSTE STRATEGISCH DOMEIN WERD GEÏDENTIFICEERD: CACAO!In de evaluatie werd aanbevolen om multistakeholder-benaderingen te definiëren voor strategische domei-nen waar expertise of zelfs een reëel comparatief voordeel ten opzichte van andere landen aanwezig is, bijvoorbeeld met het oog op duurzaamheid of eerlijke handel. De wens van de Belgische samenwerking was om met vzw The Shift stapsgewijs door te gaan met het identificeren van strategische domeinen. Het eerste domein dat in kaart is gebracht en waarop werkmo-gelijkheden zijn ontwikkeld, is cacao. Het initiatief ‘Beyond Chocolate’ werd gelanceerd ten voordele van duurzame Belgische chocolade.

→ Het partnerschap ‘Beyond Chocolate’ verbindt zich tot het volgende: - Uiterlijk in 2025 1) zal alle choco-lade die in België wordt geproduceerd en/of op de markt gebracht, voldoen aan één van de relevante certificeringsnormen en/of worden vervaardigd uit cacaoproducten die afkomstig zijn van de eigen duur-zaamheidsprogramma's van het bedrijf, en 2) zullen de partners in het kader van ‘Beyond Chocolate’ de geldende overeenkomsten tussen de overheid en de bedrijven respecteren voor de gebieden die onder het Cocoa & Forests Initiative vallen;

→ De partners verbinden zich er gezamenlijk toe dat uiterlijk in 2030 1) de cacaoproducenten minstens een leefbaar inkomen hebben en 2) de ontbossing als gevolg van de cacaoproductie voor de Belgische chocoladesector stopt.

De andere ‘duurzame’ sectoren waarvoor DGD zal samenwerken met vzw The Shift zijn palmolie en de textielsector.

EEN PROJECTOPROEP VOOR PARTNERSCHAPPEN MET DE PRIVATE SECTORIn samenwerking met de Koning Boudewijnstichting lanceerde DGD een eerste projectoproep voor part-nerschappen met de privésector (Business Partnership Facility). Het is de bedoeling twee oproepen per jaar te lanceren voor ondernemersinitiatieven die bijdragen aan ten minste één van de SDG’s en dit voor een jaar-lijks budget van 2 miljoen euro. Het partnerschap moet ten minste één onderneming omvatten. Het project moet plaatsvinden in één van de 52 landen waarop BIO zich richt. De financiering kan tussen de 50.000 en 200.000 euro bedragen, is niet terugvorderbaar en kan oplopen tot 50% van de totale investering.

EEN WIJZIGING VAN DE BIO-WETEr werd een zogenaamde ‘code 5’-faciliteit gecreëerd voor risicovollere (minder rendabele) investeringen met een hoog ontwikkelingspotentieel door de BIO-wet, die eind 2018 werd goedgekeurd, en het tweede be-heerscontract, dat in januari 2019 in werking trad. Voor deze faciliteit is in totaal 50 miljoen euro vrijgemaakt (voor de periode 2019-2023).

VOORAFGAANDE EVALUATIESIn het verslag 2018 werd de nadruk gelegd op de opvol-ging van de management responses op de evaluaties die in het verslag van 2017 werden toegelicht. Deze blijven vaak geldig en zullen in onze toekomstige eva-luaties aan de orde komen. We wijzen hier op enige vooruitgang in dit verband in de actieplannen van DGD.

© S

PF B

Z, B

eyon

d Ch

ocol

ate

ten

voor

dele

va

n du

urza

me

Belg

isch

e ch

ocol

ade.

De duurzaamheid van de gouvernementele samen werkingWat blijft er bij afloop van de interventies over?

Duurzaamheid, in de zin dat de verwachte effecten na afloop van een interventie voortduren, is een belangrijk aandachtspunt. Vorig jaar hebben we de aandacht gevestigd op de belangrijkste aandachts-punten uit de bepalingen van de Enabel-hervorming en ook op de politieke keuzes om ons te richten op de minst ontwikkelde landen waar de voorwaarden voor duurzaamheid minder aanwezig zijn. Deze aandachtspunten zijn nog steeds geldig. Sinds vorig jaar zijn de hervormingsbepalingen meer operationeel geworden. Duurzaamheid is inderdaad een van de leidende principes van Enabel's nieuwe portefeuilles. Deze moet worden bevorderd door een lokale verankering en door mechanismen om de capaciteiten van de actoren in hun respectieve rollen en mandaten te versterken. Deze vooruitgang zal bij toekomstige evaluaties moeten worden nagegaan.

Beleids-ondersteuning door de institutionele actoren

De aanbevelingen om het opnemen en verspreiden van resultaten te verbeteren hebben geleid tot de herziening van het ACROPOLIS-systeem van universitaire onderzoeksplatforms ter ondersteuning van het beleid. In het nieuwe beleidsondersteunende systeem (‘policy supporting system’ of PSR) dat voor drie jaar (2019-2021) is gepland, wordt een onderscheid gemaakt tussen steun op lange termijn (één jaar, verlengbaar, verzoeken in te dienen door DGD en de posten in de 14 partnerlanden) en steun op korte termijn (drie maanden, niet verlengbaar, verzoeken in te dienen door DGD en de posten in de 14 partnerlanden). Er werd dus rekening gehouden met de aanbevelingen voor een van de beleidsondersteunende instrumenten. Er zijn echter nog geen soortgelijke veranderingen voor andere beleidsondersteunende instrumenten, zoals het Instituut voor Tropische Geneeskunde, het Koninklijk Instituut voor Natuurwetenschappen van België of het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika.

Impact van de ngo’s en evaluabiliteit

Er is vooruitgang geboekt bij de uitvoering van twee aanbevelingen: de eerste mikte op een grotere verantwoordingsplicht en transparantie over bereikte resultaten. Er wordt van de actoren verwacht dat ze hun resultaten publiceren op IATI. Deze informatie wordt vervolgens geïntegreerd in een portaal dat op 5 februari 2019 werd gelanceerd en dat kan worden geraadpleegd door het grote publiek https://openaid.be/en. Een tweede aanbeveling betrof de toepassing van genderindicatoren. In overleg met de Adviesraad Gender en Ontwikkeling (ARGO) heeft DGD een eerste inventaris gemaakt van de indicatoren voor het genderplan. Het onderzoek van de Adviesraad moet het mogelijk maken deze te verfijnen en operationeel te maken in het kader van de Agenda 2030. Enabel en de ANGS hebben zich ertoe verbonden om genderspecifieke indicatoren toe te passen waar nodig. In de toekomst hoopt DBE bij zijn evaluaties te kunnen vertrouwen op informatie van betere kwaliteit. In dit stadium is er vaak onvoldoende informatie om transversale observaties te maken in verband met gender over de thema's die we evalueren.

Na twee jaar


> LU

IK 7

: O

PV

OLG

ING

VA

N D

E E

VA

LUA

TIE

S

3938 > L U I K 7 : O P V O L G I N G V A N D E E V A L U A T I E S

https://openaid.be/en

© E

nabe

l

↑ Programma voor institutionele en operationele steun aan de agrarische sector (PAIOSA), Burundi.

DE VOORUITGANG VAN HET PROGRAMMA

Tijdens de discussie over de opheffing van het Belgisch Fonds voor Voedselzekerheid in de Commissie Buitenlandse Zaken van de Kamer betreurden verschil-lende parlementsleden het dat het Fonds zonder voor-afgaande evaluatie was ingetrokken. In zijn antwoord gaf de minister voor ontwikkelingssamenwerking aan dat hij de Bijzondere Evaluator wilde voorstellen de programma's van het Fonds te evalueren. In een reso-lutie over het Fonds, die in plenaire vergadering werd aangenomen, vroeg de Kamer aan de regering om de Bijzondere Evaluator uit te nodigen om een evaluatie uit te voeren van de lopende programma's van het Fonds, de integratie van het thema voedselzekerheid en de multistakeholderbenadering in de context van de Belgische ontwikkelingssamenwerking.

Aangezien de Belgische ontwikkelingssamenwerking zich tot doel heeft gesteld om duurzaam ondernemen in de hele voedselketen te stimuleren en zo de voedsel-zekerheid te verbeteren, is in maart 2017 bovendien een nieuwe strategienota ‘landbouw en voedselzekerheid’ voor de Belgische ontwikkelingssamenwerking van kracht geworden.

DOELSTELLINGENDe evaluatie wil lessen trekken uit de implementatie van het Fonds op basis van de waargenomen resultaten op het vlak van voedselzekerheid. Ze wil daarnaast de maatregelen evalueren die zijn genomen om het thema landbouw en voedselzekerheid in de Belgische ontwik-kelingssamenwerking te integreren. Tot slot wenst ze de specificiteit en de toegevoegde waarde te beoordelen van de multistakeholder en multidimensionale aanpak van de Belgische ontwikkelingssamenwerking op het vlak van voedselzekerheid.

Belgisch Fonds voor Voedselzekerheid, integratie van het thema voedselzekerheid en multiactorenaanpak

CONTEXTHet Belgisch Fonds voor Voedselzekerheid, hierna ‘het Fonds’ genoemd, was een specifiek instrument van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking dat zich onder-scheidde door een geïntegreerde en multidimensionale aanpak en strategisch beheer door het Parlement. Het Fonds werd prioritair uitgevoerd in de voedselonveilige gebieden van de Afrikaanse landen ten zuiden van de Sahara. De interventies werden gegroepeerd in programma's waarin verschillende partnerorganisaties samenwerkten, elke organisatie op haar eigen gespe-cialiseerde gebied en onder de coördinatie van een nationale autoriteit van het partnerland die verant-woordelijk is voor voedselzekerheid, en die eveneens ondersteund werd door het Fonds.

Een van de bepalingen van de programmawet van 25 december 2016 schaft het Belgisch Fonds voor Voedselzekerheid af. Deze afschaffing is met name ingegeven door de behoefte aan meer coherentie, synergie en complementariteit tussen de verschil-lende kanalen van het Belgische ontwikkelingsbeleid, door de integratie van het thema voedselzekerheid in de samenwerkingsprogramma's van de overheid met partnerlanden die te kampen hebben met gro-te voedselonzekerheid, en door de verbintenis van de Belgische regering om 15% van het budget voor ontwikkelingssamenwerking voor te behouden voor interventies in de landbouw en voedselzekerheid.

LUIK

8

LOPENDE EN GEPLANDE EVALUATIES


> LU

IK 8

: D

E V

OO

RU

ITG

AN

G V

AN

HE

T P

RO

GR

AM

MA

4140 > L U I K 8 : L E D E V O O R U I T G A N G V A N H E T P R O G R A M M A

© E

nabe

l

en de resultaten van de toegepaste exitstrategie, per land en in het algemeen; en, op basis van de getrokken lessen en de opgedane ervaring, strategische beslissin-gen mogelijk maken om eventuele nieuwe exitlanden en de timing van de exit te bepalen.

De evaluatie heeft ook andere, meer operationele doel-stellingen: de definitie van factoren van succes of falen; het behoud van het imago van België, de beperking van de sociale kosten voor lokaal en internationaal personeel; en de coördinatie van exitplannen met die van de Europese Unie of andere Europese landen.

ACTIVITEITENDe evaluatieactiviteiten richten zich zowel op de exit-strategieën die voor elk land zijn vastgesteld als op de manier waarop de exit daadwerkelijk wordt uitgevoerd. Er zal bijzondere aandacht worden besteed aan de communicatie over de exit met de lokale autoriteiten en de lokale bevolking.

Het is de bedoeling dat de evaluatoren een bezoek brengen aan de vier landen waar België een diploma-tieke post heeft om de informatie te vervolledigen die is verkregen door het onderzoek van de dossiers, door vergaderingen met DGD en Enabel en door interviews.

De publicatie van het eindrapport wordt verwacht in september 2019.

Digital for Development (D4D)

CONTEXT Digitalisering voor ontwikkeling was een prioriteit tij-dens deze zittingsperiode. In september 2016 werd een strategienota ‘Digital for Development (D4D) voor de Belgische ontwikkelingssamenwerking’ aangenomen. Die beschrijft de strategische visie en prioriteiten van het beleid, de uitvoering ervan, de op te richten of te versterken partnerschappen en de wijze waarop het beleid strategisch zal worden beheerd. Het potentieel van digitale technologie is enorm, maar het brengt ook een aantal risico's met zich mee, zoals haalbaarheids-risico's in verband met menselijke factoren, financiële barrières, gebrek aan connectiviteit of eigendom van gegevens, en risico's op schade als gevolg van beper-kingen van rechten, cybercriminaliteit, marktverstoring of het ontstaan van grotere ongelijkheden als gevolg van de digitale kloof.

zal deelnemen aan het begeleidingscomité voor deze evaluatie. De resultaten van deze evaluatie worden tegen tegen eind 2019 verwacht.

EVALUATIE VAN HET EU-NOODFONDS VOOR AFRIKAHet Emergency Trust Fund for Stability and Root Causes of Irregular Migration and Displacement in Africa heeft tot doel te reageren op de crises in de Sahel en het Tsjaadmeer, de Hoorn van Afrika en Noord-Afrika. Dit fonds is bedoeld om alle aspecten van stabiliteit te bestrijken en bij te dragen tot een beter beheer van migratie en tot de bestrijding van de diepere oor-zaken van destabilisatie, gedwongen verhuizingen en illegale migratie, onder meer door het bevorderen van veerkracht, het verbeteren van de economische vooruitzichten, het bevorderen van gelijke kansen, het versterken van veiligheid en ontwikkeling en het bestrijden van mensenrechtenschendingen. België draagt bij aan dit fonds via zijn verplichte bijdragen, maar ook via vrijwillige bijdragen. Onze dienst zal sa-men met een vertegenwoordiger van DGD deelnemen aan de adviescommissie voor deze evaluatie. Het doel is een onafhankelijke evaluatie uit te voeren van het fonds over de periode 2015-2019, waarbij lessen worden getrokken en aanbevelingen worden gedaan om de uitvoering te verbeteren en mogelijke toekomstige heroriënteringsmaatregelen te nemen.

Geplande evaluaties

De Bijzondere Evaluator zal in de herfst van 2019 op-nieuw een consultatieronde houden over het evalu-atieprogramma. Voor de jaren 2019 en 2020, planden we de volgende evaluaties:

→ Evaluatie van het beleid van core funding van multi-laterale organisaties;

→ Evaluatie van de dynamiek van synergieën en com-plementariteiten van de organisaties van de civiele maatschappij (CMO) en de institutionele actoren (IA);

→ Evaluatie van het Gemeenschappelijk Strategisch Kader ‘Waardig Werk’.

LOPENDE ACTIVITEITENDeze evaluatie is in 2018 van start gegaan. Tijdens de evaluatieperiode moest rekening gehouden wor-den met het feit dat alle programma's van het Fonds aflopen en dat een aantal nieuwe programma's, die voedselzekerheid en de multistakeholderbenadering moesten integreren, al voldoende lang aan de gang moesten zijn. In februari 2019 werd een studieverslag ingediend en op het moment van schrijven zijn er terreinbezoeken aan de gang of gepland in Benin, Guinee, Mozambique en Tanzania. De andere twee landen waar het Fonds actief is, Mali en Burundi, zijn het voorwerp van een diepgaande studie aan de hand van documenten en interviews. Het eindverslag moet in september 2019 beschikbaar zijn.

Belgische EXIT-strategieën in 6 landen van de gouvernementele samenwerking

CONTEXTDe geleidelijke afschaffing van de directe bilaterale samenwerking met zes landen (Vietnam, Algerije, Zuid-Afrika, Bolivia, Ecuador en Peru) heeft verschillende re-denen: de opname van de landen in de OESO-ranglijst als middeninkomenslanden; de bereidwilligheid om te streven naar evenwichtigere bilaterale betrekkingen met deze landen; het behoud van andere vormen van samenwerking in de meeste gevallen; en de wens van de regering om de directe bilaterale samenwerking te richten op een paar homogene geografische regio's waar de armoede en instabiliteit groot zijn en die onder meer een impact hebben op de migratiestromen naar ons land.

Deze evaluatie was een prioriteit voor DGD. Ze vindt plaats tussen april en juli 2019, in een fase waarin de uitvoering van de exitstrategieën in het veld nog steeds kan worden waargenomen. Overeenkomstig de wet op de ontwikkelingssamenwerking moeten alle acties uiterlijk vier jaar na het besluit tot uittreding zijn voltooid.

DOELSTELLINGENDe evaluatie heeft drie strategische doelstellingen: het beoordelen van de relevantie van de keuze van de exitlanden; het beoordelen van de inhoud, de haal-baarheid in de vooropgestelde termijn, de uitvoering

DOELSTELLINGENDe evaluatie moet worden gebruikt om de uitvoering van de strategienota 'Digital for developement (D4D)' te beoordelen. Aangezien dit een nieuwe politieke prioriteit is en het zich baseert op snel evoluerende instrumenten, zal deze evaluatie vooral vormend zijn door de analyse van de evolutie van de praktijken en de inachtneming ervan door de actoren. Het doel is te evalueren hoe de verschillende actoren de digitale technologie in hun programma's hebben geïntegreerd, hoe zij de verschillende doelstellingen en beginselen ervan hebben geïntegreerd en hoe met de risico's rekening is gehouden.

ACTIVITEITENDe activiteiten op het gebied van onderzoek, het in kaart brengen en de analyse zullen zich toespitsen op de implementatie van digitaliseringspraktijken door de door België gefinancierde samenwerkingsorganisaties, met inbegrip van de wijze waarop rekening wordt ge-houden met risico's. De evaluatie zal zich toespitsen op twee interventies die in het kader van de humanitaire hulp worden gefinancierd: een ‘Drones’-project van het WFP en proefprojecten met 3D-printtechnologieën voor transtibiale prothesen in complexe contexten, uitgevoerd door Humanity & Inclusion. In Oeganda zal een missie worden uitgevoerd om de digitale com-ponent te evalueren in de verschillende initiatieven van de Belgische samenwerking, in het bijzonder ter ondersteuning van bepaalde multilaterale organisaties (UNCDF en UN Pulse Lab).

Het eindrapport wordt in de eerste helft van 2020 verwacht.

Gezamenlijke evaluaties

GEZAMENLIJKE EVALUATIE MALI Het doel is een alomvattende en onafhankelijke be-oordeling te geven van de samenwerkingsstrategie van de Europese Unie en de lidstaten met Mali en de uitvoering daarvan tussen 2012 en 2018. De lidstaten, waaronder België, hebben zich verbonden tot een gezamenlijke programmering. Aangezien veiligheid en ontwikkeling onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, zal de beoordeling worden toegespitst op de nexus ‘veiligheid en ontwikkeling’. Er zal rekening worden gehouden met beide thema's en hun interactie. DBE


> LU

IK 8

: D

E V

OO

RU

ITG

AN

G V

AN

HE

T P

RO

GR

AM

MA

4342 > L U I K 8 : L E D E V O O R U I T G A N G V A N H E T P R O G R A M M A

BIBLIO

GRAF

IE

DBE, Evaluatie van de ontwikkelingseducatieacties gefinancierd of gecofinancierd door de Belgische ontwikkelingssamenwerking in de periode 2014- 2017, Federale Overheidsdienst Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, 2018, Brussel,https://diplomatie.belgium.be/sites/default/files/downloads/ed_eindverslag_nl.pdf DBE, Impactevaluatie van de Belgische universitaire ontwik-kelingssamenwerking, Federale Overheidsdienst Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, 2018, Brussel, https://diplomatie.belgium.be/sites/default/files/downloads/evaluation_belgian_udc_nl.pdf

DBE, Inclusief en duurzaam ondernemerschap in de landbouw-sector in Benin, Federale Overheidsdienst Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, 2018, Brussel,https://diplomatie.belgium.be/sites/default/files/downloads/evaluation_benin_rapport_synth_nl.pdf

DBE, Evaluatie van de steun van de Belgische Ontwikkelings-samenwerking aan de privésector, Federale Overheidsdienst Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamen-werking, 2018, Brussel, https://diplomatie.belgium.be/sites/default/files/downloads/evaluatie_psd_eindverslag_c.pdf

© E

nabe

l

AFKO

RTIN

GEN ANGS Actoren van de Niet-Gouvernementele Samenwerking

ASF Avocats Sans FrontièresAPEFE Association pour la Promotion de l'Éducation et de la Formation à l'ÉtrangerARES Académie de Recherche et d'Enseignement SupérieurAZV Artsen Zonder Vakantie BIO Belgische Investeringsmaatschappij voor OntwikkelingslandenBIS Beweging voor Internationale Solidariteit CMO Organisaties van de Civiele Maatschappij CNCD Centre National de Coopération au DéveloppementD4D Digital for DevelopmentDAC Development Assistance Committee DBE Dienst Bijzondere EvaluatieDGD Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking en Humanitaire HulpECB Evaluation Capacity BuildingFAVV Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de VoedselketenGSK Gemeenschappelijk Strategisch KaderIA Institutionele ActorenIATI International Aid Transparency InitiativeIOB Institute of Development PolicyISVI Instituut voor internationale vakbondssamenwerkingLIC Low Income Countries (lage-inkomenslanden)M&E Monitoring en EvaluatieMIC Middle Income Countries (middeninkomenslanden)MKMO Micro-, kleine en middelgrote ondernemingenMOPAN Multilateral Organisation Performance Assessment NetworkNgo Niet-gouvernementele organisatieODA Official Development Aid OESO Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling PSD Private Sector DevelopmentPS4D Private Sector for Development SDG Sustainable Development GoalsTDC Trade for Development CenterUNEP United Nations Environment ProgramUNFPA United Nations Population FundVLIR-UOS Vlaamse Interuniversitaire Raad-Universitaire Ontwikkelingssamenwerking

Verantwoordelijke uitgever: Bruno van der Pluijm, Voorzitter van het Directiecomité

EgmontKarmelietenstraat 15B-1000 Brussel +32 (0)2 501 38 34 www.diplomatie.belgium.be [email protected]

Grafische Productie: thecrewcommunication.be Wettelijk depot: 0218/2019/004

↑ AMSANA, Multisectorieel ondersteuningsprogramma voor voedsel- en voedingzekerheid in Atacora, Benin.

44 > A F K O R T I N G E N

https://diplomatie.belgium.be/sites/default/files/downloads/ed_eindverslag_nl.pdf

https://diplomatie.belgium.be/sites/default/files/downloads/ed_eindverslag_nl.pdf

https://diplomatie.belgium.be/sites/default/files/downloads/evaluation_belgian_udc_nl.pdf

https://diplomatie.belgium.be/sites/default/files/downloads/evaluation_belgian_udc_nl.pdf

https://diplomatie.belgium.be/sites/default/files/downloads/evaluation_benin_rapport_synth_nl.pdf

https://diplomatie.belgium.be/sites/default/files/downloads/evaluation_benin_rapport_synth_nl.pdf

https://diplomatie.belgium.be/sites/default/files/downloads/evaluatie_psd_eindverslag_c.pdf

https://diplomatie.belgium.be/sites/default/files/downloads/evaluatie_psd_eindverslag_c.pdf

http://www.diplomatie.belgium.be

http://www.dg-d.be

mailto:ses-dbe%40diplobel.fed.be?subject=

http://thecrewcommunication.be

KONINKRIJK BELGIË

Federale Overheidsdienst

BUITENLANDSE ZAKEN,BUITENLANDSE HANDEL EN ONTWIKKELINGSSAMENWERKING—

Dienst Bijzondere Evaluatie van de BelgischeOntwikkelingssamenwerking

DE NOORD-ZUIDKLOOF...

Documents

Transcript of DE NOORD-ZUIDKLOOF...