De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

32
Rondwandeling Nieuwmarktbuurt 1 De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro. In de Nieuwmarkt is de strijd voor een veelzijdig stedelijke buurt uitzonderlijk fel gevoerd. Wandelend over het bovengrondse spoor van de metro is precies te zien wat de stadsstrijd van de jaren 70 heeft betekend. Hier is de ideologische strijd te volgen tussen de ideeën uit de jaren 60 voor de functionele stad met scheiding van functies en geen woningen maar kantoren in het stadscentrum en de gedachten die in de jaren 70 opkwamen dat een stad vooral een mix is van woningen, straten en pleinen voor mensen en bezoekers die stedelijk wonen en werken waarderen. “Wij willen een stad met buurten waar wonen, spelen, werken, leren en winkelen vlakbij en door elkaar gebeurt voor jonge en oude mensen”. Het credo van de Nieuwmarktstrijd was duidelijk. In de Nieuwmarkt is de oude stad nu ‘hersteld’. De strijd in deze buurt heeft grote gevolgen gehad voor de herwaardering van oudere stadswijken die in de jaren 80 op gang kwam. De Nieuwmarkt als Amsterdamse variant van de tegenovergeselde gedachten over de stad van Jane Jacobs en Robert Mozes in New York.

description

De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Transcript of De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Page 1: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

1

De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro.

In de Nieuwmarkt is de strijd voor een veelzijdig stedelijke buurt uitzonderlijk fel gevoerd. Wandelendover het bovengrondse spoor van de metro is precies te zien wat de stadsstrijd van de jaren 70 heeftbetekend. Hier is de ideologische strijd te volgen tussen de ideeën uit de jaren 60 voor de functionelestad met scheiding van functies en geen woningen maar kantoren in het stadscentrum en degedachten die in de jaren 70 opkwamen dat een stad vooral een mix is van woningen, straten enpleinen voor mensen en bezoekers die stedelijk wonen en werken waarderen.

“Wij willen een stad met buurten waar wonen, spelen, werken, leren en winkelen vlakbij en doorelkaar gebeurt voor jonge en oude mensen”. Het credo van de Nieuwmarktstrijd was duidelijk. In deNieuwmarkt is de oude stad nu ‘hersteld’. De strijd in deze buurt heeft grote gevolgen gehad voor deherwaardering van oudere stadswijken die in de jaren 80 op gang kwam. De Nieuwmarkt alsAmsterdamse variant van de tegenovergeselde gedachten over de stad van Jane Jacobs en RobertMozes in New York.

Page 2: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

2

Midden jaren 70 liep er een spoor van kaalslag door de middeleeuwse structuur van deNieuwmarktbuurt om de metrocaissons de grond in te brengen. De stadsstrijd had toen al eenbelofte opgeleverd: herbouw van woningen boven het spoor en herstel van het oude stratenpatroon.Daarna is de Nieuwmarkt ‘geheeld’, maar het bovengrondse spoor is helder te volgen.

Marijke Storm van Stipo kent de buurt van binnenuit en heeft de verrassende veranderingen 40 jaargevolgd. Zij heeft een wandeling uitgezet op het bovengrondse spoor van de metro. Buurtbewoners,corporatiemedewerkers en stadsbestuurders liepen al met haar mee.

Page 3: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

3

Keerpunt tegen cityvorming

In de Nieuwmarkt kwam alles bij elkaar. Groot verzet tegen een vierbaansweg dwars door de buurten tegen de metroplannen, en een strijd om de fijnmazige stad te behouden met woningen enfuncties door elkaar. Dit was nieuw. Na de oorlog stond juist het opengooien van de stad voor deauto’s voorop, het afbreken van oude woningen in smalle straatjes, en kantoren en werkfuncties inde binnenstad en de bewoners ‘naar buiten’, naar de nieuwe wijken en overloopgebieden met licht,lucht en groen. Oude wijken en scheefhangende pandjes waren niet waard om te behouden.

De Nieuwmarktbuurt kwam zwaar gehavend uit de oorlog. Van de levendige Joodse wijk was weinigover. Joodse bewoners waren gedeporteerd en omgekomen. Veel woningen stonden leeg en warenverwaarloosd. De ideeën uit het saneringsplan 1953 met verkeersdoorbraken en sloop deden derest. Hier zou een vierbaansweg vanaf de Weesperstraat doorlopen naar het IJ. En in latere plannenvoor de metro kwam het metrotracé onder de weg.

Amsterdammers kwamen in opstand. Buurtacties waren het gevolg. Bewoners vochten samen metkrakers en Heemschutters als Geurt Brinkgreve voor behoud van de structuur van de oostelijkebinnenstad. De Actiegroep Nieuwmarkt kreeg vorm.

In de stadsstrijd stonden de ‘modernisten’ tegenover de ‘kleinschaligen’. Een stadsoorlog brak uit,bewoners vochten tegen het stadsbestuur en de politiemacht. De afbraak van de woningen voor demetro kon de Actiegroep niet tegenhouden. De strijd voor de kleine schaal wonnen ze wel. Nieuweinzichten voor stedelijk leven braken door, bij de ambtenaren en aarzelend bij de politiek.. Dearchitecten Aldo van Eyck en Theo Bosch werkten actief mee aan een herstelplan voor deNieuwmarktbuurt. In 1974 werd Theo Bosch aangesteld als coördinerend architect over dewederopbouwplannen. De buurt had hierin een stem. Uiteindelijk heeft Theo Bosch vele jaren aanherstel van de buurt gewerkt.

Met de verkiezingen van 1978 kwamen de ‘kleinschaligen’ Van der Vlis en Schaeffer als PvdAwethouders naar Amsterdam. Stadsvernieuwing werd niet meer sloop en nieuwbouw maar in de stadzelf bouwen en aankopen van panden en bouwen voor de buurt. De actiegroep Nieuwmarkt gingover in de Bewonersraad en trok de herbouw.

Page 4: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

4

Bovenop het metrotracé zijn nieuwe woningen gebouwd. Haarfijn is bovengronds te zien wat erondergronds is gebeurd. De afwisseling tussen oude bebouwing en woningen en winkelarcades uitde jaren 80 vertellen het zichtbare verhaal van de stadsstrijd. De Nieuwmarktbuurt is nu een demeest levendige buurten van Amsterdam, met nog steeds een eigenwijze mix van bewoners enfuncties.

De vierbaansweg gestopt

Er is een merkwaardige wegversmalling aan het eind van de Jodenbreestraat. Een brede weg eneen brede brug gaan hier over in de smalle Sint Antoniesbreestraat. De stoepen van de brug zijn nuuitnodigende terrassen.

Van breed naar smal, het profiel van de brede weg is zichtbaar in de Jodenbreestraat.

De vierbaansweg is er niet gekomen. Het Pintohuis is niet gesloopt. In 1968 lukt het om met eengrootschalige handtekeningenactie de sloop van het Pintohuis te verijdelen. Het prachtige gebouwuit 1605 is daarna gerestaureerd. Nog jarenlang staat het na 1976 in een kale omgeving als een fier

Page 5: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

5

beeld van een andere stadsgeest. Met de redding van dit pand zijn de gedachten over verdere sloopvan de Nieuwmarkt voorkomen, de doorbraak van de oude stad is gestopt.

Pintohuis uit 1605; omringd door woningen van Van Eyck en Bosch (1978); na restauratie huist hier een

openbare bibliotheek; de buurt vecht voor het behouden van de bibliotheek na de opening van de nieuwe

bibliotheek op het Oosterdokseiland.

Waar het profiel van de 4 baans Jodenbreestraat nu overgaat in de smalle Sint Antoniesbreestraat staat een

monument als markering van de entree naar de Nieuwmarktbuurt. De brug is met terrassen en uitzichten nu een

ontmoetingspunt. Een menging aan functies komen hier bij elkaar: woningen, winkels, café’s, Theaterschool,

Rembrandthuis, Waterloopleinmarkt om de hoek.

Page 6: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

6

De Wandeling over het bovengrondse spoor

De aanleg van de metro vanaf de Gaasperplas tot het C.S. ging tot de Nieuwe Herengracht door‘open’ gebied en door de Wibautstraat en de Weesperstraat. Ook in deze straten is gesloopt.

In de jaren 70 betekende de aanleg van een metro in de drassige bodem van Amsterdam dat demetrobuizen volgens de caissonmethode in een kanaal met water afgezonken moesten worden. Hettracé door de historische binnenstad moest daarvoor ‘vrijgemaakt’ worden.Vanaf de Nieuwe Herengracht loopt de metroroute met een boog door de historische bebouwing vande Nieuwmarktbuurt, door het waaiervormige patroon van straatjes die op het Nieuwmarktpleinuitkomen. Tegenvoorstellen in 1974 om de metro vanaf de Nieuwmarkt rechtdoor langs de GelderseKade aan te leggen en langs de oostzijde van het Centraal Station naar Amsterdam-Noord door tetrekken, hebben het niet gehaald.

Bij de Nieuwe Herengracht begint het verhaalvan afbreken van bebouwing. Aan deze grachtzijn de z.g. Waterleidingpanden afgebroken,vervolgens de bebouwing Nieuwe Amstelstraaten Waterlooplein en de omgeving deZuiderkerk. Daarna loopt het spoor met eenbocht door de historische Nieuwmarktbuurt,door de Kromboomsloot en Rechtboomsloot ende Lastage naar de Oude Waal.

In verschillende golven is de routeopengebroken. Vanaf 1965 begon degemeente de zittende bewoners teherhuisvesten en panden dicht te timmeren.Een eerste sloopgolf kwam rond 1969.“Sanering’ heette dat. Panden werden daarnagekraakt en er ontstond een samenwerkingtussen bewoners, krakers, Actiegroep

Nieuwmarkt, Wijkcentrum d’Oude Stadt,. Heemschutters, architecten om de oude stad te behouden.Bij ambtenaren en politieke bestuurders kwam steeds meer twijfel over de gedachtelijnen van defunctionele stad, ook daar speelde een generatieconflict.

Het idee begon te dagen dat de stad meer is dan de grachtengordel en de nieuwe uitbreidingen, datde oude buurten niet alleen schilderachtig zijn, maar waard zijn om te behouden en dat smallestraatjes en een mix van functies en van bewoners, juist de kern van stedelijk leven, van stadsleven,vormen. De metroaanleg viel niet te stuiten. Tussen maart en juni 1975 zijn er 3 ontruimingsgolvengeweest in de straatjes en grachtjes van de Nieuwmarktbuurt. De beelden van de ‘stadsstrijd’ zijnoveral rondgegaan.

Page 7: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

7

De gedachten over de stad veranderden wel en kregen door de Nieuwmarktrellen een nieuweimpuls. Na de aanleg van de metro verrezen op het tracé weer woningen in plaats van een snelweg.Bewoners die eerder in de buurt hadden gewoond kregen voorrang. Rond 1988 worden de laatstewoningen op het metrotracé opgeleverd. Buiten het metrotraject is er ook nieuwbouw en restauratiein clusters van bouwprojecten; restauraties worden gefinancierd als woningwet monument, methuren die gelijk zijn aan nieuwbouw.

Sociale woningbouw tussen 1968 en 1986 in de Nieuwmarkt

Terugkijkend concludeert Geert Mak: “De strijd om de Nieuwmarkt was het kristallisatiepunt van eenreeks politieke en ideologische conflicten over de vraag hoe de stad er in toekomst moest uitzien.Het is een centraal breekpunt geweest in de geschiedenis van de stad – omdat de hele omgevingnet die duw kreeg om van positie te veranderen. De politiek heeft ontzettend veel geleerd van dieperiode. Het functionalisme in de stadsplanning is losgelaten. De sporen van de Nieuwmarktstrekken zich uit via Java-eiland tot bij IJburg. De slag is verloren in 1975, maar de oorlog isgewonnen”.

Page 8: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

8

De bovengrondse wandeling volgt de sporen van deze ‘omslag’. De wandeling langs de hersteldestraten van de Nieuwmarkt geeft een haarscherp beeld van de ondergrond en de bovengrond en vaneen afwisselende binnenstadsbuurt.

De wandeling gaat van de Nieuwe Herengracht/Nieuwe Amstelstraat naar de Oude Waal,.van derode blokken onderaan de kaart langs JD Meijerplein en Waterlooplein, tot de blokken bij de OudeWaal, waar de metrobuis door de Waals-Eilandsgracht duikt.

Tussen Nieuwe Herengracht en Waterlooplein.

Bij het metrostation Waterlooplein, met uitgangen bij de Stopera en aan de Nieuwe Herengracht,komt de metro de oude stad binnen. Boven het metrostation Waterlooplein staan nu de woningenvan Bewonersvereniging De Halve Wereld. Samen met de bebouwing van het Joods HistorischMuseum, met een nieuw pleintje tussen het museum en de woningen en de vernieuwde invulling vande Nieuwe Amstelstraat, vormt dit gebiedje een ‘eilandje in de stad’.

Van de Nieuwe Herengracht loopt de metrobuis langs het Joods Historisch Museum en het Arsenaal naar het

Waterlooplein.

Page 9: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

9

Een eilandje aan 2 kanten omspoeld door verkeerswegen; met oud en nieuw, musea, wandelroutes, wonen,

opleidingen (Academie van Bouwkunst).

Complex De Halve WereldJ.D. Meijerplein/ A.S. Onderwijzerhof/ N. Amstelstraat/ Waterlooplein117 woningen (HAT, atelierwoningen, groepswoningen, gezinswoningen); bedrijfsruimten.Architecten: Hein van Meer en Sytze VisserOpdrachtgever: Woningbedrijf Centrum-Oost (nu Ymere).

De woningen van de Halve Wereld zijn rond het A.S, Onderwijzerhof met de voorkant op demetrobuis gebouwd. Het driehoekige bouwblok tussen Nieuwe Amstelstraat en Waterlooplein staatover het station met de stationuitgangen heen. Hiervoor was een bijzondere constructie nodig.De:fundering van het gebouw is aan weerskanten naast de metrobuis gemaakt en vervolgens is overhet station heen een betonnen juk met enorme dwarsbalken geplaatst waar het gebouw aan ‘hangt’.In de gevels van Nieuwe Amstelstraat en Waterlooplein zijn in de gevels de verticale palen te zienvan de funderingen langs de metrobuis.

De metrobuis boort zich van Nieuwe Herengracht (links) naar Waterlooplein; nu woningproject De Halve Wereld,

gezien vanuit de Stopera richting J.D. Meijerplein en Nieuwe Herengracht

Page 10: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

10

De overkluizing van het metrostation Waterlooplein tijdens de bouw en het binnenterrein in 2010 op de 2e

verdieping boven het metrostation: nu een oase midden in de stad (foto’s in de richting van de Turfsteeg, gezicht

op het Arsenaal).

Waar Ed van der Elsken in de jaren 60 de lens richtte op het Arsenaal met de Waterloopleinmarkt ervoor en waar

later de metrobuis richting Waterlooplein trok, staan nu de woningen van De Halve Wereld.

Ook de bouw van de woningen van de Halve Wereld is het resultaat van Actiegroep Nieuwmarkt.Tussen Nieuwe Herengracht en Waterlooplein zou een multifunctioneel complex komen van de Bondvan Nederlandse Architecten. In 1975 is het kantoor van BNA bezet, de Bond twijfelde al over deplannen voor dit gebied. De plannen zijn van tafel geveegd en in 1985 zijn de woningen van deHalve Wereld opgeleverd, 117 huurwoningen en bewonerszelfbeheer. In 2010 vierde de actieve

Page 11: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

11

bewonersvereniging De Halve Wereld het 25 jarig jubileum van bewonerszelfbeheer samen metwoningeigenaar Ymere

Bezetting van het kantoor BNA; geen multifunctioneel complex, de Nieuwe Amstelstraat verdwijnt niet;

Bewonersvereniging De Halve Wereld beheert nu al 25 jaar zelf de woningen.

Waterlooplein en markt

Begin jaren 70 veranderde het stadsschap bij het Waterlooplein voordurend. De aanleg van de metroen de bouw van het metrostation betekende wegverleggingen en gapende gaten. De laatstebebouwing van Vlooijenburg moest later nog verdwijnen voor de bouw van de Stopera. Tijdens debouw van de metro bleef de markt ‘naast’ de caissons en later tijdens de bouw van het stadhuisverschoof de markt naar de Valkenburgerstraat.Op de open vlakte van het Waterlooplein is het ‘anti-city circus’ een tijd neergestreken als protesttegen de Stopera, met tenten voor stadsnomaden, een park, theater en recreatieve voorzieningen.In 1986 is de Stopera in gebruik genomen.

Page 12: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

12

De Mozes en Aaron kerk en het Arsenaal als oude bakens tussen de veranderingen.

De Waterlooplein markt. Na de bouw van de Stopera keerde de markt weer ongeveer terug op de oude plek. In

2011 werkt Stadsdeel Centrum samen met vele belanghebbenden en buurtbewoners aan een visie Waterlooplein

en omgeving.

Page 13: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

13

De verkeerskant van het Waterlooplein: lijn 9 en 14, metro, parkeergarage en Stopera.

Het spoor van de metro langs Waterlooplein naar Zwanenburgwal

Met een bocht duikt de metro door de Zwanenburgwal. Na de bouw van de metro is er weer eenplein ontstaan naast de Stopera. Hier is de markt teruggekomen met als een van de pleinwandeneen woningbouwproject.

Gezicht vanaf de Zuiderkerk naar Waterlooplein.

Page 14: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

14

WoningbouwprojectHoutkopersdwarsstraat, Jodenbreestraat, Waterlooplein.55 woningen, 6 HAT, 1 groepsoning, 7 winkels, 1 bedrijfsruimteArchitect: Tuynman, oplevering 1983Opdrachtgever: Woningbedrijf Centrum-Oost (nu Ymere).In de onderliggende ruimten worden de marktkramen opgeslagen.

De markt naast het stadhuis, woningbouw aan het Waterlooplein en doorkijk vanaf de markt naar het Pentagon.

Pentagon en Zuiderkerkhof

De bouw van de metro maakte een tijd lang de Zuiderkerk ‘vrij’. Later is rondom de kerk een nieuwplein ontstaan, het Zuiderkerkhof.

Projecten rondom PintohuisSint Antoniesluis 11 - 2312 woningen voor bejaardenArchitect: Ronstadt, opdrachtgever Stichting De PintoOplevering 1976

Sint Antoniesluis 26 – 3914 woningen, 4 bedrijfsruimtenArchitect: Van Eyck en Bosch, opdrachtgever Algemene Woningbouwvereniging (nu Stadgenoot)oplevering 1978

Sint Antoniebreestraat 39 - 67/ Nieuwe Hoogstraat 32 - 4622 woningen, 1 winkelArchitect: Van Eyck en Bosch, opdrachtgever Algemene WoningbouwverenigingOplevering: 1982

Snoekjesgracht 5-7, 2-12, Korte Dijkstraat 12, Kromboomsloot 7526 woningen, 11 HQAT eenhedenArchitect: Nust, opdrachtgever Algemene Woningbouwvereniging

Page 15: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

15

Oplevering 1985

Oude Schans 134 – 162, Snoekjesgracht15 woningenArchitect: Van Eyck en BoschOplevering: 1982

Het metrocaisson zakt langs de Zuiderkerk; nu staan er het Pentagon en Zuiderkerkhof. De foto toont de eerste

fase van wederopbouw: het complex woningen rondom het Pintohuis, het Pentagon en het Zuiderkerkhof.

Duidelijk is te zien waar de brede brug overgaat in de smallere Reguliersbreestraat. Het wegstemmen van de

plannen voor de 4 baansweg (met slechts één stem in de gemeenteraad) maakte het mogelijk de woningen te

bouwen boven de metrobuis

Rondom de ZuiderkerkSint Antoniebreestraat 132-142, Pentagon, Raamgracht 39 – 4587 woningen, 7 HAT, 4 bedrijfsruimtenArchitect: Van Eyck en Bosch, opdrachtgever Algemene WoningbouwverenigingOplevering: 1983

Mioddermolenstraat 2-24, Raamgracht 37, Zandstraat 3014 woningen, 1 bedrijfsruimteArchitect: Van Eyck en Bosch, opdrachtgever Algemene WoningbouwverenigingOplevering: 1978

Zuiderkerkhof 2 – 62, Sint Antoniebreestraat 124 – 13019 woningen, 12 HAT, 5 bedrijfsruimtenArchitect: C.A.V. Hagenbeek, opdrachtgever Algemene WoningbouwverenigingOplevering: 1983

Sint Antoniebreestraat 39-67, Nieuwe Hoogstraat 32-4622 woningen, 1 winkelArchitect: Van Euck en Bosch, opdrachtgever Algemene WoningbouwverenigingOplevering 1982

Page 16: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

16

De Zuiderkerk staat alleen op een kale vlakte bij de Zwanenburgwal. Na de herbouw is rondom de kerk een

afwisseling van pleintjes en straatjes ontstaan.

Vanaf de brug over de Zwanenburgwal is het Pentagon zichtbaar: een lichte constructie over de schil van de

tunnelbuis, licht in gewicht en licht in kleur en uitstraling.

Het binnenplein en de buitenkant van het Pentagon.

Page 17: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

17

Van het Pentagon naar het Zuiderkerkhof, een halfrond pleintje rond de kerk, met doorzicht naar het Pintohuis.

De toren van de Zuiderkerk weerspiegelt in de wand. Op de plek waar de ontluchting van de metro was gepland

om in de berm van de vierbaansweg uit te komen, staat nu een spiegelwand met stromend water

De vormentaal van de jaren 70: Moddermolenstraat en metro-ingang Nieuwe Hoogstraat.

AntoniebreestraatDe vernieuwde stadsstraat met winkelgalerijen, woningen, verrassende doorkijkjes en felle kleuren.Forse gebouwen geven een stedelijke maat. Hier is duidelijk te zien dat de menging van stedelijkefuncties ook met nieuwe bebouwing in de 21 e eeuw werkt.

Page 18: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

18

Demonstraties, kale vlakte en auto’s, de Antoniebreestraat, alleen in naam een straat.

De traditionele mix van wonen boven winkels in een nieuw gebaar.

WoningbouwprojectSint Antoniebreestraat 12 -14, 30 -62, 64-72, 74-120, Nieuwe Hoogstraat 41-4338 woningen, 13 HAT, 11 bedrijfsruimten, 1 groepswoningArchitect: Borkent, opdrachtgever Algemene WoningbouwverenigingOplevering 1983

Sint Antoniebreestraat/Nieuwmarkt126 woningen, 36 eenheden voor bejaardenArchitect:C.A.V. en gebouw De Flesseman uit 1927 Wijdeveld; Opdrachtgever H.B.B.Oplevering 1987

Page 19: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

19

Op de kruising van Nieuwe Hoogstraat en Sint Antoniebreestraat; de roze gestucte wand loopt door in de

bebouwing van De Flesseman aan de Nieuwmarkt. Het bejaardencentrum en servicecentrum bieden met het

restaurant op de begane grond en de buurtconciërge een belangrijke rol voor de mogelijkheden van oudere

bewoners om zelfstandig te wonen.

Siebelleshof, Snoekjesgracht en Krom boomsloot

Waar in de jaren 70 Amsterdam huilde en de demonstranten tegen de metro demonstreerden, ligt nude Kromboomsloot in een combinatie van nieuw en oud. De Siebelleshof is de groene achterkantvan het woningcomplex De Flesseman. De Dijkstraat verrast met de witte woningen.

WoningprojectDijkstraat 81-97, Kleersloot 15-17, Koningsstraat 44, Krom Boomsloot 34-3619 woningen, 3 groepswoningenArchitect¨Tuynman, opdrachtgever Woningbedrijf Centrum-Oostoplevering: 1983 en 1985

Krom Boomsloot 1610 HATArchitect: Gem. Dienst VH, opdrachtgever Woningbedrijf Centrum-OostOplevering 1980

Page 20: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

20

Op de hoek bij de Snoekjesgracht

De Siebelleshof

Page 21: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

21

De Nieuwmarkt ook voor kinderen: open school in de jaren 70 en het geitenhok dat telkens moest verhzuien voor

de werkzaamheden, een klein en bekend symboolvoor de Nieuwmarktstrijd.

De woningen aan de Dijkstraat

De KoningsstraatEen van de straatjes die toewaaiert naar de Nieuwmarkt is hersteld in het oude profiel. Het smallestraatje met een metrotoegang geeft een mengeling van nieuw en oud. Haarscherp is te zien waarde bebouwing is afgebroken voor de metro. De wanden van de woningen rondom de metrotoegangzijn enkele jaren na oplevering rechtgetrokken, de halfopen portieken gaven te veel overlast. In deplinten zit een mengeling van kleine winkels, restaurants, een crèche, ateliers.

Page 22: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

22

Het bouwblok van Koningsstraat 9 – 35 gaat de hoek om, door de Brandewijnsteeg bereik je deRechtboomsloot.

WoningprojectKoningsstraat 24-4222 woningen, 4 bedrijfsruimtenArchitect: Van Eyck en Bosch, opdrachtgever Algemene Woningbouwvereniging

Koningsstraat 9-35 en 27, Rechtboomsloot 16 – 24, Brandewijnsteeg 1-46, Zakslootje 1854 woningen, 9 HAT, 6 winkelsArchitect: Nust en De Haan, opdrachtgever Algemene Woningbouwvereniging

Bij Brandewijnsteeg en doorkijk naar Scheepvaarthuis

De metro ingang in de Koningsstraat

Page 23: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

23

Doorkijk in de richting van de Nieuwmarkt en in de Brandewijnsteeg

Rechtboomsloot en Lastageweg

De Brandewijnsteeg gaat naar de Rechtboomsloot en Lastageweg. Op dit laatste deel van hetafbraaktraject hebben hete gevechten plaatsgevonden tijdens de sloop. Over de Rechtboomslootwas een hangbrug gemaakt om de demonstranten die in de woningen verschanst waren teprovianderen.

Waar nu woningen aan de Rechtboomnsloot en waar op de speelplaats van de Antoniusschoolkinderen met plezier spelen, daar stonden toen de ME en de demonstranten tegenover elkaar.

Aan de vooravond van de ontruimingen

Page 24: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

24

Een felle strijd en Amsterdam huilt….

Zelfde locatie in 2011

Page 25: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

25

De sfeer van een bijzondere buurt; Rechtboom Sloot en speelplaats bij Antoniusschool tussen Rechtboom Sloot

en Oude Waal.

WoningprojectKromme Waal 137 – 140, Oude Waal 4 – 6, Binnen Bantammerstraat 16 – 18, 23, 27 – 31, NieuweJonkerstraat 19, 25 – 43, Recht Boomsloot 33, 74, 38 – 40, Krom Boomlsoot 133 woningen, 10 HAT, 1 groepswoning, 2 bedrijfsruimtenOpdrachtgever: Woningbedrijf Cengtrum-Oost, architect RappangeOplevering: 1985

Lastageweg, Oude Waal, Nieuwe Jonkerstraat, Recht Boomsloot26 woningen, 2 HAT, 1 groepswoningOpdrachtgever Woningbedrijf Centrum-Oost, architect Nust en De haanOplevering: 1987

De strijd

Page 26: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

26

De afbraak

Page 27: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

27

En dan de stappen naar herbouw

Page 28: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

28

Bij de brug over de Waals-Eilandsgracht

Bij de Sint Antoniusschool; elk jaar vaart St Nicolaas met een klein bootje naar de Krom Boomsloot

Speelplaats Antoniusschool en doorkijk naar Scheepvaarthuis

Page 29: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

29

De wandeling eindigt plotsteling bij de Oude Waal. Op de bocht met Waals-Eilandsgracht is een schitterend

gezicht op het Scheepvaarthuis. De metro loopt onder het water net langs het Scheepvaarthuis met een bocht

naar het Centraal Station.

De Nieuwmarkt, het stralend middelpunt van de buurt.

Met de Middeleuwse Waag, de biologische markt op zaterdag, de winkels en terrassen is het pleinnu een druk bezochte plek.

Tot in de jaren 70 was het plein zelf een parkeerplaats voor auto’s. Nu vinden op het autovrije pleinde aprilfeesten plaats, muziekoptredens, de kerstmarkt, Chinees Nieuwjaar, hartjesdagen.

Page 30: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

30

Bij de Flesseman en de chinese supermarkt

De inzet: een wijk voor jong en oud. De demonstratie komt aan bij de Flesseman; kinderen veroveren de straat.

Page 31: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

31

Zonnig februari in 2011: de Nieuwmarkt heeft weer een hart.

Groeten uit de Nieuwmarkt

Page 32: De Nieuwmarktbuurt en het bovengrondse spoor van de Metro

Rondwandeling Nieuwmarktbuurt

32

Achtergrondinformatie

Interviews uit Opnieuw met Auke Bijlsma, Tjebbe van Tijen, Geert Mak.

Onverklaarbaar bewoonde woning, Pieter Boersma, uitgeverij De Verbeelding, 2010

‘Amsterdam Huilt’ en ‘Schaeffer komt’, De Amsterdamse volkshuisvesting 1970 – 2005, bijlage bijNul 20, Dienst Wonen Amsterdam, 2008

Sociale Woningbouw 68 – 86, Gemeentelijke Dienst Volkshuisvesting, 1987

Theo Bosch 1940-1994. Knokken voor de stad; Marcel Teunissen, Stichting BONAS en NAi,Rotterdam 2006.

De andere Helft; over een nieuwbouwproject boven het metrostation Waterlooplein metbewonerszelfbeheer, Gemeentelijke Dienst Volkshuisvesting, l987

Historische foto’s uit Stadsarchief Gemeente Amsterdam

Tekst en foto’s 2011: Marijke Storm