De Molenvriend 18

Uitgave van de verenigingMolenvrienden Land van Cuijk

Nr. 00

herdrukmei 2005

VERENIGING MOLENVRIENDEN LAND VAN CUIJK

BESTUUR

VOORZITTER Wim Blankespoor Langeweg 90Tel. 08851-14471 6591 XZ GENNEP

SECRETARIS Don Werts Straatkantseweg 28Tel. 08850-15362 5443 NC HAPS

PENNINGMEESTER Hans Heijs Bilderbeekstraat 26Tel. 08855-71463 5831 CX BOXMEER

BESTUURSLID Perry Hendriks De Vang 20Tel. 08850-22872 5437 BP BEERS

COMMISSIES

ARCHIEFCOMMISSIE Tel. 08850-15362 Straatkantseweg 285443 NC HAPS

BIOTOOPCOMMISSIE Tel. 08850-13298 Moleneind 45431 HW CUIJK

PROMOTIECOMMISSIE Tel. 08850-15362 Straatkantseweg 285443 NC HAPS

LEDENADMINISTRATIE Tel. 08850-15362 Straatkantseweg 285443 NC HAPS

GIRONUMMER: 4008385 onder vermelding adres penningmeester

MOLENARCHIEF Tel. 08850-15362 Hoogeindse Kampen 5LAND VAN CUIJK 5447 PS RIJKEVOORT

Eenieder kan na afspraak het archief raadplegen

DE MOLENVRIEND 18

ColofonJaargang 8, nummer 2, oktober 1992Lijfblad van de vereniging Molenvrienden Land van Cuijk, opgericht in 1984. De Molenvriend wordt gratistoegezonden aan de leden en donateurs van de vereniging. De contributie hiervoor is respectievelijk ƒ 20,-en ƒ 12,50; welke bij aanmelding gestort kan worden op de girorekening van de vereniging. Losse nummerskosten ƒ 1,50. De Molenvriend is een advertentiemedium.

REDACTIE Valerie Aben Frits HartemanMarijn Geurts Don Werts

REDACTIEADRES Straatkantseweg 28 5443 NC HAPS

VERDER WERKTEN MEE Hans Heijs en Jan van Riet

VOORPAGINA Ansichtkaart van een schitterend gelegen molen op hetGriekse eiland Mykonos uit verzameling van Don Werts, met dank aan Valerie Aben

De Molenvriend 18, oktober 1992 pagina 3

pagina 2 Colofonpagina 3 In dit nummer

Van de redactiepagina 4 Mededelingen van het bestuurpagina 5 Molendwang

meeltransport: een gevaarlijke onderneming!door: Frits Harteman

pagina 7 Jaarverslag over 1991het reilen en zeilen van de vereniging in 1991

door: Don Wertspagina 11 Financieel Jaarverslag over 1991

hoe staat het met onze centjes!door: Hans Heijs

pagina 14 Molens in Griekenlandeen verslag en eigen belevenissen

door: Valerie Abenpagina 16 Molens in de regio

de stand van zaken omtrent onze 12 molens

In dit nummer

Van de redactieTerwijl ons bestuur zich momenteel bezig

houdt met beleidsvorming naar aanleiding van dereacties en antwoorden op de enquête die u enige tijdterug van hen ontving, kunnen wij als redactie reedsprofiteren van deze zelfde enquête. Niet dat wij ondereen hoedje spelen met dat bestuur, zodat u zou mogendenken dat de hele vereniging Molenvrienden Landvan Cuijk één pot nat is; maar enige samenwerkingwordt toch wel op prijs gesteld, te meer daar een derredacteurs tevens als bestuurslid functioneel is.

Gelukkig bleef onze nieuwsgierigheid naarde uitslag slechts beperkt tot de reacties op één be-paalde vraag. Namelijk hoe vaak men “De Molen-vriend” graag in de brievenbus zag zien vallen. Nu

het antwoord kunnen wij u alvast verklappen. Hetblijkt namelijk dat een (krappe) meerderheid prijs steltop vier edities per jaar.

Terecht vonden wij ook als redactie. Ten-slotte heb je er meer aan als je regelmatig op de hoogtewordt gehouden van o.a. de molens in het Land vanCuijk, dan dat er een enkele keer per jaar een stort-vloed gegevens op je af komt.

Dus .... !! Het zal moeilijk voor ons worden,maar als streefgetal zullen we de vier nummers perjaar handhaven, ondanks dat het ook dit jaar niet zallukken. Maar wie weet mogen wij nog eens op uwmedewerking rekenen (KOPIJ !!!!).

De Molenvriend 18, oktober 1992pagina 4

Mededelingenvan het bestuur

Ondanks de vakantieperiode hebben we alsbestuur niet stilgezeten. De voornaamste activiteit waswel het onderzoek dat wij hielden onder de leden endonateurs. Niet alleen de opzet en de uitvoering kwa-men ter sprake, ook een voorlopige evaluatie konrecentelijk al in een bestuursvergadering behandeldworden. Op een te houden ledenvergadering zullenwe u meer over de reacties informeren.

Een ander punt wat centraal stond in de driebestuursvergaderingen is de eventuele restauratie vanmolen “De Hoop” te Beers. In het bijzonder hebbenwe ons dan ook bezig gehouden met mogelijkhedenomtrent het oprichten van een stichting die zorg draagtvoor de restauratie, dan wel het beheer in de toekomst,dan wel een combinatie van beiden.

Verder hebben er contacten plaatsgevondenmet onder andere de gemeenten Oploo en Mill / St.Hubert en de provincie. Met laatstgenoemde overheidis afgesproken dat wij op de hoogte worden gehoudenvan ontwikkelingen op het gebied van de nieuwedraaipremieregeling, aangezien bij het huidige beleidteveel geld in provinciekas bleek te blijven.

Van de gemeente Mill en St. Hubert kregenwe te horen dat de eik op het zuidoosten van de“Heimolen” in St. Hubert dit najaar nog onder hetmes zal gaan. Ondertussen zijn ze druk bezig met hetfinancieren van de op de agenda staande restauratie.Wat betreft de andere molen in deze gemeente, “DeKorenbloem”, gaan er geruchten dat er een gegadigde(particulier) is voor de verkoop ervan. Zodra uit-sluitsel gegeven kan worden, kunnen wij u meer ver-tellen over de toekomst van de molen.

In de gemeente Oploo wacht men op de af-ronding van de restauratie van de watermolen. Daarnazal contact opgenomen worden met de molenaars van“De Korenbloem” in verband met draaiactiviteiten.

Niet alleen met de molens gaat het redelijktot goed, ook onze eigen vereniging mag niet klagen.Zo hebben we de afgelopen periode weer twee nieuweleden mogen inschrijven. De nieuwe leden en dona-teurs van dit jaar zijn:

de heer Van Eeten uit Millde heer Geurts uit Hapsde heer Meesters uit Roosendaalde heer Versaevel uit Cuijk

Ook het financiële gedeelte van de vereni-ging loopt op rolletjes. Volgens de penningmeesterheeft op drie mensen na iedereen zijn/haar contribu-tie voldaan. Deze drie personen is inmiddels eenacceptgirokaart ter herinnering gezonden. Een dank-zegging voor uw steun en de vlotte afhandeling ervanis hier dan ook wel op zijn plaats.

Tenslotte nog het nieuws van de commissies.Dit zal kort maar krachtig worden, aangezien we al-leen iets over de archiefcommissie te melden hebben.Zoals u wellicht reeds gezien hebt op pagina 2, is hetmateriaal wat voorheen door ondergetekende beheerdwerd, overgedragen aan Valerie Aben. Mocht u duswat willen weten of zien over de molens in het Landvan Cuijk in vroeger tijden of heeft u misschien nogiets voor het archief (graag!!), dan kunt u bij hemterecht.

de secretaris

Bij overname van artikelen en/of tekeningen, auteuren eventuele bron(nen) vermelden. Tevens hiervanmelding maken bij de uitgeefster of redactie van dit

blad. De redactie stelt zich niet aansprakelijk vooreventueel gemaakte fouten of anderszins ontstaneongemakken.


MolendwangOnlangs lazen wij in de krant onder politie-

berichten: “Tijdens een routinecontrole van de politiewerd landbouwer P. uit Beugen in Rijkevoort aange-houden. Auto plus aanhanger en gemalen tarwewerden in beslag genomen”. Tot zover dit bericht.

Nieuwsgierig als we zijn, hebben wij bij deons bekende agrariër navraag gedaan. Deze verklaar-de dat hij met zijn zoon inderdaad was aangehouden,waarbij hij verzocht werd in het pijpje te blazen. Totzover niets aan de hand. Bij verder onderzoek kwamvast te staan dat hij meel vervoerde, dat hij door mole-naar Jan Selten te Wanroij had laten malen. Op onzevraag waarom in Wanroij en niet in Beugen, wat hijingevolge de molendwang toch verplicht was, ant-woordde boer P. dat de molen in Wanroij voor hemgunstiger was gelegen en dat Selten toch weinig temalen had, er bovendien voldoende wind was en daarJan bij zijn pieren gemist kon worden, kon hij er dusop wachten. Vandaar!!

Niet zo best voor boer P., want zijn Merce-des met dubbelassige aanhangwagen staat nu op hetpolitiebureau, terwijl het meel prooi gaat worden vande meelwormen (Jan, nieuw bloed!!). Achteraf bleekdat de politie getipt was door de molenaars van Beu-gen, hoewel die dit natuurlijk stellig ontkennen.

Onder het lezen van dit verhaal zult u wel-licht denken: Wat is dit voor flauwekul. Inderdaad,grote onzin. Maar toch...... Er is een tijd geweest dateen dergelijke situatie mogelijk bleek te zijn. Eenartikel afkomstig uit “Crimineel Signaat R5” geefthet volgende verslag weer.

“Zekere Willem Kerstens, wonende op dePapenvoort te Rijkevoort, had op 1 augustus 1788drie zakken koren naar de molen van Ledeacker teSt.-Anthonis gebracht om aldaar te laten malen.

Dat werd beschouwd als een fraude vanZijne Hoogheids Molsterregt en in strijd met art. 21der conditiën van de verpachting der molens. Om diereden werden de drie zakken meel en de kar met hetpaard waarmede het meel vervoerd werd, in beslaggenomen. De heer Ambtman verzocht authorisatieom, vanwege het voorkomen van bederf van het meel,al het in beslag genomene publiek te mogen verkopen.Schepenen gaven hun toestemming tot de verkoopvan het meel, doch de verkoping van kar en paardhielden zij nog in beraad, totdat door de pachter van

de molen te Beugen en zijn Heer een gerechtelijkeactie naar behoren zou zijn aangevangen. De notulenrelateren niets omtrent een vonnis met strafbepalingVorengenoemde gerechtelijke actie werd aangevan-gen op 5 februari 1790.

Op die datum (dus 1½ jaar later) vergader-den de schepenen over het ingekomen rekest vanArnoldus Hombergen, pachter van de windkoren-molen te Beugen en een rekest van de heer Ambtmanen de rentmeester der Domeinen, daarbij verzoekendevaststelling van een gerechtsdag voor de comparitiein de hangende zaak tegen Willem Kerstens en zijnminderjarige zoon Tijs Willem Kerstens, wonende opde Papenvoort onder Rijkevoort. Het betrof nog hetfeit - “dat laatstgenoemde op de 1e augustus 1788,komende van de molen van St. Anthonis, met kar enpaard en daarop geladen drie zakken meel, het eenen ander gearresteert is geworden.” - Alsdan zoudenzij dienen te compareren om de eis en conclusie teaanhoren, zoals deze namens de suppliant en devertegenwoordigers van de Heer uit hoofde van degepleegde fraude tegen hen zou worden gedaan engenomen. Zo ongeveer luidde de inhoud van de tekstder genoemde rekesten. Voorts werd nog gelezen deresolutie van de Ed. Mog. Heeren Raaden en Reeken-meesters van Zijne Hoogheid den 1789, waarbij aande Hoge Vierschaar werd bericht, - “dat het geval inquestie, indien het in het minnelijke niet kan wordengeschikt, competeert en behoort tot derselver cognitieen judicatuure.” - Een extract van genoemde Reso-lutie werd in het signaat opgenomen.

De heren schepenen hadden in vergaderingbesloten om, alvorens een nadere beschikking tegeven, wederzijdse partijen en de beide gedaagdenmet hun gemachtigden voor te stellen op de 18e

februari 1790 des morgens om elf uur te comparerenop het Raadhuis alhier en het geschil in der minne teschikken. Bij uitblijven daarvan zou een gerechtsdagworden vastgesteld.

De notulen van 18 februari 1790 relaterende comparitie van Arnoldus Hombergen voornoemden Willem Kerstens, alsmede dat bij relaas van derechterbode was gebleken dat Tijs Willem Kerstens,de minderjarige zoon, reeds was overleden.

Op de gerechtsdag van 25 februari d.a.v.konden de partijen het nog niet eens worden. Dezitting werd afgebroken en het werd belanghebbendenvrijgelaten om tegen Willem Kerstens te procederen.

Op 20 maart 1790 werd de autorisatie


verzocht om het paard en de kar van Willem Kerstenspubliek te verkopen, waartoe de schepenen op de-zelfde dag, ter voorkoming van verdere kosten vanconsumptie, stal en staangeld van de kar en het paardde gevraagde autorisatie verleenden. Waarmede dekwestie werd besloten zonder dat er nog iets bekendwerd omtrent enige strafoplegging c.q. boete-bepaling.”

Wij leven nu in een tijd die zo vol regelge-ving is dat we wel eens wensen dat het anders zouzijn. Maar gezien het bovenstaande kon men er inhet verleden ook wat van en hebben de molenaars naafschaffing in 1798 van de molendwang tenminstehierover geen klagen meer.

Over hoe het “Molsterregt” en molendwangin het Land van Cuijk geregeld was, hopen wij U ineen volgende verschijning van “De Molenvriend” tekunnen berichten.

Frits Harteman


1) Het bestuur

Het jaar 1991 werd door het vier mantellende bestuur rustig begonnen. Vijf maal werd erdoor het jaar heen vergaderd. Maar ook de mo-lenaarsvergaderingen en de Jaarvergadering over1990 werden door het bestuur benut om snel vangedachten te wisselen over bepaalde zaken.

De bestuursvergaderingen werden optoerbeurt bij de bestuursleden thuis gehouden. Zakenals de tentoonstelling; een te houden fietstocht opNationale Molendag 1992 en een te organiserenwervingsdag voor vrijwillige molenaars werdenbesproken. Natuurlijk werd ook nodig aandachtbesteed aan het informele karakter van de bijeen-komsten.

Het bestuur zette zich verder in voor hetregelen van de molenaarsvergaderingen en de Jaar-vergadering alsmede voor het realiseren van deexcursie naar enkele molens in Duitsland, welkelaatste in juni plaatsvond.

Voorts heeft het bestuur contact gehad metonder andere Stichting Dorpsbelang St.-Hubert,belanghebbende personen met betrekking tot dewatermolen in Vierlingsbeek en de afdeling Noord-Brabant van het Gilde van Vrijwillige Molenaars. Metlaatstgenoemde instantie werd op 17 mei van gedach-ten gewisseld over onze voorstellen inzake een ge-wijzigde examen- en Gildestructuur. Toevallig washet bestuur ook vertegenwoordigd bij een gesprekmet de gemeente Wanroij over de molen te Rijke-voort, daar de voorzitter en de secretaris ook de func-tie als molenaar hebben.

Naast deze mondelinge contacten vonden erook schriftelijke contacten plaats. Contacten in devorm van welkomstbrieven naar kersverse begun-stigers van onze vereniging en brieven naar media inverband met het plaatsen van artikels.

De inkomende stukken, oftewel de post,waren in het jaar 1991 afkomstig van ondermeer le-den, molenaars, andere verenigingen en overigeinstanties zoals bijvoorbeeld de Kamer van Koop-handel.

Met deze en nog veel andere activiteitenkwam het bestuur zo het afgelopen jaar door. Aanhet einde van het jaar gaf trouwens voorzitter RobbertVerkerk te kennen met ingang van 5 februari 1992deze functie te willen neerleggen. In het jaarverslagover 1992 zal ongetwijfeld deze bestuursmutatie zijnverwerkt.

2) De commissies

Ook het afgelopen jaar is vrolijk doorge-werkt met de vier commissies, te weten de promotie-,de archief-, de biotoop- en de kascommissie. Het vielwel op dat de activiteiten dit jaar minder talrijk warendan andere jaren.

De kascommissie vervulde netjes zijn plichtvlak voor de Jaarvergadering en kon dan ook na deakkoordverklaring van de kas opnieuw benoemdworden op genoemde vergadering.

De biotoopcommissie onder leiding van BenVerheijen, heeft resultaat geboekt in de aanzienlijkeverbetering van de biotoop van de “Jan van Cuijk”

Jaarverslag 1991


te Cuijk. Begin 1991 werden door de gemeentewer-ken namelijk flink wat bomen rond de molen wegge-haald. Verder was de biotoopcommissie betrokkenbij de biotoop van molen “De Bergzicht” te Gassel.Een raadsvergadering van de gemeente Beers, waarbijde commissie vertegenwoordigd werd, bracht eenpositief resultaat met zich mee. Er werd de toezegginggedaan dat een flinke strook bos zou worden gekapt.

De activiteiten van de Archiefcommissiehadden in 1991 misschien wel wat meer kunnen zijn.Het enige wat te vermelden is, zijn de aanwinstenvan enkele oude foto’s van ondermeer de “Luctor etEmergo” te Rijkevoort.

Tenslotte memoreren we nog de Promotie-commissie. Het afgelopen jaar is de stand, die onderzijn beheer valt, een aantal keer gebruikt. Zo was detentoonstelling te bewonderen in de bibliotheek vanWanroij en konden de bezoekers van het Oogstfeestrondom “De Ster” te Wanroij eveneens genieten vande stand. In voorbereiding zijn trouwens stand-houders, waarmee dan geheel zelfstandig de tentoon-stelling opgezet kan worden.

3) De Molenaars

Zoals ieder jaar hebben ook in 1991 demolenaars hun beste beentje vooruit gezet. De eenmisschien iets verder dan de ander, maar hoofdzaakwas dat er negen molens in het Land van Cuijk actiefaan het draaien (kwamen en) bleven. In 1991 mochthet aantal actieve, geslaagde vrijwillige molenaarsmet 1 stijgen, zodat we nu uitkomen op 8. Dankzijdeze stijging wegens het succesvol verlopen examenvan een molenaar-in-opleiding, doet de “Maria-molen” in Haps nu ook actief mee met de door vrij-willigers bemande molens. In totaal waren trouwens14 molenaars in touw om de 9 molens draaiende tehouden.

Een aparte vermelding verdient het behalenvan het certificaat voor vernuft en volharding doorde molenaar van Oeffelt: Theo van Bergen. Dit certi-ficaat is door vereniging De Hollandsche Molen aanhem uitgereikt naar aanleiding van zijn vele ver-diensten voor de restauratie van molen “De Voor-uitgang” in Oeffelt.

Verdere activiteiten van de molenaars warende bijeenkomsten, die van tijd tot tijd in een café inHaps werden georganiseerd. Tijdens de 3 zogehetenmolenaarsvergaderingen werd gepraat over onder-werpen als het nieuwe gebruik van wiekstanden, dewenselijk geachte wijziging van examinering, het welen wee van de redactie, de excursie naar Duitsland,de bliksemafleidercontrole, een te organiseren wer-vingsdag voor vrijwillige molenaars en een te houden

fietstocht op Nationale Molendag 1992. Verder kwa-men mededelingen van huishoudelijke aard aan boden werden de avonden opgevuld met diaseries.

4) De leden en de donateurs

Mochten we in het jaarverslag over 1990 nogspreken van een vooruitgang in het aantal leden endonateurs, in 1991 werd dit optimistisch nieuwswreed de kop ingedrukt. Van de 54 leden in 1990hielden we er vorig jaar nog maar 49 over. Van dedonateurs hoefden we er ‘gelukkig’ maar eentje temissen. In totaal hebben we in 1991 dus 8,5 % vanonze begunstigers moeten afstrepen op de ledenlijst.

Men zou concluderend verwachten dat wewat meer aan ledenwervingsacties zouden moetendoen (bijvoorbeeld in de vorm van uitvoerige pro-motie op tentoonstellingen). Maar moeten we ookniet eens denken aan hetgeen we de huidige leden endonateurs bieden? Misschien scheelt daar wat aan enzouden we daar meer aandacht aan moeten bestedenom te voorkomen dat nog langer begunstigers hunlidmaatschap c.q. donateurschap beëindigen.

5) Activiteiten binnen de vereniging

Ook in 1991 hebben er weer tal van acti-viteiten plaatsgevonden in de molenwereld. Naastinternationale en nationale molenorganisaties, zoalsde TIMS (The International Molinological Society),vereniging De Hollandsche Molen en het Gilde vanVrijwillige Molenaars, droeg ook de verenigingMolenvrienden Land van Cuijk haar steentje bij. Zijhet wat kleinschaliger dan voornoemde instellingen.

De meeste activiteiten ontplooiden zichvanuit de molenaars. Zij deden mee aan NationaleMolendag en aan Open Monumentendag. Ook plaat-selijk initiatief werd getoond met bijvoorbeeld deBijendag in Beugen en het Oogstfeest in Wanroij.Verder werd in 1991 wederom een gezamenlijk offen-sief uitgevoerd om de molen in St.-Hubert weerschoon en netjes te krijgen. Een tiental molenaarsofferden daarvoor hun zaterdagmiddag op.

Eén van de belangrijkere activiteiten is ookde reeds genoemde excursie naar Duitsland. In destreek rond Hannover werden een twintigtal molensbezocht. De driedaagse tocht was volgens de slechtszes deelnemers voor herhaling vatbaar, zij het natuur-lijk met een andere bestemming de volgende keer.Gedacht wordt aan een molentocht in noordwestDuitsland (Ostfriesland) in het voorjaar van 1992.


6) Molens in de regio

Het vorig jaar zijn nagenoeg alle molens inhet Land van Cuijk actief bemand geweest. Van deelf windmolens hebben er slechts twee niet gedraaid.Daarnaast mocht de enigste watermolen in het Landvan Cuijk zijn schoepenrad niet in beweging zienkomen.

Met deze laatste molen bedoelen we dewatermolen van Oploo. In verband met de matigetoestand waarin deze korenmolen verkeert, alsmedehet gebrek aan water, zat draaien er niet in. Wel ismedio vorig jaar begonnen aan de restauratie, welkeonder andere twee nieuwe maalkoppels impliceert.

De andere molen in het dorp Oploo is stan-derdmolen “De Korenbloem”. Na de restauratie inhet jaar daarvoor hebben de molenaars deze molenin 1991 flink laten draaien. Alles bleek prima in ordete zijn, zodat molenmakershulp niet nodig bleek.

Evenals de molenaars van deze zuidelijkstewindmolen in het Land van Cuijk, hielden ook demolenaars van de meest oostelijk gelegen molen, teweten de “Martinus” te Beugen, hun molen flink aanhet draaien. Naast klein onderhoud dat wekelijks werdgepleegd, werden tussentijds alle 12 kruipalen ver-vangen door nieuwe exemplaren.

Van verrotte kruipalen zal de ‘Luctor etEmergo’ te Rijkevoort nooit last hebben. Wel had hijlast van een verrotte stelling. Deze werd in 1991 alsonderdeel zijnde van de tweede restauratiefase, gro-tendeels vernieuwd. Andere zaken, als het opnieuwvoegen van de molen en het aanbrengen van enkelenieuwe vloerdelen en nieuwe vangstukken, voltooideuiteindelijk de restauratie, die over twee jaar werduitgespreid.

De andere molen in de gemeente Wanroij,standerdmolen “De Ster” in Wanroij zelf, behoefdegedurende 1991 gelukkig geen restauratie te onder-gaan. Na het vernieuwen van de bovenas in 1990,had deze molen verder geen klachten meer en kondoor de molenaar flink in beweging gehouden wor-den.

Dit gold ook voor beltmolen “De Vooruit-gang” te Oeffelt, alhoewel de restauratie voor hetweer laten draaien van deze molen reeds in 1987plaatsvond. Het vervolg op deze eerste restauratiefase(de tweede fase, inhoudende het aanbrengen van hetbinnenwerk) liet geheel 1991 op zich wachten, maaruiteindelijk werd bekend dat dit begin 1992 doorgangzou vinden. Het jaar 1991 was voor de molen teOeffelt dus het laatste jaar, waarin hij incompleetdraaide.

Ondertussen zijn we aanbeland bij de“Mariamolen” te Haps. Stond deze molen het eerstehalfjaar nog betrekkelijk veel stil; met de komst van

een kersvers geslaagde vrijwilliger veranderde ditdrastisch. Met een draaigemiddelde van twee mid-dagen per week werd zo als het ware de schade inge-haald van de eerste zes maanden. Door de hogeredraaifrequentie werd bovendien de conditie van dezezeskante beltmolen aanzienlijk opgepoetst. Kleinegebreken werden in het kader van klein onderhouddoor de vrijwilliger zelf opgelost. Met molenmakerBeijk werden grotere zaken die op langere termijnaandacht verdienen, doorgesproken en in een meer-jarenplan opgenomen.

Datzelfde werd ook gedaan bij de “Jan vanCuijk” molen te Cuijk. Tevens werden daar meteenal enkele punten verwezenlijkt door de molenaar,zoals het optempelen van de bovenas en het beteropsluiten van de pensteen. Ook de biotoop van dezewitte beltmolen werd flink verbeterd.

Lichte problemen inzake de bovenas hadook de “Katwijkse molen”. Hier was het de baansteen,die door het voorover kantelen ervoor zorgde dat deaskop raak liep tegen het steenbord. Het ombuigenvan deze laatste zorgde voor een noodoplossing.Naast deze handeling zijn door de molenaars talrijkeschilder- en timmeractiviteiten uitgevoerd.

Rest nu nog de negende actieve molen inhet Land van Cuijk, te weten de “Bergzicht” teGassel. Ook hier is molenmaker Harrie Beijk aan hetknutselen geweest met als resultaat een nieuwe roedemet nieuwe Van Bussel voorzomen en nieuw hek-werk, gestoken in een gloednieuw, schitterend pro-duct van de bovenassengieterij te Hardinxveld. Alsbijzonder detail is ook nog het aanbrengen van eenwipstok voor de vang te vermelden. Het oude sys-teem, met vangtrommel en los touw, veroorzaaktedoor schuring teveel schade aan de rietpels van dezeachtkante bergmolen.

De tiende en elfde molen zijn de molens inde gemeente Mill, om precies te zijn “DeKorenbloem” te Mill en de “Heimolen” te St.-Hubert.Laatstgenoemde molen heeft het hele jaar stilgestaanen geduldig toegekeken naar de politieke ontwik-kelingen omtrent de biotoop en de op de agendastaande restauratie. De molen in Mill zelf stondeveneens het gehele jaar stil en werd bovendien dooreigenaar Van Kempen te koop aangeboden. Hoe denabije toekomst er voor deze molen uit zal zien, isons nog niet duidelijk.

Gezamenlijke activiteiten voor de molensbestonden in 1991 uit de bekende Nationale Molen-dag en de al bijna even bekende Open Monumenten-dag. Voor een achttal molens geldt bovendien dat zijin september zijn gecontroleerd op hun bliksem-afleiderinstallatie. Als vrijwillig molenaar zijndekunnen we gebruik maken van deze kosteloze service,uitgevoerd door de heer Van de Winkel uit Eind-


hoven, welke door onze vereniging middels eenattentie is bedankt voor de vrije uren die hij hierinheeft gestopt.

In vergelijking tot 1990 kunnen we conclu-deren dat enorme vooruitgangen zijn geboekt in 1991.Maar liefst 75 % van het Land van Cuijkse molenbezitkonden we draaiend zien het afgelopen jaar. Met derecente ontwikkelingen in St.-Hubert en Oploomogen we in 1992 misschien twee molens hierbijrekenen en komen we dan tot een percentage van circa

92 procent. Hiermee zou dan onze doelstelling bijnabereikt zijn. Punt is alleen dan de situatie zo in standproberen te houden, mogelijk nog te verbeteren. Wezullen er in 1992 weer het beste van maken!

Don Werts,

secretaris van de vereniging Molenvrienden Land vanCuijk

Molenkaartenverzamelaars opgelet:

Nu verkrijgbaar catalogus van alle Limburgse wind- enwatermolens. Als u ƒ 5,25 overmaakt op giro 2150134 ofRabo Heythuysen 122297415 ontvangt u de catalogusplus gratis bestellijsten voor ansichtkaarten of foto’s,want van elke molen is een ansichtkaart of fotoverkrijgbaar.

T. LinssenIn het Tienderveld 137


NOTULEN JAARVERGADERING

Datum: dinsdag 10 maart 1992

Plaats: café “Prinsenhof” te Haps

Aanwezig: Valerie AbenTheo van BergenLouis BlomEddy DerksMarijn GeurtsFrits HartemanHans HeijsPerry HendriksRobert HoffmanPeter SimonsJohan ReijndersBen VerheijenRobbert VerkerkDon WertsStefan Willems

Afmeldingen: Wim BlankespoorMevr. J. MarinusJan Selten

1 Opening van de vergadering

In tegenstelling tot zoals in de uitnodiging vermeldstond, werd de vergadering geopend door onzepenningmeester. Dit omdat de voorzitter helaasverhinderd was.

2 Jaarverslag door de secretaris

Dit verslag bestond evenals voorgaande jaren wede-rom uit zes onderdelen: het bestuur, de commissies,de molenaars, de leden en donateurs, activiteitenbinnen de vereniging en molens in de regio. Voorhet volledige verslag verwijzen wij u naar elders indit blad, waar het complete jaarverslag over 1991 vande vereniging Molenvrienden Land van Cuijk af-gedrukt staat.

3 Financieel jaarverslag

Dit werd tijdens de vergadering in stencilvormuitgedeeld aan de aanwezigen. Het is evenals hetjaarverslag van de secretaris elders in dit blad op-genomen. De penningmeester lichtte het geheel toeen kon de verheugende mededeling doen datwederom een toename van de liquide middelen heeftplaatsgevonden. Vanuit het publiek kwamen tweeopmerkingen over de uitgavenkant van de winst- enverliesrekening. Ten eerste werd er rente geconsta-teerd. Dit bleek debetrente te zijn van de lopendegirorekening. Ten tweede werden de secretariaats-kosten vrij hoog bevonden in schril contrast tot delage portokosten. Deze twee posten bleken per abuisverwisseld te zijn. In het verslag wat u elders aantreft,zijn deze wijzigingen reeds gecorrigeerd!


4 Verslag kascommissie

De kascommissie heeft onder leiding van “voorzitter”Peter Simons enkele weken voor deze vergaderingde kas gecontroleerd en in orde bevonden.

5 Nieuwe kascommissie

Johan Reijnders blijft zitting houden in de commissie.Robbert Verkerk zal de plaats van Peter innemen.Samen kunnen zij dan volgend jaar aan de slag.

6 Wat verder ter tafel kwam

Robbert Verkerk deelde mee dat op 26 toten met 28 juni voor het derde achtereenvolgende jaarde bekende molenexcursie zal plaatsvinden. De reiszal de deelnemers dit jaar naar Noord-Duitslandvoeren. Robbert verspreidde tijdschema’s onder deaanwezigen.Het programma impliceert in tegenstelling tot vorigeexcursies meer draaivaardige molens. Geïnteresseer-den konden zich voor 1 juni opgeven bij het secre-tariaat van de vereniging.

Met de biotoop van de “Heimolen” in St.-Hubert gaat het de goede kant op. Zo zijn onlangs dedrie bomen op het zuidwesten weggehaald.Bovendien is een boom flink gesnoeid. Als straks demolen ook nog gerestaureerd is, zullen we eenroulatiesysteem opzetten wat betreft het draaien metdeze molen, aangezien er nog steeds geen vastevrijwilliger beschikbaar is voor deze molen. Als westreven naar de molen eenmaal per twee weken telaten draaien, dan zal in totaal 27 keer per jaar demolen bemand moeten zijn. Uitgaand van negenvrijwilligers betekent dit voor elke vrijwilligerafzonderlijk dat hij driemaal jaarlijks naar de molenmoet komen. Dit zal dan ook de bemande molensniet schaden in hun activiteiten.

7 Rondvraag

Valerie: De vraag van hem luidde of wij alsbestuur reeds contact hebben gehad met de gemeenteOploo inzake de watermolen nu deze molen snel vor-deringen gaat maken, als gevolg van de op het pro-gramma staande restauratie. Wellicht zullen we bin-nenkort contact opnemen. Een kopie van een even-tuele brief zal dan eveneens aan Jan van Riet wordentoegezonden.

8 Pauze

Na een kort maar krachtige afwikkeling van het offi-ciële gedeelte, dat dus zeer soepel is verlopen, volgdeeen klets- en drinkpauze. Overigens werd deze ookbenut voor het opstellen van de dia-apparatuur tenbehoeve van de lezing.

9 Lezing over Griekse molens

Als kopstuk en tevens sluitstuk van de vergaderinghield de heer Blom uit Zwolle een lezing over molensop de Griekse eilanden. Aangezien hij fervent molen-liefhebber is en vaak op de eilanden is te vinden we-gens vakantiedoeleinden, kan hij aangemerkt wordentot Grieks molenspecialist. Dit maakte de lezing dusbijzonder interessant. Voor een verslag van de lezingmet inhoudelijke informatie kunt u elders in dit bladterecht.

Don Werts,

secretaris van de vereniging Molenvrienden Land vanCuijk


De heer Blom begon zijn lezing met demededeling dat Griekenland niet in z’n geheel be-handeld zou worden in de lezing. Hij zou het vooralover de molens op de acht eilandengroepen hebben.Dit is vrij logisch omdat er op het vasteland vrijwelgeen windmolens voorkomen, dit in tegenstelling totde eilanden.

Helaas bestaat het molenbestand op deeilanden voornamelijk uit rompen en restanten. Erzijn in Griekenland maar enkele molens die nog kun-nen malen.

De heer Blom vertelde zijn verhaal aan dehand van de eilandengroepen. Hij begon met deKyklades. Op deze groep eilanden staan ongeveer800 molenrompen en resten, ook staan er nog enkelecomplete molens. Voornamelijk torenmolens.

Op de Dodekanissa overheersen daarentegende niet-verkruibare windmolens. Deze molens hebbenhun wieken in de richting NW staan, wat de meestvoorkomende wind is in Griekenland. Rhodos, metzijn bekende torenmolens aan de haven behoort ooktot deze eilandengroep. Maar deze molens stellen alsmolen niets meer voor. In de molens bevinden zichverschillende instanties, zoals bijvoorbeeld een VVV.Op Rhodos staan net als op Kreta veel irrigatiemolens.

Op Kreta staan ook veel niet-verkruibaremolens. Deze staan vaak in groepen, met één verkrui-bare molen erbij. Deze kan dan gebruikt worden bijeen afwijkende wind.

Van de Egeïsche eilanden is vooral Lesbosinteressant. Daar komen de grootste torenmolens vanGriekenland voor.

De Ionische eilanden zijn lang Engels gebiedgeweest, en de Engelse invloed is ook terug te vindenin de bouw van de molens. Bij sommige molens zittende wieken niet door de askop heen, zoals dat inGriekenland gebruikelijk is, maar zijn ze op een ringof plaat bevestigd. Zo is dat ook bij veel Engelsemolens.

Na de opsomming van eilandengroepenvolgde de uitleg over de verschillende molentypen.

Molens in GriekenlandVerslag van de lezing van dhr. Blom 10 maart 1992 in café

“Prinsenhof” Haps, over molens in Griekenland.

Dat zijn:

I De torenmolens van het mediterrane type(deze molens hebben vaak maar één vloerwaarop alles gebeurt). Op de Griekse eilandenzijn het allemaal binnenkruiers.

II De niet-verkruibare molens. Ze liggen vaakin groepen tegen een berg helling aan.

III De irrigatiemolens die vooral op Kreta enRhodos voorkomen en meestal wel ver-kruibaar zijn.

IV De horizontale windmolen. Van deze wind-molens zijn enkele oude prenten bewaard ge-bleven, maar echte rompen zijn er niet meervan. Er zijn nog wel enkele puinhopen waar-van Dhr Blom veronderstelt dat ze van dit typemolen geweest zijn.

Hierna konden de aanwezigen vragen stel-len. Er werd meteen gevraagd naar de gelijkenis metde molens uit Portugal en Turkije.

De molens in Turkije zijn daar opgebouwddoor de Grieken die eeuwenlang de Turkse kustenhebben bevolkt. Later hebben de Turken het typenagebouwd. De gelijkenis met de molens in Portugalis moeilijker te verklaren. Maar Griekenland en Portu-gal zijn in het verleden grote zeevarende mogend-heden geweest, en het is niet onwaarschijnlijk dat zeop die manier met elkaars molentype in aanrakingzijn gekomen. Er zijn wel verschillen tussen de mo-lens van beide landen. In Portugal hebben de molensvaak maar acht wieken in tegenstelling tot de tien oftwaalf bij de Griekse molens. De Portugese molenshebben vaak twee koppels stenen terwijl de Grieksemolens er normaal maar één hebben.

Op de vraag hoe oud de molens in Grieken-land zijn kon Dhr Blom geen antwoord geven, maarhet oudste jaartal dat hij gevonden heeft is 1622. Hetis heel moeilijk om in Griekenland het bouwjaar vangebouwen te achterhalen, want er werd meestal


zonder enige vorm van schriftelijke toestemming ofvergunning gebouwd. Als iemand zin had om eenmolen te bouwen deed hij dat gewoon.

Op sommige eilanden had elke familie zijneigen molen. Vaak stonden de molens van verschil-lende families wel dicht bij elkaar, zodat er helemolendorpen ontstonden.

Op de vraag hoe de molen gevangen wordt,kon Dhr Blom ook geen antwoord geven, maar hijvermoedde dat dit gebeurde door middel van eentouw, of door de molen uit de wind te kruien. Hoe hijmet dat touw gevangen wordt, kon dhr. Blom nietvertellen.

Na de vragenronde volgde de pauze, endaarna kregen de aanwezigen een prachtige diaseriete zien.

Afgelopen zomervakantie is ondergetekendenaar het Griekse eiland Kos op vakantie geweest, enik heb daar twee complete molens en diverse rompenbekeken. Op één van de twee complete molens werdnog voor de bakker gemalen (en voor toeristen). Opdie molen ben ik verschillende wetenswaardighedente weten gekomen.

Zo heb ik de drie manieren van vangenontdekt. dat zijn:

I Het door Dhr Blom al vermelde uit de windkruien.

II Door gewoon de stenen op elkaar te drukken.Ik stond er verbaasd van hoe goed deze maniervan vangen werkte, want de molen draaidevrij stevig, en de molenaar was druk aan hetmalen.

III Door een touw om een wiek heen te gooien.Dat touw zit aan een kant vast aan de molen.het uiteinde houdt de molenaar vast. Als eenwiek beneden is gooit de molenaar het touwom de wiek heen. Hij laat het touw eerst eenmeter of zo vieren dan trekt hij het aan, enzodoende trekt hij de wiek weer terug naarbeneden. Dan bindt hij het touw aan de wiekvast en kan hij beginnen met bijvoorbeeldafzeilen.

Er zat verder in geen van de rompen die ikgezien heb iets wat een ander soort vang geweest kanzijn. Ook zit er geen luiwerk in de molen, zodat demolenaar de zakken graan op zijn rug de stenen trapop moet dragen. Het kruiwerk bestaat uit twee houten

ringen die direct op elkaar liggen. In de bovenste ringzit vlak onder de as een uitholling waarin smeermid-delen gestopt moeten worden die bij het verkruientussen het hout komen. In de bovenste ring zitten ookenkele ronde gaten vlak onder de as. In de kruivloerzitten ook van die ronde gaten. In de gaten van dekruivloer worden korte stalen pennen gestopt. En dooreen lange stalen staaf in één van de gaten van debovenste ring te doen en die weg te duwen tegen eenstaaf in de kruivloer duw je de kap rond. Dit gaatverbazend licht. Als laatste feitje zal ik nog vermeldendat de overbrenging 5:1 is.

Valerie Aben


Molens in de regioDE “MARTINUS” TE BEUGEN

Het gemeentebestuur van Boxmeer heeft eenkapvergunning afgegeven voor de vier bomen, dienu het grasveld voor de molen “sieren”. Die hebbendus hun langste tijd gehad.

Het “hout-op-vreet”-proces waarover wij inhet vorige nummer schreven, gaat nog onverminderdvoort. Gelukkig heeft de gemeente de procedure opgang gebracht om de molen in 1993 grondig te res-taureren, inclusief het bestrijden van bonte knaag-kevers, boktorren, houtwormen en wat er ook op ditgebied in de molen gehuisvest is.

Door een installatiebedrijf zijn de roeden opadvies van de bliksemafleidingscontroleur van hetGilde van Vrijwillige Molenaars doorverbonden.Tevens is een nieuwe kabel aangebracht.

“DE VOORUITGANG” TE OEFFELT

De werkzaamheden in de molen vorderengestaag. De zolders zijn inmiddels aangebracht inclu-sief de trappen, zodat we niet meer met behulp vaneen schildersladder de kap in hoeven. Afgezien vanhet steenrondsel, schijfloop en spoorwiel is alles inde molen aanwezig. De steenkuip en de stenen moe-ten nog geplaatst worden. Het luiwerk is geheel ge-reed. Nog even en Theo kan de bakkers in het Landvan Cuijk en die van Oeffelt in het bijzonder, voorzienvan echt molenmeel. Voorts zijn er 4 nieuwe WK-zeilen aangeschaft.

DE “BERGZICHT” TE GASSEL

De molen verkeert op het ogenblik, afgezienvan een paar kleine mankementen, in goede staat.Molenaar Van Haren laat de molen zoveel mogelijkdraaien, waarbij hij ook nog regelmatig maalt. Verderis men als de tijd dit toelaat bezig de molen te ontdoenvan materiaal c.q. machines die meer op het bedrijfnodig worden geacht.

DE “MARIAMOLEN” TE HAPS

Helaas hebben er op de “Mariamolen” deafgelopen maanden weinig activiteiten plaatsgevon-den. De oorzaak hiervan is de pensteen, die parallelaan de bovenas doormidden is gebroken. Aangeziende pen reeds bij een half uur draaien warm liep, isbesloten niet meer te draaien. Het probleem is doorge-speeld aan de gemeente, maar deze laatste schuift dezaak voorlopig opzij wegens financiële redenen!

De pensteen is waarschijnlijk gebroken,omdat de penbalk is gaan torderen. Dit laatste ver-schijnsel is vermoedelijk toe te schrijven aan rottingvan één der voeghoutkoppen. Een nieuwe pensteenis dus niet de remedie, aangezien het euvel dan binnende kortste keren weer op zal treden. Door de com-plexiteit van het probleem zal dus aanzienlijk moetenworden ingegrepen (door de molenmaker).

“DE KORENBLOEM” TE OPLOO

De molen is in juni geheel opnieuw geschil-derd. Aan de staartbalk is een staalkabel bevestigdvoor een betere ophanging hiervan. Enkele traptredenzijn vervangen, alsmede de onderste trede die deeluitmaakt van de kruibank. Het aangevreten houtenverbindingsstuk (lang sabelijzer) tussen vangbalk envangstukken is vervangen. De steen is gelicht en derijn opnieuw afgesteld. Door de molenaars wordt erten behoeve van veevoederfabriek Havens te Maas-hees gemalen.

WATERMOLEN TE OPLOO

De watermolen wordt waarschijnlijk ver-huurd aan “Het Groenings Hofke” te Groeningen. Debedoeling is dat deze er een sapmakerij gaat beginnen.Wat er met het molentechnische gedeelte gaat ge-beuren is onduidelijk. De molen is decor geweest voorhet openluchtspel “Toon d’n Dwerg”. De vrijwilligmolenaar mocht hierin een bescheiden rol spelen.


“LUCTOR ET EMERGO” TE RIJKEVOORT

Op de “Luctor et Emergo” zijn de afgelopenmaanden diverse werkzaamheden verricht. Zo is debovenas, die aanliep op de ijzeren bekleding aan debuitenkant van de kap (steenschild) iets opgelicht.Verder is er een stormbord van de buitenroede ver-vangen. Ook zijn in de buitenroede gewichten ge-plaatst tegen wanwichtigheid. De compleet doorge-rotte kabel van de bliksemafleiding is vervangen, enrondom de molen is het pleintje ingericht met eenzitplaats en enkele plantenbakken.

DE “HEIMOLEN” TE SINT HUBERT

Van de gemeente Mill en St.-Hubert kregenwe te horen dat de eik op het zuidoosten van de“Heimolen” in Sint-Hubert dit najaar nog onder hetmes zal gaan. Ondertussen zijn ze druk bezig met hetfinancieren van de op de agenda staande restauratie.

“DE KORENBLOEM” TE MILL

Er gaan geruchten dat er een gegadigde(particulier) is voor de koop van de molen plus bij-gebouwen. Zodra uitsluitsel gegeven kan worden,kunnen wij u meer vertellen over de toekomst van demolen.

“DE STER” TE WANROIJ

Eind oktober ontdekte molenaar Selten datde kop van de standerd een aanzienlijk stuk is in-gezakt. Reeds geruime tijd kwamen er splintersomlaag zetten op de meelzolder. Gezien deze blij-vende gebeurtenis is nu de kop van de standerd (endaarmee de brasem) toch zo’n vijf centimeter naarbeneden gezakt. Molenmaker Beijk heeft de zaakreeds in ogenschouw genomen en schat restauratieop een slordige ton. Wellicht zal de gemeente Wanroijnu spijt hebben dat ze in 1978 niet de bovenas, destanderd en het bovenwiel vervangen hebben. Ver-vanging van de bovenas in 1990 en nu dit geintje zalbij elkaar al snel de kosten van de herbouw in 1978evenaren.

Verder is de molen enige maanden geledengeheel opnieuw geschilderd (met acrylverf). Ook zijnde rotte planken en deuren in en aan de molenvervangen. Wat dat betreft zou de molen er weerenige tijd tegen kunnen, maar ja ..........

STELLINGMOLEN TE KATWIJK

Ook deze molen is de afgelopen tijd hele-maal opgeschilderd. Molenmaker Beijk heeft destaart, de keerkuip en het voor- en achterkeuvelensgeschilderd. Eigenaar Van Kempen heeft de stelling-schoren en het baliehek voor zijn rekening genomen.De molenaars tenslotte hebben de stellingdelen op-nieuw gecarbolineerd.

De biotoop van deze molen wordt zo niet iseen belangrijk aandachtspunt. Gezien de verdereuitbreiding van de industrie aan de noordkant kanwindvang op langere termijn wel eens problematischworden. Ook het nieuwe plan dat ze met de Hees-wijkse Kampen (en directe omgeving) voorhebbenmoet in de gaten gehouden worden in verband metmogelijke bosaanplant.

DE “JAN VAN CUIJK” TE CUIJK

Er is begonnen met het meerjarenplan datvorig jaar door alle partijen is opgezet. Maar het heeftnu al weer enige aanpassing nodig. Mede door extrakosten van het orgel in de Sint-Martinuskerk wordendit jaar nog restactiviteiten van 1991 uitgevoerd enzullen volgend jaar pas zaken aan bod komen die ditjaar uitgevoerd hadden moeten worden. Te noemenzijn het afbikken en schoonstralen van de romp enwat timmerwerk in de molen (bij elkaar zo’nƒ 30.000,—). Volgend jaar zal ook de molen helemaalopnieuw opgeschilderd worden.

Vrijwillig molenaar Verheijen is zelf beziggeweest met het afstellen van de contragewichten vande remkleppen in de stroomlijnneuzen. Niet alleenworden deze gewichten beïnvloed door de middel-puntvliedende kracht, ook de zwaartekracht zal bijde omhoog gaande beweging van de wieken invloeduitoefenen, iets wat pas uit de praktijk is gebleken.Verder zal de molenaar zich bezig gaan houden metverbetering van de biotoop in een straal van 50 meterrond de molen.

Waar het asfalt ophoudt

beginnen onze reizen.... daar trekken wij te voet verder door het ongerepteachterland en nemen de tijd om van het overweldigendelandschap en de exotische natuur te genieten.SNP Natuurreizen organiseert reisavonturen waar ande-ren slechts van dromen. Voor kleine reisgezelschappenvan gelijkgestemden; eerst je reisgenoten, later vaak jevrienden. De reisleiding is een ’verhaal apart’. Het zijnallen biologen, geografen, geologen of andere deskundi-gen. Ze brengen u naar de mooiste plekjes en kunnen uveel vertellen over de streek waar u doorheen trekt.SNP Natuurreizen heeft ruim 90 bestemmingen "all overthe world" voor u in haar programma: van de vulkanenvan Sicilië tot de jungle van Costa Rica en van deRoemeense Karpaten tot de besneeuwde toppen vanSiberische Altai. Bent u ook op zoek naar die anderereiservaring? Vraag dan vrijblijvend een van onzekleurrijke reisbrochures aan:• Comfortabele Wandelreizen 1992

Europa, Afrika, Azië, Nieuw Zeeland en Amerika• Avontuurlijke Voettochten 1992

Europa• Avontuurlijke Wandelreizen & Expedities 1992

Afrika, Azië, Australië en Amerika.

postbus 1270, 6501 BG Nijmegentelefoon 080 - 60 52 22

lid SGR / officieel sponsor WWF

De Molenvriend 18

Documents

Transcript of De Molenvriend 18