De kusttram

Freddy Storm – 06/2010

De Kusttram is een tramlijn langs de Belgische kust. De lijn begint in Knokke, nabij de grens

met Nederland, en eindigt in Adinkerke, nabij de grens met Frankrijk. Het is met een lengte

van 67 kilometer de langste tramlijn ter wereld.

De spoorwijdte bedraagt 1.000 millimeter (meterspoor). De lijn is ingericht voor

eenrichtingtrams. Momenteel wordt de lijn verbouwd om er ook dubbelrichtingtrams te

kunnen laten rijden. De tram wordt sinds 1991 geëxploiteerd door Vlaamse

Vervoermaatschappij De Lijn.

Tussen Oostende en Middelkerke heeft men vanuit de kusttram direct

uitzicht op de Noordzee.

Geschiedenis

De kusttram is nu onderdeel van De Lijn, maar is een overblijfsel van het Belgische

streektramnet van de NMVB. De eerste streektramlijn aan de kust werd in 1885

aangelegd tussen Oostende en Nieuwpoort-Stad, langs de dorpen. Deze lijn werd op 18 juli 1886 verlengd tot Veurne langs Koksijde-dorp.

De huidige route langs de badplaatsen werd pas later gebouwd, samen met de

ontwikkeling van de badplaatsen. Het eerste deel was Oostende (Keizerskaai) -

Middelkerke-Bad op 19 juli 1897. Deze tramlijn werd aangelegd en geëlektrificeerd door de maatschappij TEOL (overgenomen

door de NMVB in 1904). Geleidelijk aan werden meer delen van de kustlijn gebouwd en werd de hoofdroute verlegd naar de kust.

Arbeiders werken aan het tramspoor.

Pas op 11 augustus 1926 werd de laatste schakel, Groenendijk-Bad - Koksijde-Bad, van de huidige lijn Oostende - De Panne in dienst

genomen.

Op 8 augustus 1886 werd de lijn Oostende - Bredene-Dorp - De Haan - Blankenberge

in dienst genomen. De huidige route via Bredene-aan-Zee werd op 8 juli 1905 in dienst

genomen. De nog ontbrekende schakel Blankenberge - Heist, van de lijn Oostende -

Knokke, werd op 1 oktober 1908 in dienst genomen. De lijn werd nog verlengd naar Het

Zoute (1912), Oosthoek Siska (1928) en tot Retranchement in Nederland (1929), waar er

aansluiting was op de SBM lijnen. De exploitatie van de kustlijnen werd vanaf 22 april 1927 verpacht aan de "Société pour

l'Exploitation des Lignes Vicinales d'Ostende et des Plages belges" (SELVOP), een

maatschappij van de groep Electrorail van Baron Empain.

Het oude tramstation in Wenduine.

Een oude tram.

De NMVB nam op 1 januari 1956 de exploitatie over in eigen beheer.

In 1909 werd begonnen met de elektrificatie met 600 volt gelijkspanning van Oostende

naar Blankenberge (zowel de dorpen- als de zeeroute). Op 30 juni 1967 werd in Knokke de kustlijn ingekort tot het NMBS-Station. Dit was tevens de laatste opheffing van het

buurtspoorwegnet in West-Vlaanderen. De stadsnetten van Oostende, Knokke,

Brugge en in de Westhoek waren al in de jaren vijftig opgeheven. In 1996, na de

opsplitsing van de buurtspoorwegen, werd de huidige kustlijn verlengd van het oude

eindpunt De Panne naar het NMBS-station De Panne te Adinkerke op ongeveer het oude tracé van de vroegere tramlijn 21.

Het tramstation in DE HAANis een van de oudste.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog was de kustlijn onderbroken bij Nieuwpoort, waar de frontlinie begon. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd langs de kust de

Atlantikwall gebouwd. Hierdoor was het hele kustgebied militair domein en waren er

reisbeperkingen. De inwoners aan de kust moesten een speciale toestemming vragen om

naar het binnenland te reizen.

Tot in de jaren zeventig reed de tram maar één keer per uur. Wel kon de tram in de spits tot wel 3 aanhangwagens trekken. Eind jaren

zeventig, begin jaren tachtig, kwam daar verandering in en werd de trambaan volledig

vernieuwd en werd de dienst uitgebreid. In 1980 ontving de Kust ook 50 moderne enkelgelede trams met chopperbesturing.

Door de wafelijzerpolitiek waren dat veel meer trams dan noodzakelijk.

De tramlijn loopt op veel plaatsenlangs de zee.

Maar meestal door de kuststeden.

Bovendien zijn de zware trams eigenlijk bedoeld voor gebruik in premetrotunnels

(zoals in Charleroi). Het was mogelijk gekoppeld te rijden, maar van deze

mogelijkheid werd geen gebruik gemaakt. Door de lange remweg van dit materieel is het aantal (dodelijke) ongelukken

relatief groot.

Het materieel, officiële naam LRV of Light Rail Véhicule maar meestal BN's genoemd naar zijn maker La Brugeoise et Nivelles,

was oorspronkelijk enkelgeleed maar in 1994 en 1996 werden 16 trams voorzien van een

middenbak met lage vloer en een extra loopdraaistel. De overige trams kregen vanaf

2002 een middenbak.

HedenIn de zomer rijden zes trams per uur per

richting over het gehele traject. In het tussenseizoen rijdt de tram om de 15 minuten

en de winter om de 20 minuten. In juli en augustus 2002 maakten 3,2 miljoen reizigers

gebruik van de kusttram, een stijging van 14% ten opzichte van het voorgaande jaar. In 2008 maakten ruim 12,13 miljoen reizigers gebruik van de kusttram, een stijging van 1%

t.o.v. 2007.

Regelmatig worden plannen geopperd om de tramlijn vanaf Knokke door te trekken naar het Nederlandse Breskens of vanaf De Panne naar het Franse Duinkerke. Op korte termijn is de verlenging van Knokke tot Westkapelle het

meest kansrijk.

Nu zien de trams er heel anders uit.

Een rijtuig uit de begintijd.

Er zijn ook plannen (Neptunusplan) voor binnenlandse spooraftakkingen (of toevoertramlijnen) van Zeebrugge naar

Brugge, van Oostende naar Brugge, van Nieuwpoort naar Diksmuide en van

Koksijde naar Veurne.

De volledige lijn is 67 kilometer lang en heeft sinds 7 juli 2007 69 haltes. De tram doet er

2 uur en 23 minuten over om deze afstand af te leggen. Om de trambestuurder

te ontlasten van de kaartverkoop worden vervoerbewijzen bij de drukste haltes

verkocht in zogeheten lijnwinkels. Een kaartje kopen bij de bestuurder is nog altijd mogelijk als de lijnwinkel gesloten is,

maar het is wel duurder.

Alle trams werden uitgerust met een 'zachte' voorkant. Dit bestaat uit een mooiere

uitstraling, en een laagje kunststof vooraan, om ongevallen 'zachter' te maken. Vanaf 2006

kregen ook de achterkanten een nieuwe uitstraling. Ook krijgen de trams nu een

digitale led-bestemmingsaanduider. Die vervangt de oude papierfilms.

Sinds 2005 worden er elke zomervakantie enkele HermeLijntrams uit Antwerpen en Gent

aan de kust ingezet, om het aanbod te versterken tussen Oostende en Westende.

Men is echter bezig om de HermeLijndiensten zo ver mogelijk uit te breiden. Sinds de zomer

van 2008 rijden deze trams tot De Haan Zwarte Kiezel. Doordat een HermeLijn

moeilijker kan draaien (geen meedraaiende wielstellen zoals een BN), moet hiervoor het

spoor op verscheidene plaatsen heraangelegd worden.

Sommige trams bieden een kleurrijk spektakel.

Sinds 2008 zijn er ook al (niet-reguliere) ritten met passagiers naar De Panne

uitgevoerd, onder andere door een hoog defectencijfer bij de BN-trams. Vanaf 2010

echter, worden de extra ritten naar De Haan Zwarte Kiezel gedurende de zomermaanden afgeschaft. Dit kadert in het besparingsplan

van De Lijn. Waarschijnlijk worden de HermeLijnen dan tevens ingezet tussen De

Panne en Knokke. Testritten tot Knokke werden in het voorjaar van 2010 eveneens al

uitgevoerd met de HermeLijn.

Sinds 5 november 2007 rijden er onder de naam 'X-tra' in de ochtendspits twee

sneltrams vanuit Nieuwpoort (vertrek 5.59u. en 6.59u.) naar Oostende. Deze trams

stoppen enkel te Nieuwpoort Kerk, Nieuwpoort Stad, Westende Bad,

Middelkerke De Greefplein en Oostende Station, waar er aansluiting is met de IC-trein

naar Eupen.

Over de gehele lengte van de tramlijn is er geïnvesteerd in waarschuwingssystemen en hekken tussen de sporen om het oversteken

op onbeveiligde plaatsen te voorkomen. Ook zijn de trams uitgerust met een zeer luide toeter, naast de standaardbel. De trams rijden

soms tot 70 km/u tussen twee gemeentes.

JubileaBij het eeuwfeest in juni 1985 en bij het 125-jarige bestaan van de Kusttram in juni 2010

werd een grote tramparade gehouden tussen Westende en Oostende. Hierbij kwam veel historisch trammaterieel op de baan, niet

alleen van de vroegere NMVB, maar ook uit Antwerpen, Gent en Den Haag

In 2010 viert de kusttram zijn 125ste verjaardag. Meteen is dit een ideale

gelegenheid voor een feestelijk project dat de kusttram en de kust extra in de kijker

plaatst.

De tramlijn geeft de leefbaarheid en de ontwikkeling van de kust immers een extra stimulans. Vroeger waren de verbindingen

tussen onze badplaatsen moeilijk. Dankzij de ontwikkeling van de kusttram konden onze badsteden en -gemeenten mee uitgroeien

tot aantrekkelijke en vlot bereikbare vakantiebestemmingen. De kusttram X-tra

zorgt dan weer voor vlot woon-werkverkeer. De kusttram brengt de kust dus echt in

beweging.

De tijd van toen …

Einde