De Kunst van Het Niet weten

8/19/2019 De Kunst van Het Niet weten

1/157


2/157

Naarmate we ons meer bewust worden van onzeovertuigingen en deze gaan zien als gedachten die

vervangbaar zijn, zal de intentie om een betere wereld

te scheppen krachtiger naar voren komen en haar

werk kunnen doen. Deze intentie is onpersoonlijk en

inherent aan een evolutionair proces van vooruitgang

en bewustwording.

Willem Geene


3/157


4/157

Willem Geene


5/157

De Kunst van het Niet Weten

Copyright © 2011 Willem GeeneAuteur: Willem Geene

Druk: www.pumbo.nl

Omslagontwerp en lay-out: Bert Vredegoor

Portretfoto omslag: Daniël Willemsen

ISBN 978-90-817684-0-5

NUR 728

www.willemgeene.com

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd door middel

van druk, fotokopieën, geautomatiseerde gegevensbestanden

of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke

toestemming van de uitgever.


6/157

voor Finn en Milow


7/157


8/157

DEEL 1

DEEL 2

DEEL 3

Bewustwording >

Actie >

De Wizkid >

9

13

17

21

294949546166

799595

112117121

125125127137143

151

153

Ken U Zelve

Leven versus overlevenVerlaat de gevangenisApathiePretenderenOppositieOnzekerheid

Niet WetenOp weg naar MeesterschapZelfvertrouwenAuthenticiteit Succes Meesterschap

Het verhaal van de WizkidIntroductieHet verhaal Het Shift Netwerk Een reis


9/157


10/157

Met onnavolgbare precisie en creativiteit weetWillem Geene de complexiteit van ons den-ken, voelen en gedrag bloot te leggen.

De methodiek en aanpak die hij beschrijft in dit boekhebben zich in de praktijk van ons trainings- en coa-chingsbureau Smart Professional de afgelopen jarenoverduidelijk bewezen. Bij de 120 professionals dietot nu toe hebben deelgenomen aan een jaartrajectvan Smart Professional, bedraagt de gemiddelde ver-betering van de effectiviteit circa 35%.

Uit vooronderzoek, dat Smart Professional uitvoert aanhet begin van een coachings- en trainingstraject, blijktdat de meeste deelnemers slechts circa 40% van hunvermogen benutten en 90% van hen zich laat leidendoor ingesleten en ineffectieve patronen en gewoon-ten. De belemmerende overtuigingen die hieraan ten

grondslag liggen, maken hen ineffectief en maken hetonmogelijk gedragscompetenties zoals leiderschapen overtuigingskracht te ontwikkelen.

De beschreven methode is zeer effectief als het gaatom overtuigingen bewust te krijgen die ten grond-slag liggen aan die ineffectieve patronen. De methodereikt tevens een techniek aan waarmee men zich kanbevrijden van die patronen en waardoor men in staatis om vanuit een neutrale positie keuzes te maken eneffectief te handelen. Het resultaat is een significantetoename van succes en zelfvertrouwen.

De Shiftmethode is te vergelijken met een navigatie-systeem voor mensen die niet willen verdwalen in de

mist van illusies, onwerkbaarheid en onbegrip en diehelderheid willen over waar zij zich bevinden.9


11/157

Ik kan dit boek van harte aanbevelen aan mensen diewillen groeien als persoon, effectiever willen wordenen meer plezier en geluk in hun leven willen ervaren.

Drs. Hendrik SmitDirecteur Smart Professional

10


12/157


13/157


14/157

Aan het schrijven van dit boek hebben veel men-sen bijgedragen. Het zijn vooral de mensen dieik op mijn levenspad ben tegengekomen. Zij

hebben, veelal zonder het te weten, mijn zelfkennis

en bewustwording bevorderd. Aan hen draag ik ditboek op.

Ik dank ook alle deelnemers die in de loop der jarenmijn trainings- en coachingssessies hebben gevolgdvoor hun vertrouwen in mij. Ik heb veel van hen ge-leerd en heb dankzij hen dit boek met voorbeelden

kunnen verrijken.

Ik dank Theo Geene, Erik Tuininga, Patrick Stevens enHuibert van Os, een groep jonge ondernemers, diezonder terughoudendheid mijn eerste schrijfsels vantafel veegde en mij uitdaagde opnieuw te beginnen.Ik dank ook het bestuur van Stichting ‘Het Shift Net-

werk’, voor hun belangeloze inzet bij het verspreidenvan de Shift methode en voor hun adviezen en be-geleiding bij het opzetten van het netwerk van Shifttrainers en coaches.

Mijn dank gaat uit naar Hendrik Smit van het trainings-en coachingsbureau Smart Professional. DankzijHendrik heb ik de in dit boek beschreven methodiekkunnen toepassen binnen het bedrijfsleven. De erva-ringen en inzichten opgedaan tijdens de trainings- encoachingstrajecten hebben mijn kennis en inzicht inmenselijk gedrag en functioneren enorm verdiept enzijn vervolgens van grote betekenis geweest bij hetschrijven van dit boek.

Mijn dank gaat uit naar Iris Groenhout die de eindcor-rectie en redactie van het boek op zich nam en naar13


15/157

Bert Vredegoor voor het ontwerpen van de omslag enhet binnenwerk van dit boek. Mijn dank gaat tevensuit naar Lia Ummels die mij vanuit haar achtergrondals filosoof gesteund heeft bij het formuleren van

de abstracte tekstgedeelten. Als laatste dank ik Ans,mijn levenspartner, voor wie zij is. Door haar heb ikde functie van verlangen en weerstand - centrale be-grippen in dit boek – kunnen ervaren en bestuderen.

Willem GeeneDoorwerth, januari 2012

14


16/157


17/157

Het mooiste antwoord dat de jonge verslaggever en trou-

wens ook de later niet meer zo jonge verslaggever ooit

van een politicus kreeg, kwam van Hans van Mierlo. De

vraag die ik hem stelde is al heel lang ten onder gegaan

in de vergetelheid, maar het antwoord staat nog in het

geheugen geëtst. ‘Ik weet het niet’, zei Hans van Mier-

lo. Toen er vanwege de verbluftheid van de kant van de

jonge verslaggever een ongebruikelijke pauze viel, vuldeVan Mierlo het gat gedecideerd op: ‘Ik weet het niet’. Ik

heb nooit meer een politicus vóór en ná Van Mierlo ge-

hoord die het zich toestond het niet te weten.

16


18/157

Hiernaast een passage uit een artikel in de Volks-krant. Het artikel is geschreven door journalist

Jan Tromp in het kader van het overlijden vanHans Van Mierlo in 2010. Deze passage geeft aan dat

het blijkbaar bijzonder is als iemand het zichzelf toe-staat en ook nog openlijk erkent het niet te weten.

In dit boek wordt de bereidheid het niet te weten be-schouwd als een kunst. Een kunst omdat het getuigtvan de moed om eerlijk en open te zijn en je kwetsbaarop te stellen in een wereld waarin van jou verwacht

wordt het te weten en je dus ondanks die verwachtingde neiging kunt weerstaan om het slimste jongetje ofmeisje van de klas te willen zijn. Een kunst omdat jijgenoeg zelfvertrouwen en authenticiteit bezit om inde vraag te kunnen leven en de vrijheid die dat metzich meebrengt, aankunt.

In de methode die in dit boek wordt behandeld is debereidheid het niet te weten de ruimte waarin je oudeovertuigingen en ideeën los kunt laten. Deze bereid-heid schept openheid en is een voorwaarde voor ver-binding en begrip.

De bereidheid het niet te weten is de bron van cre-ativiteit en intuïtie en de basis voor zelfvertrouwen,

authenticiteit en succes.

Het ontbreken van de bereidheid het niet te weten be-perkt je besluitvorming en je keuzes. Want wanneer

je alleen op basis van dat wat je weet tot besluiten enkeuzes kunt komen, ligt je focus meestal op controleen het voorkomen van fouten en wordt de toekomst

gemodelleerd vanuit je verleden waardoor er weinigkans is voor nieuwe mogelijkheden.17


19/157

De bereidheid het niet te weten staat centraal in deShiftmethode. Door het toepassen en integreren vande methode ontstaat ruimte, rust en vrijheid. Zelfex-pressie neemt toe en kwaliteiten en talenten kunnen

zich openbaren en ontplooien. Flexibiliteit en aanpas-singsvermogen breiden zich uit en nieuwe kansen enmogelijkheden dienen zich aan en strijd en wilskrachtworden vervangen door moeiteloos en effectief func-tioneren.

Een van de uitgangspunten bij de methode is dat je

van nature productief, effectief, creatief en compleetbent. Wat in de weg zit, zijn overtuigingen die je alswaarheid hebt geadopteerd. Deze zijn al of niet be-wust en ze zijn van jezelf of je hebt ze overgenomenvan anderen.

Enkel overtuigingen zijn verantwoordelijk voor de

wijze waarop je de wereld ervaart.

Bewustwording van die overtuigingen maakt je vrij enzorgt ervoor dat je zonder te oordelen, kunt waarne-men. Deze houding is de beste voorwaarde voor eenactief, uitdagend en avontuurlijk leven dat zich ken-merkt door passie, plezier en vruchtbare relaties. Te-genslagen ontmoedigen je niet maar dragen juist bij

aan wijsheid, bewustwording en kracht. Falen en suc-ces, teleurstelling en euforie, verdriet en blijdschap,haat en liefde, gelatenheid en enthousiasme, verbin-ding en afscheiding dienen zich nog steeds aan maarzijn transparant in het licht van jouw bewustzijn.

Tenslotte nog een opmerking vooraf. De Shiftmetho-

de heeft niets te maken met positief denken, nochmet visualisatietechnieken of het toepassen van tips18


20/157

en trucs. De methode geeft je de instrumenten waar-mee je een heldere en neutrale analyse kunt makenvan wie jij denkt te zijn, waarom je doet wat je doet,wat dat oplevert en wat dat voor invloed heeft op je

werkelijkheidsbeleving.

Het kan zijn dat je bepaalde delen in dit boek meerde-re malen moet lezen voordat het kwartje valt. Je kuntde inhoud ook als een aanval ervaren op jouw ma-nier van denken. Misschien moet je wennen aan hettaalgebruik: een aantal bestaande begrippen is in een

nieuwe context geplaatst en krijgt daardoor in som-mige gevallen een andere betekenis. Ook kun je infor-matie als tegenstrijdig ervaren en soms is ze dat ook.

Haak niet af wanneer je iets niet begrijpt of wanneer jehet ergens niet mee eens bent. Laat het beschreveneeerst bezinken en lees het op een later tijdstip nog

eens voordat je een oordeel velt. Ik beloof je, dat je er je voordeel mee zult doen.

Ik pretendeer met dit boek niet de waarheid te ver-kondigen. De methode in dit boek is ontstaan doorinzichten, bewustwording en ervaringen die ik doorvallen en opstaan heb opgedaan in mijn relaties enondernemingen, door het doen van cursussen, trai-

ningen en workshops, het lezen van boeken en vooraldoor de ontmoeting met mensen die mij een spiegelwisten voor te houden.

19


21/157

Een van de belangrijkste menselijke gaven is zelfken-

nis.

Ik ken scripts die geprogrammeerd zijn in mij, maar ik

ben niet die scripts zelf.

Ik kan ze steeds opnieuw schrijven.

Stephen R. Covey

20


22/157

Ken U Zelve, stond op de Apollotempel in Del-phi in het oude Griekenland. Voor de Griekenwas zelfkennis een aanbeveling. Wat mij betreft

is het een noodzaak. Zelfkennis staat aan de basis

van een vervuld en productief leven en duurzame envruchtbare relaties. Nu is er niets zo moeilijk als zelf-kennis. Dat komt doordat een onderzoek naar jezelfvereist dat je volledig eerlijk bent tegenover jezelf endat je totale verantwoordelijkheid neemt voor wie jebent en wat zich in je leven afspeelt.

Nu moet je verantwoordelijkheid nemen niet ver-warren met schuld en eerlijkheid niet verwarren metbiechten. Verantwoordelijkheid nemen en eerlijk zijnbetekent datgene accepteren wat zich aandient, van-uit het inzicht dat het de voorwaarde is voor zelfon-derzoek.

Naast het nemen van verantwoordelijkheid en eerlijk

zijn, is een betrouwbare methode nodig om tot zelf-kennis te komen. De Shiftmethode is zo’n methode.Honderden professionals van grote bedrijven en in-stellingen, tientallen zelfstandige ondernemers engrote groepen mensen vanuit verschillende beroeps-groepen zijn aan de hand van de Shiftmethode ge-coacht en hebben daarmee hun zelfkennis en effecti-

viteit uitgebreid.

HOOFDSTUK 1

bewustwording...........

DEEL 1

21


23/157

Een derde voorwaarde voor gedegen zelfonderzoek isde begeleiding van een in de methode getrainde enervaren coach. Je kunt niet jezelf aan je haren uit hetmoeras trekken.

Deelnemers aan de coachingstrajecten verklaren ach-teraf dat het plezier in hun werk is toegenomen, datzij effectiever zijn in het boeken van resultaten, dat zecreatiever zijn in het vinden van oplossingen, dat zemet meer gemak relaties aangaan en onderhouden endat hun vermogen om te luisteren en gehoor te creë-

ren is toegenomen.

Er zijn twee uitgangspunten in de Shiftmethodiek. Heteerste uitgangspunt is: je neemt altijd een positie inten aanzien van een persoon, situatie, omstandigheidof gebeurtenis.

Bijvoorbeeld, wanneer je geïrriteerd bent, dan ervaar je die emotie of dat gevoel als iets dat komt door wateen ander doet of zegt of door iets wat je overkomt.Wanneer jij verantwoordelijkheid wilt gaan nemenvoor wat jij ervaart, dan moet je de zaak omdraaien ennaar jezelf kijken en jezelf de vraag stellen: Wie benik in deze situatie? Wat wordt er bij mij geraakt? Watis mijn aandeel in dit conflict? Dat klinkt eenvoudig

maar is niet gemakkelijk. Het vereist dat je onderkentdat jij de bron bent van de irritatie en niet een ander.Het probleem is ook dat, wanneer je ophoudt met jeomgeving de schuld te geven, je al gauw de schuld bij

jezelf gaat zoeken. Iemand moet immers de schuldhebben.

Voor zelfonderzoek moet je ieder oordeel over jezelfen de ander parkeren of nog beter laten varen.22


24/157

Het tweede uitgangspunt bij de Shiftmethode is dat jevan nature productief, effectief, creatief en compleetbent. Maar je wordt belemmerd in dit inzicht doorovertuigingen over jezelf en de wereld om je heen.

Zodra jij helder hebt welke die belemmerende enbeperkende overtuigingen zijn, ben je ervan bevrijd.Wanneer je bevrijd bent, functioneer je zoals je zoumoeten functioneren: je doet wat je doet, wat je doetvind je leuk en je bent er goed in. Jouw talenten enkwaliteiten worden nu maximaal benut, je draagtbij aan je omgeving, je maakt je niet druk over het

resultaat en je leeft nu, in plaats van dat je overleeft.

Shift betekent letterlijk verschuiven. Dat is iets andersdan veranderen. Bij een verschuiving doel ik op eenander perspectief en daarmee wordt een veranderingvan houding of positie ten aanzien van jezelf en jeomgeving vanzelf in gang gezet. Daar is dan ook ge-lijk het verschil mee aangeduid tussen de methodedie in dit boek behandeld wordt en de trainingen, cur-sussen en workshops waarbij vaardigheden wordengeoefend en deelnemers tips en trucs krijgen aange-reikt of waar positief denken centraal staat. Meestalbeklijven de kennis, de energie en de vaardighedendie je opdoet en geoefend hebt niet langer dan één oftwee weken. Daarna val je onherroepelijk terug in de

dagelijkse tred van het bestaan met oude gewoontenen patronen. Dat kan ook niet anders, want er heeftgeen verschuiving plaatsgevonden, hoogstens een tij-delijke verandering.

Met verschuiving doel ik op die perspectiefwijzigingdie doorgaans wordt veroorzaakt door een grote ge-

beurtenis of situatie die je overkomt en die vervolgenseen zo grote invloed op jou heeft, dat jouw kijk op23


25/157

de wereld en de ervaring van jezelf in die wereld nietmeer in relatie staan tot hoe het voorheen was. Zo-iets kan bijvoorbeeld gebeuren door de geboorte van

je eerste kind, het overlijden van een dierbare, een

faillissement, een onverwacht succes, een scheiding,een burn-out, een verliefdheid of een huwelijk. Op hetmoment dat er een verschuiving plaatsvindt, komt ereen andere persoonlijkheid tevoorschijn met een an-dere werkelijkheidsbeleving. Het kenmerkende is dat

je niet het gevoel hebt dat je er iets aan kon doen ofiets voor gedaan hebt. Het is gewoon gebeurd en je

kunt je soms niet meer voorstellen dat het leven ooitanders was.

Als een verschuiving echter alleen afhangt van eenindringende of ingrijpende gebeurtenis van buitenaf,dan lijk je voor altijd veroordeeld, vast te zitten in eenleven dat verder geen mogelijkheden biedt en waar-bij de geschiedenis zich herhaalt in vaste patronen engewoonten. Of een leven waarin je alleen maar kunthopen op een beetje geluk of voortdurend moet strij-den en vechten om vooruit te komen en vervolgens inonzekerheid blijft of het allemaal wel goed zal komen.

Kun je zelf voor een verschuiving zorgen en zo ja, hoemoet je dat dan doen? De antwoorden op deze vragen

zitten in de twee uitgangspunten van de Shiftmetho-de.

Het eerste uitgangspunt betreft de bewustwordingvan de positie die je inneemt. Dat bewustwordings-proces is het onderwerp van deel een van dit boek.

In deel twee leer je jouw productiviteit, effectiviteit encreativiteit om te zetten in succes.24


26/157

In deel drie wordt aan de hand van een verhaal allesnog eens verduidelijkt.

Centraal in de Shiftmethode staat de Meester-

schapschaal. De Meesterschapschaal is vernoemdnaar de bovenste positie op de schaal. De Meester-schapschaal is een hulpmiddel om je bewust te wor-den van de positie die je inneemt ten aanzien van jeomgeving of jezelf. De schaal bestaat uit negen posi-ties, te weten: Meesterschap, Succes, Authenticiteit,Zelfvertrouwen, Niet Weten, Onzekerheid, Oppositie,

Pretenderen en Apathie. Iedere positie op de schaalheeft specifieke kenmerken en sommige posities heb-ben kenmerken gemeen. Door bij jezelf deze kenmer-ken te herkennen en te onderkennen, ben je je bewustvan de positie waar jij je in bevindt. Er zit ook eenlogische volorde in de positionering. Deze wordt meeren meer duidelijk naarmate je jezelf verdiept in deposities.

Het idee om een coachingsmethodiek te ontwikkelenaan de hand van een schaal is ontstaan tijdens hetlezen van het boek Transforming 1. 1984, van RonSmothermon , een zeer aanbevelenswaardig boek.Een aantal posities uit wat hij noemt ‘The IntegrityScale’, heb ik overgenomen en een aantal posities zijn

ontstaan gedurende mijn zelfonderzoek en geduren-de mijn werk als coach. Het ontwikkelen en definiërenvan de kenmerken van deze posities zijn tussen 2001en 2004 tot stand gekomen.

Hieronder volgt een eerste kennismaking met de po-sities van de Meesterschapschaal in een korte uitleg.

Hoewel de posities - Meesterschap, Succes, Authenti-citeit en Zelfvertrouwen - het meest aantrekkelijk lij-25


27/157

ken, zijn de posities - Onzekerheid, Oppositie, Preten-deren en Apathie - het meest belangrijk en het meestinteressant als het om zelfonderzoek en bewustwor-ding gaat. In het volgende hoofdstuk ga ik dan ook

eerst in op de kenmerken van deze vier posities.

ApathieApathie staat voor gelatenheid en kenmerkt zich dooronverschilligheid. Wanneer je je in deze positie be-vindt, heb je het gevoel dat niets er toe doet en datwat jij doet niets uitmaakt. In deze positie heb je het

opgegeven.

PretenderenIn deze positie doe je je anders voor dan je je voelt,omdat je denkt dat je anders niet geaccepteerd zultworden. Of omdat je meent dat je anders niet kuntkrijgen wat je hebben wilt.

OppositieIn deze positie is ‘gelijk hebben’ belangrijker dan watook. Je grondhouding is een strijdbare houding. Jebent ervan overtuigd dat alles en iedereen tegen je isen dat je er alleen voor staat.

Onzekerheid

Onzekerheid is niets anders dan weerstand tegen hetfeit dat je het niet weet. De positie onzekerheid ken-merkt zich door twijfel en angst. Angst ligt overigensook aan de basis van de posities Oppositie, Pretende-ren en Apathie.

Niet weten

‘Niet weten’ is de sleutelpositie op de Meester-schapschaal en de oversteekpositie van onzekerheid26


28/157

naar zelfvertrouwen. Je bent je in deze positie bewustvan je angsten en onzekerheden maar je laat je er nietdoor leiden.

ZelfvertrouwenZelfvertrouwen wordt in de Shiftmethodiek gedefi-nieerd als vertrouwen in het ‘Zelf’. Een definitie van‘Zelf’ wordt verderop in het boek behandeld.

AuthenticiteitIn deze positie ben je intuïtief, open en gevoelig. Je

bent creatief en spontaan. Je zit in de flow van hetleven. Alles loopt op rolletjes. Je kent geen ang-sten, zorgen of twijfels en je functioneert moeiteloos,effectief en productief.

SuccesWanneer je begint te oogsten wat in de vorige positiestot stand is gebracht, bevind je je in de positie succes.

Je wordt gekend en erkend en mensen willen bij jouzijn.

MeesterschapMeesterschap kenmerkt zich door onverstoorbaar-heid, vrijheid, innerlijke rust en maximale effectiviteiten productiviteit. Ten aanzien van je omgeving ervaar

je een natuurlijke verantwoordelijkheid gevoed doormededogen en liefde.

27


29/157

You clever ones have learned that: All effort is useless...

Nothing is left to change...

God is running the show...

You are but a robot...

Ram Tzu has a question for you...

What makes you keep trying?

‘No Way’ by Ram Tzu.

28


30/157

HOOFDSTUK 2

Ik neem aan dat wat je tot nu toe gelezen hebt, dui-delijk en herkenbaar is. Het nu volgende hoofdstukis wellicht moeilijker te volgen. In dit hoofdstuk

behandel ik de kenmerken van de posities Apathie,

Pretenderen, Oppositie en Onzekerheid. Het moeilijkedaarbij is dat de functie van deze kenmerken pas echtduidelijk wordt in de hoofdstukken erna waar ik deposities een voor een behandel. Ik adviseer je daar-om door te lezen als je iets niet begrijpt of niet weetwat je ermee moet. Laat de stof bezinken en lees hethoofdstuk nog eens als je alle hoofdstukken gelezenhebt. Dan valt alles op zijn plek.

Wanneer je door dit hoofdstuk heen komt, heb je eenbelangrijke stap gezet met betrekking tot de verschui-ving in de manier van kijken naar jezelf en de wereldom je heen. De posities Apathie, Pretenderen, Oppo-sitie en Onzekerheid zal ik in de rest van dit boekaanduiden als de APOO posities.

Het eerste kenmerk van de APOO posities is weer-stand. Ook wanneer je apathisch bent, dus wanneer jevan mening bent dat wat jij zegt niets uitmaakt, is ersprake van weerstand. De weerstand is dan niet zicht-baar maar is wel latent aanwezig.

Je kunt de stelling ook omdraaien. Wanneer je weer-stand hebt tegen iets of iemand zit je altijd in een van29


31/157

de APOO posities. Weerstand is onmiskenbaar eenkenmerk van alle APOO posities.

De keerzijde van weerstand is verlangen. Wanneer je

weerstand heb tegen iets wat is, verlang je er naar, alof niet bewust, dat het anders is.

Het onderwerp verlangen en wat het precies is, waarhet vandaan komt en hoe ermee om te gaan, komt indeel twee van dit boek aan de orde.

Wanneer je weerstand hebt tegen iets of iemand zou je die situatie of die persoon het liefst uit je leven ban-nen, maar door de weerstand gebeurt dat juist niet.Dit wordt duidelijk wanneer je de volgende oefeningdoet. Je hebt hiervoor een tweede persoon nodig. Gategenover elkaar staan en strek je armen uit op schou-derhoogte, plaats je handen op de handen van je part-ner. Nu vraag je de ander om jou weg te drukken en jijprobeert de ander weg te drukken waarbij je je armengestrekt houdt. Je biedt beiden weerstand en je merktdat hoe harder je drukt des te meer de ander aanwe-zig is.

Er is echter een manier om weerstand op te lossen. Ditkun je doen door de weerstand bewust te ervaren. Om

dat laatste duidelijk te maken, geef ik hieronder eenvoorbeeld uit mijn eigen leven. In een periode dat ik niet zo lekker in mijn vel zat,had ik weerstand om naar feestjes te gaan. Alcoholmoest mij helpen me op mijn gemak te voelen. Ik her-inner me een receptie waar ik niet onderuit kon. Ik

kwam de ruimte binnen, keek of ik ergens bekendenzag en was helemaal klaar om te gaan pretenderen30


32/157

dat het me goed ging. Ik realiseerde me echter datik ook de mogelijkheid had om te blijven staan waarik stond en de weerstand te voelen. Dit deed ik doorniet te handelen zoals ik gewend was en mijzelf een

houding te geven of een veilig heenkomen te zoeken.Een storm van gevoelens en gedachten nam bezit vanmij. Ik had het gevoel dat iedereen naar mij keek envan alles over me dacht. Ik voelde me aanvankelijkgeïsoleerd, eenzaam en buitengesloten. Gevoelensvan minderwaardigheid werden afgewisseld met ge-voelens van arrogantie. Toen ik me ervan bewust werd

dat de arrogantie niets anders was dan een functievan weerstand tegen het minderwaardigheidsgevoel,liet ik de arrogantie varen. En door het gevoel vanminderwaardigheid toe te laten werd het wat rustigerin mijn hoofd en in mijn lijf en ik begon helder te ziendat de hele mikmak van gevoelens en gedachten nietsanders dan angst vertegenwoordigde. Het duurde nietlang, hoewel het voor mij een eeuwigheid leek, maar

langzamerhand vervloog de angst en een gevoel vanvrijheid kwam ervoor in de plaats. En naarmate datgevoel van vrijheid toenam, kon ik doen wat ik wilde,zeggen wat ik wilde en gaan en staan waar ik wilde.

Het voorbeeld laat niet alleen zien dat weerstand jevastzet in een van de APOO posities, maar het laat ook

zien dat zonder weerstand die posities helemaal nietbestaan.

Ik schrijf over mijn ervaring in het voorbeeld hierbo-ven, ‘en naarmate dat gevoel van vrijheid toenam,kon ik doen wat ik wilde, zeggen wat ik wilde en gaanen staan waar ik wilde’. Die vrijheid was een gevolg

van de energie die vrij kwam, energie die eerst gehin-derd en gebruikt werd door de weerstand. Ik herinner31


33/157

mij ook het moment dat ik hoorde dat ik geslaagdwas voor mijn examen. Ik herinner me het gevoel vanvrijheid, dat daarmee samenhing. De zorgen, de span-ning en angst waren in een keer opgelost toen ik de

uitslag kreeg.

De conclusie is dat vrijheid niet iets is dat nagestreefdmoet worden. Vrijheid blijft over als weerstand opge-lost is. Anders gezegd, vrijheid is een natuurlijke staatvan zijn.

Soms vragen cliënten mij: ‘Mag je dan nergens weer-stand tegen hebben?’ Het antwoord is: ‘Er is niets mismet weerstand, het hebben ervan ontneemt je alleenhet gevoel van vrijheid en aan jou de vraag of je dieprijs wilt betalen.’

Wanneer je die prijs niet wilt betalen moet je bereidzijn je overtuigingen, meningen en oordelen los te la-

ten die aan die weerstand ten grondslag liggen.

Hiermee zijn we aangeland bij de drie volgende ken-merken van de APOO posities: overtuigingen, menin-gen en oordelen.

In het kader van deze methodiek hanteer ik de volgen-

de definities:

- Een overtuiging is een subjectief idee dat wordt er-varen als waarheid door degene die de overtuigingheeft.

- Een mening is een subjectieve opvatting over watzich voordoet.

- Een oordeel is een subjectieve opvatting geladen met weerstand over datgene wat zich voordoet.32

Z d O i i M i O d l f


34/157

Zonder Overtuigingen, Meningen en Oordelen, vanafhier samengevat als OMO’s, kunnen er geen weerstan-den zijn. OMO’s zijn de voedingsbodem voor weer-standen. Als ik bijvoorbeeld weerstand tegen iemand

heb, komt dat voort uit de overtuiging dat die per-soon anders zou moeten zijn en uit die overtuigingkomen mijn meningen en oordelen voort. Dit bete-kent dat wanneer ik mij bewust ben van mijn overtui-ging ik mijn mening en oordeel niet langer nodig heb.Ik stel het hier simpeler voor dan het is want je zultiets moeten opgeven. Dit heeft te maken met het feit

dat OMO’s een functie hebben.

OMO’s geven je de ervaring dat je bestaat. Als bronen voedingsbodem voor weerstanden verstevigen ze

je werkelijkheid en OMO’s zijn onderling gerelateerden versterken daardoor elkaar.

Overtuigingen ontstaan wanneer je op een bepaald

moment besluit of besloten hebt dat dit of dat waarmoet zijn. Dit gebeurt op grond van ervaring, vanverstandelijke overweging, op grond van wat je dooranderen verteld is of een combinatie van die drie.Overtuigingen over jezelf, politieke en godsdiensti-ge overtuigingen, maatschappelijke overtuigingen,overtuigingen die voortkomen uit wetenschappelijk

onderzoek. Al dit soort overtuigingen bepalen jouwwereldbeeld. Ze bepalen jouw ervaring van de werke-lijkheid en het beeld dat je van jezelf hebt. Hierdoorontstaat een persoonlijke werkelijkheid die voortdu-rend bevestigd en in stand gehouden wordt door die-zelfde overtuigingen.Meningen komen voort uit overtuigingen en oordelen

zorgen er weer voor dat je meningen in stand blijven.Oordelen zijn altijd geladen met weerstand. Die weer-33

t d h ft l f ti j t i i t b h


35/157

stand heeft als functie je overtuigingen te bescher-men zodat je zekerheden, en daarmee je bestaan, nietaangetast worden.

Wanneer je een mening hebt over iets, dan lijkt het of je daarvoor gekozen hebt. Meningen, en ook de argu-menten hiervoor, hebben echter geen onafhankelijkbestaan maar komen voort uit een overtuiging.

Omdat je mening voortkomt uit een overtuiging zul je niet van mening veranderen voordat je overtuigingverandert. Het verklaart ook waarom het zo moeilijkis een ander van mening te laten veranderen. Je zulteerst die ander ervan moeten overtuigen dat wat waaris voor hem anders zou kunnen zijn. Meningen dievoortkomen uit onbewuste overtuigingen kenmerkenzich door starheid en wanneer deze meningen aange-vallen worden zijn het oordelen die zorgen voor be-scherming van deze meningen. Wanneer je je bewust

wordt van je overtuigingen en ze loslaat, verdwijnt devoedingsbodem voor je meningen en verliezen je oor-delen hun functie. Wat je wint is levenskracht. Wat jeverliest, is houvast.

Daarnaast is er nog een andere factor die een rol speeltin het in stand houden van je OMO’s. Wanneer jouw

OMO’s overeenkomen met die van iemand anders,voel je je verbonden met die persoon en omgekeerdkunnen grote verschillen in OMO’s een onoverbrugba-re kloof teweeg brengen. Beide fenomenen versterken

jouw wereld- en waarheidsbeeld.

Je kunt niet veranderen wat voor jou waar is totdat je

de onderliggende overtuiging verandert. Zolang je nietziet dat een overtuiging en de daaruit voortkomende34

meningen en oordelen niet méér zijn dan gedachten


36/157

meningen en oordelen niet méér zijn dan gedachten,dat deze gedachten gekoppeld zijn aan beelden engevoelens en dat deze verschijnen en verdwijnen in

jouw bewustzijn, dat jij ze kunt waarnemen en dat ze

blijven bestaan en voor jou werkelijkheid worden bijde gratie van jouw aandacht, blijf je gevangen in eenillusionaire werkelijkheid. Je zult daarom vraagtekensmoeten durven zetten bij alles wat waar is voor jou,wil je tot bevrijding komen.

‘Gij zult niet oordelen’ staat er in de bijbel. Dit is geenmoralistisch gebod maar een pragmatische aanbeve-ling met betrekking tot bevrijding van jezelf in relatietot de wereld.

Een volgend kenmerk van de APOO posities is de er-varing van tijd. Daarmee bedoel ik dat door weerstandtegen iets of iemand, verleden en toekomst een rolgaan spelen. Wanneer we ons zorgen maken, is dat in

relatie tot een toekomst en wanneer we iemand nietmogen, is dat in relatie tot een verleden. Beide zijngebaseerd op wat we weten door ervaring en kennisdie in een verleden zijn opgedaan. Door gebruik temaken van die ervaring en kennis proberen we gripte krijgen op de toekomst en proberen we, wanneerwe dat vanuit ons beroep of anderszins moeten, met

de betreffende persoon om te gaan. We rekenen er opdat dezelfde oorzaken cq handelingen dezelfde gevol-gen hebben en proberen op die manier de toekomstzeker te stellen en onszelf te beschermen. Hoewel datmeestal niet lukt, sluiten we ons af voor mogelijkhe-den, door ze geen kans te geven zich aan te dienen ofze niet te herkennen door een te grote hang naar grip

en controle die gevoed wordt door afkeer en angst.Daarmee binden we ons aan oorzaak en gevolg en35

menen dat onze handelingen in het verleden iets te


37/157

menen dat onze handelingen in het verleden iets temaken hebben met onze ervaringen in het heden endat we met onze handelingen in het heden onze toe-komst kunnen bepalen, vergetende dat toekomst en

verleden mentaal van aard en illusionair zijn en vrij-heid van handelen uitsluiten.

Om het voorgaande duidelijk te maken geef ik hierbijeen voorbeeld uit mijn coachingspraktijk. Een deel-nemer, een jongeman van 24 jaar, zat in de positieonzekerheid met betrekking tot de vraag ‘hoe krijg ikmijn vriendin terug’. Er was sprake van een verlangennaar een herstel van de relatie met zijn vriendin eneen weerstand tegen het idee dat het niet zou luk-ken. Alles wat hij tot nu toe gedaan had, werkte nietof werkte averechts. Op mijn vraag: ‘In welke positiemoet je zitten om je vriendin terug te krijgen?’, waszijn antwoord: ‘In zelfvertrouwen’. Aan de hand vande Meesterschapschaal kon ik hem duidelijk maken

dat, om vanuit de positie ‘onzekerheid’ in de positie‘zelfvertrouwen’ te komen, hij eerst de positie ‘nietweten’ moest innemen. Anders gezegd, hij moesterkennen dat alle strategieën die hij tot nu toe be-dacht en toegepast had niet hadden gewerkt omdatzij voortgekomen waren uit onzekerheid.

Het werd deze cursist duidelijk dat het innemen vande positie ‘niet weten’ wel eens samen zou kunnenhangen met de bereidheid zijn vriendin te verliezen.Die bereidheid kon hij alleen opbrengen omdat hij zagdat de positie ‘onzekerheid’ waar hij nu in zat geenenkel uitzicht gaf op succes. Integendeel, hij had deervaring dat alle acties vanuit onzekerheid die hij tot

nu ondernomen had averechts hadden gewerkt. Hijzag heel duidelijk dat de onzekerheid voortkwam uit36

de angst haar te verliezen en dat alleen de bereidheid


38/157

de angst haar te verliezen en dat alleen de bereidheidhaar te verliezen hem kon bevrijden uit die onzeker-heid. En in de bereidheid haar te verliezen speeldeoorzaak en gevolg geen rol meer maar stroomde hij

over van ludieke ideeën en creatieve acties. Deze cur-sist zag dat hij van tevoren niet kon weten of hij zouslagen of zou falen maar wat veel belangrijker was,hij hoefde het ook niet meer te weten. Hij was vrij tedoen wat hij wilde. Die vrijheid gaf hem levendigheid,creativiteit, plezier en humor.

In het hierboven beschreven voorbeeld speelt een an-der kenmerk van de APOO posities een cruciale rol endat is: geladen aandacht. Van geladen aandacht wassprake toen de deelnemer in onzekerheid zat. De aan-dacht was toen geladen met een weerstand tegen hetverliezen van zijn vriendin. Geladen aandacht staat te-genover neutrale of vrije aandacht. Die laatste vormvan aandacht kwam beschikbaar toen hij bereid was

haar te verliezen.

Neutrale aandacht of vrije aandacht is aandachtwaarbij datgene waar de aandacht op gericht is precieswaargenomen wordt zoals het is zonder oordelen ofmeningen over datgene wat waargenomen wordt.

Een eenvoudig voorbeeld: regen kun je waarnemenprecies zoals het is en in dat geval is regen gewoonregen. Dat waarnemen kun je doen door je oordelenover de regen te laten voor wat ze zijn. Daarmee geef

je de weerstand tegen de regen op. Dat is in feite heelpraktisch maar niet altijd gemakkelijk en wanneer datin het geval van de regen niet lukt dan is regen bij-

voorbeeld naargeestig of lastig. Wanneer dat wel luktdan ben je in staat een onderscheid te maken tussen37

feiten en interpretaties. In het voorbeeld van de regen


39/157

feiten en interpretaties. In het voorbeeld van de regenbetekent het, dat wanneer je naar buiten moet en jeregen als feit ziet, je een paraplu opsteekt als je nietnat wil worden. Wanneer je regen lastig of naargeestig

vindt, is daar geen oplossing voor.

Een voorbeeld waar geladen aandacht vervangen werddoor neutrale aandacht en interpretaties werden ver-vangen door feiten betreft een deelnemer van een vanmijn trainingen. Een gescheiden man van midden 40.Deze man was zeer bezorgd over zijn zoon. De jongenwas 17 jaar en woonde bij hem. Deze jongen ging nietmeer naar school, deed de hele dag niets, gebruiktesoftdrugs en sloot zich op in zijn kamer. De man zatin onzekerheid ten aanzien van hoe hij moest omgaanmet deze situatie en zat in weerstand ten aanzien vanhet gedrag van zijn zoon. In de dagelijkse omgangpretendeerde hij begrip, deels vanuit schuldgevoel endeels vanuit de angst het contact met hem te verlie-

zen.

Tijdens een coachingssessie werd hij zich ervan be-wust dat hij in relatie met zijn zoon óf in apathie óf inpretenderen óf in oppositie óf in onzekerheid zat. Inal die posities was er sprake van een weerstand tegenhet gedrag van zijn zoon en daardoor gebrek aan hel-

derheid over hoe om te gaan met de situatie.

Ik vroeg hem wat hij zou doen als hij authentiek zouhandelen in deze situatie. Zijn antwoord was: ‘Ik zouhem de keus geven: of je gaat naar school en je laat dedrugs staan of je gaat het huis uit’. Ik vroeg hem wathem weerhield dat te doen. Hij zei dat angst om zijn

zoon te verliezen hem weerhield. Deze cursist voeldezich volslagen onmachtig ten aanzien van de situatie.38

Ik vroeg hem de ogen te sluiten en te accepteren dat


40/157

g g phij helemaal niets kon doen. Dit maakte hem verdrie-tig. Ik nodigde hem uit dieper op dat gevoel in te gaanen vroeg hem wat er gebeurde. Het was muisstil in de

zaal. Hij vertelde dat er een gevoel van enorme een-zaamheid over hem kwam. Ik nodigde hem uit dieperop dat gevoel in te gaan en vroeg hem wat er gebeur-de. Hij vertelde dat hij zich heel klein begon te voelen.Ik vroeg hem welke leeftijd hij had en wat er gebeur-de. Hij vertelde dat hij een jaar of vier was, in eenziekenhuis lag en zich heel alleen voelde nadat zijnouders waren weggegaan en hem daar alleen achterhadden gelaten. Hij voelde verdriet en eenzaamheidterwijl hij er niets aan kon doen. Ik nodigde hem uit indat gevoel te blijven en door te gaan met voelen. Naenige tijd zag ik dat hij lichter werd alsof er iets vanhem was afgevallen. Hij deed zijn ogen open en glim-lachte. Hij zei dat het gevoel van onmacht, verdriet eneenzaamheid dat hij toen voelde, opnieuw opgeroe-

pen werd wanneer hij naar zijn zoon keek. Hij wist dathij deze gevoelens wilde mijden en dat hij daarom hetgedrag van zijn zoon wilde veranderen.

Aandacht, geladen met weerstand, werd door deze be-wustwording omgezet in neutrale aandacht. Ik vroeghem wat hij ging doen ten aanzien van zijn zoon. Hij

zei: ‘Ik ga helemaal niets doen. Ik weet dat de fasewaar hij in zit van voorbijgaande aard zal zijn en datde band tussen ons onverbrekelijk is’.

Toen ik de man enkele maanden later sprak, verteldehij mij dat zijn zoon weer naar school ging en dathij nog maar zelden rookte. Ik vroeg hem hoe dat zo

gekomen was, waarop hij zei: ‘Vanaf het moment datik me nergens meer mee bemoeide, werd hij weer39

spraakzamer en na verloop van tijd zag ik hem weer


41/157

p p j gnaar school vertrekken’.

Deze man had de feiten - zoon gebruikt softdrugs en

gaat niet naar school - en zijn interpretatie - het gaatniet goed met mijn zoon - van elkaar weten te onder-scheiden. Hij kon dit doen doordat hij zich bewustwas geworden van de bron van zijn interpretatie.

Om interpretaties van feiten te onderscheiden hoef je jezelf maar één vraag te stellen, namelijk: ‘zou hetook anders kunnen zijn?’. Is het antwoord ‘ja’, danheb je met een interpretatie van doen.

Wanneer je feiten weet te onderscheiden van interpre-taties beschik je weer over neutrale en vrije aandacht. We komen nu aan het laatste deel van dit hoofdstuk.In dit deel wordt identiteitsvorming, dualiteit en de rol

van het denken en het geheugen behandeld.

In dualiteit, zoals hier bedoeld, is er sprake van een‘ik’ en een ‘ander’. In dualiteit bepalen je OMO’s over

jezelf en de ander, jouw werkelijkheid. Je bent je erniet bewust van dat de ander voor jou bestaat op ba-sis van jouw OMO’s. Wanneer de ander liefde, geluk,

irritatie, angst, of woede bij je opwekt, zit je in het ef-fect van je eigen interpretaties die je als werkelijkheidof waarheid ervaart. Anders gezegd, je hebt eerst deander een label opgeplakt door het hebben van eenmening of oordeel over hem of haar en vervolgensga je ermee in relatie. Het opplakken van dat label isgerelateerd aan hoe je jezelf ziet en ervaart in relatie

met die ander. Daardoor ben je, zonder het je bewustte zijn, zelf de oorzaak van je geluk en je problemen.40

Bijvoorbeeld wanneer ik een ander onbetrouwbaar


42/157

vind, kijk ik wel uit om er zaken mee te doen en ont-loop ik hem. Ik zou me zelfs bedreigd kunnen voelen.Wanneer ik van mening ben dat een ander niet geïnte-

resseerd is in mij voel ik me misschien niet de moeitewaard. Wanneer ik mijzelf niet de moeite waard vind,vat ik advies of feedback op als kritiek.

Anders gezegd, hoe je jezelf ervaart, hangt direct sa-men met hoe je de ander ervaart. De ervaring van je-zelf verschuift met wie je tegenover je hebt. Je baas, jepartner, je collega, je geliefde, je buurman, de agent,de tandarts, je kinderen, je ouders, ieder roept eenandere ervaring van jezelf op. Met ieder van hen heb

je een andere relatie op basis van andere OMO’s, diegevormd zijn in een verleden. Wanneer jij jezelf en deander in die weerstand ervaart, is er sprake van iden-tificatie. Er is dan sprake van een identiteit, een ik ofeen ego, dat bestaat en wil overleven in relatie tot of

met de ander.

De identiteit, het ik of het ego, kan alleen bestaanwanneer er sprake is van verlangens en weerstanden.Het bestaan van het ego is dus gegarandeerd zolangverlangens niet vervuld worden of bij vervulling directvervangen worden door nieuwe verlangens en zolang

weerstanden niet opgelost worden of direct vervan-gen worden door nieuwe weerstanden. Dit verklaartdat je, als er sprake is van identificatie, nooit genoeghebt of dat nu liefde, geld, goed, macht of erkenningis. Ook verklaart het waarom het zo moeilijk is om jegelijk op te geven in een conflict of om een ingeno-men positie los te laten. Het maakt tevens duidelijk

dat je uiteindelijk nooit bereikt wat je zou willen berei-ken. De aandacht en de energie die voor het streven41

naar de vervulling van verlangens nodig is, staat in


43/157

feite in dienst van het overleven van het ego. Dit over-leven houdt vervolgens de aandacht en energie vast inde weerstanden en verlangens zonder welke het ego

niet kan bestaan. Een vicieuze cirkel. Een gevangeniszonder uitgang.

Als je de macht van het ego wil breken, hoef je jeer alleen maar bewust van te zijn dat een van dehierboven behandelde kenmerken een rol speelt. Inhet licht van dat bewustzijn dondert het ego als eenkaartenhuis in elkaar.

Onderstaand voorbeeld uit mijn coachingspraktijk laatzien hoe een ego oploste en dualiteit werd vervangendoor verbinding en vijandelijkheid door inspiratie eninformatie.

Een jonge professional van een middelgroot bedrijf

kon worden omschreven als ambitieus, intelligent, va-kinhoudelijk sterk, enthousiast, barstensvol ideeën,charismatisch en strak in het pak. Hij had maar éénprobleem en dat was dat hij feedback op zijn ideeënbeschouwde als kritiek op zijn persoon. Simpel ge-zegd, zijn ego zat hem in de weg. Het duurde eenpaar sessies voor hij doorkreeg dat hij die kritiek ook

als feedback zou kunnen zien. Een rollenspel dat ikvervolgens met hem deed, zorgde voor de echte door-braak. In eerste instantie speelde hij zichzelf en ik zijncollega die met feedback kwam op het idee dat hijinbracht. Hij kon mijn feedback niet anders zien danals kritiek op zijn persoon. We draaiden de rollen omwaarin ik hem speelde en hij de collega. Ik kwam met

een idee en hij gaf nu de feedback. Ik reageerde nuvanuit de positie ‘oppositie’ zoals hij dat normaal ge-42

sproken deed en speelde of ik mij persoonlijk aan-ll ld Hij h ff d i f


44/157

gevallen voelde. Hij ervoer het effect en zag de inef-fectiviteit van de reactie. Ik stelde voor het rollenspelopnieuw te doen en nu ging ik vanuit een neutrale

positie om met de kritiek. De kritiek werd nu feedbacken bevatte interessante informatie en ik ging daar danook als zodanig mee om. Ik hoefde niet eens te vra-gen hoe hij dat ervoer, hij had het punt al te pakken.Hij kwam tot het inzicht dat je pas kunt luisteren als

je geen mening of oordeel hebt en hij kwam tot devolgende conclusie: ‘Als ik wil dat de ander naar mijluistert, zal ik eerst zelf moeten luisteren.’ En wat ze-ker zo belangrijk was voor hem was om te ervarenhoe plezierig het is als iemand zonder oordeel naar

je luistert. Kritiek was niet langer kritiek maar werdinspirerende feedback.

Deze deelnemer schreef later: ‘Dit programma is voormij een van de mooiste cadeaus die ik heb ontvangen

in mijn leven tot nu toe. Niet alleen zakelijk gezien,maar ook in mijn privéleven. Mensen die ik in het verleden zou afstoten met mijn gedrag, zijn nu juist demensen die mij informeren en inspireren. Voor mij deideale basis voor creativiteit en succes zowel privé alszakelijk gezien.’

Nu kan het zo zijn dat de oorzaak van identificatiein een ver verleden ligt en dat er geen enkel bewust-zijn is met betrekking tot de overtuiging die aan debasis ligt van het nu bestaande ego. Als daar spra-ke van is, is de overtuiging in de loop der jaren ooknog eens vele malen herbevestigd. De werkelijkheidvan die persoon moet dan eerst zoveel ellende en lij-

den inhouden dat er vanuit die situatie een openingzou kunnen ontstaan om er iets aan te doen. Het pro-43

bleem met identiteiten is echter dat er behalve kostenook opbrengsten ijn Zoals al eerder ge egd de be


45/157

ook opbrengsten zijn. Zoals al eerder gezegd, de be-langrijkste opbrengst is dat je het gevoel hebt dat jebestaat. Andere opbrengsten zijn dat je niet zelf ver-

antwoordelijk bent, dat je aandacht krijgt, dat er voor je gezorgd wordt en - hoe gek het ook klinkt - dat jij je onbegrepen of miskend voelt. Je bent dan ‘de armeik’ of ‘het miskende genie’. Het is ook mogelijk dat

je dominante gedrag, je pretenties en manipulaties jezoveel succes opleveren en je zoveel geld, macht ofstatus verschaffen dat de baten van het ego veel ho-ger lijken dan de kosten. De prijs die je echter betaalt,is dat je gevangen blijft in weerstanden en verlangensen dat je zult merken dat het nooit genoeg is wat jehebt bereikt. De kosten van identificatie zijn uiteinde-lijk altijd dat je inlevert aan effectiviteit, verbinding,plezier en vrijheid.

Eén component speelt een cruciale rol bij identificatie

en dat is het geheugen. Je kunt namelijk alleen be-denken wat je al kent. Wat je al kent, bevindt zich inhet verleden en het verleden kan alleen opgeroepenworden wanneer er sprake is van geheugen. Wanneer

je erg steunt op je denken en niet gewend bent om tevoelen, is training in voelen aan te bevelen. Want wan-neer je gebeurtenissen weggestopt hebt omdat zij

verbonden zijn met pijn, angst, schuld, verlies of spijtzul je deze gebeurtenissen opnieuw bewust moetendoorvoelen om je ervan te bevrijden anders blijven ze

je gedrag bepalen en wordt de neiging tot analyseren,rationaliseren en relativeren vergroot. Je zoekt dannaar oplossingen of je vlucht in activiteit. In feite doe

je dan alles om niet te hoeven voelen. Bewust door-

voelen is waarnemend voelen. Om waarnemend tevoelen is het nuttig je gedachten en de daarbij beho-44

rende gevoelens en beelden als creaties te gaan zien.Kenmerkend voor creaties is dat ze een begin en een


46/157

Kenmerkend voor creaties is dat ze een begin en eeneind hebben en wanneer je je ervan wil bevrijden moet

je leren de daarmee verbonden weerstanden totaal te

doorvoelen.

De voelen aandachtsoefeningen van Avatar zijn indit verband aan te bevelen. Voor herbeleving van pijn-lijk weggestopte gebeurtenissen en het zichtbaar ma-ken van de overtuigingen die daarmee samenhangenbeveel ik de rebirthing techniek aan en lichaamswerkzoals Rolfing of Reiki. Meditatie, Tai Chi en Yoga bren-gen je denken tot rust en je lichaam in balans.

Denken, voelen en lichaam zijn enerzijds creaties meteen begin en een eind en anderzijds een voorwaardevoor creaties, inclusief die van jezelf als persoon, egoof identiteit. Anders gezegd, als er geen denken, geen

voelen en geen lichaam is, besta ik niet en bestaat erniets. Toch ben ik noch mijn denken, noch mijn voe-len, noch mijn lichaam want ik ben mij bewust vanmijn denken, mijn voelen en mijn lichaam en van deveranderingen ervan. Iets wat zich van veranderingbewust is, moet zelf constant zijn. Wanneer de identi-ficatie met denken, voelen en lichaam ophoudt, ben ik

aangewezen op die constante. Echter, zonder denken,voelen en lichaam is er geen sprake van een ‘ik’. Watoverblijft, is enkel die constante: onkenbaar, onveran-derlijk, onafhankelijk van tijd en ruimte.

Ter verduidelijking hieronder een paar korte tekstenuit het boek Non-Dualiteit (1972) van John Levy.

Indien de wereld ontstond op enig punt in tijd, bestond45

tijd al; indien zij ontstond op enig punt in ruimte, bestond ruimte al; en indien het ontstaan van de wereld


47/157

stond ruimte al; en indien het ontstaan van de wereldhet gevolg was van de een of andere oorzaak, bestondoorzakelijkheid al.

Laten wij nu een analoog probleem bekijken: Indienhet zelf van nature non-dualistisch is, moet een indi- vidueel zelf zowel onwerkelijk als onmogelijk zijn. Hoekomt het dan dat wij geloven belichaamd te zijn? Devraag gaat ervan uit dat er, voordat een ego bestondals gevolg van identificatie, een ego bestond dat hetzelf met het lichaam identificeerde!

Wij zullen de aard van objectiviteit niet begrijpen alswij niet eerst hebben ingezien wat de aard is van hetsubject dat denkt die objectiviteit waar te nemen.

Je bent door dit hoofdstuk heen. Mocht je niet allesbegrepen hebben dan feliciteer ik je met het feit dat je

doorgelezen hebt. In het volgende hoofdstuk behan-del ik de APOO posities een voor een met voorbeeldenen oefeningen. Door het lezen van de volgende hoofd-stukken zul je merken dat de informatie uit de vorigehoofdstukken steeds meer op zijn plaats gaat vallen.Ook zul je jezelf herkennen in de APOO posities en debeschreven voorbeelden en dat zal het toepassen van

de methode zeer ten goede komen.

46


48/157

Ze zeggen dat het leven te kort is. En dan toch kan vol-

gens diezelfde mensen een uur te lang duren Maar ze


49/157

gens diezelfde mensen een uur te lang duren. Maar ze

hebben wel gelijk, het leven is kort. Je wordt op aarde

gezet en in een paar zielige jaartjes moet je er maar watmee doen. En eigenlijk ben je heel je leven bezig met uit-

vinden wat dan precies.

Tegenwoordig wordt die reis al voor je uitgestippeld.

Toen je er nog niet eens was, was er waarschijnlijk al een

plan. Je wordt geboren en opgevoed, gaat naar school,studeert af, krijgt een carrière, trouwt misschien, krijgt

misschien kinderen en kleinkinderen.

Ik ben nu 14, en heb nog geen idee wat ik met mijn leven

ga doen. Ik denk alleen wel dat ik mijn leven niet wilverspillen aan haat. Haat is makkelijk, achter haat kan

je je verschuilen. Maar ik merk en zie er al te veel van.

Ik wil niet zo zijn als al die anderen. Ik wil me er niet

achter verschuilen. Ik wil niet oppervlakkig zijn, dus dat

ga ik niet meer zijn.

Het leven is te kort. Denk alsjeblieft na over wie je bent

en wat je doet. Je kan zijn wie je wilt zijn, vertrouw me.

Achterwerk VPRO gids, week 13, 2011.

48

HOOFDSTUK 3


50/157

Apathie staat voor gelatenheid en onverschil-ligheid. In de positie apathie is er sprake vanweerstand ten aanzien van de dingen zoals ze

zijn. Deze weerstanden zijn een uitdrukking van over-tuigingen, meningen en oordelen die zijn ontstaan en

voortdurend worden bevestigd of door ervaring, ofopvoeding, of cultuur of maatschappij. Zij bepalen jewerkelijkheid en ze zijn de rechtvaardiging voor jouom niet in actie te komen. In tegenstelling tot de drievolgende posities van de Meesterschapschaal - preten-deren, oppositie en onzekerheid - zijn de weerstandenin apathie niet of nauwelijks zichtbaar. Ze zijn latent

aanwezig en worden pas zichtbaar wanneer je tot ac-tie gedwongen wordt.

Wanneer je in apathie zit, ben je ervan overtuigd datniets er toe doet en je hebt de overtuiging dat je metomstandigheden te maken hebt waar je geen invloedop hebt. De bewijzen daarvoor worden geleverd wan-

neer je in actie zou komen. Wanneer je tot actie ge-dwongen of uitgedaagd wordt, laat de heftigheid vande weerstand die bij je opkomt, zien hoe sterk je over-tuigingen zijn die je in apathie gevangen houden.

De ‘winst’ van apathie is dat je de latent aanwezigeweerstanden met de daaraan verbonden gevoelensniet hoeft te voelen. De prijs die je betaalt, is het inle-veren van je vermogen om te participeren.49

Apathie moet niet worden verward met aanvaarding.Die verwarring kan ontstaan omdat ze met elkaar ge-


51/157

meen hebben dat er geen deelname of activiteit is. Hetverschil is dat apathie gebaseerd is op één of meer-dere overtuigingen terwijl aanvaarding gebaseerd isop inzicht. Apathie staat voor opgeven en bij aanvaar-ding is sprake van overgave.

Om dit verschil te illustreren geef ik een voorbeeldvan een proces waarbij een deelneemster aan eencoachingstraject verschoof van een apathische hou-ding naar een houding van aanvaarding op basis van

inzicht. Ik vroeg haar een beschrijving te geven vanzichzelf, haar leven, haar gevoelens over haar levenen haar meningen en ideeën over haar leven. Haarantwoorden bleven vaag en aan de oppervlakte. Toenik haar vroeg of ze zich wel veilig genoeg voelde, washet antwoord ‘nee’. Ik vroeg haar de ogen te sluitenen die onveiligheid te voelen.

Na enige tijd vroeg ik haar wat er gebeurde. Ze zei datze een gemengd gevoel had van onmacht en angst. Ikvroeg haar dieper op dat gevoel in te gaan en na eni-ge tijd vroeg ik opnieuw wat er gebeurde. Er kwamenherinneringen en daarmee samenhangende gevoelensop aan de vele ruzies tussen haar ouders. Ik vroeg

haar bij die gevoelens te blijven en tegelijkertijd terapporteren wat er gebeurde. Zij zei dat zij haar twee jongere broertjes en zusje probeerde te kalmeren entroosten op het moment dat haar ouders ruzie had-den en dat dat niet lukte. Ook probeerde ze haar ou-ders tot bedaren te brengen maar ook dat lukte niet.Ik nodigde haar uit om door deze herinneringen enbijbehorende gevoelens heen te gaan zonder verzet,zonder oordeel en zonder iets te willen.50

Na enige tijd opende ze haar ogen. Zij zei verbaasd tezijn over het feit dat de onmacht die ze gevoeld had


52/157

bij de ruzies tussen haar ouders gerelateerd bleek tezijn aan haar gedrag van nu. Zij zag dat haar houdingen gedrag haar hele leven al bepaald werden doordatzelfde gevoel van onmacht en de toen gevormdeovertuiging ‘wat ik wil doet er niet toe’. Zij voelde zichbevrijd door die helderheid.

Wanneer je apathisch bent ten aanzien van iets ofiemand is je aandacht gevangen door een weerstand.Het verschuiven van de aandacht kan je bevrijden van

deze weerstand en je leiden naar nieuwe mogelijkhedenen actie.

Dit gebeurde bij een deelnemer aan een coachingstraject die het opgegeven had ooit nog werk te vinden.Ze had al twee jaar alles gedaan om werk te vindenmaar had het nu echt opgegeven. Bij iedere suggestie

die ik haar aanreikte werd haar weerstand groter.

Totdat ik haar vroeg hoe haar leven eruit zou zienals zij het voor het zeggen had. Zij zei dat ze danhet liefst zou willen reizen. Ik vroeg haar of ze weleens aan een beroep of project gedacht had waarbijze zou kunnen reizen. Ze keek heel sceptisch maar ik

zag ook de levendigheid en het enthousiasme in haarogen alleen al bij de gedachte aan de mogelijkheidervan. Ze zei dat ze daar wel eens over nagedacht haden ook wel ideeën had gehad, maar die stopte ze iede-re keer weg want die waren te mooi om waar te zijn.Ik vroeg haar wat die ideeën waren. Ze vertelde dat zetijdens een reis door India, een aantal jaren geleden,met een landbouwproject in aanraking was gekomenwaar een Nederlandse man het initiatief toe had geno-51

men. Er was daar altijd geld en hulp nodig en ze hadzich wel eens afgevraagd hoe zij daar een rol in zouk l


53/157

kunnen spelen.

Ik gaf haar de opdracht zich tot de volgende coa-chingssessie alleen bezig te houden met de vraagwelke rol dat zou kunnen zijn en zonder zich bezig tehouden met alle belemmeringen en beperkingen dieop zouden kunnen komen. Na vijf dagen belde ze meal op. Ze was via internet in contact gekomen met eenorganisatie die studenten de gelegenheid gaf tijdensvakanties als vrijwilliger te werken in projecten in ont-

wikkelingslanden. Dat had haar op het idee gebrachtom voor het project in India hetzelfde te doen. Ik ad-viseerde haar in actie te komen en alles te doen wat inhaar opkwam met betrekking tot haar plan. Zij werktehaar plannen uit en besprak ze met de uitkeringsin-stantie. Zij kreeg toestemming haar plannen ten uit-voer te brengen met behoud van haar uitkering voor

de periode van een jaar en ze wist enkele sponsors tevinden. Binnen een jaar had zij haar eerste reis met elfdeelnemers achter de rug.

De vrouw was aanvankelijk ontmoedigd door alle af-wijzingen en was ervan overtuigd dat ze nooit meeraan de bak zou komen. Doordat ik haar vroeg wat ze

het liefst zou willen, verschoof haar aandacht van dieapathie veroorzakende overtuiging naar een mogelijk-heid die haar energie gaf en een opening voor actiecreëerde.

Je kunt ook apathisch zijn ten aanzien van maatschap-pelijke en sociale situaties en problemen. Deze latenzich bijvoorbeeld zien in de gelatenheid en onver-schilligheid ten aanzien van armoede en honger in de52

wereld, van oorlogen en natuurrampen of ten aanzienvan discriminatie en onderdrukking. Ook aan deze

thi li t i i t d l


54/157

vorm van apathie liggen overtuigingen ten grondslag.Overtuigingen als ‘wat ik vind doet er niet toe’ of ‘hierkan ik toch niets aan doen’ of ‘mensen zijn zelf ver-antwoordelijk’, of ‘deze problemen zijn te groot omopgelost te worden’. Deze vormen van apathie wor-den door veel mensen gedeeld. Zij verlammen demensheid en isoleren mensen en volkeren van elkaar.Zij zorgen voor improductiviteit en ineffectiviteit tenaanzien van het aanpakken van deze problemen ensituaties en ze belemmeren mogelijke creatieve op-

lossingen.

Ik vind het iedere keer weer een verbijsterende erva-ring wanneer ik foto’s of filmbeelden van de aardezie die vanuit de ruimte zijn genomen. Een prachtigeblauwe bol, omgeven door een donkere leegte met inde oneindigheid een zon, een maan en miljarden ster-

ren en planeten. In deze onbevattelijke uitgestrekt-heid lijken wij voorlopig de enige levende wezens. Datdeze kleine blauwe planeet alles heeft om de miljar-den mensen en dieren in gezondheid en welvaart telaten leven, maar dat we daar tot op heden nog niet ingeslaagd zijn, heeft te maken met het feit dat we ge-vangen zitten in onze eigen en collectieve illusionaire

werkelijkheid.

Mocht je willen bijdragen aan een betere wereld danvraag je je misschien af of je wel verschil kunt uit-maken in die grote wereld met al die problemen enconflicten en die miljarden mensen. Het antwoord is:dat hangt af van de positie die je inneemt. Wanneer

je in een van de APOO posities zit, ervaar je jezelf alseen eenling, geïsoleerd en onmachtig in de wereld en53

werkelijkheid. Wanneer je echter vrij bent van weer-standen en verlangens en je OMO’s als gedachtenonderkent ben je de onverstoorbare non duale bron


55/157

onderkent ben je de onverstoorbare non-duale bron,waar deze wereld in verschijnt en verdwijnt en ben

je tevens in contact met je bestemming. Vanuit diepositie kun je jouw specifieke bijdrage aan het geheelleveren en ben je daarin maximaal effectief.

Naarmate we ons meer bewust worden van onzeovertuigingen en deze gaan zien als gedachten dievervangbaar zijn, zal de intentie om een betere wereldte scheppen krachtiger naar voren komen en haar

werk kunnen doen. Deze intentie is onpersoonlijk eninherent aan een evolutionair proces van vooruitgangen bewustwording.

Pretenderen is een favoriete bezigheid van mensen.En het grappige is dat wanneer de positie pretenderenin een training of workshop aan de orde komt, deelne-mers moeilijk met voorbeelden kunnen en ook willenkomen van waar en wanneer ze pretenderen.

Wanneer je pretendeert dan doe je alsof. Wanneer ie-mand je iets vertelt en je snapt er niets van en je doetalsof je het wel snapt, dan pretendeer je. Wanneer eriemand op je af komt en je mag die persoon niet maar

je doet alsof je het leuk vindt hem of haar te zien, danpretendeer je. Wanneer je boven je financiële kunnenleeft om bijvoorbeeld indruk te maken op anderen,dan pretendeer je. Je kunt ook jezelf voor de gek hou-den door bijvoorbeeld een rook-, gok- of andere ver-54

slaving te ontkennen. Het kan ook zijn dat je iets nietwilt ervaren en het daarom ontkent. Je onderdrukt danbijvoorbeeld gevoelens van verdriet woede of teleur


56/157

bijvoorbeeld gevoelens van verdriet, woede of teleur-stelling, miskenning, vernedering of belediging en jedoet of er niets aan de hand is. Soms doe je dit vanuiteen soort ‘flink zijn’ of heldendom, soms vanuit ver-bittering of omdat jij je niet wilt laten kennen. Je pre-tendeert wanneer je handelt vanuit schuldgevoel en jeonderdrukt dit schuldgevoel door een houding aan tenemen van onkwetsbaarheid, onaantastbaarheid, ar-rogantie of een andere ontoegankelijke houding. Ookhier is angst om afgewezen te worden of liefde te ver-

liezen of angst om liefde en kwetsbaarheid te latenzien de voedingsbodem.

Je pretendeert wanneer je leeft vanuit angst om alleente zijn en daarom dingen doet die je helemaal niet wiltdoen. Je pretendeert om anderen niet te hoeven kwet-sen of aardig gevonden te worden, bijvoorbeeld door

ze werk te laten doen terwijl je weet dat ze dat nietaankunnen. Je pretendeert wanneer je ontrouw bentaan jezelf omdat je bang bent dat je omgeving je zalafwijzen, je vijandig gezind is of niet in jou geïnteres-seerd is wanneer je gewoon jezelf bent. Je pretendeertwanneer je schulden hebt en doet alsof je ze niet kuntbetalen terwijl jij je geld aan andere dingen uitgeeft.

Je pretendeert omdat je denkt dat je anders niet krijgtwat je hebben wilt.

Wanneer je pretendeert, doe je dat ten aanzien van ie-mand, een groep, de maatschappij of jezelf. In de po-sitie pretenderen doe jij je anders voor dan je bent ofhoe jij je voelt. Of je zegt iets anders dan wat jij vindt.

Je doet dit vanuit de veronderstelling dat je andersgeschaad kunt worden. Je doet bijvoorbeeld of je een55

vriend, die ter sprake komt, niet kent omdat hij slechtligt bij iemand die je om één of andere reden nodighebt Of wanneer je bang bent niet goed genoeg ge-


57/157

hebt. Of wanneer je bang bent niet goed genoeg gevonden te worden, zou je kunnen pretenderen dat jeopleiding, diploma’s of ervaring bezit die je niet hebt.

Wanneer je pretendeert, wil je iets verdedigen ofbeschermen. Je hebt iets te verbergen of je wiltiets niet onder ogen zien. Je wilt iets bereiken ofbewerkstelligen of iets voorkomen.

Een duidelijk voorbeeld van pretenderen betreft de

houding van Erik. Erik was door zijn chef aangemeldvoor een coachingstraject bij ons. Bij de eerste ontmoe-ting met hem kreeg ik een iets te stevige handdruk ende nonverbale boodschap: ‘hier is niets aan de hand’.Een houding die, dat werd mij al gauw duidelijk, zijnonzekerheid moest verbergen. Na enig gebabbel terintroductie, waarbij hij in zijn houding bleef zitten dat

er met hem niets aan de hand was, zei ik tegen hem:‘Voor jou kan ik niets doen.’ Die opmerking was ge-noeg om hem uit zijn pretentieuze gedrag te halen.De onzekerheid straalde uit zijn ogen en hij zei dathij daarmee niet bij zijn chef hoefde aan te komen. Hijliet zijn stoere houding varen en stelde zich open omgecoacht te worden. In de loop van het traject begon

hij zich van zijn pretentieuze houding bewust te wor-den. Hij begon te zien dat die houding oorzaak wasvan het feit dat hij iedere keer vastliep in projectenwaar hij de verantwoordelijkheid voor kreeg. Hij stondzichzelf niet toe te erkennen dat hij iets niet wist ofbegreep. Toen hij zag dat zijn stoere gedrag voort-kwam uit een sterk minderwaardigheidscomplex wasdat in eerste instantie nogal confronterend. Toen hijzich hersteld had van die bewustwording kon hij gaan56

zien dat de kosten van zijn gedrag te hoog waren. Inde coachingssessies werd hem duidelijk dat onzeker-heid blijft bestaan door weerstand tegen het feit dat


58/157

heid blijft bestaan door weerstand tegen het feit dat je iets niet weet. Hierdoor werd hij aangemoedigd nietlanger te doen alsof hij ieder project aankon. In plaatsdaarvan begon hij ondersteuning te vragen als hij ietsniet wist. Hij was tot inzicht gekomen dat wanneer jeiets niet weet en om helderheid vraagt dat geen blijkis van domheid maar van intelligentie. Aan het eindvan het jaartraject was de man getransformeerd vaneen zelfvertrouwen veinzende medewerker naar eenzelfvertrouwen hebbende medewerker.

De ervaring in de positie pretenderen is dat je je afge-scheiden voelt. Dit gevoel van afgescheiden zijn, gaatvaak samen met gevoelens van eenzaamheid, schuld,verdriet, afkeuring en wantrouwen en soms met ge-voelens van haat, afgunst, woede, bitterheid of cynis-me.

Je kunt deze gevoelens niet uiten wanneer je preten-deert. Door deze gevoelens niet te uiten wordt de af-gescheidenheid bevestigd en versterkt en blijft pre-tenderen noodzakelijk. Wanneer je doet alsof je geïn-teresseerd bent in iemand terwijl die persoon jou nietinteresseert, versterkt dat de scheiding tussen jou en

die persoon en blijft jou niets anders over dan te blij-ven pretenderen dat je geïnteresseerd bent. Wanneer je bij een sollicitatie doet alsof je een bepaalde oplei-ding hebt, verwijder je je van de persoon aan de ande-re kant van de tafel en blijft pretenderen noodzakelijk.Wanneer jij je in de positie ‘pretenderen‘ bevindt,kun je niet zien dat je je identificeert met gedachten,overtuigingen en meningen over jezelf en anderen.Dit kunnen de meest uiteenlopende gedachten zijn,57

zoals: ‘ik ben niet goed genoeg’ of ‘ik schiet te kort.’‘Hij is beter, interessanter, slimmer, succesvoller danik. ‘Zij vindt mij niet interessant en waarschijnlijk saai


59/157

j j j jen dom.’ ‘Mensen zijn niet te vertrouwen en enkel ophun eigen voordeel uit.’ ‘Ze lacht me uit als ik meblootgeef.’ ‘Ik kan hem of haar niet vertellen wat ikecht vind of wat er echt aan de hand is.’

Als dit soort OMO´s over jezelf en anderen, jouw ge-drag, gevoelens en houding bepalen, leef je als eenreactie op jouw interpretatie van het gedrag en dehouding van de ander en ben je je niet bewust van het

feit dat deze gedragingen en houdingen van zowel je-zelf als ook van de ander, voortkomen uit OMO´s die

je zelf produceert.

Pretenderen is wat mensen in hun contacten met el-kaar heel veel doen.

Pretenderen uit zich in leugentjes om bestwil, vleie-rei, verontschuldigingen, valse schaamte, maar laatzich ook zien in roddels, machtsspelletjes, manipula-tie, bedrog en in de ontkenning van verslavingen. Wedoen dit allemaal om ons niet afgescheiden te hoevenvoelen en erbij te horen.

Wat pretenderen gemeen heeft met apathie, oppositieen onzekerheid is dat er altijd sprake is van een vormvan weerstand gevoed door angst. Wat pretenderenonderscheidt van de andere drie is dat apathie, op-positie en onzekerheid een staat van ‘zijn’ vertegen-woordigen en pretenderen iets is wat je doet om dieandere drie posities niet te laten zien.Pretenderen staat in dienst van het overleven van

het ego. Wanneer je stopt met pretenderen en de58

waarheid vertelt dan is dat een regelrechte aanval ophet bestaan van het ego.


60/157

Pretenderen is ook een manier om het spanningsveldniet te hoeven voelen dat ontstaat wanneer je over-tuigingen conflicteren met je behoeften. Of je doetalsof de overtuigingen niet bestaan óf je doet alsof jebehoeften niet bestaan. In beide gevallen is er spra-ke van weerstand. De weerstand houdt de identiteitendie bestaan in deze ontkenningen in stand. Het zijnidentiteiten die in oppositie zijn met elkaar en elkaardaardoor versterken. Wanneer er twee identiteiten

binnen één psychosomatisch systeem (denken, voe-len, lichaam) in oppositie zijn met elkaar is er sprakevan ambivalentie. Ambivalentie ervaar je in de wirwarvan argumenten voor en tegen. Op mentaal niveau iser geen oplossing voor deze ambivalentie. Op men-taal niveau is er sprake van oordelen, meningen enovertuigingen die voeding geven aan de verlangens

en weerstanden. De oplossing voor ambivalentie is al-leen te vinden op gevoelsniveau.

Hieronder een voorbeeld van die ambivalentie. Hetbetreft een vrouw van 38 jaar, getrouwd, twee kinde-ren en een leuke baan. Zij kwam bij mij voor adviesbetreffende een seksuele relatie met een collega. Zij

wilde de relatie beëindigen maar ze kon dat niet. Ie-dere keer wanneer zij thuis kwam van een afspraakje,werd zij verteerd door schuldgevoelens en gevoelensvan schaamte en spijt. Toch kon zij geen weerstandbieden aan de relatie en ze kon voor haar gevoel hetprobleem ook met niemand bespreken.

Tijdens de eerste coachingssessie maakte ik haar dui-

delijk dat niet het feit dat zij seks had met de collega59

het probleem was, maar de meningen en oordelen diezij erover had. Ik nodigde haar uit om niet langer teproberen te stoppen met de relatie, maar haar aan-


61/157

dacht te gebruiken voor het waarnemend voelen vande verlangens en weerstanden, waardoor het al of niet

stoppen van de relatie geen focuspunt meer was.

Een voor haar enerzijds wonderlijke en anderzijds van-zelfsprekende transformatie vond plaats. Naarmatede verlangens en weerstanden oplosten, begonnen deonderliggende overtuigingen hun kracht en waarheidte verliezen. Het resultaat was dat de relatie zijn aan-

trekkelijkheid verloor en vanzelf ophield te bestaan.

Pretenderen kan ook een sociale functie hebben ofkan voortkomen uit pragmatisme. Als een oppervlak-kige kennis van je vraagt hoe het met je gaat, danverwacht hij niet dat je een uitgebreid verhaal verteltover het conflict dat je net met je partner gehad hebt.

En bij een sollicitatiegesprek is het misschien ook nietzo handig om te zeggen dat je onzeker bent, als datal zo zou zijn. En tegen je vriendin zeggen, ‘je ziet erniet uit in die jurk’, kan misschien eerlijk zijn maar isniet echt een goede start van een gezellig avondje.

Pretenderen is niet goed en het is ook niet slecht. Pre-tenderen kost wat en levert wat op. Wanneer je pre-tendeert gaat dat meestal automatisch en er is geenhelder beeld over kosten en baten. Wanneer je bewustpretendeert ben je van mening dat dat je meer ople-vert dan het je kost, terwijl je niet kunt weten wat het

je oplevert wanneer je anders handelt. De basismo-tivatie voor pretenderen is angst. Als je je vrij maaktvan die angst kun je stoppen met pretenderen. Als je

stopt met pretenderen verschuif je naar een van de60

andere posities van de meesterschapschaal. Wanneer je bijvoorbeeld gelijk wilt hebben over datgene waar je eerst over pretendeerde kom je in de positie oppo-


62/157

sitie terecht. Je gaat dan verdedigen of juist aanvallen.

Je kunt in oppositie zitten ten aanzien van omstan-digheden of personen. Je wilt iets anders dan dat watzich voordoet, bijvoorbeeld ten aanzien van je baan

of de afwezigheid van een baan, je financiële situatieof ten aanzien van een relatie, beroepsmatig of privé,of de afwezigheid van een relatie. Oppositie kan dande vorm aannemen van frustratie. Wanneer die frus-tratie aanhoudt doordat je niet tot een inzicht komtkun je eerst pretenderen dat het je niet uitmaakt maaruiteindelijk leidt de frustratie tot apathie. Om te voor-

komen dat oppositie tot pretenderen en vervolgenstot apathie leidt, is er maar één mogelijkheid en dat ishet bewerkstelligen van een verschuiving van opposi-tie naar onzekerheid.

De volgende casus is een voorbeeld van zo’n verschui-ving. Het betreft een man van 54 jaar. Hij kwam bijmij op intakegesprek voor begeleiding bij het vindenvan een nieuwe baan. Hij was gestuurd door de uitke-ringsinstantie en gaf direct te kennen geen zin te heb-ben om energie te steken in het vinden van een baan.Zijn argumenten waren dat hij te oud was, dat hij geenaansluiting meer had bij wat er gevraagd werd en dathij lang genoeg gewerkt had.Er was geen mogelijkheid de man op andere gedach-

ten te brengen, zonder hem eerst te verschuiven van61

de positie oppositie naar de positie onzekerheid enhet enige wat ik kon doen, was naar hem luisteren enoprecht begrip tonen voor zijn situatie en zijn stand-


63/157

punten.

Doordat hij gehoord en serieus genomen werd en niethet gevoel kreeg dat hij iets moest, ontstond er enigeopenheid en werd het gesprek minder formeel en ge-spannen. Na een tijdje viel er een stilte en ik zag hemdenken. Hij vroeg: ‘Maar wat vind jij er dan van?’ Dezevraag duidde op een verschuiving van oppositie naaronzekerheid en hiermee ontstond een mogelijkheid

voor verdere ondersteuning en begeleiding.

Zoals in het vorige hoofdstuk is besproken, is een vande kenmerken van oppositie dat er twee partijen voornodig zijn. Wanneer één van de partijen de positie op-positie verlaat dan kan de ander daar niet blijven.

Goede vrienden van mij hebben een zestienjarigedochter. Ze is aan het puberen met alles wat daarbijhoort. Ze gaat in het weekend tot ver in de ochtendnaar party’s, komt soms helemaal niet thuis, vindtthuis alles stom en trekt zich terug op haar kamer.Enerzijds willen mijn vrienden hun dochter niet te veelbelemmeren, anderzijds willen ze deel uitmaken vanhaar leven. Het moeilijkst vinden ze echter het feit datalles wat zij zeggen, wordt opgevat als kritiek. Simpe-le vragen als ‘met wie ga je vanavond uit?’ of ‘hoe laatben je thuis?’ of ‘wie is die jongen die voor de deurstaat, waarom vraag je hem niet even binnen?’, zijn alvoldoende grond voor een grote hoeveelheid opposi-tie van hun dochter.In een gesprek dat ik hierover met hen had, was de con-

clusie eenvoudig. Vanwege het feit dat ze hun dochter62

niet wilden belemmeren en geen zin hadden in iederekeer die vijandige houding van hun dochter, bleef erniets anders over dan geen vragen meer te stellen. Ze

t f d t t h d ht l l i


64/157

wensten vanaf dat moment hun dochter veel plezierwanneer ze uitging en bij thuiskomst vroegen ze of

ze het leuk had gehad. Onzekerheid was aanvankelijkde prijs die zij moesten betalen, maar het resultaatwas verbluffend. De vrijheid die hun dochter hierdoorervoer en het vertrouwen dat ze hierdoor van haar ou-ders kreeg, veranderde haar gedrag volledig. Er wasvoor haar geen aanleiding meer om in oppositie tegaan om de doodeenvoudige reden dat er tegen haar

en haar gedrag geen oppositie meer was. Ze werdmededeelzaam over haar uitstapjes, ze bracht haarvriendje mee naar binnen en belde op wanneer ze er-gens bleef slapen.

Wanneer je in oppositie zit, zoek je medestandersvoor je gelijk, je domineert en je vermijdt het om ge-

domineerd te worden.

In pretenderen overleef je door te liegen en teverbergen, in oppositie overleef je door te strijden ente vechten.

Oppositie is de meest aantrekkelijke van de APOO po-sities. Oppositie geeft je niet alleen gevoel te bestaanmaar geeft je bestaan voor jouw gevoel ook zin. Op-positie maakt je sterk en beschermt je.

Wanneer je in oppositie zit, is gelijk hebben het be-langrijkst. Kenmerkend is ook dat je de ervaring of deovertuiging hebt dat de oorzaak van jouw oppositiebuiten jouzelf ligt: het komt altijd door anderen. En

net als in pretenderen worden jouw gedrag en jouw63

houding bepaald door overtuigingen en meningenover jezelf, de ander(en) en de omstandigheden, enben jij je er niet van bewust dat die meningen en over-tuigingen over jezelf en de ander nergens anders be


65/157

tuigingen over jezelf en de ander nergens anders be-staan dan in jouw gedachten.

Wanneer je een conflict hebt en je hebt daarin eenheftige reactie, dan word je geraakt. Wat geraakt kanworden, moet er al zitten. Wat er al zit, is een identi-teit die geactiveerd wordt. Wanneer je goed kijkt, kun

je deze identiteit herkennen. Wat er namelijk in hetconflict gebeurt, is al vele malen eerder gebeurd en

zal nog vele malen gebeuren, in andere situaties, meteen ander decor en andere spelers, maar altijd metdezelfde gevoelens, voortkomend uit dezelfde weer-stand die iedere keer dezelfde identiteit activeert.

In onze coachingstrajecten binnen het bedrijfslevenmaken we vaak mee dat leidinggevenden hun positie

gebruiken om hun zin door te drijven en daar veel op-positie mee creëren zonder dat door te hebben. Voor-al wanneer ondergeschikten aanvankelijk pretenderendat ze het ermee eens zijn. Wanneer de oppositie zichopenlijk manifesteert, zijn ze verbaasd. Ze zijn zichtotaal niet bewust van wat zich afspeelt binnen deorganisatie, meestal omdat ze niet de moeite nemenzich in de mensen in die organisatie te verdiepen. Devolgende gebeurtenis laat de gevolgen zien van eendergelijke houding.

Het betreft een manager van een groot bedrijf die mijbelde voor advies met betrekking tot een reorganisa-tie van een afdeling waarvoor hij onlangs verantwoor-delijk was geworden. Hij had een nieuwe structuur

ontwikkeld en nieuwe taakverdelingen en functies ge-64

definieerd.

Er was echter een groot probleem, de man kon hetdraagvlak niet realiseren dat nodig was om zijn plan-


66/157

draagvlak niet realiseren dat nodig was om zijn plan-nen succesvol door te voeren. Tijdens het eerste ge-

sprek werd me duidelijk dat mijn cliënt de hele opera-tie in zijn eentje had uitgedacht. De weerstand die datbij een aantal van zijn medewerkers opriep, dwonghem een dominante positie in te nemen.

Ik vroeg hem hoe hij dacht vanuit die positie de plan-nen doorgevoerd te krijgen zonder sancties. Hij zei

dat hij het niet wist en dat hij daarom bij mij zat.

Het was duidelijk dat hij zijn dominante houding moestlaten varen. Pretenderen was geen optie maar de posi-tie onzekerheid strookte niet met zijn karakter en metzijn zelfbeeld. Ik legde mijn cliënt uit dat onzekerheidniets anders is dan weerstand tegen het feit dat je

iets niet weet. En dat alleen de bereidheid het niet teweten een opening biedt voor een nieuwe aanpak. Bijde eerstvolgende sessie een maand later vertelde hijmij dat hij de afdeling bij elkaar had geroepen en eeninventarisatie had gemaakt van alle feedback, sugges-ties en adviezen. Vervolgens had hij de medewerkersuitgenodigd een paar afgevaardigden aan te wijzendie met hem samen alle inbreng zouden evalueren enverwerken in een nieuw plan van aanpak met betrek-king tot de reorganisatie.

Binnen twee weken waren de voorstellen rond en inde eerstvolgende vergadering met de afdeling wer-den de voorstellen unaniem aangenomen. Het meestopvallende was dat in de nieuwe aanpak vrijwel alle

plannen en ideeën die hij in eerste instantie al had65

voorgesteld, opgenomen waren zonder dat hij daarecht op uit was geweest.

Oppositie is de laatste positie op de schaal van Mees-


67/157

Oppositie is de laatste positie op de schaal van Meesterschap waar je als resultaat van een weerstand als

identiteit overleeft op grond van overtuigingen dievoor jou waar zijn. In de volgende positie - onzeker-heid - wordt het waarheidsgehalte van je overtuigin-gen aan het wankelen gebracht. Een belangrijke enook onvermijdelijke stap in het proces van bewust-wording en een belangrijke stap naar nieuwe moge-lijkheden en openingen.

Onzekerheid ontstaat wanneer je in een conflict je ge-lijk opgeeft of wanneer je je weerstand opgeeft ten

aanzien van jouw omstandigheden. Onzekerheid ont-staat wanneer je een andere richting op wilt en je weetniet of dat een goede keus is. Je kunt onzeker wordenwanneer je stopt met te doen alsof jij je werk aankuntof wanneer je de waarheid vertelt over iets dat je allanger dwars zit. Je kunt je onzeker voelen wanneer jevoor een examen zit, wanneer je aan een nieuwe baanbegint of wanneer jij je baan opgeeft om voor jezelfte beginnen. Je kunt je onzeker voelen als je vastge-lopen bent in een relatie. Je kunt je onzeker voelenbij de aankoop van een nieuw huis, de opvoeding van

je kinderen of over een presentatie die je gaat hou-den of gehouden hebt. Je kunt onzeker zijn over hoe

je overkomt, wat betreft je houding of je uiterlijk. Jekunt onzeker worden door een opmerking die iemand

maakt of door een gebeurtenis die je toekomst in ge-66

vaar brengt. Je kunt onzeker worden als zich een mo-gelijkheid of kans voordoet waarmee jij je voordeelkunt doen en je bang wordt deze te verprutsen.


68/157

In het begin van mijn carrière als trainer en coach

kreeg ik een tip over een interessante opdracht. Opdat moment kon ik een opdracht heel goed gebrui-ken en zonder dat ik het door had, raakte ik volle-dig geïdentificeerd. Er ontstond angst en verlangentegelijk en in plaats van eerst eens rustig tot tien tetellen begon ik meteen te bellen vanuit dat verlangenen die angst. Na dat telefoongesprek voelde ik dat ik

het niet goed gedaan had en het duurde enige tijdvoordat ik doorhad dat ik mijzelf, door mijn zorg omde opdracht niet te krijgen, in een vragende positiehad gemanoeuvreerd in plaats van mijn diensten aante bieden.

Men had mij beloofd te bellen maar ik had het gevoel

dat ik er nooit meer iets van zou horen. Ik bleef er aan-vankelijk bij dat het goed was wat ik gedaan had enweigerde te erkennen dat ik uit angst gehandeld had.Ik weigerde de onzekerheid te voelen en de weerstandtegen die onzekerheid leidde tot oppositie. Toen ikdat doorhad zag ik tevens dat het gevoel dat ik haddirect gerelateerd was aan een eerdere gebeurtenisin mijn leven. Een gebeurtenis waarbij ik compleetafhankelijk en in onzekerheid lange tijd had moetenwachten op een uitslag. Door de onzekerheid en dedaarmee samenhangende weerstanden te voelen konik mij losmaken uit de identificatie. Ik werd rustigeren er ontstond ruimte. Ik kon het hele verhaal, de helemikmak van gevoelens en gedachten vervolgens los-laten en was bereid het niet te weten. Ik was daardoor

niet meer gehecht aan een resultaat en de angst om67

de opdracht niet te krijgen was verdwenen.

Ik pakte de telefoon, liet mij doorverbinden naar dedesbetreffende persoon en vroeg wat de procedure


69/157

p g pwas om tot een samenwerking te komen. Ik werd uit-

genodigd voor een gesprek en kreeg de opdracht. Hetgaat er hier niet om wat ik tijdens het gesprek precieszei. Het punt is dat ik kon zeggen wat ik wilde doorde vrijheid die ontstaan was toen de hechting aan deopdracht en de angst om afgewezen te worden, weg-vielen. Ik was losgekomen uit het verhaal en kon invrijheid handelen.

Onzekerheid is een oncomfortabele positie. Het is eenpositie waar je liever niet in wilt zitten. In de posities‘apathie’, ‘pretenderen’ en ‘oppositie’ heb je houvastaan jouw overtuigingen, meningen en oordelen. Inonzekerheid heb je niets om je aan vast te houden.

In onzekerheid twijfel je over zaken waar je in de voor-gaande posities zekerheid vond. Het gevaar om terugte vallen in een van de APOO posities is dan ook zeergroot. Die zijn namelijk bekend en veilig. De enigemanier om een terugval te voorkomen is de weerstandtegen onzekerheid op te geven, die houdt namelijk deonzekerheid in stand.

Weerstand tegen onzekerheid vergt veel energie. Jevoelt je als in een vrije val waar je jezelf tegen verzet,alleen heeft het verzet geen enkel effect. Wanneer jeweerstand hebt tegen onzekerheid wil je uit die onze-kerheid, je wilt verder, je wilt een oplossing. Je weetalleen niet hoe en welke. Je kunt geen keuzes makenof beslissingen nemen. Je wordt heen en weer geslin-

gerd tussen onzekerheid, oppositie, pretenderen en68

apathie. Het is vaak makkelijker om kwaad en gefrus-treerd te zijn over een project dat mislukt is dan jeonzeker te voelen. Het is makkelijker apathisch te zijnten aanzien van het vinden

De Kunst van Het Niet weten

Documents

Transcript of De Kunst van Het Niet weten