De Klaroen

Een gezamenlijke uitgave van:

Interallied Military Organisation Sphinx-

Regionale Brabant

en van de

Koninklijke Nationale Federatie van

Oorlogsvrijwilligers

Afdeling Tienen IMOS KNFOV

Driemaandelijkse uitgave 3de kwartaal 2017 Nummer 13

Verantwoordelijke uitgever: Johny Stiers - ‘t Stichelke 31 - 3320 Hoegaarden

Chemin de Dames, Fort de la Malmaison.

PRO REGE, PRO PATRIA

Pagina 2

De Klaroen

Inhoud.

Bladzijde 3: Woord vooraf

Bladzijde 4: Mededelingen

Bladzijde 5: De Kalender der Herdenkingen

Bladzijde 6 tot 35: De Slag van Chemin des Dames

of “Het Nivelles offensief”.

Belangrijke datums in dit kwartaal:

Feestdagen:

11/07/2017: Feestdag van de Vlaamse Gemeenschap;

21/07/2017: Nationale Feestdag

15/08/2017: Onze Lieve Vrouw Hemelvaart;

Moederdag in Antwerpen;

27/09/2017 Feestdag van de Federatie Wallonië-Brussel.

Overige interessante data:

Verlengde weekends:

Van zaterdag 8/7/17 tot dinsdag 11/7/17:

Feest van de Vlaamse Gemeenschap

Van vrijdag 21/7/17 tot zondag 23/7/17:

Nationale Feestdag.

WOORD VOORAF

Pagina 3

De Klaroen

Beste vrienden,

Het jaar is al weer halfweg, de zomer is begon-

nen, de vakantieperiode gaat van start en heel

wat landgenoten zullen van een welverdiende

rustperiode gaan genieten in binnen -of buiten-

land.

Wij wensen hen allen een aangenaam en

zonnig verlof toe en vooral, een behouden terug-

komst.

Tot het einde van het jaar 2018 zullen we de

veldslagen van de eerste wereldoorlog bespre-

ken.

In dit kwartaal is de slag van Chemin des Dames,

of Het Nivelles Offensief aan de beurt,

één van de vele bloedige veldslagen tijdens de

eerste wereldoorlog.

Deze streek is een mooi landelijk, golvend tot

bergachtig, bosrijk landbouwgebied, ogenschijn-

lijk onbelangrijk voor de doodgewone burger,

maar van kapitaal strategisch belang voor oorlog-

voerende generaals.

Het strategische belang was er nog maar eens de

oorzaak van dat er duizenden jonge mensenle-

vens werden opgeofferd.

Dit conflict verdiend meer dan een beknopte sa-

menvatting, bovendien kon naast de opsomming

van de militaire acties de menselijke tragedie niet

weggelaten worden.

Dat deze Klaroen zo omvangrijk is geworden

is hieraan te wijten, evenals het ontbreken van de

rubrieken “Belgische Eretekens” en

“Monumenten in onze streek”.

Onlangs kreeg ik een e-mail bericht met een foto

van een oud strijder—veteraan in militaire uit-

rusting, die op een munitiekist zat met voor hem

enkele jonge kereltjes.

Hij sprak de jongeren aan met de woorden:

“Sorry kinderen, het lijkt er op dat wij het alle-

maal “voor niets” deden!!!!

Als je de geschiedenis nagaat, kun je dit zeker

geloven, want zolang er mensen op deze wereld

zijn terecht gekomen was en is er wel ergens oor-

log.

Niettegenstaande onze generaties al meer dan 70

jaar in vrede hebben kunnen leven is het gevaar

nooit veraf.

Herinner u Joegoslavië, Somalie, Congo,

Ruanda, Afghanistan, Irak, Syrië, enz…

Ook binnen onze grenzen is de veiligheid niet

meer gewaarborgd!

Niets ontziende, fanatieke , haatdragende ge-

loofsovertuigde dwazen hebben een laffe oor-

logstactiek bedacht, waarbij zelfgemaakte bom-

men enkel tot doel hebben: zoveel mogelijk do-

den of gekwetsten maken!!!.

Waar zij toeslagen zijn niet de oorlogsgebieden

maar bij voorkeur dé plaatsen waar zich veel on-

schuldige burgers bevinden.

In al de hiervoor opgenoemde conflicten en nu

ook in het binnenland, hebben onze militairen

actief deelgenomen. Ook nu nog staan zij paraat

ten dienste van de burgerbevolking.

Het is bijgevolg betreurenswaardig dat sommige

leiders van dit land bezig zijn defensie te ont-

mantelen en, als je de politieke ontwikkelingen

van nabij volgt, lijken alle middelen goed om dit

doel te bereiken!!!

Een beetje meer respect is hier op zijn plaats en

zou zeer gepast zijn.

Als je dus patrouillerende soldaten ziet overal te

lande, kan een goedendag of een korte hoofdknik

een teken zijn van dit respect en zal bijzonder

worden gewaardeerd!

Doen dus…..!!!

Johny Stiers

Voorzitter. KNFOV Tienen

Waarnemend Voorzitter IMOS

Pagina 4

De Klaroen

1. De algemene statutaire vergadering van Imos Regionale Brabant zal dit jaar

plaatsvinden op 7 oktober om 11:00u. in de feestzalen Vogelzang te

Kumtich—Tienen.

Ook het jaarlijks banket van Imos en KNFOV zal doorgaan op dezelfde da-

tum om 12:30u. in de feestzalen Vogelzang te Kumtich—Tienen.

2. Voor Imos werd het reglement van inwendige orde volledig herwerkt door

een beperkte werkgroep.

Het gedeelte dat betrekking heeft op de eretekens moet nog worden gewij-

zigd. Eénmaal ook dit klaar is zal u een exemplaar worden bezorgd.

3. Er wordt nog steeds een vaandeldrager voor KNFOV gezocht.

Als er kandidaten zijn maken die zich kenbaar bij de voorzitter.

4. Wij bezoeken zo veel mogelijk de herdenkingen en plechtigheden in onze

provincie.

Het zou de patriottische verenigingen, Imos Regionale Brabant en KNFOV

Tienen, ten goede komen als onze delegatie uit meerdere personen zou be-

staan.

Wij vragen de leden met aandrang om in zo groot mogelijke getale aanwe-

zig te zijn op de patriottische herdenkingen en plechtigheden.

De deelnemers melden dit aan de bestuursleden om desgevallend in groep te

vertrekken.

5. Sommige leden hebben moeilijkheden ondervonden bij het aanvragen van

de tussenkomst medische zorgen.

Het NIOOO—Nationaal Instituut van de Oorlogsinvaliden, Oud-Strijders

en Oorlogsslachtoffers is ontbonden en bestaat dus niet meer.

Het werd vervangen door de federale overheidsdienst HZIV, De Hulpkas

voor Ziekte en Invaliditeitsuitkeringen, Troonstraat 30A te 1000 Brussel.

Tel.: 02 229 35 00.

Er is ook een plaatselijk kantoor in 3000 Leuven, Brouwersstraat 1B/002

Tel.: 016 20 80 79

De aanvragen om tussenkomst dienen dus ingediend in deze kantoren.

MEDEDELINGEN

17/02/17 Leuven

19/02/17 Marche-Les-Dames

26/02/17 11:00u. Kortenaken Verbroederingsfeest

04/03/17 11:00u. Leuven Herdenking Vliegende Kanonniers

14/03/17 19:00u Vissenaken Herdenking oorlogsslachtoffers

24/3/17 09:30u. Heverlee Herdenking geheim leger

07/04/17 11:00u Brussel Dag van de Veteranen (Onbekende Soldaat)

23/04/17 Boortmeerbeek Herdenking

28/04/17 Heverlee Herdenking Militair Kerkhof

04//05/17 Willemstad (NL) Herdenking Rhenus 127 Willemstad

08/05/17 15:00u Tienen Bevrijding

08/05/17 15:00u Ransberg Bevrijding

27/05/17 16:00u. Henri-Chapelle Herdenking

02/06/17 17:00u. Tienen BBQ Verbroedering

10/06/17 15:00u Neerlnter/Drieslinter Herdenking bemanning bommenwerper RAF

07/07/17 09:00u Zoutleeuw Herdenking bemanning Canadese bommenwerper

21/07/17 Tienen Nationale Feestdag

22/07/17 17:30u Kortenaken Waanrode Nationale Feestdag—Te Deum

06/08/17 0915u Meensel Kiezegem Herdenking slachtoffers kampen

06/08/17 Nieuwpoort Nationale Hulde Kon ing Albert 1

13/08/17 Linter-Orsmaal Herdenking Slag aan de Kleine Gete

18/08/17 St.Margr.Houtem Herdenking slag van St.Margriete Houtem en Grimde

25/08/17 08:30u. Kersbeek Herdenking crash Wellington Bommenwerper

01/09/17 Leuven Herdenking verwoesting/bevrijding Leuven

03/09/17 Webbekom/Assent Herdenking Hilaire Gemoets

09/09/17 10:00u. Breda (NL) Jaarfeest Imos Regionale Kust, Brugge, Nederland

10/09/17 Borloo Herdenking

13/09/17 15:00u. Tienen Atheneum Dag van GL en OF

XX/09/17 Veltem-Beisem

07/10/17 11:00u Tienen Jaarfeest IMOS Regionale Brabant en KNFOV Tienen

14/10/17 11:00u. Tienen-Oplinter Jaarfeest Verbroedering

04/11/17 18:00u. Hoeleden Te Deum en Herdenking

09/11/17 14:15u. Oplinter Herdenking Kerkhof

11/11/17 Tienen Herdenking

25/11/17 14:30 Hoegaarden Herdenking Paramor

KALENDER DER ACTIVITEITEN—HERDENKINGEN—PLECHTIGHEDEN

Pagina 5

De Klaroen

DATUM UUR PLAATS OMSCHRIJVING

EEN BEETJE GESCHIEDENIS

Pagina 6

De Klaroen

CHEMIN DES DAMES

HET NIVELLES OFFENSIEF

Door Jean Pierre Maessen

Het jaar 1916 was een rampjaar voor de

Fransen. De veldslagen bij Verdun en de

Somme hadden voor enorme verliezen

gezorgd waarbij weinig tot geen terrein-

winst was geboekt. Opperbevelhebber

Joffre werd vervangen en zijn opvolger,

Robert Nivelle, zorgde in 1917 voor nieu-

we hoop bij de Geallieerden.

De door hem ontwikkelde nieuwe aan-

valstactieken, voor het eerst toegepast in

Verdun, zouden de Duitse verdediging

breken en de gehate Boche definitief van

Franse bodem verjagen. Dit beruchte Ni-

velle offensief pakte anders uit: er waren

opnieuw catastrofale verliezen, de ter-

reinwinst was te verwaarlozen, muiterij-

en en disciplinaire onrust brachten het

Franse leger tot de rand van de af-

grond.

Franse troepen voor Hurtebise in april 1917

Het Nivelle offensief: 16 april 1917 - 23

mei 1917

De Voorbereiding—Nieuwe tactieken

Na twaalf maanden van onvoorstelbare slachtingen was de slag bij Verdun voor-bij. Praktisch een miljoen Franse en Duit-se soldaten waren dood of gewond. Frankrijk hield zich vast aan haar motto: “On ne passe pas!” Ze komen er niet

langs! Een hele Franse generatie vond haar einde in het inferno van granaten, mitrailleur-vuur, vlammenwerpers en gifgas; maar de Duitsers waren tegengehouden.

De brandpunten van de slag bij Verdun, de forten Douaumont en Vaux, waren heroverd door Generaal Robert Nivelle

en zijn secondant, Generaal Charles Mangin, bijgenaamd “de slager”. De artillerist Nivelle perfectioneerde hier-bij de techniek, waarbij de oprukkende infanterie op de hielen van een voortrol-

lende artillerie-barrage diende te blijven: de vuurwals. Door deze nieuw methode zou de Franse infanterie in staat zijn om de Duitse loopgraven te bestormen terwijl de Duitsers nog steeds in hun bunkers verscholen zaten. Bij Verdun werkte deze tactiek voortreffe-lijk. De successen sterken Nivelle in zijn over-tuiging de oplossing voor het probleem van de stellingenoorlog te hebben gevon-den. Tot dusver werd voor elke aanval een gelimiteerd doel gesteld, met een uitge-breide artillerie-inleiding en bezetting van het terrein door de infanterie. Hierna is, bij elke fase van een offensief, een ge-vechtspauze nodig om de artillerie de ge-legenheid te geven naar voren te komen

Pagina 7

De Klaroen

en een nieuwe voorstoot voor te bereiden.

Maar in deze pauzes benut de vijand de tijd

om zijn verdediging te versterken, nieuwe

posities te bezetten en de reserves naar voren

te halen.

Nivelle ontwerpt hiervoor, naast zijn vuur-

wals-tactiek, het concept van de

“Bataille de Rupture”; de doorbraak van

het vijandelijke front. Een aanval zal zich

niet meer beperken tot één afgebakend

doel. Men moet zo snel en zo vér moge-

lijk oprukken, met gebruikmaking van

alle mogelijke middelen, die “energiek en

vermetel” ingezet dienen te worden. De

artillerie zal diepe gaten in de vijandelij-

ke verdediging slaan, waardoor de infan-

terie in haar beslissende rol oprukt en elk

verzet uitschakelt of omsingelt. Stout-

moedigheid en initiatief zijn hierbij dus

onontbeerlijk.

Nivelle werd benoemd tot opperbevel-

hebber in december 1916, als vervanger

van Joffre. In de weken erna weet hij op

zijn eigen energieke wijze en vol vertrou-

wen de Franse regering te overtuigen

van zijn methoden om “de oorlog binnen

twee weken te kunnen beëindigen”.

Het Plan Nivelle

Voor het gecombineerde Geallieerde

voorjaarsoffensief stelt het opperbevel,

onder leiding van de kersverse en alom

bejubelde Nivelle, zich voor om de Fran-

se hoofdaanval te laten plaatsvinden aan

de rivier de Aisne, tussen Soissons en

Reims, met een nevenaanval in de

Champagne op het Massif de Moronvil-

liers en gesteund door de Britten in Ar-

tois. Laon dient binnen 24 uur te worden

genomen en de vluchtende Duitsers door

de cavalerie te worden achtervolgd, aldus

Nivelle.

De “Groupe d’Armées de Ruptu-

re” (GAR), de legergroep “Doorbraak”

van Generaal Micheler zal de eervolle

taak vervullen om het offensief tot een

goed einde te brengen.

Voor de gelegenheid bezet de legergroep

het front tussen Soisson en Reims, met op

links het 6e en op de rechterflank het 5e

Leger. Hierachter wordt het 10e Leger van

Generaal Duchene, met vijf volledige ca-

valeriedivisies in haar gelederen, in reser-

ve gehouden om de doorbraak uit te bui-

ten.

Een aantal groepen tanks, het nieuwe wa-

pen aan het westfront, maakt deel uit van

de aanvalstroepen en zal hierbij door de

Fransen voor het eerst worden ingezet.

Voor de komende aanval wordt de hoofd-

rol toegewezen aan het 6e Leger onder lei-

ding van Generaal Mangin, de overwin-

naar van Douaumont en Nivelle’s strijd-

makker.

Van west naar oost zet het 6e Leger ze-

ventien infanteriedivisies, één cavalerie-

divisie en één territoriale divisie in, geor-

ganiseerd in vier legerkorpsen: het 1e ko-

loniale, het 6e, 20e en het 2e koloniale

korps. Het 6e Leger vormt hiermee de lin-

kervuist van de Franse aanval, bezet een

front van zo’n 50 km en is voorzien van

1588 stukken geschut.

De oostelijke sector is bestemd voor de

vijftien infanteriedivisies en twee Russi-

sche brigades van het 5e Leger van

Generaal Mazel.

Pagina 8

De Klaroen

Het leger is onderverdeeld in eveneens

vier legerkorpsen: het 1e, 5e, 32e en 7e,

plus één divisie van het 38e korps. De

30 km frontsector van het 5e Leger zal

door haar 1.876 stukken artillerie onder

vuur worden genomen.

Tot aan het begin van het grote offensief

wordt een zware wissel op de Franse lo-

gistiek getrokken: maar liefst 500 km

nieuwe spoorlijn wordt aangelegd om de

5.341 vuurmonden van munitie te voor-

zien. 872 treinen met 26.149 wagons ver-

voeren een gigantisch totaal van

6.500.000 granaten voor de 75 mm’s,

1.342.000 granaten voor het 155 mm ge-

schut en 434.000 stuks bestemd voor de

122 mm’s.

Daarnaast zo’n 170.000.000 geweerpatro-

nen en 500.000 paarden.

Onvermijdelijk leverde dit problemen op:

de organisatie van het spoorwegverkeer

was slecht geregeld en de verdere dis-

tributie van voorraden liep grote vertra-

gingen op.

Franse legereenheid op weg naar het front

Ook de medische hulpdiensten waren bij lan-

ge na niet toegerust voor de komende slag.

De verwachting was dat in zeer korte tijd

de frontlinie een aantal kilometers zou op-

schuiven. Deze verwachtingen waren ech-

ter zó optimistisch, dat men niet veel werk

had gemaakt van de inrichting van eerste

hulpposten en veldhospitalen achter het

front. Men rekende immers op niet meer

dan 10.000 gewonden (het werden er uit-

eindelijk 120.000).

Nivelle zelf bleef het toonbeeld van opti-

misme en snoerde zijn critici de mond met

one-liners:

“Wij hebben de formule, de overwinning

is zeker”.

Zijn strategie werd echter niet algemeen

ondersteund door de invloedrijke Franse

politici. Premier Briand steunde het plan

wel en hechtte er zijn goedkeuring aan,

maar minister van oorlog Lyautey was

het er niet mee eens, wat tot zijn ontslag

leidde. Ook de Britse opperbevelhebber

Sir Douglas Haig en Nivelle’s toekomsti-

ge opvolger Henri-Philippe Pétain maak-

ten hun bezwaren kenbaar. Zelfs generaal

Micheler, bevelhebber van de drie aanval-

lende legers, was geen voorstander van de

geplande operatie.

De eerste spelbreker komt echter van de

Duitsers. Zijn naam: Alberich.

Van Duitse kant bezien

Ook de Duitse verliezen na de Slag aan de

Somme waren van dien aard, dat Luden-

dorff op 4 februari 1917 besloot een aan-

zienlijk deel van de frontlijn in te korten

en terug te trekken op de Hindenburg-

linie, waarbij zo’n 25 km terrein werd

prijsgegeven.

Pagina 9

De Klaroen

De operatie “Alberich”, toepasselijk ver-

noemd naar de boosaardige dwerg uit de

Nibelungen-sage, werd vanaf 16 maart

uitgevoerd en verraste de Geallieerden

dusdanig, dat de plannen voor het voor-

jaarsoffensief ingrijpend moesten worden

gewijzigd. Een belangrijk gedeelte van de

frontlijn, langs het zuidelijke scharnier

van de Duitse verdediging, bleef echter

onveranderd op haar plaats. Juist op dit

gedeelte waren de Franse pijlen gericht.

Franse geschutsbemanning bij hun kanon

Dertig maanden lang hadden de Duitsers

niets achterwege gelaten om deze posi-

ties aan de Aisne en de Chemin des Da-

mes te versterken. De eerste en tweede

linies bestrijken het gehele plateau van

de Chemin des Dames, met talrijke ver-

sterkte punten en mitrailleurnesten. Alle

dorpen, boerderijen en bossen zijn in wa-

re forten veranderd. De garnizoenen van

deze verdedigingswerken en de reserves

nestelen zich in goed uitgegraven abris

[schuilplaatsen] en grotten, verspreid in

elke helling van het langgerekte plateau.

Instructies van het OHL (Oberste Heeres

Leitung) bepalen, dat elke positie tegen

iedere prijs verdedigd moet worden en

dat, mocht terrein verloren gaan, dit direct

weer heroverd dient te worden.

Een agressieve verdediging dus.

De verse reserves, samengetrokken in de

achterhoede van de voorste stellingen,

“dienen de vijand direct na diens voor-

stoot aan te vallen, daar deze op dat mo-

ment nog gedesoriënteerd en geschokt zal

zijn”.

In deze sfeer werden het Duitse 3e en 7e

Leger aan het Aisne-front opgevoed. Het

3e Leger onder Generaal Karl von Einem

bezette de oostelijke zijde van het door de

Franse beoogde aanvalsgebied. Het weste-

lijke gedeelte, tegenover Soissons, be-

hoorde toe aan het 7e Leger van Generaal

Hans von Böhn. Operatie Alberich zorgde

echter voor een ingrijpende inkrimping

van het Somme-front, wat het gehele 1e

Leger (Generaal Fritz von Below) vrij-

maakte. Dit leger werd keurig tussen het

3e en 7e Leger ingeschoven, wat een aan-

zienlijke versterking van de linies aan de

Aisne en de Chemin des Dames beteken-

de.

Franse artilleriekolonne op weg naar het front .

Pagina 10

De Klaroen

De verplaatsing van het 1e Leger vormde

voor het Duitse opperbevel geen wille-

keurige manoeuvre. Zij vermoedde al

langere tijd, dat de Fransen een aanval

aan de Aisne op het oog hadden en voor-

bereidingen hiertoe troffen. Deze ver-

moedens werden gaandeweg versterkt;

de Franse legerleiding was aangestoken

door het enthousiasme van Nivelle en op

verschillende niveaus werd dit enthousi-

asme omgezet in zorgeloosheid voor wat

betreft de geheimhouding. Voor het ko-

mende offensief werd steeds minder re-

kening gehouden met het bestaan van de

vijand; Nivelle zelf bleek loslippig op

feestjes en de Duitsers konden in alle rust

hun voorbereidingen treffen om de Fran-

sen op te vangen. Uiteindelijk beschikten

zij zelfs over de gehele, uitgewerkte

Franse aanvalsplannen, die buitgemaakt

werden door een snelle coup de main van

een Duits bataljon. Op 4 april overrom-

pelde dit bataljon in de sector van Berry-

au-Bac en de Cote 108, bij Sapigneul,

een Franse commandopost, waar het vol-

ledige aanvalsplan werd aangetroffen,

achtergelaten door een onvoorzichtig of-

ficier van het 3e Regiment Zouaven

De aanloop naar het offensief

De verkwanselde geheimhouding en de

gedegen Duitse voorbereidingen bete-

kenden feitelijk, dat de basis voor enig

Frans succes al bij voorbaat weggeslagen

werd. Nivelle en zijn volgelingen bleven

echter vol vertrouwen, ondanks de waar-

schuwingen van hoge officieren (Pétain

had zelfs het commando over het offen-

sief geweigerd) en de sceptische Britten.

De twijfel sloeg echter om het hart van

verscheidene politici en tijdens een laatste

conferentie op 6 april probeert de nieuwe

minister van oorlog, Painlevé, persoonlijk

om Nivelle nog van zijn plannen af te

brengen.

Micheler bekritiseert het plan en Poincaré

stelt een voorzichtiger variant voor, als-

mede een beëindiging van het offensief in

geval van een echec. Voor Nivelle zijn de-

ze condities, die het plan van zijn hele es-

sentie zouden beroven, onacceptabel. Hij

biedt zijn ontslag aan, wat door de Franse

president wordt geweigerd.

Nogmaals wordt het vertrouwen in Nivel-

le uitgesproken.

In dit stadium zijn de voorbereidingen so-

wieso te ver gevorderd om in te grijpen;

de ingrediënten voor een fiasco zijn verza-

meld en klaar voor de toebereiding....

Het geplande offensief van 16 april 1917

Pagina 11

De Klaroen

De Franse barrage dient in twee fases te

geschieden: van 2 tot 4 april zal de con-

centratie gericht zijn op de Duitse artille-

rie-stellingen. Vanaf 5 april worden de

infanterie-posities onder vuur genomen

en zal op het uur H de infanterie in een

ononderbroken stormloop de vuurwals

volgen, over de Duitse loopgraven heen.

Het weer is echter aan het begin van april

1917 miserabel slecht, wat de luchtver-

kenning en artillerie-observatie ernstig

belemmert. De datum van aanvang van

het offensief wordt dan ook diverse ma-

len verschoven; in eerste instantie van 12

naar 14 april en op verzoek van Mangin

nog naar 16 april.

Als onderdeel van de geplande, gecombi-

neerde Geallieerde operatie verlaten de

Britten op 9 april 1917 de loopgraven bij

Arras, bij wijze van afleidingsmanoeuvre

voor de hoofdaanval aan de Aisne. De

vier divisies van het Canadese korps boe-

ken succes bij Vimy en bij St. Quentin

opent het Franse 3e Leger eveneens een

afleidingsaanval. De Duitsers blijven hun

beste troepen echter concentreren aan de

Aisne, verdiepen hun ondergrondse

schuilplaatsen, verbinden ze met de

steengroeven en grotten en plaatsen een

overvloed aan mitrailleurs en geschut in

de talloze, verborgen en beschermde

bunkers.

De stelling vormt bovendien een natuur-

lijke verdedigingslinie; de Aisne ligt op

50 m boven zeeniveau. De kam van de

Chemin des Dames heeft echter een ge-

middelde hoogte van 200 meter. Het tus-

senliggende gebied, grofweg 6 á 7 km

breed, is doorsneden door talrijke

ravijnen, met steile hellingen van vaak

zo’n 30 graden; praktisch onneembaar

voor zwaarbepakte troepen. Elke aanval

vanuit het zuiden, de vallei, moet dus

noodzakelijkerwijs door de ravijnen of

over de open flanken aan weerszijden,

blootgesteld aan vijandelijk kruisvuur.

Daarbij kwam dan tevens de lange perio-

de van zeer slecht weer, met mist, sneeuw,

regen en vorst, wat de terreingesteldheid

sterk ondermijnde

De barrage

Vanaf 8 april barst de Franse barrage over

het hele front los. Per 23 meter front is één

loopgraafmortier en één 75 mm-kanon op-

gesteld. Elke 21 meter herbergt tevens één

zwaar stuk. De Franse ogen zijn gericht op

de doorbraak van de Duitse stellingen en

het bombardement wordt dus

“uitgesmeerd” over de drie vijandelijke

linies met een diepte van zo’n 10 km. Dit

betekent echter tevens een verminderde

concentratie van granaatvuur op de

hoofdweerstandslijn. Het gevolg is dan

ook dat de inleidende beschietingen zelfs

minder effectief zijn dan bijvoorbeeld bij

de Slag aan de Somme.

Frans geschut tijdens de barrage

Pagina 12

De Klaroen

Het slechte weer staat de verkennings-

vliegtuigen niet toe om nauwkeurig ver-

nietigingsvuur op de vitale punten te lei-

den. Menige kazemat en groeve blijft

daardoor intact.

Op 14 april klaart het weer enigszins op,

wat de Franse vliegtuigen onder zware

tegenstand van de “jagdstaffeln” in de

lucht brengt.

Zij rapporteren op diverse plaatsen een

onvolledige vernietiging en de artillerie

heft haar lied opnieuw aan.

De volgende dag komt de regen weer

met bakken naar beneden en de Duitsers

zijn nu op alles voorbereid.

Dit neemt overigens niet weg dat de bar-

rage van de duizenden stukken artillerie,

inclusief de zware 400 mm’s, een over-

weldigende indruk op zowel aanvallers

als verdedigers maakte .

Als een gigantische ploeg woelde het

bombardement de aarde om en bedolf de

Duitsers onder een regen van granaten

en gifgas. Ofschoon de gemiddelde poilu

de neiging had om niet in een doorbraak

te geloven was het moreel aan de voor-

avond van de aanval niet slecht.

Abbé T. Schuhler, aalmoezenier bij het

1e Korps, vóór Craonne:

“De 15e april is een zondag.

Talrijke paascommunies vinden plaats.

De eucharistie is voor de gelovigen een

waardevolle bron voor versterking van

het moreel.

Het weer is slecht, maar de geest bij de

troepen is excellent.

Alle Fransen zijn vol vertrouwen in de

goede afloop..”

De barrage pompte wat extra vertrouwen

in de gelederen. Ook de ervaren Mangin

was ervan overtuigd dat de vijand niet be-

stand was tegen deze vuurmassa:

“Overmorgen bevindt mijn hoofdkwartier

zich in Laon”

De linkervleugel van het offensief

De aanval van het 6e Korps

Op 16 april 1917, in alle vroegte, wordt de

volgende boodschap aan de Franse aan-

valstroepen voorgelezen:

“Het uur is gekomen! Moed, vertrouwen.

Nivelle.”

Om 06:00 u, onder een striemende regen

en natte sneeuw, klimmen honderddui-

zenden Franse infanteristen uit hun loop-

graven, voorafgegaan door Nivelle’s ge-

heime wapen; de vuurwals, die 100 m

vóór de oprukkende troepen dient te blij-

ven.

De poilus stormen voorwaarts met een

glorieus élan, wat sinds de dagen van de

slag aan de grenzen in 1914 niet meer ten

toon werd gespreid.

Een lange golf van lichtblauw geünifor-

meerde regimenten, met schallende

hoorns, de lange bajonetten geveld en de

bataljonsvaandels ontvouwd spoelt over

het niemandsland, het “Vive la France”

opklinkend uit duizenden kelen.

Pagina 13

De Klaroen

Franse troepen vlak voor de aanval

In een oorlog wordt een attente vijand

zelden tweemaal verrast door eenzelfde,

nieuwe tactiek.

De terdege voorbereide Duitsers, geheel

op de hoogte van de Franse bedoelingen,

hadden de voorste linies heimelijk verla-

ten.

Het Franse bombardement kwam dus

voornamelijk terecht op lege loopgraven.

De infanterie, die inmiddels betrekkelijk

eenvoudig het niemandsland achter zich

had gelaten, kwam terecht in een stille,

lege eerste linie.

De vertwijfelde stoottroepen aarzelden,

zochten beschutting in de overhoopge-

schoten loopgraven of liepen verder, de

tweede linie tegemoet.

Dat was het moment waarop de duizen-

den verborgen mitrailleurs en het inge-

graven geschut het vuur openden…

De linkervleugel, het plateau de

Laffeux

In de uiterste westhoek van het aanvals-

gebied bevindt zich, op een kruispunt

van vijf wegen, de “Moulin de Laffaux”.

Van hieruit is het gehele plateau te over-

zien, naar het noorden steil aflopend in

het Ravin d’Allemant.

Aan de andere kant van de Route de

Maubeuge loopt het Ravin de Nanteuil-la

-Fosse, verder uit naar het zuiden in de

vallei van de Aisne.

Na de Duitse terugtocht van maart 1917

loopt de frontlijn westelijk en zuidelijk

van Laffaux, en kruist de Route de Mau-

beuge zo’n 2 km ten zuiden van de

“Moulin”.

Kaart De Laffaux en omgeving

Om 09:00 u, drie uur later dan de hoofd-

aanval in het oosten, attaqueert het 1e

Corps d’Armée Coloniale het plateau de

Laffaux, in mist en regen.

De opening van de aanval verloopt

redelijk gemakkelijk.

De Duitse barrage is te laat en weinig ge-

concentreerd, maar vrijwel direct nadat de

kolonialen de eerste linie hebben geno-

men, lopen zij vast in een vernietigend

vuur.

De Duitsers zitten goed verschanst in hun

verdedigingswerken en de mitrailleurs

doen hun verwoestend werk in de aan-

valsgolven.

Pagina 14

De Klaroen

Na hevige gevechten en een aantal heroï-

sche pogingen worden de Moulin de

Laffaux en de Ferme Moisy tegen de

middag door de Fransen ingenomen.

Daarop lanceren de Duitsers een serie

verbeten tegenaanvallen op de verkleum-

de koloniale troepen. Zonder versterkin-

gen, nauwelijks gesteund door de artille-

rie en weldra zonder munitie worden zij

door de Duitsers teruggedrongen van de

veroverde posities en half de middag zijn

zij praktisch tot op de uitgangsstellingen

teruggedreven.

Op de 17e april regent het pijpenstelen.

Een nieuwe artillerievoorbereiding heeft

weinig effect op de Duitse verdediging

en een hernieuwde aanval vordert dan

ook stapvoets. Op de rechterflank van de

kolonialen boekt het 6e Legerkorps een

kleine vooruitgang en kan zich nestelen

bij de Ferme des Grinons. De schamele

resten van de koloniale aanvalstroepen

werken zich de komende dagen nog eni-

ge honderden meters vooruit en op de

19e april zijn het dorp Laffaux en Nan-

teuil-la-Fosse in Franse handen. De

Moulin de Laffaux geeft zich echter niet

gewonnen en blijft verbeten tegenstand

bieden.

De Falaises de L'Aisne, de aanval

van het 6e Corps

Tussen het dorp Chavonne en het Canal

de l’Oise á l’Aisne liggen de “Falaises

de l’Aisne”, welk gebied is samengesteld

uit drie beboste uitlopers, van west naar

oost:

Les Grinons; naar het zuiden uitziend op

Chavonne,

Le Mont Sapin, net ten oosten daarvan,

Le Bois des Gouttes d’Or, ten noorden

van het Ravin de Soupir.

Ten oosten van de Falaises beheerst het

Bois de la Bovette de hellingen die naar

het oosten aflopen in de vallei van eerder-

genoemd kanaal en het dorp Braye-en-

Laonnois. Noordelijk van de uitlopers

strekt zich het lange, smalle Plateau

d’Ostel uit.

Hiervandaan hadden de Duitsers een

magnifiek uitzicht naar het zuiden in het

dal van de Aisne.

Hun posities beheersten de lagergelegen

Franse stellingen dan ook volkomen en in

de formidabele, natuurlijke stellingen van

de Falaises vinden zij uitstekende ver-

schansingen en schuilplaatsen.

Het Franse front loopt van west naar oost

langs de linker- (zuid) oever van de Aisne,

langs de zuidkant van Vailly en Chavon-

ne, kruist de Aisne ten oosten van

Chavonne en verloopt dan verder langs

het fraaie, 16e eeuwse Chateau de Soupir

naar het noordoosten. De gehele sector zal

worden aangevallen door de troepen van

het 6e Legerkorps.

Aanvalsgebied 6e Legerkorps

Pagina 15

De Klaroen

Les Grinons

Op 16 april zet het Franse 172e Regiment

Infanterie haar charge in op Les Grinons

en Chavonne. Het dorp wordt in een

snelle stormloop ingenomen, door één

bataljon wat de ruines van het dorp en de

grotten ten noorden hiervan met hand-

granaten zuivert. Vanaf Les Grinons

daalt echter een moordend vuur neer op

de aanvallers en de aanval loopt vast in

bloed. Tegen de middag vallen de Duit-

sers Chavonne aan om de druk op Les

Grinons weg te nemen. Nu volgt een

zeer grimmig gevecht; de Duitsers zijn

goed bekend met de ruines in het dorp

en de loopgraven en zij drijven de Fran-

sen stap voor stap terug van het kerkhof,

aan de noordzijde van het dorp. Pas te-

gen de avond kunnen enige haastig op-

getrommelde compagnieën de Duitsers

tot staan brengen. Vastgeklampt aan de

zuidelijke ingangen van het dorp dekken

zij de geringe terreinwinst van de Fran-

sen op de linkerflank, tegen de hellingen

van Les Grinons.

Buitgemaakte Duitse artillerie op het plateau van

Oulches .

Op 17 april worden Les Grinons geman-

geld onder een nieuw, intensief bombar-

dement en dit slaagt er zowaar in enkele

versterkte grotten uit te schakelen. Om

17:30 u heropent het 172e haar aanval op

Les Grinons, die al zoveel Franse doden

heeft veroorzaakt. Een aantal Duitse mi-

trailleurs heeft de beschermende grotten

en bunkers vanwege de beschietingen in-

middels moeten verlaten en opent nu het

vuur op de Franse en Senegalese troepen,

vanuit het open terrein. Na nieuwe verlie-

zen worden de mitrailleurs één voor één

uit de weg geruimd. Moeizaam wordt de

klim naar de top van Les Grinons hervat

en uiteindelijk bereikt, na het afslaan van

een nieuwe Duitse tegenaanval vanuit de

ondergrondse abris. Chavonne is inmid-

dels eveneens ingenomen, onder een de-

ken van sneeuw en bevroren modder, wat

met name de Senegalezen hevig op de

proef stelt.

Le Mont Sapin

Le Mont Sapin, rechts van Les Grinons,

wordt op de 16e bestormd door het 25e

bataljon chasseurs á pied. De heuvel

vormt een enorm obstakel en de hellingen

zijn door het slechte weer onbegaanbaar,

sponzig, modderig en ijzig. De beklim-

ming verloopt uiterst moeizaam en de

troepen kunnen de vuurwals van de artil-

lerie niet bijhouden. Hierop openen de

Duitsers vanuit de mitrailleurnesten het

vuur en zaaien verderf tussen de chas-

seurs. Onder zware verliezen kruipen zij

desondanks verder naar boven, telkens

gebruikmakend van geweer- en handgra-

naten. Meter na meter winnen zij terrein,

Pagina 16

De Klaroen

zuiveren een aantal abris, maken 400 ge-

vangenen en voeren 22 mitrailleurs en 19

mortieren af. Een bolwerk in een oude grot

biedt hardnekkig weerstand, maar wordt

door de jagers omtrokken, waarna zij de

noordkant van het inmiddels desolate bos

bereiken.

De Mont Sapin na de gevechten

De jagers vinden nog geen rust en dringen

naar links door in Les Grinons.

Op rechts dalen zij af in de grotten van de

Cour Soupir.

De Mont Sapin vormt hiermee nu de sleu-

tel van de hele Franse linie, wat de Duitsers

vanaf 21:00 u tot hevige tegenaanvallen

brengt.

De Fransen, die de eigen granaten inmid-

dels hebben verbruikt, maken dankbaar

gebruik van de Duitse granaten die zij ter

plaatse aantreffen en de tegenaanval wordt

afgeslagen.

Op 17 april, ’s morgens om half vijf, wagen

de Duitsers een nieuwe poging met verse

reserves om de jagers van de Mont Sapin te

gooien.

Beide zijden lijden verschrikkelijke verlie-

zen, maar de Mont Sapin blijft in handen

van de chasseurs.

Le Bois des Gouttes d'Or

In de ochtend van de 16e april slaagt het

172e Regiment Infanterie erin om, zonder

al te grote verliezen, “Le Balcon” in te ne-

men, op de westelijke flank van des Gout-

tes d’Or. Le Balcon ontleende zijn naam

aan de dominerende positie die het in-

neemt boven de Franse uitgangsstellingen

bij de Aisne, het dorp Soupir en het cha-

teau. Behoedzaam rukken de Fransen op

in de richting van de Cour Soupir, maar

dan lopen zij vast in het kreupelhout en

het heftige Duitse vuur vanuit de talloze

verdedigingswerken, die de artilleriebar-

rage ongeschonden overleefden. Onder-

steuning van het buurregiment behoeven

zij niet te verwachten. Ook hier is de aan-

val gesmoord in vuur.

De volgende dag, de 17e april, wordt de

aanval eerst om 17:30 u, en wederom na

een zware beschieting, hervat.

Het Bois des Gouttes d’Or wordt lang-

zaam doorkruist en de Cote 197, het

“Croix sans tete”, op het hoogste punt van

het plateau d’Ostel, wordt bereikt.

Dit eerste echte succes dwingt de Duitsers

tot terugtrekken.

De bezettingstroepen van de tweede linie

en de reserves verlaten hun stellingen

zelfs zonder te wachten op de bezettingen

van de eerste linie. Bij Vailly vinden de

Fransen de volledige maaltijd van een hele

compagnie, nauwelijks aangeroerd en in

allerijl verlaten. In een abri van een batal-

jonscommandant worden de documenten

van de hele sector opgeraapt; bij een Duit-

se wagenmeester worden alle postwagens

aangetroffen. Het terrein is bezaaid met

achtergelaten materiaal.

Pagina 17

De Klaroen

Het Centrum van de Strijd

De Chemin des Dames

Vanaf september 1914 tot 15 april 1917 lig-

gen de Franse linies tegen de zuidelijke hel-

lingen van de Eperon de Troyon en op het

plateau, parallel aan de Chemin des Da-

mes, maar zo’n 400 tot 600 m ten zuiden

ervan.

Omgeving Eperon de Troyon

Het 20e Legerkorps, belast met de verove-

ring van de kam van de Chemin des Da-

mes, opent de aanval op haar beurt in de

vroege ochtend van de 16e april. Hevig

vuur komt de aanvalstroepen tegemoet en

zij lijden al direct gruwelijke verliezen.

Toch slagen zij erin de laatste meters naar

de kam te overbruggen en zich een positie

te verschaffen op en bij de weg. Vanuit een

zwaar versterkt bolwerk, de suikerfabriek

van Cerny-en-Laonnois, bestrijken de

Duitsers de gehele voorliggende omgeving

en de Fransen worden op de plaats vastge-

pind.

Florian Parmentier, in zijn boek

“L’Ouragan”- de orkaan:

“We begrijpen het niet meteen.

De mannen vallen nog voordat zij kunnen

wegkruipen.”

Het is zó onwerkelijk!

Onder het vuur van de artillerie hebben

de Duitsers hun mitrailleurs geïnstalleerd

in de granaattrechters. Het einde van de

oorlog leek te zijn begonnen en zou niet

veraf zijn. Maar dan komt een order:

“aanval met de bajonet op die mitrail-

leurs, de granaatwerpers voorop!”

Vijf keer vallen we aan; vijf keer worden

we neergeslagen door het verscheurende

vuur. De gewonden schreeuwen: “naar

mij!” Er is echter geen verzorging moge-

lijk. Aan verzorging valt niet te denken!

“Naar mij!” Is het een klacht?

Een verzoek? Een belediging? Iedere le-

vende ziel slaakt nu ook de hartenkreet:

“naar mij!”

Het enige antwoord komt van de ratel der

mitrailleurs.”

Holle weg bij Courtecon weer in handen van de

Duitsers

Pagina 18

De Klaroen

Nieuwe bombardementen op 17 april lei-

den een hernieuwde aanval op het verdedi-

gingswerk in en, na opnieuw een hoge prijs

aan doden en gewonden, wordt het steun-

punt ingenomen.

De Fransen zijn echter uitgeput en kunnen

zich slechts met moeite vastklampen aan de

veroverde stellingen.

De Duitsers hebben zich sneller hersteld

dan de Fransen en op 19 april doen zij een

vastberaden tegenaanval, vegen de Fransen

van de kam en nemen hun oude stellingen

in.

Dan volgt een bloedige periode van aanval

en tegenaanval zonder wezenlijk resultaat;

op 5 mei loopt de Franse linie dan eindelijk

door de zielige steenhopen van Cerny-en-

Laonnois en langs de noordkant van het

plateau.

Maar de Duitsers weigeren zich terug te

trekken van de noordelijke hellingen. Hier-

door behouden zij de ingangen van talrijke

tunnels in hun bezit, die uitmonden in en

achter de Franse linies, wat weer tot hevige

gevechten leidt.

Bovendien blijven de tunnels door de Duit-

sers gebruikt worden als uitstekende wa-

penopslagplaatsen en verzamelpunten

voor tegenaanvallen.

Diverse malen proberen de Fransen de li-

nies voorbij de ingangen van de tunnels te

krijgen.

De Duitsers behouden hier echter het initia-

tief; zij lanceren eind juni een serie tegen-

aanvallen en worden weer teruggeworpen,

totdat de strijd in deze sector uiteindelijk

luwt.

Het westelijk front in optima forma.

L’Abbaye de Vauclerc en de Ferme

d’Hurtebise

Tegenover het aanvallende 2e Koloniale

Korps, de rechterflank van Mangin’s 6e

Leger, staat de 12e eeuwse ruine van de

abdij van Vauclerc. Zo’n anderhalve kilo-

meter ten zuiden hiervan bevindt zich,

vlak aan de Chemin des Dames, de boer-

derij van Hurtebise, welke naam zoveel

betekent als “wervelende noordoosten-

wind”. Wanneer men vanuit Hurtebise de

blik op het noorden richt, kijkt men in de

vallei van de Ailette. Het gedeelte van het

dal tot aan de abdij wordt de Trou de la

Demoiselle genoemd. Iets ten noorden

van Vauclerc ligt het dorp Bouconville,

gedomineerd door het Chateau de la Bo-

ve. Dit kasteel werd overigens op 15 april

verwoest door 150 granaten van 370 mm,

naar men zegt afgevuurd door een Franse

batterij onder commando van de voorma-

lige kasteelheer…

In april 1917 loopt de Franse linie langs de

noordkant van het dorp Oulches, tegen-

over Hurtebise. Hier bevindt zich dan te-

vens de scheidslijn tussen het 5e en 6e Le-

ger, waarvan de rechterflank wordt ge-

vormd door de 10e Koloniale divisie

(Generaal Marchand) van het 2e Corps

d’Armée Coloniale. Op de eerste dag van

de aanval zal deze divisie de eerste linie

van de Duitsers moeten innemen. Deze

eerste linie bestrijkt het gehele plateau, in

een wirwar van loopgraven tussen het

monument van 1814 en de boerderij, en

met talrijke groeves waaronder de be-

faamde Caverne du Dragon, ofwel de

Drachenhöhle.

Pagina 19

De Klaroen

Kaart omgeving Hurtebise en Vauclerc

De Fransen stelden zich voor om, door de

gezamenlijke stormloop van het 1e Leger-

korps en het 2e Koloniale Korps, Hurtebi-

se en het plateau van Vauclerc te overspoe-

len. Nadat de eerste Duitse linie genomen

is moeten de aanvalstroepen afdalen in de

vallei van de Ailette en zich richten op de

tweede linie, aan de noordkant van de val-

lei en bij het Chateau de la Bove. Op dezelf-

de dag nog zal de derde linie, op de domi-

nerende hoogten vóór de vlakte van Laon,

moeten worden bereikt. Op 17 april zou de

doorbraak dan een feit moeten zijn en kan

de cavalerie op glorieuze wijze de vlakte

van Laon instromen.

Een stormachtige wind, nevelig weer, strie-

mende regen en natte sneeuw verstoren de

artilleriebarrage, met name doordat de

waarneming vanuit de verkenningsvlieg-

tuigen en kabelballons praktisch onmoge-

lijk is. De aanvalstroepen, speciaal de Sene-

galezen, leiden sterk onder deze ijzige

omstandigheden en velen worden al vóór

de aanval afgevoerd met bevroren voeten.

Verkenningspatrouilles betreden omzich-

tig het niemandsland en treffen de eerste

loopgraven verlaten aan.

Verderop ondervinden zij echter hevig

vuur, zodat de toestand van de tweede

linie niet verder verkend kan worden.

Dan eindelijk, tijdens het mistige ochtend-

gloren van de 16e april, stormen de Mar-

rouins, Senegalezen en Marokkanen van

de 10e Koloniale Divisie naar voren, ach-

ter de vuurwals die het plateau ranselt.

De eerste linie en de kam van de Chemin

des Dames worden zonder al te grote ver-

liezen bereikt.

Een compagnie Marokkaanse tirailleurs,

die juist de hellingen van het plateau ach-

ter zich liet, werpt zich op de knieën en

heft het gebed tot Allah aan…

Op dat moment houdt de Duitse artillerie

haar vuur nog grotendeels in en de op-

mars wordt hervat.

De troepen hebben drie levendige verlof-

dagen achter de rug, in het vooruitzicht

van een zekere overwinning.

Door het modderige, zwaar geteisterde

terrein en de volgelopen granaattrechters

vorderen zij echter, ondanks het algemene

enthousiasme, veel te traag.

Op de vooraf vastgestelde tijdstippen

schuift de vuurwals naar voren.

De eerste aanvalsgolven kunnen het be-

schermende gordijnvuur niet bijhouden

en de situatie wordt gaandeweg hachelij-

ker.

Pagina 20

De Klaroen

Franse troepen in granaattrechter tijdens de aanval.

Het 53e Koloniale Regiment passeert, het

vertrouwen nog ongeschonden, het monu-

ment van Hurtebise en begint, onder zwak

Duits mitrailleurvuur, de helling naar de

Ailette af te dalen.

Op dat moment barsten de mitrailleurs in

de tweede linie los in een ondoordringbare

gesel van kruisvuur.

De Duitser hebben gedisciplineerd de

vuurwals over zich heen laten gaan, zijn uit

hun holen gekropen en kunnen nu naar

hartelust hun vuur in de langzaam opruk-

kende aanvalsgolven pompen.

De mitrailleurs veroorzaken verschrikkelij-

ke verliezen, met name onder de officieren,

en de infanterie zoekt spaarzame bescher-

ming in de trechters of kruipt terug naar de

eerste linie.

De in wanorde terugtrekkende restanten

van de eerste golf worden weldra verge-

zeld door de opvolgende ondersteunings-

troepen, die op het vastgestelde uur naar

de gevechtszone zijn vertrokken.

De chaos in de eerste linie wordt hiermee

echter slechts vergroot en, in minder dan

een uur, is de aanval op het plateau

verlamd en aan weerszijden van de boer-

derij tot stilstand gekomen.

Alle drie regimentscommandanten van de

divisie zijn inmiddels gedood.

Elke poging om de aanval vanuit de boer-

derij weer vlot te trekken loopt vast in een

steeds hardnekkiger Duitse verdediging.

De Duitse reserves hebben in hun goed

beschermde, ondergrondse onderkomens

praktisch niet geleden onder het bombar-

dement en zij bevolken nu de loopgraven

van de tweede linie, onneembaar voor de

Fransen.

Een serie van afzonderlijke gevechten

vindt plaats op de volgende dagen. De 10e

Divisie behoudt het veroverde gebied en

slaat de meeste Duitse tegenaanvallen met

succes af, ofschoon de Duitsers er toch en-

kele malen wél in slagen om in de verbin-

dingsloopgraven door te dringen. Slechts

met forse verliezen kunnen zij hier weer

uitgegooid worden. Het verwoeste pla-

teau, direct achter de veroverde eerste li-

nie, is inmiddels een woestenij. De loop-

graven zijn herschapen in een zuigende

modderbrij en elke majeure beweging is

onmogelijk.

“En onder deze catastrofale omstandighe-

den komt Prosper Jean-Baptiste Huet aan

het front. Op diens weg komt hij onver-

mijdelijk de gewonden op brancards te-

gen, de doden, opgestapeld op de door

paarden getrokken wagens en degenen

die het inferno overleefd hebben. Met lege

ogen, zonder enig gevoel, lopen zij langs

de weg waarlangs zij de vorige dagen wa-

ren gegaan en waar zoveel van hun kame-

raden gesneuveld waren…”

Pagina 21

De Klaroen

In de nacht van 18 op 19 april wordt de uit-

geputte 10e Divisie afgelost door troepen

van het 11e Legerkorps.

Op de 19e worden deze troepen direct al

naar voren gejaagd, waar zij er ten noorden

van Hurtebise wonderwel in slagen om in

de Duitse loopgraven te infiltreren en 500

gevangenen te maken.

Het offensief is echter ook hier geheel vast-

gelopen en ontaard in op zichzelf staande,

zinloze gevechten rondom de puinhopen

van de boerderij.

Na de aanval van 5 mei, wat de Fransen op

het hele plateau tot bij de observatiepunten

op de noordelijke hellingen brengt, starten

de Duitsers een serie felle tegenaanvallen,

wat de Fransen in de komende maanden

weer van een deel van de dominante pun-

ten zal beroven.

De Caverne du Dragon

Onder het plateau, iets ten westen van het

kruispunt van Hurtebise, strekt zich het

formidabele grottencomplex van de Caver-

ne du Dragon uit. Op 25 januari 1915, na-

dat zij de Ferme d’Hurtebise hebben inge-

nomen, bezetten de Duitsers tevens de

steengroeve en noemen haar de

“Drachenhöhle”.

Van noord naar zuid lopen de gangen on-

der de Chemin des Dames door, en herber-

gen een scala van voedselopslagplaatsen,

munitievoorraden, hospitalen met comple-

te operatiezalen en zelfs een van kruizen

voorziene begraafplaats. Ventilatoren zor-

gen voor de luchtverversing in de lange,

elektrisch verlichte galerijen.

Kaart omgeving Du Dragon

Op 16 april slagen de Fransen erin de zui-

delijke ingang te nemen en zij dringen tot

diep in de grotten door. De Duitsers ver-

weren zich echter hevig, blokkeren de on-

dergrondse galerijen en houden de noor-

delijke ingangen vast in handen. Pas op 25

juni zullen twee compagnieën van het

152e regiment de Duitsers hiervan kun-

nen verdrijven. De volgende dag nemen

de Duitsers dan weer bloedig revanche en

andermaal wisselt de noordingang van

eigenaar.

De Rechtervleugel van het Offen-

sief.

De strijd tussen Craonne en de Ais-

ne

Het in 1573 door haar bewoners ter eigen

bescherming versterkte dorpje Craonne

wordt aan de noordzijde gedomineerd

door het Plateau de Californie, wat zich

in 1917een tragische faam zal verwerven.

Voor een goed begrip van de komende

gevechten is nu enige geografische kennis

Pagina 22

De Klaroen

nodig: aan de oost- en zuidoostzijde wordt

het plateau begrensd door de vlakte van

Corbeny en van Ville-aux-Bois, het toe-

komstige operatieterrein van de Franse

rechtervleugel. Aan de voet van de hellin-

gen van de uitloper ligt, ten zuiden van

Craonne, het Bois de Beau Marais, nét bin-

nen de Franse linies. Ten oosten hiervan

verheft zich de dubbele heuvel van het

Bois des Buttes, vanwaar men de moeras-

sige vlakte overziet.

Verder naar het zuiden, bij Berry-au-Bac,

ligt de Cote 108 en enige kilometers oost-

waarts de Butte Prouvais. Tussen deze

heuvel en het Bois des Buttes bevindt zich

dan de begroeide en drassige vallei van het

kleine riviertje de Miette. Achter de Duitse

linies, in de laagvlakte, ontwaart men het

dorp Juvincourt.

Ten westen van Corbeny opent zich de val-

lei van de Ailette, met aan de noordzijde de

dominante hoogten van het Bois de Corbe-

ny en La Bove. Daartussen verheft zich het

pokdalige, zanderige Plateau de Californie.

Omgeving Bery-au-Bac

Op 15 april 1917 verloopt de Franse linie

in een praktisch rechte lijn van Berry-au-

Bac naar de zuidkant van Craonne, met in

het midden een deuk: de Duitse saillant

van het Bois des Buttes. De Duitse eerste

linie wordt gevormd door uitgebreide

loopgravenstelsels, ook Craonne en de uit-

lopers van het plateau omvattend, en op

slechts enkele tientallen meters van de

Franse loopgraven. De tweede linie be-

vindt zich op de noordelijke helling van

de vallei van de Ailette en loopt door Cor-

beny verder naar Juvincourt. Parallel aan

de tweede linie, met zo’n drie kilometer

tussenruimte, is de derde linie aangelegd.

De uitlopers bij Craonne, het Bois des But-

tes, de Cote 108 en, verder naar achteren,

de Butte de Prouvais, vormen uitstekende

observatiepunten voor de Duitsers. De

Fransen moeten zich tevreden stellen met

de waarnemingsposten op de hoogten van

Roucy, ten zuiden van de Aisne en dus

vér verwijderd van de eerste linies.

De taak van de troepen op de linkerflank

van het 5e Leger op 16 april luidt als volgt:

het 5e Legerkorps, met de 10e en 9e Divi-

sies voorop en de 125e daarachter, dient

de drie Duitse linies in te nemen en de-

zelfde avond nog Amifontaine te berei-

ken, negen kilometer van het uitgangs-

punt. Twee groepen tanks zullen de eerste

linie overschrijden en de tweede linie, aan

weerszijden van Juvincourt, met hun ge-

schut en mitrailleurs aanvallen.

De moerassige vallei van de Miette vormt

hierbij echter een serieus obstakel voor de

tanks. Niettemin aanvaardt men het risico

dat de zware kolossen hierin zullen vast-

lopen.

Pagina 23

De Klaroen

Aan de linkerzijde van de 10e Divisie dient

de 2e Divisie van het 1e Legerkorps het

bastion van Chevreux in te nemen, door te

stoten naar Corbeny en verder naar het

noorden op te rukken.

De 1e Divisie, eveneens van het 1e Leger-

korps, moet zich meester maken van Cra-

onne. Chevreux, het Bois des Buttes, Cra-

onne en de Route Nationale 44 tussen Cor-

beny en Berry-au-Bac zijn door de Duitsers

tot ontzagwekkende obstakels omgevormd,

ondertunneld en met diverse abris, beton-

nen bunkers, mitrailleurnesten, mortierstel-

lingen en ingegegraven 77-mm veldgeschut

gelardeerd.

Bovendien hebben zij hier de afgelopen ja-

ren ruimschoots de gelegenheid voor ge-

kregen.

Craonne en het Plateau de Californie

De Franse barrage, die ook op dit deel van

het front neerdaalt, mist voldoende effecti-

viteit.

De Duitse betonnen bunkers en onderko-

mens zullen, na het bombardement van de

240- en 155 mm’s, des te dreigender tevoor-

schijn komen vanonder de weggeschoten

camouflage van bebossing en kreupelhout.

Op de ochtend van de 16e april overvliegen

Duitse vliegtuigen op geringe hoogte de

Franse linies en mitrailleren de volgepakte

loopgraven.

De Duitse artillerie opent om vijf uur ’s

ochtends eveneens het vuur, zodat het

Franse élan stevig op de proef wordt ge-

steld.

Om zes uur klimmen zij over de borstwe-

ringen, verdwijnen in de mist over een ab-

soluut doordrenkte bodem –de gehele

nacht en de dagen ervoor heeft het gere-

gend- en nemen de verlaten eerste Duitse

loopgraven in.

Kaart van Craonne

Pal daarop openen talrijke mitrailleurs het

vuur op de aanvalsgolven, met een hoofd-

rol voor de mitrailleurnesten op de helling

boven Craonne.

De Maxim-mitrailleurs, “koningin van

het slagveld”, beheersen hiervandaan de

vlakte volledig en geven een extreem ef-

fectief vuur van boven naar beneden af,

moordend voor de Franse aanvallers. Ge-

decimeerd en van hun officieren beroofd

komen de troepen niet meer vooruit, zo-

lang een nieuwe artillerievoorbereiding

geen nieuwe doorgang voor hen forceert.

Ondanks een nieuw bombardement blijft

de Duitse verdediging echter overeind. De

aanval komt nu nauwelijks meer vooruit

en vanuit beide flanken blijven de in kaze-

matten opgestelde mitrailleurs huishou-

den onder de reddeloze poilus.

De verliezen zijn verschrikkelijk, vooral bij

de 2e Divisie.

Het 1e Korps heeft een uur na het begin

van de aanval al 9.000 man verloren..

Pagina 24

De Klaroen

Loopgraaf voor Craonne

Op de avond van de 16e april is de 1e Divi-

sie in de puinhopen van Craonne doorge-

drongen, na harde gevechten met haar ge-

duchte tegenstanders: de Pruisen van de 5e

Garde Divisie.

De Franse 2e Divisie houdt slechts de eer-

ste Duitse linie bezet.

De volgende dagen dreigen weer in een

stellingenoorlog te vervallen.

Op 19 april vorderen de 1e en 162e Divisie

nog enkele meters in Craonne zelf en de

lage uitlopers van het plateau, ondertussen

zware verliezen lijdend.

Dan wordt het geteisterde 1e Legerkorps

afgelost door het 18e .

Tussen Corbeny en Berry-au-Bac

Twee groepen tanks (van de Groupe Bos-

sut), voor het eerst aan het Franse front in-

gezet, zullen het spits afbijten en zijn aan-

gewezen om de geduchte tweede linie van

de Duitsers te overweldigen.

Eén groep dient in de richting van Juvin-

court aan te vallen, ten westen van de

Miette.

De andere heeft haar opmarsgebied tussen

de Miette en de Aisne, richting Guigni-

court en Prouvais.

Achter de Ferme du Temple, in het Bois

de Beau Marais, heeft de eerste groep

haar verzamelplaats voor de aanval.

Om 06:20 u, op de ochtend van de 16e

april, komen de Schneiders log in bewe-

ging en volgen in colonne een vooraf inge-

richte en vrijgemaakte route.

Aan de rand van het bos aangekomen

worden zij dan verrassend accuraat door

de Duitse artillerie beschoten; Duitse

vliegtuigen hebben de opmarsroute van

de tanks gevolgd en markeerden deze met

rode vuurpijlen.

Hierop verspreiden de tanks zich en ver-

hogen hun snelheid, zodat het Duitse ge-

schut vooralsnog geen succes boekt. Vanaf

de observatiepunten kunnen de Duitsers

de tanks echter permanent volgen, hun

silhouetten afstekend tegen de open vlak-

te.

Vergezeld door de infanterie van het 76e

Regiment steken de trage gevaartes de

eerste Duitse linies over.

Op het drassige terrein tussen de eerste en

tweede linies begint de slachting: de Duit-

se artilleristen verdubbelen de beschieting

op de tanks en de één na de ander wordt

getroffen.

De meeste vatten direct vlam, doordat de

reserve-brandstoftanks aan de buitenzijde

(!) van de tanks zijn aangebracht.

De bemanningen van de aangeschoten

tanks hebben weinig kans op overleving

en na deze episode van prijsschieten keren

slechts 9 van de 40 ingezette tanks op hun

startpositie terug.

Pagina 25

De Klaroen

Het Bois des Buttes

In maart 1916 viel het Bois des Buttes, na

het toneel te zijn geweest van hevige ge-

vechten, in Duitse handen.

Hiermee priemt de heuvel tevens als een

lastige uitstulping in de Franse linies.

Zwaar gefortificeerd door de Duitsers, met

uitstekende waarnemingsposten op de drie

heuvels, vormt het Bois des Buttes een van

de steunpilaren van de Duitse linie: met

abris die twintig meter onder de grond zijn

aangelegd, ondergrondse galerijen met

spoorlijnen, bunkers voor de mitrailleurs,

betonnen observatieposten, rondom be-

schermd door een netwerk van prikkel-

draadversperringen en door twee volledige

bataljons bezet is het een waar fort gewor-

den.

Fransen trekken Croannelle binnen

16 April 1917: het Bois des Buttes wordt

door het Franse 31e Regiment Infanterie

met twee speerpunten aangevallen.

De rechterspits rukt vanuit het zuiden naar

het noorden op, in de richting van de drie

dominerende heuvels.

De linkerspits trekt in oostelijke richting,

naar La Ville-aux-Bois, uit het directe zicht

van de waarnemingsposten op de heuvels.

De eerste Duitse loopgraven worden bij

verrassing genomen, maar bij de tweede

linie barst het gevecht in alle hevigheid

los. In de overblijfselen van het bos moe-

ten de bunkers één voor één veroverd

worden, de abris moeizaam worden bele-

gerd en de verbindingsloopgraven met

handgranaten worden ingenomen.

Desondanks krijgt het 31e uiteindelijk de

overhand en maakt gevangenen.

Eén onderluitenant en twee man vallen

alléén aan, met handgranaat en revolver,

dringen in een verbindingssleuf door en

voeren 72 verbijsterde Duitsers in gevan-

genschap af.

Tegen de middag is het Bois des Buttes, na

bloedige gevechten, geheel in Franse han-

den en zijn 800 gevangenen gemaakt.

De resterende Duitse bezetting trekt zich

terug op het nabije Ville-aux-Bois, wat

bezaaid is met mitrailleurnesten.

De Fransen trekken op tot de rand van het

dorp, maar worden direct geconfronteerd

met een woeste tegenaanval, wat hen te-

rugwerpt in het open veld.

De hele middag van de 16e, de nacht en

de hele volgende dag wordt onophoude-

lijk gevochten in en om de verbin-

dingsloopgraven, granaattrechters en het

prikkeldraad, waar eenieder die hierin

komt vast te zitten de dood vindt.

Tegen de avond van de 17e april is het

dorp met uiterste krachtsinspanningen

omsingeld.

Om 06:00 u op de ochtend van de volgen-

de dag wordt de aanval op de inmiddels

benarde Duitse verdedigers geopend en

twee uur later is La Ville-aux-Bois weer

Pagina 26

De Klaroen

Frans.

Meteen daarna wordt de RN 44 overgesto-

ken en komen de aanvallers nog tot La Mu-

sette.

In drie dagen tijd heeft het 31e Regiment

1.500 Beierse gevangenen afgevoerd en 50

mitrailleurs, 15 mortieren, 6 kanonnen en

diverse andere materialen buitgemaakt.

La Musette

Nadat in 1916 het Bois des Buttes door de

Duitsers werd ingenomen, vreesden zij

voortdurend een Franse aanval in de omge-

ving van het Bois des Boches, ten oosten

van het Bois des Buttes en dus in de rug

van dit belangrijke steunpunt.

Om deze dreiging het hoofd te kunnen bie-

den plaatsten zij, tussen het kruispunt van

La Musette en het riviertje de Miette zes

enorme bunkers van gewapend beton.

Elke bunker bevatte een kazemat voor de

mitrailleurs met daaronder een diep uitge-

graven abri.

De bunkers konden elkaar door flankerend

vuur dekken en waren met elkaar en naar

achteren verbonden door verbindingsloop-

graven en ondergrondse gangen.

Aldus vormden zij een gigantisch obstakel

voor het Franse offensief van 16 april.

Over het desolate en verwoeste terrein van

het Bois des Boches vallen de Fransen op

de ochtend van deze 16e april de bunkers

aan.

Vanuit het zuiden en westen aangevallen

verweren de Duitsers zich echter uitermate

furieus en vegen de Fransen door hun

kruisvuur van het voorliggende gebied.

Ook de volgende dag levert geen meter

winst op; de bunkers beheersen het slag-

veld volledig.

Dan, op de avond van de 17e april, verza-

melt een bataljon van het 113e Regiment

zich voor een charge op de bunkers, op

links ondersteund door delen van het 313e

en 4e Regiment.

Bij het vallen van de nacht heffen de poi-

lus het lied van het regiment aan: “voilá le

113e qui passe”.

Voortkruipend langs beide zijden van de

RN 44 nemen zij met handgranaten stuk

voor stuk de onder de weg uitgegraven

abris in.

Hierop openen de Duitsers een vernieti-

gend mitrailleurvuur en veroorzaken hier-

mee zware verliezen onder de Fransen.

Enkele groepen slagen er echter in om in

de nabijheid van de bunkers te geraken en

met handgranaten te bestoken. Met een

donderend geraas ontploft één van de

bunkers, doordat de munitie-opslagplaats

door een granaat werd geraakt. Enorme

blokken beton vliegen door de lucht en

komen ver verspreid in de omgeving neer.

Ondanks de zeer zware verliezen zet het

bataljon de aanval door en tegen negen

uur ’s avonds zijn de RN 44 zelf en de

bunkers Köln en Hannover in Franse han-

den. Vanuit het zuidoosten volgt dan de

verdere opmars naar het kruispunt van La

Musette, wat zij de volgende ochtend in-

neemt.

Op dat moment vallen eenheden van het

31e Regiment, komende van La Ville-aux

-Bois, eveneens het kruispunt aan.

De omsingeling van het Bois des Boches,

met het 313e Regiment en delen van het

4e Regiment, , is hiermee dan eindelijk

voltooid.

Pagina 27

De Klaroen

’s Nachts wordt het gebied gezuiverd, wat

400 gevangenen en een grote hoeveelheid

wapens met munitie oplevert.

Tanks vóór Juvincourt

Van september 1914 tot april 1917 bleef het

belangrijke kruispunt bij de Ferme du Cho-

léra een hevig omstreden punt tussen Duit-

sers en Fransen.

In deze sector zou het 32e Legerkorps haar

aanval op 16 april dienen uit te voeren.

Zoals we hebben gezien bracht de eerste

stoot hen tot de tweede Duitse linie, net

vóór Juvincourt.

Maar de bataljons in de spits van de aanval

werden van de Cote 108 tot Juvincourt

door de vastberaden Duitse verdedigers

neergemaaid en vastgepind in de duizen-

den granaattrechters.

Vanuit Prouvais werd bovendien een serie

vinnige tegenaanvallen gelanceerd op de in

wanorde verkerende Fransen.

Kaart van Juvincourt

De lotgevallen van de eerste groep tanks

hebben we reeds eerder kunnen volgen.

De tweede groep volgde voor haar aanval

de route van Pontavert naar Guignicourt,

over de heuvelrug bij Le Choléra.

Ondanks het zware Duitse geschutsvuur

bereiken ook zij de tweede linie, maar de

Franse infanterie ligt op dat moment ge-

heel uiteengeslagen, het merendeel dood

of gewond, in kleine groepjes in het ver-

woeste terrein vóór deze stellingen.

De tweede linie is intact en ongenaakbaar.

Zonder steun van het voetvolk zetten de

tanks door, steken de loopgraven van de

tweede linie over, bereiken tegen één uur

‘s middags de oostkant van Juvincourt en

schommelen verder in de richting van het

Bois Claque Dents.

Dan worden zij van drie kanten door

rechtstreeks vuur van de Duitse batterijen

onder vuur genomen.

Wederom heeft de Duitse artillerie haar

doelen voor het uitkiezen en het gros van

de tankgroep wordt in brand geschoten.

Het restant kan desondanks nog een Duit-

se tegenaanval uit de richting van de Fer-

me Mauchamp afslaan, voordat het bevel

tot terugtrekken wordt gegeven.

De overlevende bemanningen van de

stukgeschoten tanks hebben dan inmid-

dels de voertuigen verlaten en proberen te

voet de eigen linies te bereiken.

Laagvliegende Duitse jachtvliegtuigen mi-

trailleren deze schamele groepjes en ver-

groten hiermee de al zeer zware verliezen

van het tankwapen.

Slechts enkele tanks keren terug bij de Fer-

me du Choléra.

Pagina 28

De Klaroen

Loivre en Brimont, de sleutels van

Reims

In september 1914 blijft het Duitse offensief

vóór Reims steken bij het dorp Loivre aan

het kanaal van de Aisne naar de Marne en

bij het oude fort van Brimont.

Hier organiseren de Duitsers hun verdedi-

gingslinies, waarvandaan zij regelmatige

beschietingen op de stad Reims kunnen on-

derhouden.

Loivre en omgeving

Op 16 april 1917 valt de 41e Divisie van het

32e Legerkorps de Duitse posities in Loivre

aan, waarbij het dorp zonder al te grote

verliezen door het 23e (“les Braves”, de

moedigen) en het 133e Regiment (“les Li-

ons”, de leeuwen), wordt bezet.

Het 133e Regiment doorkruist het dorp en

rukt verder op naar het kanaal, met het 3e

bataljon in de voorhoede.

De kanaalovergang en het kerkhof worden

echter zwaar verdedigd door de Duitsers

en de “leeuwen” worden beschoten vanuit

betonnen kazematten bij het kerkhof en de

puinhopen van de molen.

Zij trekken zich terug, vragend om steun

van de 75 mm’s.

Dan trekken zij achter de barrage opnieuw

op, waarbij de hoornblazers het signaal

“aanvallen” laten schallen.

In één lange bajonetcharge nemen zij de

verdedigingswerken bij de molen, het

kerkhof en de rest van het verwoeste

dorp.

Bij het kerkhof maken zij 122 gevangenen

in één abri.

De buit: 825 gevangenen, door alleen al de

500 man van het 3e bataljon.

Ten noorden van Loivre vallen de troepen

van de 14e Divisie (Generaal Philipot)

met het 44e, 60e, 35e en 42e Regiment de

eerste Duitse linies aan, drukken door en

bereiken met zware verliezen uiteindelijk

het dorp Berméricourt.

Een furieuze Duitse tegenaanval van het

Korps Eberhart van het Duitse 1e Leger

breekt echter de veerkracht van de zwaar

beproefde Franse infanteristen en zij wor-

den weer uit het dorp gegooid.

De Russische Brigade, met als doel het

Fort de Brimont, steekt het kanaal over en

bereikt de helling van de heuvel met het

fort, maar verder komen zij niet.

Hevig vuur vanuit het fort en de omlig-

gende stellingen daalt neer op de Russen

en ook zij lijden bloedige verliezen.

Weldra stabiliseren de linies zich dan,

juist ten oosten van het kanaal.

De Resultaten

Na tien dagen van bloedige gevechten en

gruwelijke, niet te bevatten verliezen on-

der de troepen (96.125 doden, gewonden

en vermisten) was het duidelijk dat deze

extreem hoge kosten niet tot enig belang-

wekkend resultaat hadden geleid.

Pagina 29

De Klaroen

Het 6e Leger

Op de beruchte 16e april had het 1e Kolo-

niale Legerkorps slechts verliezen geleden,

tegen een paar meter terreinwinst rondom

Laffaux en de Ferme Moisy.

Rechts hiervan had het 6e Korps de eerste

Duitse posities tussen Fort Condé en het

Canal de l’Ailette bezet.

In de tang genomen tussen beide Franse

korpsen ontruimden de Duitsers op 17

april dan wel de Saillant de Vailly, maar

tegen een hoge (Franse) prijs. De volgende

drie dagen vorderde het 6e Korps stap-

voets, om op 20 april uitgeput en gedeci-

meerd op 800 m van de heuvelrug tot stil-

stand te komen.

Oostelijk hiervan waren het 20e Korps en

het 2e Koloniale Korps op superieure

Duitse bolwerken gestuit.

Na een reeks van slachtingen komen beide

korpsen tot vlak bij de Chemin des Dames,

maar de verliezen zijn onaanvaardbaar

hoog, vooral bij het 2e Koloniale Korps.

De steunpunten bij de Ferme d’Hurtebise

en de suikerfabriek van Cerny blijken on-

neembaar.

Het 6e Leger is lamgeslagen en niet meer

tot serieuze inspanningen in staat.

Het 5e Leger

In de sector van het 5e Leger, op de ooste-

lijke flank, heeft het 1e Legerkorps de in-

gangen van dorp Craonne kunnen inne-

men, maar alle overige doelen worden niet

bereikt.

In drie dagen strijd verliest het 1e Korps

wél 170 officieren en 6.500 manschappen.

Het 5e en 32e Korps zijn enkele kilome-

ters in de richting van Juvincourt en ten

zuiden van Berry-au-Bac gekropen, maar

ook hier zijn de verliezen gigantisch; niet

in de laatste plaats bij de tanks.

De kostbare verovering van het Bois des

Buttes door het 5e Korps vormt het succes

van de dag. In het zuiden zijn het 7e

Korps en de Russische Brigade vóór het

massief van Brimont blijven steken, of-

schoon aanvankelijk de dorpen Courcy,

Loivre en Bermericourt konden worden

ingenomen, wat de “recordwinst” van de

16e april vormde; een stuk terrein van 4

km diepte, waarvan een groot deel direct

weer door de Duitsers werd heroverd.

De gewonden

Op deze eerste dag blijkt tevens, dat het

hoofdkwartier een gruwelijke vergissing

heeft gemaakt met haar berekeningen van

het aantal gewonden. Alle hulpposten

worden letterlijk overstroomd, de brancar-

diers weten niet waar te beginnen en voor

zover mogelijk worden Duitse gevange-

nen ingeschakeld bij de afvoer van de ge-

blesseerden.

Franse gewonde op het slagveld

Pagina 30

De Klaroen

Een hospitaal van het 5e Leger, 10 km achter

het front gelegen, bij het dorp Prouilly aan

de Marne, heeft op de ochtend van de 16e

april 3.500 bedden klaarstaan.

Deze dag wordt zij echter overspoeld met

12.000 gewonden!

Hiervan kunnen in de eerste dagen slechts

1.600 zwaargewonden geopereerd worden.

De overigen, die de slachtingen van Juvin-

court of Sapigneul overleefd hadden, cre-

peerden vaak alsnog in de beproeving van

Prouilly.

De met bloed en vuil besmeurde ziekenza-

len verkregen in de komende dagen de tra-

gische naam “oubliettes” en menig passe-

rend chirurg werd voor moordenaar uitge-

maakt.

Verlichting en verwarming ontbraken en er

was een schrijnend gebrek aan plaats, perso-

neel, materiaal, vaccins en andere zaken

(men beschikte over 4 (!) thermometers,

voor 3.500 bedden).

Het aantal van 10.000 door het hoofdkwar-

tier ingecalculeerde gewonden bleek een “0”

te weinig te bevatten…

Nivelle verlegt het zwaartepunt

Na de eerste dag van afgrijselijke gebeurte-

nissen en een verliescijfer van 40.000 (!) man

blijft Nivelle vertrouwen houden in het ver-

volg, ofschoon hij stevig snijdt in de tactiek.

Op de avond van 17 april stuurt hij een tele-

gram aan Generaal Micheler, commandant

van de legergroep:

“De gisteren aangegane slag heeft duidelijk

gemaakt, dat de vijand het front tegenover

het 6e Leger vast in handen heeft en dat de

hiermee gepaard gaande moeilijkheden een

opmars van uw legergroep in noordelijke

richting in de weg staan.

Het is dus duidelijk, dat uw inspanningen

gericht moeten worden naar het noordoos-

ten op basis van de voortgang van het 5e

Leger. Aan het front van het 6e Leger dient

u zich te beperken tot het zekerstellen van

uw stellingen ten noorden van de Aisne en

de aanval op de hoogten ten zuiden van de

Ailette te staken.”

De resultaten bij het 5e Leger zijn in wer-

kelijkheid echter niet beter te noemen dan

die van het 6e Leger. Vóór het offensief

had Nivelle aangekondigd het offensief

stil te leggen in geval van een echec. Hij

weigert echter in een mislukking te gelo-

ven en handhaaft de orders tot aanvallen...

Poilus in de loopgraaf

De 17e april begon met pijpestelen en ein-

digde in de meeste sectoren in bloed, zon-

der noemenswaardige resultaten.

Bij het 6e Leger, ten noorden van Soupir,

kon het 20e Korps Grelines innemen en

het 6e Korps zich bij de Ferme des Grin-

ons installeren, maar verdere progressie

bleef uit. Het 5e Leger joeg haar 1e Korps

tevergeefs vooruit tegen de stellingen van

Craonne en het plateau.

Pagina 31

De Klaroen

Craonne en het plateau.

Uiteindelijk heeft slechts het 4e Leger van

Generaal Anthoine, bij haar secundaire

aanval verder naar het oosten, enig succes

bij de aanval op het Massif de Moronvil-

liers. Het Duitse 1e Leger herstelt hier ech-

ter de situatie en er is dan ook geen sprake

van enige ontlasting van de Franse legers

aan de Chemin des Dames.

In de nacht van 19 op 20 april besluit Nivel-

le het 10e Leger te introduceren en in te

zetten tussen het 5e en 6e Leger. Op 21

april bezet het leger de frontlijn tussen

Hurtebise en Berry-au-Bac. Het 5e Leger

dient de aanval in het oosten verder voort

te zetten en aan te sluiten bij het 4e Leger.

Dezelfde dag telegrafeert Nivelle aan de

Britse Generaal Wilson: “Ofschoon de op-

mars van de aanvallende legers minder snel

verloopt dan vooraf bepaald, verander ik

niets aan de algemene instructies die eerder

zijn uitgegeven. Stopzetting van het offen-

sief wordt niet overwogen. Wat het Britse

offensief aangaat is mijn wens dat dit tege-

lijkertijd zal worden gecontinueerd. Uw

legers moeten profiteren van de operaties

aan het Franse front door uw aanvallen uit

te breiden en te streven naar het veroveren

van uw vastgestelde doelen.”

Daarnaast vroeg hij Cadorna om een offen-

sief in Italië te openen en aan Alexeïev om

maatregelen te treffen voor een offensief in

Rusland.

Politieke inmenging

Op 21 april geeft Micheler aan Nivelle te

kennen, dat het naar zijn mening niet lan-

ger verstandig is om zich te concentreren

op een doorbraak, maar in te zetten op een

reeks van opeenvolgende, beperktere doe-

len. Nivelle weet van geen wijken en

handhaaft zijn instructies: “Het offensief

moet voortgezet worden om Reims te ont-

lasten en de verovering van de Chemin des

Dames te completeren. De ontzetting van

Reims moet bewerkstelligd worden door

een gecombineerde actie van het 4e en 5e

Leger.”

Het 6e Leger wordt toegevoegd aan de

GAN (Groupe d’armées du Nord).

De GAR behoudt het 10e en 5e Leger on-

der haar bevel.

De gruwelijke waarheid dringt geleidelijk

door bij het Franse publiek, dat geschokt

reageert op het echec van het offensief tus-

sen 16 en 19 april. Op 23 april grijpt Poin-

caré persoonlijk in: “De president van de

republiek behoort tot degenen die een her-

vatting van de aanvallen op Craonne en

het plateau van Vauclerc op de vastgestel-

de datum als prematuur en onmogelijk

beschouwen. De artillerie-voorbereiding is

tot op heden onvoldoende gebleken. In-

tensieve bombardementen van enkele da-

gen zullen nodig zijn, zonder welke ons

exact hetzelfde zal overkomen als bij de

eerste aanval.”, zoals hij Nivelle liet we-

ten. Deze reageerde op diens karakteristie-

ke, energieke wijze en drong erop aan dat

de president niet meer naar praatjes zon-

der fundament moest luisteren…

Op 29 april stelde de minister van oorlog,

Paul Painlevé, een aanval op Brimont

voor, ten noorden van Reims. De regering,

onvoldoende op de hoogte van de risico’s

en mogelijke verliezen bij deze operatie,

zaak uit te stellen tot het aanstaande on-

derhoud tussen Nivelle en Pétain zou

hebben plaatsgevonden. Painlevé be-

Pagina 32

De Klaroen

Pétain tot chef van de generale staf. Als zo-

danig zou Pétain alle dossiers van komen-

de operaties kunnen volgen…

Op 30 april valt de eerste zondebok: Ge-

neraal Mangin, bevelhebber van het 6e

Leger, valt in ongenade en wordt

“gelimogeerd”. De voorbereidingen voor

een hervatting van het offensief gaan ech-

ter onverminderd door. Het 6e en 10e Le-

ger zouden nu de heuvelrug van de Che-

min des Dames moeten veroveren. Het 5e

Leger dient de Duitse posities ten zuiden

van de Aisne aan te vallen .

Het offensief wordt hervat: de aanval van 5

mei

Bij het losbarsten van een nieuwe artillerie-

barrage begin mei verspreiden zich tevens

de horrorverhalen van de eerste aanval tus-

sen de troepen aan de Aisne. Hele bataljons

blaten als schapen op weg naar de

“slachtbank” van het front. Eenheden van

het ervaren 21e Regiment, dat heldhaftig

had gevochten bij Verdun, weigeren op 3

mei naar het front te gaan.

Van hogerhand wordt kordaat ingegrepen:

de oude Romeinse strafmaatregel van deci-

mering wordt op hen toegepast, de oproer-

kraaiers worden als voorbeeld sowieso ge-

fusilleerd of naar Duivelseiland afgevoerd

en het regiment wordt weer de strijd aan

de Chemin des Dames ingestuurd, en afge-

slacht…

De Moulin de Laffaux

Na het offensief van 16 april bleef de Mou-

lin de Laffaux in de Duitse handen. Op 5

mei zal de positie opnieuw aangevallen

worden;

ditmaal door een provisorisch samenge-

stelde divisie, bestaande uit drie regimen-

ten cavalerie te voet: het 4e, 9e en 11e Cui-

rassiers, ondersteund door een gemengde

groep van Schneider- en St. Chamond

tanks.

Op 5 mei, 05:45 u, vallen zij de Duitse ver-

sterkingen aan. De eerste linie wordt in

een ferme stormloop genomen, maar in

het centrum van de aanval blijven de goed

ingegraven verdedigers rondom de molen

zich hardnekkig weren. Op de flanken

staan de alomtegenwoordige mitrailleur-

nesten iedere voortgang in de weg en de

cuirassiers lijden zware verliezen. Dan

vinden de tanks eindelijk hun weg en be-

reiken, ondanks de zompige bodem en de

talrijke obstakels, het plateau. Tezamen

met de tweede aanvalsgolf wordt de mo-

len bestormd en ingenomen. Een tegen-

aanval van de Duitse grenadiers wordt

door één mitrailleur van het 11e Cuiras-

siers afgeslagen, door de aanvallers één

voor één neer te schieten.

Op rechts, bij de Carrières de Fruty, heeft

het bombardement absoluut onvoldoende

effect gehad op de loopgraven en versper-

ringen. De opmars van de cuirassiers ver-

loopt dan ook uitermate moeizaam en de

verliezen hopen zich op. Een uiterste

krachtsinspanning zorgt ervoor, dat de

grotten van Fruty en de tweede Duitse

linie tegen tien uur ‘s ochtends in Franse

handen zijn.

Langzaam keert het tij, om 11:00 u trekken

de Fransen verder op en op links neemt

het 4e Cuirassiers het Chateau de la Mot-

te. Op rechts beklimt het 11e de Cote 170

en in het centrum dringt het 9e al door in

de grotten van het Ravin d’Allemant,

waar de Duitsers overigens hevige tegen-

Pagina 33

De Klaroen

stand bieden.

De inspanningen van de cuirassiers zijn

zinloos: gebrek aan steun van de reserve-

troepen en de sterker wordende Duitse

druk dwingen hen tot terugtrekken. Het

Chateau de la Motte wordt opgegeven en

koortsachtig proberen de Fransen de reste-

rende stellingen te consolideren.

Op de 6e mei wordt het chateau, met nieu-

we verliezen, opnieuw door de cuirassiers

aangevallen en bezet. Aan de zuidkant van

het Ravin d’Allemant omsingelen 2 pelo-

tons van het 9e de grotten en vechten zich

met handgranaten een weg naar binnen.

Alle drie regimenten bevinden zich echter

nog steeds in een hachelijk vooruitgescho-

ven positie en worden hevig aangevallen

door de Duitsers. Tegen de avond zijn zij

wederom gedwongen de aftocht te blazen

en het Chateau de la Motte wordt voor de

tweede keer verlaten. Uitgeput, gedesillusi-

oneerd en met achterlating van ettelijke do-

den en gewonden graven de Fransen zich

200 m ten zuiden van het chateau in. De

karige winst bestaat uit enkele belangrijke

observatiepunten, 650 krijgsgevangenen en

de Moulin de Laffaux.

Van 7 mei tot 23 oktober zal in deze sector,

het “scharnier van de Hindenburglinie”,

voortdurend worden gevochten. De Duit-

sers knagen enkele flinke happen uit de

Franse stellingen, maar zullen de Fransen

niet geheel van het plateau kunnen verdrij-

ven. De Moulin de Laffaux blijft Frans be-

zit.

De aanval op het Plateau de Californie

Het Plateau de Californie; na de vreselijke

verliezen van 16 april is het eenvoudig-

weg ondenkbaar voor de Fransen dat deze

hoogte in Duitse handen zou blijven. Een

nieuwe aanloop voor een aanval op de

heuvel door het 10e Leger wordt dan ook

voorbereid; in de nacht van 22 op 23 april

lost het 34e Regiment Infanterie in Cra-

onne het 1e Regiment af. De eerste linies

liggen dan vóór de hellingen die naar het

plateau leiden en bestaan uit een reeks

bomkraters. Enige communicatie vanuit

de eerste linie naar achteren is onmogelijk.

Er zijn geen verbindingsloopgraven, geen

stellingen en vanaf de uitlopers van het

plateau domineren de Duitsers nog altijd

de hele omgeving. Zij schieten op alles

wat beweegt.

De volgende dagen worden doorgebracht

in “de sfeer van de komende slag”. De nij-

vere Franse voorbereidingen worden door

de Duitsers nauwgezet geobserveerd en

zij beschieten elk punt waar aan de stellin-

gen wordt gewerkt. Bovendien liggen de

aanvoerwegen praktisch continu onder

vuur, wat onvermijdelijk ook Franse bom-

bardementen uitlokt. Op 4 mei verovert

een compagnie, onderaan de hellingen,

enige tamelijk gunstige uitgangsstellin-

gen. De volgende dag zal de aanval

plaatsvinden.

Negen uur ’s morgens, de vijfde mei 1917:

Twee bataljons van het 34e Regiment, met

op links ondersteuning van het 18e Regi-

ment, lanceren hun aanvalsgolven. Tij-

dens de beklimming van de steil oplopen-

de hellingen worden zij hevig geteisterd

door mitrailleurvuur, maar de speerpun-

ten slagen er niettemin in om de

Pagina 34

De Klaroen

noordelijke en oostelijke kraag van het pla-

teau te bereiken en zich daar te nestelen. Ge-

bruikmakend van de verrassing en –

tijdelijke- passiviteit van de Duitsers sturen

de Fransen enige verkenningspelotons de

noordelijke hellingen af, waarbij diverse

Duitse abris worden gezuiverd en meer dan

300 man van de Pruisische garde gevangen

worden genomen.

Tegen 4 uur ’s middags zijn de Duitsers her-

steld en starten een hevig bombardement,

waarna een vastberaden tegenaanval volgt

om het verloren gebied te heroveren. Een fel

handgranaatgevecht volgt, maar de Fransen

blijven overeind. Met stevige verliezen wor-

den de Duitsers teruggedreven. De volgen-

de dag, 6 mei, beginnen de Duitsers een ui-

termate intensieve beschieting, wat het pla-

teau in vlammen, stof en rook laat verdwij-

nen. De heuvel is gehuld in vuur, alsof zij

als een vulkaan uiteenbarst.

De Winterberg na de slag

De Franse artillerie legt haar antwoord even-

eens op het plateau en in dit inferno kunnen

de Duitsers infiltreren in de dunne Franse

voorpostenlinie.

Het gevecht is hevig; het 34e Regiment lijdt

zeer zware verliezen, vooral onder de

officieren en geleidelijk aan dreigen de

Fransen onder de voet te worden gelopen.

In elke granaattrechter wordt gevochten,

totdat eindelijk, omstreeks één uur ’s mid-

dags, een bataljon van het 49e Regiment

ten tonele verschijnt en de Duitsers van

het plateau kan verdrijven. De

“Winterberg”, de Duitse naam voor het

plateau, is in Franse handen, maar heeft

een zeer bloedig offer van hen gevraagd.

Tot 9 mei zet het 10e Leger haar aanvallen voort. Terreinwinst wordt niet meer geboekt, maar de verworven posities kunnen wor-den versterkt, overigens ten koste van nieuwe verliezen.

Het vertrek van Nivelle

Vanaf het begin van mei bevindt Nivelle

zich in het beklaagdenbankje. Hij stelt

voor om Mangin, die “het vertrouwen

van zijn minderen verloren heeft”, naar

Marokko over te plaatsen en hem aldus de

verantwoordelijkheid voor het mislukte

offensief in de schoenen te schuiven. De

regering weigert. Op 10 mei vraagt Pain-

levé rechtstreeks aan Nivelle het com-

mando neer te leggen. Op zijn beurt wei-

gert de generaal. Dan, op 11 mei, benoemt

de regering per decreet Pétain in zijn

plaats en Generaal Foch tot chef van de

generale staf.

De rol van Nivelle is eindelijk uitge-

speeld.

Tegelijkertijd worden de mogelijkheden

van de chef van de generale staf uitge-

breid en krijgt hij meer bevoegdheden. Op

16 mei wordt de generale staf bovendien

in twee groepen verdeeld (Groupe de l’A-

vant, Groupe de l’Arrière).

Pagina 35

De Klaroen

Hiermee wordt de slag aan de Chemin des

Dames opgeschort, temeer daar reeds vanaf

eind april de onrust om zich heen grijpt en

diverse eenheden weigeren om naar het

front te gaan. Het begin van de muiterijen in

het Franse leger kondigt zich aan. Op het

moment dat Generaal Maistre, de nieuwe

bevelhebber van het 6e Leger, een aanval

voor de 3e juni voorbereidt, schort Pétain

alle aanvallen aan de Chemin des Dames

vanaf 23 mei op. Hij beoordeelt de aanvals-

geest van het Franse leger als niet in staat tot

belangrijke offensieve acties en Maistre trekt

hierop zijn plan in. Ondertussen openen de

Britten wél hun derde offensief in Artois.

Tijdens de slag hebben de Duitsers 66 divi-

sies ingezet, tegen de Fransen 68. Het Duit-

se totaal aan verliezen: 163.000 man, plus

29.000 gevangenen en 187 stukken geschut.

De Franse verliezen: 271.000 man…

De verwoestingen op de Chemin des Dames

Ofschoon ook de Duitsers buitensporige

verliezen leden beschouwden zij de slag aan

de Chemin des Dames als succesvol: de ver-

dedigingstactieken bewezen hun doeltref-

fende waarde, het terrein had zich als Duitse

bondgenoot ontpopt, de troepen bleken

strijdvaardig en uitgerust en de Franse artil

lerie bleek niet in staat de Duitse verdedi-

gingswerken en artilleriestellingen uit te

schakelen.

Bovendien ontbrak het verrassingsele-

ment geheel, wat bij Verdun eind 1916 van

doorslaggevend belang was geweest.

“Een

gemeenschappelijk

graf van

Malmaison naar

Craonne

zou

twee keer zo lang

moeten zijn om

alle doden te be-

vatten die hier

gesneuveld zijn”…

(Roland Dorgelès)

Aanvullende informatie over onze verenigingen kunt u bekomen bij:

Voor IMOS en K.N.F.O.V.:

bij de voorzitter: Johny Stiers, Tel.: 0495 24 01 70

e-mail: johny.stiers@telenet.be

Voor IMOS:

bij de o/voorzitter - secretaris: Luc Reniers, Tel.: 0477 69 51 29

e-mail: luna218@telenet.be

Pagina 36

De Klaroen

Om lid te worden van onze Patriottische verenigingen kunt u

het bedrag van 10,00€ storten op volgende rekeningnummers:

BE57 9730 7774 5635 ten name van

IMOS REGIONALE BRABANT

en/of

BE88 9730 8120 9141 ten name van

KNFOV Tienen

Motiveer ook jongeren, vrienden en kennissen om lid te worden van onze vereni-

gingen

bedankt voor uw steun en inzet.

IMOS heeft ook een website waarop u alle informatie vindt over onze werking:

www.imosphinx.eu

Blz. 5: Gemeentebesturen en andere patriottische verenigingen.

Blz. 6 tot 35 Internet “oorlogen in WO I”

Veldslagen in 1917

Chemin des Dames door Jean Pierre Maessen.