De kennisbasis van lerarenopleiders:

de aard, dilemma’s, uitdagingen

VELON studiedag 6 november 2009

Klaas van Veen  

Wie is de leraar van de leraar van de leraren?

Wie leidt de leraar der leraren op?

 

 

De Groep

 

 

De Praktijk

 

 

Ik zelf

 

 

 

Maar welke kennis?

 

 

 

Reconstructie eigen kennisbasis

Reconstructie eigen kennisbasis

Ervaring als leerling en student

Na VWO, PABO

Eigen ervaring met opleiding tot leerkracht basisonderwijs

 

Eigen ervaring met lesgeven

 

Studie onderwijskunde (achtergronden leren, schoolorganisatie, maatschappij)

Werken in de lerarenopleiding

Gepromoveerd op ervaringen leraren onderwijsvernieuwingen

Dialoog met vakdidactici

Dialoog met collega’s, leraren, studenten

Zelf schrijven erover

Verdere studie en onderzoek…

Kennisbasis eerstegraads lerarenopleider?

Overeenkomsten en verschillen met anderen

(PABO, 2e graads, nascholing, op school)

 

Afhankelijk van specifieke taak en omgeving?

 

Wat mist er aan kennis?

 

Hoe goed is die kennis?

Hoe bruikbaar is die kennis?

Hoe effectief?

Onderzoek naar...

AERA-Panel report: Studying teacher education (Cochran-Smith & Zeichner, 2005)

Weinig empirische bewijzen wat werkt en niet werkt bij het opleiden van leraren

Bijv: gebruik portfolio’s, minilessen, werken met cases, praktijkonderzoek

> Relatie lerarenopleiding, praktijk beginnende docenten en het leren van leerlingen

Werkdefinities

 kennisbasis lerarenopleiders

- wat iemand moet weten om leraren op te leiden en te ondersteunen bij de verdere professionele ontwikkeling

 

lerarenopleiders

- een ieder die leraren opleidt of begeleidt bij het leren van of het verder professionaliseren in het beroep

 

- lerarenopleidingen

- nascholingsinstituten

- op school zelf

Kennisbasis geldt voor de beroepsgroep

Vraag:

- wat moet elke opleider weten?

- wat is specifieke kennis?

 

Implicaties voor de opleiding van lerarenopleiders

- de competenties om de kennisbasis te ontwikkelen en te leren

- een beroepsleven lang

Centrale problemen kennisbasis

Centrale problemen kennisbasis

Geen opleiding

Geen gemeenschappelijke kennisbasis

Onvoldoende empirische evidentie voor effect

opleidingsaanpak

‘Beautiful theories’ (Copolla, 2007; Zwart et al, 2009)

Relevantie?

1. Belang lerarenopleiders voor kwaliteit leren leerlingen 

Kwaliteit lerarenopleiders > kwaliteit opleiding / nascholing

?

kwaliteit docenten > kwaliteit onderwijs > leren van leerlingen

 

 

2. Empirische evidentie – status beroep – bestaansrecht beroep 

Een paar feiten

 

Aantallen lerarenopleiders:

(Bron: Lunenberg, 2007)

 

3250 verbonden aan lerarenopleidingen

(Pabo’s: 2100; 2e graads 900; 1e graads 250)

 

Nascholingstellingen ??? 500? 1000?

Scholen ??? Zoveel scholen zoveel schoolopleiders?

 

Weinig zicht op opleidingsniveau lerarenopleiders

Weinig zicht op kennisbasis huidige lerarenopleiders

Opvattingen en beelden

Opvattingen en beelden

Centrale stelling:

 

Kennisbasis afhankelijk van opvattingen en beelden over o.a.

 

- het beroep

- functies en doelen van het onderwijs

- lesgeven

- opleiden van leraren

- eigen ontwikkeling

- kennis

- belang ervaring

Kennisbasis: onderliggende opvattingen en beelden (1)

Een docent is iemand die :

- die veel weet en dit kan overdragen

- een evenwichtige en volwassen persoonlijkheid gericht op ontplooiing

- beschikt over een uitgebreid (vak)didactische en pedagogisch repertoire

Instrumenteel? De docent als ambachtsman/vrouw

Betekenisgericht? De docent als intellectueel

Emancipatorisch? De docent als opvoeder en vernieuwer

Functies en doelen van het onderwijs:

- kwalificatie: beroepsvoorbereidng vs persoonlijke ontplooiing

- socialisering: pedagogische taak, reproductie vs verandering

- selectie

Kennisbasis: onderliggende opvattingen en beelden (2)

Lesgeven

- de complexiteit van lesgeven

- pedagogisch vs vakinhoud

- de beste didactiek

- de kennisbasis van lesgeven

- lesgeven in een school: micropolitiek

Kennisbasis: onderliggende opvattingen en beelden (3)

Opleiden van leraren

- Training in de praktijk- Aanleren van breed didactische reportoire- Bewustwording eigen competenties- Analyse praktijk- Voordoen- Begrijpen van waarom- Politiek-maatschappelijke bewustwording

Kennisbasis: onderliggende opvattingen en beelden (4)

Eigen ontwikkeling als lerarenopleider(Ben-Peretz)

- de model didacticus en pedagoog

- de reflectieve zichzelf onderzoekende opleider- samen ontwikkelen van professionele identiteiten

(anti-voorschriften)

Fases in ontwikkeling?

Kennisbasis: onderliggende opvattingen en beelden (5)

Opvattingen over kennis

- wat zie je als kennis? - eigen ervaring als bron van kennis- beeld wetenschappelijk onderzoek

Wat leer je nog elke dag?

Houding: probleemgevoelig vs oplossingsgericht?

Relatie kennis en ervaring:Goede docent - goede lerarenopleider?Is ervaring als docent nodig? Besef van complexiteit en emoties?

Kennisbasis: onderliggende opvattingen en beelden (6)

Aanzetten tot kennisbasis

Aanzetten tot kennisbasis 1

VELON registratie

 

Lerarenopleider en schoolopleider

 

> Vaardigheden m.b.t. opleiden

> De kennisbasis is (nog) impliciet

> Sterk gericht op leeromgeving docenten-in-opleiding

> Nauwelijks aandacht voor leerlingen, leren en lesgeven, school

1. Grondslag voor het opleiderschap

- ontwikkeling leerlingen

2. Interpersoonlijk en (ped)agogisch

3. Opleidingsdidactisch

4. Organisatorisch

5. Werken met collega’s

6. Werken in brede context

7. Werken aan beleid en

schoolontwikkeling

8. Werken aan de eigen professionele

ontwikkeling

Aanzetten tot kennisbasis 2

MOFET (Tel Aviv)

- opleiding

- zelf onderzoek doen en publiceren

- conferenties & studiedagen

- netwerk van studiegroepen

- kennisportal

 

 

Curriculum opleiding:

1. Coaching en didactiek

2. Onderzoeksvaardigheden

3. Academische management

4. ICT

5. Toetsen en evalueren

(veel statistische kennis)

Aanzetten tot kennisbasis 3

Research on the education of teachers

- Graduate School of Education, Berkeley

 

1. begrip van de complexiteit van lesgeven in de setting van een klas

2. onderzoek naar lerarenopleiden

3. benaderingen van het opleiden voor zorgberoepen

4. de rol van de praktijk in het opleiden van leraren

5. ontwikkeling van de vakinhoud van het lesgeven

6. beroepsidentiteit en beroepshoudingen

7. lesgeven in contexten van diversiteit

8. de overgang naar lesgeven en het werken in een school

9. professionele ontwikkeling van docenten

10. de institutionele, organisatorische en beleidscontext van lerarenopleidingen

11. alternatieve lerarenopleidingen

12. accountability in het opleiden van leraren

13. lerarenopleidingen in internationale context

Aanzetten tot kennisbasis 4

Self study: Onderzoek door lerarenopleiders naar hun eigen praktijk

(Korthagen, Lunenberg, Zwart)

Ontwikkeling kennis van onderop

Vergroot eigen competenties onderzoek doen

Bewustwording en ontwikkeling (academische) professionele identiteit

Ontwikkeling onderzoeksgemeenschap

Relatie tussen eigen handelen - functioneren beginnnende docenten - leren leerlingen?  

Signature pedagogies (Shulman, 2005)

De kenmerkende manieren van opleiden waarmee toekomstige docenten worden opgeleid voor hun beroep

- representaties, decompositie en benaderingen van praktijk (Grossman et al, 2009)

Voorlopige samenvatting

Voorlopige samenvatting

Kennis van

- proces van opleiden

- het beroep waartoe je opleidt

Kenmerken:

- algemeen en (context)specifiek

- achtergronden/theorie

- contextgebonden en normatief

- in ontwikkeling, geen systematiek nog

- empirische basis?

Tussen droom en daad…

De relatie tussen ideaal en praktijk

 

Goodlad’s onderscheid in curricula

Ideaal Wat zou moeten?

Formeel Wat moet?

Geïnterpreteerd Hoe wordt het geïnterpreteerd door de docent?

Operationaal Wat gebeurt er in de werkelijkheid?

Experimenteel Hoe wordt het waargenomen door de student/leerling?

Achtergronden:- theorie/onderzoek- opvattingen en beelden

Manieren van construeren

Manieren van construeren

1. bestaande opleidingspraktijken inventariseren op:

- kennisbestanden over opleiden en het werk van docenten

- visies

- opleidingsachtergronden

- signature pedagogies

 

2. review van internationaal onderzoek en praktijk

 

3. ideaal analyse: wat zou er nodig moeten zijn?

- beelden over het beroep van docent en opleiden van docent

- literatuur en onderzoek

- beleid

 

4. onderzoek:

- self study, effectstudies, onderzoek naar inhouden, etc.

Implicaties constructie kennisbasis

En het volk vraagt om een koning… (1 Samuel 8)

Leren! Veel leren!

- Studie

- Onderzoek (expliciteren, begrijpen, relaties)

-Dialoog (netwerken)

A transformation of more or less causal curiosity and sporadic

suggestion into attitudes of alert, cautious, and thorough inquiry

(Dewey, 1933)

Start

Analyse opvattingen en beeldenOnderzoek...

Start

Analyse opvattingen en beeldenOnderzoek & diaaloog…