De geschiedenis leert ons,dat we nooit iets geleerd hebben

van de geschiedenis!!

De Joodse Catacomben van Rome

De Joodse Inscripties en Symbolen van Rome

Derde en laatste stukje

De Joden van Rome spraken in eerste instantie Grieks en of Aramees, daarna ook Latijn. Men herkende de Joodse catacomben bij het binnentreden aan de afbeeldingen van Menora’s, en niet altijd meteen aan de geschreven teksten, omdat die meestal in het Grieks waren geschreven. Pas toen men aan de vertalingen van de teksten begon, kwam het onomstotelijk bewijs naar voren.

De meeste van de inscripties van Rome werden gevonden tijdens de opgravingen van de catacomben. De inscripties waren bevestigd aan de wanden van de Loculi (kochim) in de galerijen, of in stukken op de grond. Enkelen werden ook met geluk tijdens wegwerkzaamheden in andere gebieden van Rome gevonden. Of sommige gevonden inscripties in de catacomben ook daadwerkelijk van Joodse afkomst zijn, kan niet altijd bevestigd worden. Ook zijn er inscripties die niet gedateerd kunnen worden. Inscripties die buiten de catacomben zijn gevonden werden gedateerd door ze te vergelijken met de inscripties die binnen in de catacomben zijn gevonden. De gevonden inscripties waren vaak beschadigd of de namen waren er bijna onleesbaar in gegraveerd. Bovendien waren de vormen er ruw in gehakt. In geen van de gevonden inscripties was een datum gegraveerd. De data van de inscripties werden vastgesteld aan de

hand van de van de vermoedelijke data waarop de catacombe zelf werd geschat’.

Zoals we al hebben gelezen werd de oudste gevonden Joodse catacombe op begin 1e 2e eeuw geschat. Het is op zichzelf al bijzonder moeilijk om de catacomben, een precieze data te geven, laat staan de inscripties en artefacten die gevonden zijn. Harry Leon schatte de catacomben in de 20tiger jaren van de vorige eeuw op 1e en 3e eeuw, en de inscripties 2e 3e eeuw. Leon Rutgers, schatte in 1995 de inscripties op de 3e of 4e eeuw, en A. Ferura schatte die in 1936 op de 4e of 5e eeuw. Dat verschil laat zien hoe moeilijk het is om precieze data te bepalen.

Een bijkomstigheid is, dat de eerder gevonden inscripties waren verplaatst door vroegere onderzoekers, zodat ze meer zichtbaar waren. De catacomben zijn natuurlijk niet in één jaar gebouwd, maar daar zijn tientallen jaren, misschien wel een eeuw overheen gegaan. Van veel van de gevonden inscripties is ook niet opgetekend waar ze precies gevonden zijn.Zelfs het aantal gevonden en genoteerde inscripties kwam later niet overeen, zoals bv in Randanini. In 1862 werden er 195 geteld, in 1922, 122, en in de dertiger jaren 119. Hoeveel waren er tussentijds al verwijderd voor musea of privé verzamelaars?

Ondanks de genoemde problemen, leverden deze inscripties toch enorm veel informatie op. Het aantal vondsten kan vergeleken worden met, vondsten van de corpus van Beth Ze’arim in Eretz-Israël, en die van Venosa. Dit bewijs geeft informatie over de organisatie en leefomstandigheden van de Joodse gemeenschap in Rome. Het is een voorrecht om over bronnen te beschikken die belangrijke informatie bevatten. De inscripties geven ons een indruk over de romanisering van de Joodse gemeenschap. Echter omdat de inscripties niet altijd even duidelijk herkenbaar waren en het moeilijk was om vast te stellen of ze wel Joods waren, werd er onderling afgesproken wat de criteria moeten zijn aan de hand waarvan vastgelegd kon worden dat het om een algemeen geaccepteerd erkend Joodse inscriptie ging.

Frey’s opinie was dat , vanwege de vindplaats een inscriptie niet alleen beschouwd kon worden als Joods. Andere criteria zoals een Joodse naam, Joodse fraseologie, symbolen, en Joodse ideologie zijn evenzeer noodzakelijk. Frey doelde op de inscripties die gevonden zijn in Joodse catacomben, waarvan niet te achterhalen was van welke herkomst ze zijn; heidens, christelijk of Joods? Met het instellen van genoemde criteria kon Noy zijn vondsten eenvoudiger identificeren aan de hand van de tekst. Bij het vaststellen van de herkomst gebruiken zowel Leon als Rutgers later het door Noy’s ontwikkelde systeem., Met het dateren van de scriptie kon men ook waarnemen welke taal(en), vooral gebruikt werd in een bepaalde periode.

Enkele voorbeelden:

In Monteverde werden 155 inscripties in het Grieks, 39 in het Latijn, 4 in het Hebreeuws en 2 in het Aramees.Er werden ook tweetalige inscripties gevonden: 2 in Latijns/Grieks, 2 in Grieks/ Aramees.

In Vigna Randanini: 126 inscripties in het Grieks, 63 in het Latijn, en 7 tweetalig in het Grieks/Latijns.

Villa Torlonia: 112 inscripties in het Grieks, 5 in het Latijns en 1 in het Hebreeuws.Vigna Cimarra: 5 inscripties in het Grieks.Via Labicana: 3 inscripties in het Grieks.Joodse inscripties die gevonden zijn op andere locaties: 46 in het Grieks, 3 in het Latijns, 4 tweetalig Grieks/Hebreeuws, 2 Grieks/Latijns en 1 Latijns /Hebreeuws, en 1 drietalig Grieks/Latijns/Hebreeuws.

Inscripties die gevonden zijn maar niet erkend zijn dat ze van Joodse afkomst zijn: 32 in het Grieks, 2 in het Latijn en 1 tweetalig Grieks/Hebreeuws en 2 in het Grieks/Latijns.

Van, tijdens opgravingen gevonden, voorwerpen, glazen en andere bewijsstukken, komen de volgende interessante inscripties: Grieks 4 inscriptiesLatijn 6 inscriptiesTweetalig Latijn/Grieks 2 inscripties ,, Grieks/Hebreeuws 1 inscriptie.

De inscripties zijn voor 75% in het Grieks en voor 20% in het Latijn, beiden zijn geen semitische talen. 5% is in het Hebreeuws of Aramees.

Semitische talen komen maar zeer weinig voor. Op het eerste gezicht zijn de gegevens homogeen. Alhoewel, zelfs de meeste inscripties die gevonden zijn in Monteverde in het Grieks zijn, en maar negen in het Hebreeuws en Armeens. In Vigna Randanini zijn helemaal geen inscripties gevonden in het Hebreeuws of Aramees, maar elf van de Latijnse inscripties zijn geschreven in Griekse karakters, terwijl in drie Griek/Latijnse inscripties het Griekse gedeelte in Latijnse letters is geschreven.

Hoe moeten we deze bevindingen interpreteren? Sylvia Capelleti’s “ The jewish community of Rome from the second century BC to the third century CE” Door onderzoekingen en haar eigen filosofie, interpreteert zij het als volgt:

In het verleden was de gedachte dat de catacomben gebruikt werden door specifieke groepen, die gescheiden waren door rijkdom, of waarschijnlijk meer op religie en culturele identiteit. Aangenomen dat de meeste Semitische inscripties gevonden zijn in Monteverde, kwam al snel de suggestie dat Monteverde, een catacombe was die hoofdzakelijk gebruikt werd door orthodox traditionele Joden. Aan de andere kant zijn er de Vigna Randanini Catacomben, waar geen Semitische inscripties gevonden zijn, maar wel een overvloed van Latijnse inscripties en ook twee cubicula (aparte kleine kamertjes waar doden werden begraven), met figuratieve schilderingen op de plafonds. Dit wekt de suggestie dat de Joden die begraven liggen in Randanini, Romeins geassimileerde Joden waren.

In antwoord naar de gevonden inscripties van Villa Torlonia, het aantal inscripties tussen Latijns en Grieks suggereert dat de catacomben werden gebruikt door Ellenphone Joden, mogelijk afkomstig uit een Greco-Joodse milieu.Hoewel de aanwezigheid van verschillende niveaus van romanisering en van verschillende religieuze gevoeligheden, die voorzichtig zijn voorgesteld, is het beeld van de Romeinse gemeenschap naar Capelleti’s mening, inconsistent. Bovenal al is de interpretatie van het bewijsmateriaal op enkele details onjuist. De drie Hebreeuwse inscripties, die zijn ontdekt in Monteverde bevatten alleen het woord “ Shalom שלום “, de Aramese teksten zijn daarentegen juist ongewoon lang en worden later besproken.

Gedurende de opgravingen is er geen, wat men kan aanduiden als een typisch Joods graf gevonden: Bosio’s verklaring van kochim is niet langer geldig. De meeste inscripties gevonden in Villa Torlonia waren geschreven in het Grieks, wat echter niet vreemd is op deze begraafplaats. Tijdens het Hellenistische tijdperk, was het Grieks, een taal, die gebruikt werd als dagelijkse omgangstaal, het werd ook voor heilige rituelen onder grote bevolkingsgroepen zoals in Cyrene en Alexandrië gebruikt.Met betrekking tot Vigna Randanini, waar de Griekse inscripties overheersen, zijn er ook Latijnse teksten duidelijk aanwezig. Wat betreft de tweetalige inscripties, wordt het Grieks alleen gebruikt als begroeting.Zoals eerder gezegd, zijn er geen inscripties met Hebreeuwse teksten in Vigna Randanini gevonden.

Hoe verklaren we de gevonden inscripties die in het Latijns zijn geschreven maar met Griekse karakters?Rutgers suggereert, dat de Latijnse inscripties van een latere periode zijn als de Griekse. De Latijnse inscripties waren dus geen tijdgenoten, van het dagelijks Grieks taalgebruik, m.a.w. het Latijn komt uit een latere periode, toen het gebruik van Latijn gangbaar werd in de Romeins Joodse cultuur.De Latijnse inscripties met Griekse karakters, kunnen dus verklaren dat men net midden in de overgangsperiode zat van Grieks naar Latijn. Dit kan ook verklaren waarom er bijna geen Hebreeuws of Aramees gebruikt werd.

Noy’s opmerking was, anders dan de andere groep buitenlanders die in Rome leefden, dat de Joden al door eeuwen heen dezelfde taal spraken , waarin waarschijnlijk ook de Thora was geschreven. Dat was dezelfde taal die ze ook gebruikten voor hun heilige rituelen. Daarom kunnen we stellen dat de Joodse gemeenschap in Rome tweetalig was, en dat de voertaal van de Joden, Grieks was. Er was ook een kleinere groep Joden die Latijn als voertaal gebruikte. Pieter Willem van de Horst “ Studies in Early Jewish Epigrapyhy ” zegt, dat Joden met een beter educatie en een hogere sociale afkomst het Latijns als voertaal gebruikten. Dit is echter slechts een aanname want door het vinden van een gering aantal van inscripties in het Latijn, wil niet zeggen dat de stelling van, van de Horst dit ook bevestigd. Waarschijnlijk was Grieks de taal die gebruikt werd tijdens de heilige rituelen, zoals de tweetalige inscriptie van Vigna Randanini laat zien. In deze teksten treedt het Grieks alleen op in de heilige bewoording, tot het punt dat ze getranslateerde- niet vertaalde- in het Latijnse letters kregen. D e Joodse namen zijn allemaal in het Grieks, en zijn zeer zelden in het Latijn maar nooit teruggebracht naar het Hebreeuws.

Zoals Tessa Rajak, “The Jewish Dialogue with Greece and Rome” benadrukt: Data, afkomstig uit gebieden die onvoldoende zijn verkend kunnen, controversieel zijn, wat met zekere in achthouding, moet worden bestudeerd. Zelfs als we het eens zijn met het idee van twee fasen van taalkundige ontwikkeling, of met de hedendaagse theorie, van aanwezigheid van Latijn en Grieks sprekende groepen. De inscripties tonen niet elke religieuze eigenaardigheid van mensen, die begraven liggen in de catacomben, aan.Omgekeerd, de archeologische vondsten tonen twee gebieden met kochim, graven aan, die meestal aansluiten op het traditionele Jodendom, in de nabijheid van het schilderij Cubicula. Het idee dat deze catacombe alleen gebruikt werd door geromaniseerde Joden is inconsistent: Het is namelijk moeilijk te zeggen of er wel, of geen heersende identiteit aanwezig was onder diegenen die begraven zijn in deze catacombe.

In dit verband, is de afwezigheid van inscripties in Semitische talen blijkbaar verrassend. Echter is dit niet het geval, dan is er sprake van een opvallende bijzonderheid. Het epigrafische bewijs wat in het Hebreeuws gevonden is in Rome is beperkt tot de gebruikelijke woorden ‘Shalom’ en ‘Shalom al Israël’, waarin bij twee van deze gevonden inscripties, de Hebreeuwse woorden fout waren gespeld.Echter veel interessanter zijn de twee opschriften in het Aramees die gevonden zijn in Monteverde. Deze inscripties werden verondersteld te stammen uit een latere periode, toen het Hebreeuws terugkwam, en weer gebruikt werd als gewone dagelijkse taal.

De karakters echter zijn vergelijkbaar met de inscripties uit de derde/vierde eeuw in Beth She’arim. Daarom werd ook aangenomen dat mensen, die werden genoemd in de inscripties, een nauwe band hadden met Eretz-Israël. Vermeldingswaardig is wel dat het Hebreeuws toen nog niet zijn dagelijks gebruik had, als in de vijfde/zevende eeuw. Dat is af te leiden uit de inscripties van Venosa die uit bovengenoemde tijd afkomstig zijn.

Het gebrek aan bewijs in de vorm van Semitische inscripties in Rome is niet zo belangrijk.Het belang van het Grieks in een ritueel kan worden afgeleid, op de manier waarop de Bijbel wordt geciteerd in de inscripties. In 1882 is door De Rossi een gouden glas gevonden in de Christelijke catacombe S. Pietro c Marcellino. Het glas heeft een afbeelding van de Tempel en een Menorah in het bovenste gedeelte van het glas en in een religieuze inscriptie een citaat uit de Bijbel rond de afbeelding. Het is nooit duidelijk geworden waarom dit Joodse glas bewaard werd, in deze overduidelijke Christelijke catacombe. Noy vermoede dat de inscriptie afkomstig is uit Psalm 127,6. Voor de duidelijkheid, dit is enkel een vermoeden. De argumentatie, waar de tekst op het glas afkomstig is, wordt namelijk nog steeds bediscussieerd.

De meeste gevonden inscripties zijn geschilderd in het rood, sommige in het wit, of op de entree van de Kochim ingekrast, zoals ook bij alle kochim’s die zijn gevonden in Beth She’arim en Venosa.De samengestelde teksten hadden weinig aandacht voor de belettering, de lay-out was meestal kort, en bevatte meestal de naam van de dode, en er was vaak daarboven een Joods symbool getekend.In de catacombe van Vigna Randanini zijn een paar inscripties gevonden waar ook het beroep van de dode werd genoemd, wat eigenlijk ongebruikelijk was in die tijd. De doden die zijn gevonden hadden als beroep: dokter, schilder, handelsman en botularus. Met het laatste woord kan een slager of iemand die met vlees werkt of verkoopt worden bedoeld. Er werden geen inscripties met beroepen zoals bv militaire of ambtelijke gevonden.

Het geringe bewijs wat gevonden is geeft niet de status van de economische welvaart aan waarin de Joodse gemeente verkeerde.Geschiedschrijvers hebben geschreven over Joodse waarzeggers, bedelaars, glasscherven verkopers, ook poëten worden genoemd. Al deze mensen waren arm zoals de meeste Joden in Rome. Philo sprak over krijgsgevangen (slaven) die vrij gelaten werden dat zij geen directe economische aanwinst waren. Ook verhaalde hij over Joden die lampen en glas maakten met Joodse symbolen etc. Hieruit blijkt echter niet hoe arm of hoe rijk sommige waren. Bekend is wel, dat het grootste gedeelte van de Joodse gemeente niet wilde integreren in de Romeinse society, om hun eigen culturele en religieuze identiteit te behouden.

Afbeeldingen inscripties en symbolen:

Catacombe Monteverde 1915

Catacombe Monteverde 1904

De enige gevonden inscriptie in het Latijn in Monteverde

Here lies Regina covered by such a tomb, which her husband set up as fitting to his love. After twice ten years she spent with him one year, four months and eight days more. She will live again, return to the light again, for she can hope that she will rise to the life promised, as a real assurance, to the worthy and the pious, in that she has deserved to possess an abode in the hallowed land. This your piety has assured you, this your chaste life, this your love for your people, this your observance of the Law, your devotion to your wedlock, the glory of which was dear to you. For all these deeds your hope of the future is assured. In this your sorrowing husband seeks his comfort.

Vertaald door Pieter W. van der Horst

Meer informatie en afbeeldingen van Monteverde kunt u vinden op deze Blogspot http://virtualcatacombs.blogspot.nl/

Catacombe Vigna Randanini:

Een video van Vigna Randanini http://www.youtube.com/watch?v=AYFO05--lxo

Villa Torlonia:

Een video van Villa Torlonia http://www.youtube.com/watch?v=zTnzYjR_3Vg

Wat we weten over de Joodse community van Rome is weinig en als we wat weten zijn het vaak fragmenten uit diverse perioden opgeschreven door Griekse. Romeinse, Christelijke en Joodse geschiedschrijvers, zoals Philo en Flavius Josephus over de vroege periode. Latere informatie na Flavius moeten we hoofdzakelijk halen uit de Christelijke bronnen. Het beeld dat we uit de vroegere bronnen halen is niet echt bevredigend, zelfs als men dat vergelijkt met andere centra van de Joodse Diaspora zowel in Europa, binnen de Romeinse grenzen, als in Klein Azië.

In literaire bronnen wordt vermeld dat er in 139 voor de christelijke jaartelling al een delegatie vanuit Jerusalem naar Rome kwam, en dat er al een Joodse gemeenschap was in Rome. Cicero beschreef dat er een Joodse delegatie in 66 n.Chr. in Rome was, en Philo schreef dat er in de tijd van Caligula een vrij grote Joodse community in regio Transtiberim leefde, en dat daar een synagoge was. Waren dit de ex-slaven die vrij waren gekomen en die daar nu nog leefden? En zo ja van welke oorlog? In veel van de oorlogen, die in die tijd voorkwamen, werden krijgsgevangenen als slaven meegenomen naar Rome. Het konden dus Joden zowel uit Palestina als uit Klein Azië of Noord Afrika zijn. De meeste wetenschappers hebben dat vermoeden wel, maar het kan niet bewezen worden. We kunnen wel vaststellen dat na de Bar Kochba opstand de Joodse community in Rome aanzienlijk groeide en welke problemen dat met zich meebracht. Judaïsme en christenen gingen religieus gesproken in die tijd al niet goed met elkaar om. De eerste groep hield contact met het oude – Joodse- vaderland, bij de tweede groep vervaagde het al snel.

Bronnen:

Harry J. Leon ‘The Jews of ancient Rome’ Sylvia Capelleti’s “ The jewish community of Rome from the second century BC to the third century CE”Marcus Nathan Adler “The Itinerary of Benjamin of Tudela”Leonard Rutgers ‘Jewish Inspiration of Christian Catacombs’Johan Heinrich Kurtz, ‘ kerkgeschiedenis’ 1873Hendrik Riede ‘Algemene geschiedenis van de volken en staten der oudheid: Volume 5’Genoemde boeken in de 3 artikels Google diverse artikelen en scripties.