PERSONEELSBLAD POLITIE MAART 2019 31ROBBERT SALOME

FRANS VEGA, TGO WILHELMINAKADE30

Het ís een bom! De mede-werker van de Explosieven Opruimingsdienst beves-

tigt wat twee agenten en een bomver-kenner van de Groningse politie al vermoeden als zij kort na middernacht tegen de gevel van een Jumbo-super-markt aan de Wilhelminakade een wit emmertje aantreffen. Het witte poeder, de draden, de batterij en de Leifheit-kookwekker, die vermoedelijk als tijdme-chanisme dient.Het is een klein wonder dat de 145 gram triacetontriperoxide in de emmer niet is ontploft. Het ontstekingsmechanisme weigerde dienst, maar de betrekkelijk

eenvoudig samen te stellen springstof – beter bekend als TATP of ‘Mother of Satan’ – is extreem instabiel. Was de bom afgegaan, dan zou de explosie een kracht hebben gehad van zes tot acht handgranaten.

De eenheidsleiding van Noord-Nederland roept een Team Grootschalig

Onderzoek (TGO) in het leven: Team Wilhelminakade. De teamleden vragen zich niet alleen af wie het explosief bij de Jumbo heeft achtergelaten, maar vooral ook waarom. ‘Wilde iemand een terroris-tische aanslag plegen, was het vanda-

Vijf maanden lang waren Noord- en Oost-Nederland in de greep van een man die bommen plaatste bij supermarkten van Jumbo. Knap speurwerk en een wekker leidden uiteindelijk naar de dader.

JUMBOAFPERSER

DE JACHT OP DE

Het onderzoek naar de Jumbo-afperser is de eerste van vier geruchtmakende zaken in de serie Misdaadcollege (WNL) die dit voorjaar op tv wordt uit-gezonden. Politie en justitie leggen uit hoe het onderzoek verliep. De drie andere zaken zijn de moord op ‘het Maas-meisje’, inbraken door de ‘Quote 500-bende’ en de ‘Utrechtse serieverkrachter’.

33

De rol van het SGBO*****************************************************

De afpersing van Jumbo is aanleiding een Staf Grootschalig en Bijzonder Optreden te vormen. Zo’n SGBO wordt opgericht om politie-inzet te coördineren bij gebeurtenissen die het reguliere werk overstijgen, bij-voorbeeld qua duur of benodigde menskracht. ‘We hadden het idee dat de vondst van het eerste explosief niet de laatste zou zijn’, legt alge-meen commandant Rob Vos uit.Het SGBO krijgt een heldere opdracht: zorg dat de dader stopt, ook als dat ten koste gaat van het opsporingsonderzoek. Rob: ‘Het rechercheteam wilde een dader identificeren en zoveel mogelijk bewijs verzamelen om hem bij de rechter veroordeeld te krijgen. Als we de kans hadden gekregen om de dader op te jagen of te storen, zonder dat er voldoende bewijs was om hem aan te houden of veroordeeld te krij-gen, hadden we dat gedaan. De vei-ligheid stond voorop.’Het SGBO regelt extra bewaking voor de negen Jumbo-vestigingen in Groningen en het naastgelegen Haren. Later treft de politie ook in Zwolle beveiligingsmaatregelen bij Jumbo-supermarkten.Naarmate het net van het onderzoek-steam zich sluit rond verdachte Alex O. ontstaat er (professionele) span-ning tussen de doelstellingen van het rechercheteam en die van het SGBO. De wens van de recherche om verder onderzoek te doen en meer bewijs te verzamelen, staat op gespannen voet met het doel van het SGBO: nieuwe aanslagen en eventuele slachtoffers voorkomen. Uiteindelijk krijgt het onderzoeksteam tot 20 oktober de tijd. Uiterlijk op die dag zal Alex O. worden aangehouden. Maar zover komt het dus niet.*****************************************************

PERSONEELSBLAD POLITIE MAART 201932

de mat. De afzender noemt zich Sir Ahmed en eist in het Engels een bedrag van 2000 bitcoins: een anoniem, digi-taal betaalmiddel dat zonder veel moeite kan worden omgewisseld voor regulier geld. Sir Ahmed schrijft dat er twee bommen zijn geplaatst bij Jumbo-filia-len, maar zegt er niet bij welke. Wat hij wél vermeldt, is dat Leifheit-kookwek-kers deel uitmaken van het ontstekings-mechanisme van beide explosieven.De aangifte door Jumbo belandt direct bij Team Wilhelminakade. ‘Van alle sce-nario’s die waren bedacht, leek afper-sing nu het meest waarschijnlijk’, zegt Henk. ‘Maar het bleef vreemd. Een afperser die eerst tot actie overgaat en pas daarna eisen gaat stellen.’Want in zijn brief spreekt de schrijver wel-iswaar over ‘eerdere mails’, maar bij de politie en Jumbo is daarvan niets bekend.

Paniek in het Jumbo-filiaal bij het voetbal-stadion van FC

Groningen. Het is zaterdag rond het mid-daguur en dat betekent topdrukte in de supermarkt. Maar nu moet iedereen de zaak zo snel mogelijk verlaten. Er ligt een bom. Dat is in elk geval wat Sir Ahmed beweert in de mail die hij naar de politie verstuurt.Tegen tien uur ’s avonds is de winkel met behulp van een speciale robot door-zocht. Er ligt geen bom. De inkomsten-derving voor de supermarkt is gigantisch.

Wit poeder. Een mede-werkster van een Jumbo-filiaal in Zwolle

krijgt de schrik van haar leven als ze ziet hoe de substantie dwarrelt uit de enve-lop die ze zojuist van de postbode heeft gekregen. Ze legt de envelop weg en waarschuwt de politie.Even later maakt een explosievenver-kenner van de Zwolse politie de envelop voorzichtig open. Op het eerste oog lijkt die een onschuldige verjaardagskaart te bevatten. Maar in plaats van een ge-schreven felicitatie ziet hij aan de bin-

De Jumbo in Zwolle ontving deze verjaardagskaart met springstof en onstekingsmechanisme.

Overblijfselen van de bom die ontplofte bij de Jumbo aan het Overwinningsplein in Groningen.

lisme, een mislukte plofkraak wellicht? We wisten het niet’, vertelt teamleider Henk Deekens. ‘We dachten ook aan afpersing, maar er waren geen eisen gesteld. Daar wisten we in elk geval niets van.’Om sporen en ander bewijsmateriaal te bemachtigen, struinen rechercheurs de omgeving van de Wilhelminakade af. Ze spreken omwonenden aan, nemen de inhoud van ondergrondse vuilcontainers in beslag en vragen beelden op van bewakingscamera’s bij winkels in de buurt. Via zendmasten en telefoonprovi-ders wordt achterhaald wie in de nacht van 8 op 9 mei zijn mobiele telefoon heeft gebruikt in de omgeving van de supermarkt. Rechercheurs proberen te achterhalen waar de materialen zijn gekocht waaruit de bom is samenge-steld: de batterij, de kookwekker, het emmertje, de springstof. Er ligt voor weken werk.

De bedrijfsleider van een Jumbo-supermarkt aan het Groningse Overwin-

ningsplein wijst rechercheurs van Team Wilhelminakade op een kapot raam van zijn winkel. Ook de pui is ontzet.De rechercheurs gaan samen met foren-sisch experts op zoek naar de oorzaak van de ontploffing. Op de stoep voor de supermarkt vinden ze sporen van een explosief. Een detail springt gelijk in het oog: stukjes van een kookwekker, ver-moedelijk van het merk Leifheit. Net als bij de niet-ontplofte bom aan de Wilhel-minakade.Als beelden van beveiligingscamera’s in de omgeving worden bekeken, blijkt dat een camera in de straat heeft vastgelegd hoe een man rond kwart voor twaalf aan de zijkant van de supermarkt een pak-ketje neerlegt. Zijn gezicht schermt hij af met een zwarte paraplu. Bijna vijftien minuten lang gebeurt er niets. Dan ont-ploft het pakje.

Bij het hoofdkantoor van Jumbo in het Brabantse Veghel ploft een brief op

nenkant van de kaart een kleine hoeveelheid TATP en een ontstekings-mechanisme. Het is meer geluk dan wijsheid dat de kaart bij het openklap-pen ervan niet ontploft.

Net als alle andere sporen in het onder-zoek onderzoekt het

Nederlands Forensisch Instituut (NFI) ook de naar Zwolle verstuurde kaart en envelop op achtergebleven DNA. Het NFI heeft goed nieuws: de postze-gels op de envelop bevatten DNA-materi-aal. De donor komt niet voor in de DNA-databank, maar mocht het team een verdachte weten te identificeren, dan kan zijn DNA met de aangetroffen sporen worden vergeleken.

De eerdere mails waar-over Sir Ahmed in zijn dreigbrief aan Jumbo

schrijft, bestaan wel degelijk. Maar daar komt de politie nu pas achter als een medewerker van het concern zich bij Team Wilhelminakade meldt. Hij

overhandigt de politie zeven mails waarin Sir Ahmed bitcoins eist en met bomaanslagen dreigt. De eerste mail dateert van 8 mei en is net als zes andere dreigementen verstuurd naar de wervingssite van Jumbo. De mails zijn in eerste instantie afge-daan als spam, rotzooi. Ze komen nu alsnog boven water. ‘Voor ons vielen enkele puzzelstuk-jes op hun plek’, blikt Henk terug. ‘Maar er leek nog altijd een bericht te ontbreken. In de eerste mail aan Jumbo van 8 mei refereert Sir Ahmed aan een eerdere mail. Die hadden we nog steeds niet.’Team Wilhelminakade slaagt er niet in de afzender van de mails te ach-terhalen. De berichten zijn verstuurd via een zogenoemd TOR-netwerk, waardoor ze via servers over de hele wereld een niet te achterhalen route afleggen.

Het onderzoeks-team stelt een lijst met ‘interessante

personen’ samen. Het gaat om

‘ Eén detail van de bom springt gelijk in het oog: stukjes van een kookwekker, vermoedelijk van het merk Leifheit’

3534 PERSONEELSBLAD POLITIE MAART 2019

mensen die in het verleden betrokken waren bij afpersingszaken of door tipge-vers zijn genoemd als mogelijke dader en werknemers die met ruzie bij Jumbo zijn vertrokken. De politie is ook geïnte-resseerd in mensen die onlangs een Leifheit-kook wekker hebben gekocht bij een Blokker-filiaal in Groningen. Want de kookwekkers die zijn gebruikt in zowel het ontplofte als het niet geëxplo-deerde pakketje blijken exclusief te koop te zijn bij de Blokker. Kassa’s in de Blokker-filialen registreer-den op welke momenten zulke wekkers zijn verkocht. Kopers die met hun pinpas betaalden, zijn via hun bankrekening-nummer eenvoudig te achterhalen. Voor mensen die contant afrekenden, ligt dat lastiger. Het team vraagt daarom beel-den op die door bewakingscamera’s in de Blokker-winkels zijn gemaakt op momenten dat de bewuste kookwekkers zijn gekocht. De politie kan de beelden van de kopers dan later wellicht vergelij-ken met een foto van een verdachte.Tientallen mensen die de afgelopen maanden met hun pinpas een Leifheit-kookwekker betaalden, krijgen bezoek van de recherche. Zo ook de ex-vrouw van ene Alex O., Karin*. Ze vertelt de politiemensen dat niet zíj op 26 mei een kookwekker heeft aangeschaft, maar haar ex-man Alex. Hoewel O. niet meer bij Karin woont, is zijn bankrekening nog wel aan haar adres gekoppeld. Als zij hem spreekt, zal Karin haar ex-man vra-gen met de politie te bellen.

Het televisiepro-gramma Opsporing Verzocht besteedt aan-

dacht aan de zaak. Op de website van de politie worden delen van het dossier ge-plaatst en op het YouTube-kanaal van de politie verschijnen beelden van de onbe-kende man die op 31 mei een explosief plaatste bij het Jumbo-filiaal aan het Overwinningsplein. In vier dagen tijd lezen ruim 83.000 men-sen het Jumbo-dossier, 148.000 mensen zien de beelden op YouTube en met een bericht op Facebook bereikt het team nog eens 25.000 mensen. Bij het team komen vijfhonderd tips binnen. Een ervan komt van een medewerker van puzzelfabrikant Jumbo. Hij herinnert zich een mail die in mei bij het bedrijf binnen-kwam. Het blijkt de eerste dreigmail van Sir Ahmed. De afperser van supermarkt-keten Jumbo stuurde zijn eerste dreige-ment naar de verkeerde Jumbo.‘Tip 239’ is afkomstig van de tante van Karin, de ex van Alex O. De vrouw vertelt de politie hoe haar nichtje Karin eerder op de dag lijkbleek bij haar binnenkwam. Karin heeft het Jumbo-dossier op Politie.nl gelezen en vertelt haar tante over de politiemensen die bij haar informeerden naar een kookwekker.En dan is er nog dat vreemde telefoontje van Alex over een kookwekker die hij heeft teruggezet. Karin heeft geen idee waar Alex het over heeft, maar als ze het Jumbo-dossier leest, schiet direct een gedachte door haar hoofd: wellicht is Alex bij de afpersing betrokken, ver-moedt hij dat de politie hem afluistert en probeert hij de recherche met dit

Epiloog: De rechtbank veroordeelt Alex O. op 1 juli 2016 tot acht jaar cel, in hoger beroep komt daar nog eens twee jaar bij. Zowel de rechtbank als het hof is ervan overtuigd dat niemand anders dan O. de Jumbo-afperser is. Misschien wel het belangrijkste bewijs vormt DNA-materiaal op een postzegel en een niet ontplofte bom. In de woning van O. is een soldeerbout aangetroffen, waarmee hij vermoe-delijk het explosief in de bombrief vervaardigde. Onderzoek toont aan dat O. gebruikmaakte van een TOR-netwerk op het moment dat de laat-ste dreigmail werd verstuurd.

niet voor een kruimeldiefstal. Alex is in 1993 veroordeeld voor zijn betrokkenheid bij een reeks overvallen. Bij een van de overvallen is een slachtoffer in het hoofd geschoten en ernstig gewond geraakt. Alex krijgt voor zijn aandeel tien jaar cel.

Omdat Alex O. niet over een telefoon en internetaansluiting

lijkt te beschikken, biedt de mogelijkheid om zijn telefoon- en internetverkeer af te tappen weinig soelaas. Om toch zicht te krijgen op de handel en wandel van de verdachte, doet het onderzoeksteam een beroep op een observatieteam. Zij volgen hem meerdere dagen.Zo ook vandaag. De aandacht van de observatierechercheurs gaat dit keer niet alleen uit naar Alex, maar ook naar zijn fiets. Als Alex het rijwiel tegen de gevel van een bibliotheek plaatst en naar bin-nen gaat, haalt een medewerker van de afdeling Forensische Opsporing onge-merkt wat celmateriaal van de handvat-ten. De ‘FO’er is speciaal voor deze gelegenheid met het observatieteam op

telefoontje om de tuin te leiden.Ook herkent Karin de paraplu uit het YouTube-filmpje als de zwarte paraplu die onlangs uit haar huis is verdwenen. De man op de beelden is onherkenbaar, maar het zou heel goed Alex kunnen zijn, zegt ze. Op Politie.nl heeft Karin gelezen dat de Jumbo-afperser bitcoins eist. En laat Alex nu net tegen haar hebben gezegd dat hij binnenkort hoopt een grote hoeveelheid bitcoins in te wisselen.

Rechercheurs zoeken op internet naar foto’s van Alex O. Ze willen de

foto’s vergelijken met beelden van perso-nen die bij Blokker met contant geld een kookwekker hebben gekocht. Als recher-cheurs op Facebook beeldmateriaal van Alex O. vinden, kunnen ze een kleine vreugdekreet niet onderdrukken. Een man die op 1 mei 2015 op beeld is vastge-legd als hij een Leifheit-kookwekker koopt bij de Blokker in Groningen lijkt sprekend op Alex O. Dat betekent dat de Groninger de afgelopen tijd minstens twee kookwekkers kocht.

Alex O. is officieel be-stempeld als verdachte en het Openbaar Minis-

terie geeft de politie toestemming om bij-zondere opsporingsbevoegdheden in te zetten. De rechercheurs van Team Wil-helminakade mogen zijn bankrekeningen onderzoeken om te achterhalen of Alex meer spullen heeft gekocht die zijn ge-bruikt bij het vervaardigen van de bommen.De rechercheurs stuiten op een schijnbaar onbetekenende uitgave. Op 23 april deed Alex met zijn pinpas een aankoop van 5,70 euro bij een verfwinkel. Als politiemensen bij de betreffende winkel langsgaan, kan de verkoper maar één product opnoemen voor exact dat bedrag: een fles aceton. Het is een van de hoofdbestanddelen van de springstof TATP.Alex O., blijkt bovendien eerder met de politie in aanraking te zijn geweest. En

‘ Het celmateriaal op de bom-brief komt volgens het NFI overeen met DNA-materiaal op de fiets van Alex O.’

pad. Het monster gaat per koerier naar het NFI. Missie geslaagd.

Al na vier dagen belt het NFI: het celmateri-aal dat onder de post-

zegel op de bombrief is aangetroffen, komt overeen met het DNA-materiaal dat is afgenomen van de handvatten van de fiets van Alex O.

Via de website Politie.nl komt een nieuwe dreigmail van

de Jumbo-afperser binnen. Als Henk de mail leest, slaat de schrik hem om het hart. ‘De dreigementen waren gericht tegen personeelsleden en de familie Van Eerd, eigenaar van het Jumbo-concern.’De officier van justitie besluit dat er vol-doende aanleiding is om de verdachte aan te houden. Henk: ‘De aanhouding die eigenlijk over elf dagen was gepland, kon niet langer worden uitgesteld.’Een observatieteam neemt posities in rond de woning van Alex O. Ook de leden van het arrestatieteam (AT) verzamelen

zich rond het huis. Zij zullen de verdachte aanhouden, zodra hij zijn huis verlaat.Om negen uur ’s avonds zien leden van het observatieteam hoe Alex naar buiten komt. Ze geven hun collega’s van het AT een seintje en een paar minuten later ligt Alex O. geboeid op de grond.Als de deur van een politiecel nog maar net achter Alex is dichtgeslagen, betre-den rechercheurs en forensisch experts zijn woning. Ze vinden er een zwarte paraplu en een laptop, waarop een TOR-browser is gedownload. In hun zoektocht naar materialen waarmee TATP kan wor-den vervaardigd, stuiten zij in de woning op lege acetonflessen en een fles waarin ooit zoutzuur zat. Op het aanrecht in de keuken staat een pan met waterstofper-oxide. En daarnaast: een Leifheit-kook-wekker.