8/20/2019 De Heelwegen (en Andere Helwegen) in Nederland

1/9

De Heelwegen in Nederland jwr47 

De HelwegDe  Helweg   is een oude handelsweg. Al in het stenen tijdperk transporteerde men via deze

handelsroute de ter plekke gevonden vuursteen vanuit Vlaanderen. In de  Achterhoek   was de

 IJsselvallei met als centrum Doesburg   (Tuiscoburgum Batavorum) wellicht een locatie waar men

voor de land!ouw zel"s over hoogwaardige l#ssge!ieden !eschikte.

De verlenging van de Duitse Helwegen naar België

$et volgende citaat illustreert ook de verlenging van de Duitse $elwegen naar %elgi& waar men

over even rijke l#ssge!ieden !eschikte als in Duitsland en 'uidim!urg. De verlenging tot *iga

lijkt mij als $elweg illusionair omdat de l#ssge!ieden niet veel noordelijker dan %erlijn reiken +.

 Der Hellweg ist eine uralte Handelsroute. Schon in der jüngeren Steineit !and über ihn

ein "üteraustausch statt# der die $erbreitung eines in %landern ge!&rderten %euersteins

nachhaltig unterstütt. Dabei war die 'rstra(e keineswegs )lanm*(ig angelegt#

 sondern !olgte lediglich den +ra!tlinien des $erkehrs.

 Der Hellweg verband den ,hein mit der -eser und war im ittelalter wohl die

wichtigste /st0-est0$erbindung in itteleuro)a. 1r nahm im -esten seinen An!ang bei

 Duisburg und !ührte über 1ssen# Bochum# Dortmund# 'nna# -erl# Soest# 1rwitte#

"eseke# Salkotten nach 2aderborn. Hier verweigte sich der -eg. 1in Strang lie! 

weiter in &stliche ,ichtung über Driburg und Brakel nach H&3ter an die -eser. 1in

anderer !ührte nach 4ordosten und kam bei Hameln an den %luss.

 Der Hellweg war Teil eines gr&(eren# 5666 km langen Stra(enuges# der im -esten

über Aachen bis Brügge und im /sten über agdeburg# Berlin# +&nigsberg und ,iga

bis nach 4owgorod reichte. 7

$et citaat vergeet echter de verlenging in %elgi& over de taalgrens heen naar het ,ranse

spraakge!ied voort te zetten.

'el"s Helstraat  in -aastricht is tweetalig !ekend. De ,ranse versie werd als  ,ue d81n!er / vertaald.

Dit !etekent dat de -aastrichtenaren de hel als ondergronds verblij! / en niet als  !el / o" heel /

interpreteerden. Door de vertalingen van de  Helweg   respectievelijk  Helstraat   kan men dus deet0mologie van  Helweg / a"leiden.

+ Der $ellweg als 1#2haldenweg13 $ellweg*adweg von nna nach 5ader!orn

https://www.scribd.com/user/12354922/jwr47https://www.scribd.com/user/12354922/jwr47https://www.google.com/maps/d/edit?mid=zC0T97darHxw.k9TSrKZF-q-E&usp=sharinghttp://www.reisetipps-europa.de/51_Reisefuehrer/3_Reisefuehrer_Hellweg-Radtour.htmlhttps://www.google.com/maps/d/edit?mid=zC0T97darHxw.k9TSrKZF-q-E&usp=sharinghttp://www.reisetipps-europa.de/51_Reisefuehrer/3_Reisefuehrer_Hellweg-Radtour.htmlhttps://www.scribd.com/user/12354922/jwr47

8/20/2019 De Heelwegen (en Andere Helwegen) in Nederland

2/9

De “Heelweg”

Als plaats en straatnaam is $eelweg/ op sommige plaatsen als vertaling van de $elweg/ in

ge!ruik. 6ok in het *oerge!ied is er door toeval een  Heel0naam terechtgekomen. $et !etre"t de

 Heelweg  447 -8lheim an der *uhr Duitsland !ij Duis!urg.

 Locatie “Heel”-naam

%ij *oermond 9:;7 $eel

8/20/2019 De Heelwegen (en Andere Helwegen) in Nederland

3/9

Halserug

 

8/20/2019 De Heelwegen (en Andere Helwegen) in Nederland

4/9

De Heelwegen aan de Slingebeek in de Achterhoek 

In de Achterhoek zijn !odem!ewegingen langs !reuken opgetreden waardoor ten westen van

>interswijk een steile helling is ontstaan.7 Dit is kennelijk de Halsrug .

Aan de Hlinge!eek vindt men een aantal $eelnamen

7:3 $alle

8/20/2019 De Heelwegen (en Andere Helwegen) in Nederland

5/9

De Hollenberg

Cen noorden van Aalten is de $alserug volgens mijn %oschatlase G7m hoog. Daar ligt het plaatsje

7+3+ $ollen!erg

8/20/2019 De Heelwegen (en Andere Helwegen) in Nederland

6/9

De lee#ti$dsbe"aling van de “%ue d&'n#er” (de Helweg) in *ari$s

$et leek mij de moeite waard eens een !lik te werpen in het !oek waarin de ouderdom van de

$ellenwich (Heelweg) wordt !evestigd+:. 

In landkaarten van die tijd he! ik nauwelijks iets over het ouderdom van de $elwegen a"lezen

kunnen.Ik he! mij de moeite genomen de *ue dF@n"er/ (de $elweg) in 5arijs uit de !eschik!are

chronologische reeks a" te lezen en kwam op +9G: als de datum waarop de $elweg voor het eerst in

een kaart verschijnt. -ijn speurtocht staat gedocumenteerd in Die *ue dF@n"er als $ellweg au" der 

$auptachse von 5aris/

• De *ue dF@n"er wordt voor het eerst in de kaart +9G: (Cavernier) (van 5arijs) opgetekend.

• De %arriere dF@n"er wordt voor het eerst in de kaart +7=; (Vidal de a %lache) (van 5arijs) opgetekend.

• De Avenue dF@n"er wordt voor het eerst in de kaart +=+ (Lollin) (van 5arijs) opgetekend.

it deze moeizame speurtocht kan man opmaken hoeveel gemakkelijker een citaat met een jaartal

voor een $elweg kan worden a"gelezen.

+: 'utphen Bunij +=9. Van De Vroegste Cijden Cot +7;. -r. *. >. Cadama

  5 >andkaart +=+ (Lollin) van 5aris met de %oulevarddF@n"er de %arriere dF@n"er en de *ue dF@n"er 

https://www.scribd.com/doc/299973166/Die-Rue-d-Enfer-als-Hellweg-auf-der-Hauptachse-von-Parishttps://www.scribd.com/doc/299973166/Die-Rue-d-Enfer-als-Hellweg-auf-der-Hauptachse-von-Parishttps://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/82/1630_Plan_de_Tavernier.jpghttps://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/82/1630_Plan_de_Tavernier.jpghttps://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7a/Vidal_Lablache_-_Atlas_General_Histoire_et_Geographie,_Paris_en_1789_-_Hipkiss.jpghttps://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7a/Vidal_Lablache_-_Atlas_General_Histoire_et_Geographie,_Paris_en_1789_-_Hipkiss.jpghttps://commons.wikimedia.org/wiki/Chronologic_old_maps_of_Paris#/media/File:Carte_militaire_des_environs_de_Paris_relative_aux_traveaux_de_d%C3%A9fence_ex%C3%A9cut%C3%A9s_ou_projet%C3%A9s_en_1815.jpghttps://commons.wikimedia.org/wiki/Chronologic_old_maps_of_Paris#/media/File:Carte_militaire_des_environs_de_Paris_relative_aux_traveaux_de_d%C3%A9fence_ex%C3%A9cut%C3%A9s_ou_projet%C3%A9s_en_1815.jpghttps://commons.wikimedia.org/wiki/Chronologic_old_maps_of_Paris#/media/File:Carte_militaire_des_environs_de_Paris_relative_aux_traveaux_de_d%C3%A9fence_ex%C3%A9cut%C3%A9s_ou_projet%C3%A9s_en_1815.jpghttps://www.scribd.com/doc/299973166/Die-Rue-d-Enfer-als-Hellweg-auf-der-Hauptachse-von-Parishttps://www.scribd.com/doc/299973166/Die-Rue-d-Enfer-als-Hellweg-auf-der-Hauptachse-von-Parishttps://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/82/1630_Plan_de_Tavernier.jpghttps://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7a/Vidal_Lablache_-_Atlas_General_Histoire_et_Geographie,_Paris_en_1789_-_Hipkiss.jpghttps://commons.wikimedia.org/wiki/Chronologic_old_maps_of_Paris#/media/File:Carte_militaire_des_environs_de_Paris_relative_aux_traveaux_de_d%C3%A9fence_ex%C3%A9cut%C3%A9s_ou_projet%C3%A9s_en_1815.jpghttps://commons.wikimedia.org/wiki/Chronologic_old_maps_of_Paris#/media/File:Carte_militaire_des_environs_de_Paris_relative_aux_traveaux_de_d%C3%A9fence_ex%C3%A9cut%C3%A9s_ou_projet%C3%A9s_en_1815.jpg

8/20/2019 De Heelwegen (en Andere Helwegen) in Nederland

7/9

De +eschiedenis van de stad ,ut"hen--

$ierin vind ik op pagina 4++3 het citaat

De reden van twij"eling is dat zij in het kerkelijke tot het !isdom -unster !ehoorden

en omdat de plaatsen Aladna (Aalten) Hellenwich  (Heelweg) en >ase"elde o" 

>aster"elde (Varsseveld) die in een gi"t!rie" van het jaar =3= AD+G

 voor komen nietgezegd worden in $ameland te liggen./

Dit levert een !evestiging van de lee"tijd van de $elweg op die dus uit de Jarolingische periode

(van Jarel de ?rote) stamt.

Deze $ellenwich is in "eite misschien niet eens een weg maar wellicht een wijk (M). $et gaat

immers om een plaats die geen wegmaar een wijk is. @en plaatsnaam is echter nog interessanter 

omdat er dan al langere tijd een in"rastructuur van !ewoning aanwezig moet zijn.

De etymologie van Salland. de Saal#ranken. de Saliërs en de /0ssel

De IBssel als Isala levert (misschien) ook de et0mologie van Halland en de Haal"ranken die immers

vanuit de Isala aan de op!ouw van het ,rankenrijk deelnemen

 agenaar en van oon omhelsd doet de Hala der *omeinen

later de  Isala  o"  Isla in  +lee!sland   ontspringen !ij  Doesburg   zich zuidwestwaarts

wenden en !ij IJsseloord  in den ,ijn vallen.

De Saal!ranken zijn wellicht ook degenen die later na de inval in ,rankrijk daar de  ,ue d81n!er /

invoeren als deze tenminste nog niet tevoren al had !estaan. De Hali&rs he!!en immers allang de

 Hellenwich en niet de Heelweg  gekend.

De 1uiscoburgen van de 2ranken

$et is opvallend hoeveel $elwegattri!uten er !innen die zeer kleine territorium geconcentreerd

zijn

 Helweg#  Hellweg#  Halle Hollenberg# Halseweg# Heelweg# Hellerweg# Halsrug.Ik vraag mij a" o" de namen met de humusrijke  1nkeerd gronden samenhangt die even vrucht!aar 

als de l#ssgronden kan zijn. @en hoogstaande agrarische cultuur in de oudheid kan ook 

samenhangen met de religie van Cuisco naar wie  Doesburg   (Tuiscoburgun Batavorum) en

 Duisburg  (Tuiscoburgum) wellicht vernoemd zijn.

@n merkwaardigerwijze vormen ook de met Dui/ samenhangende reeks plaatsnamen een

merkwaardig serie locaties langs de *ijn en de IBssel also" er iemand een kernland voor de ,ranken

opge!ouwd hee"t dat reikt van  Duisburg  tot Doesburg  P in een reeks plaatsen die op regelmatige

a"standen van elkaar liggen en door l#ssge!ieden !ij Does!urg en Duis!urg als ook door $elwegen

worden gekenmerkt

++ 'utphen Bunij +=9. Van De Vroegste Cijden Cot +7;. -r. *. >. Cadama+3 pagina 9: van de pd"versie

+G %ondam I.

8/20/2019 De Heelwegen (en Andere Helwegen) in Nederland

8/9

Het 1uiscoburgum van de Saal#ranken

• Does!urg &(haldenwegC

https://www.google.com/maps/d/edit?mid=zC0T97darHxw.k9TSrKZF-q-E&usp=sharinghttps://www.google.com/maps/d/edit?mid=zC0T97darHxw.k9TSrKZF-q-E&usp=sharing

8/20/2019 De Heelwegen (en Andere Helwegen) in Nederland

9/9

Inhoud

De $elweg...................................................................................................................................+

De verlenging van de Duitse $elwegen naar %elgi&..................................................................+

De $eelweg/.............................................................................................................................3

De et0mologie van de $eelweg..................................................................................................3

$eelweg......................................................................................................................................3

$alserug......................................................................................................................................G

De $eelwegen aan de Hlinge!eek in de Achterhoek...................................................................4

De $ollen!erg.............................................................................................................................

De $eelwegQ$ellweg als grensweg in DinKperlo.......................................................................

De lee"tijds!epaling van de *ue dF@n"er/ (de $elweg) in 5arijs..............................................9

De ?eschiedenis van de stad 'utphen........................................................................................7

De et0mologie van Halland de Haal"ranken de Hali&rs en de IBssel..........................................7

De Cuisco!urgen van de ,ranken................................................................................................7

$et Cuisco!urgum van de Haal"ranken.......................................................................................=