De graanschaarste van het hongerjaar 1566...Denemarken de Sond afsloot. Denemarken raakte in oorlog...

Peter Bijvank december 2015 1

De graanschaarste van het hongerjaar 1566 De inventarisatie van de graanvoorraad in het ambt Putten Peter Bijvank In het Gelders Archief bevindt zich een document over de aanwezige

graanhoeveelheden op de Veluwe van het jaar 1566. Dit archiefstuk beschrijft het resultaat van de opdracht die de drost van Veluwe, Wilhelmus van Scherpenzeel, aan de Veluwse schoutambten gaf om de graanvoorraden vast te stellen. De Nederlanden bevonden zich aan de vooravond van De Opstand (1568-1648). Er heerste door strenge winters, slechte oogsten en hoge graanprijzen, hongersnood. De schout van Putten, Reynar van Arler Henricxs, voerde de opdracht van de drost nauwkeurig uit en stelde een document op waarin van elke boer de graanvoorraad op zijn erf werd vastgesteld. Het archiefstuk geeft daarmee een goed beeld van de gewassen die in het midden van de 16e eeuw in Putten en omgeving werden geteeld. In dit artikel een blik op dit handschrift uit de 16e eeuw, ruim een half jaar voordat de eerste Beeldenstorm zou losbarsten.

Figuur 1: Boekweit

et jaar 1566 wordt ook wel het hongerjaar genoemd. De hongersnood in dat jaar had een aanloop in de jaren daarvoor. In 1564 woedde in de Nederlanden de pest en de daarop volgende winter was zeer streng. In het voorjaar van 1565 was de pest

verdwenen maar pakten zich wederom donkere wolken aan de horizon samen. De graanimporten uit de Baltische staten en Polen stagneerden doordat de koning van Denemarken de Sond afsloot. Denemarken raakte in oorlog met Zweden en de Deense koning was bang dat Hollandse koopvaardijschepen Zweden met wapens zou bevoorraadden. De bevolking in Holland was sterk gegroeid en de Nederlanden waren afhankelijk van buitenlands graan.1 Het gevolg van deze blokkade was dat de graanprijzen als gevolg van speculatie sterk stegen en de mensen honger leden. Ondanks de waarschuwingsbrieven die de Prins van Oranje aan de landvoogdes, Margaretha van Parma stuurde, gebeurde er niets. Toen na een tweetal maanden de blokkade werd opgeheven, bleek vervolgens de nationale graanoogst van dat jaar zeer slecht. Wederom stegen de graanprijzen en in het najaar van 1565 werd een uitvoerverbod van granen afgekondigd.2 De landsregering liet in het najaar van 1565 al inspecties uitvoeren naar de graanvoorraden in steden als Amsterdam. Het vermoeden bestond dat graanhandelaren partijen graan achterhielden om de graanprijzen kunstmatig hoog te houden. In de eerste wintermaanden

1 J. de Vries & A. van der Woude (2005)

2 E. Kuttner (1949)

H


van 1566 werden op meer plaatsen in de Nederlanden de graanhoeveelheden geïnventariseerd. De opneming van de hoeveelheden boekweit, koren en graan, voorradig ten platten lande in Gelre en Zutphen, 1566. In het Gelders archief in Arnhem bevindt zich een archiefstuk met bovengenoemde titel3 met de gegevens over de graanhoeveelheden in o.a. het schoutambt Putten. De Gelderse kwartieren Veluwe en Zutphen volgden begin 1566 het Amsterdamse voorbeeld, op aandrang van de landsregering. Het archiefstuk voor het kwartier van Veluwe bestaat uit een omslag met diverse mappen. In elke map zit een brief van het betreffende ambt dat een opgave doet van de hoeveelheid aanwezig graan, gericht aan de drost van Veluwe. In de map van het ambt Putten bevindt zich een uitgebreid verslag waarin per erf (aangeduid met de naam van de gebruiker) wordt aangegeven hoeveel en welke granen en peulvruchten, gedorst of ongedorst aanwezig zijn.4 Uit de manier van verslaggeving blijkt dat de inspecteur daadwerkelijk de in totaal 192 personen of erven heeft bezocht. De opgave dateert van februari 1566. De opgave van Putten is door één persoon geschreven, door (of waarschijnlijk in naam van) Reynar van Arler Henricxs, de scholt van Putten en gericht aan de drost van Veluwe, Wilhelmus van Scherpenzeel. Het betreft een papieren document dat behoorlijk gehavend is (zie figuur 2) en met name de laatste pagina’s bevatten grote gaten waardoor enige informatie ontbreekt.

Figuur 2: Archiefstukover de opneming van granen van ‘het ampt Putten’ met rechts een gehavende pagina

3 Archief van het Hof van Gelre en Zutphen, inv.nr. 2563.

4 De gewassen die op de Veluwe geïnventariseerd werden waren rogge, boekweit, gerst, haver, mankzaad,

erwten, bonen en weyten (tarwe). Er werden waarschijnlijk ook nog andere gewassen geteeld maar deze waren blijkbaar van minder belang voor de voedselvoorraad.


Het verslag is een opsomming van alle huishoudens en erven zonder dat wordt aangegeven welke buurtschap het betreft. De volledige getranscribeerde tekst is in bijlage 1 opgenomen. Hieronder is een detail van het verslag en het handschrift weergegeven.

Figuur 3: Detail van het verslag van het ambt Putten. Tekst luidt: ‘Aert Elbertssen een schepel rogge Ind een molder boyckweyten (boekweit, PB) gedorst end noch ongeferlick anderhalff molder rogge Ind vier molder boyckweyten toe dorssen Broniss bronissen vyff molder rogge Ind vyff molder boyckweyten gedorst Ind noch ongeferlick agt molder rogge Ind sess molder boyckweyten toe dorssen’

Aard en hoeveelheden van de geïnventariseerde gewassen In het verslag worden de verschillende soorten en hoeveelheden granen, boekweit5 en peulvruchten benoemd. De geïnventariseerde gewassen zijn rogge, haver, gerst, tarwe, mankzaad (graanmengsel, meestal van rogge en haver) 6, boekweit, erwten en bonen. De hoeveelheden worden opgegeven in molder of malder. Een molder was ongeveer 136 liter graan7 en bestond uit 4 schepel en 16 spint. Een enkele keer werden de ongedorste hoeveelheden in voer of wagenvracht opgegeven waardoor het voor de inspecteur lastig was om te taxeren hoeveel graan uiteindelijk zou worden gedorst. In het verslag waagt hij zich in die gevallen dan ook niet aan een taxatie.8 In onderstaand tabel zijn de soorten en hoeveelheden granen, boekweit en peulvruchten weergegeven.

Hoeveelheden in molder gedorst ongedorst totaal %

Rogge 337,2 444,5 781,7 29,4%

Haver 86,6 852,5 939,1 35,3%

Boekweit 219,8 318 537,8 20,2%

Gerst 116,3 150 266,3 10,0%

Tarwe 22,2 6 28,2 1,1%

Mankzaad 23,8 17 40,8 1,5%

Erwten 8,3 5,8 14,1 0,5%

Bonen 19,3 33,8 53,1 2,0%

Totaal 833,5 1827,6 2661,1 100%

Totaal zijn er 192 personen/erven bezocht

Tabel 1: Overzicht van de soorten en hoeveelheden granen en peulvruchten in Putten in 1566.

5 Boekweit (Fagopyrum esculentum) is geen graan of grasachtige maar behoort tot de duizendknoopfamilie

(Polygonaceae). 6 J. Bieleman (1987)

7 Voor de omrekening naar het metrieke stelsel is uitgegaan van de grote Gelderse maat zijnde 136,5 l. In

Putten en Nijkerk werd overigens zowel de Amersfoortse als Gelderse molder gebruikt (Bron: www.meertens.knaw.nl). 8 Deze hoeveelheden zijn ook niet meegenomen in tabel 1.

http://www.meertens.knaw.nl/


Wanneer we de gegevens van deze tabel in een grafiek plaatsen worden de onderlinge hoeveelheden en verhoudingen beter zichtbaar (zie figuur 4).

Figuur 4: Grafische weergave van de soorten en hoeveelheden geïnventariseerde granen en peulvruchten in het ambt Putten in 1566 Uit figuur 4 komt duidelijk naar voren dat de hoeveelheden rogge, haver en boekweit gezamenlijk maar liefst 85% van de voorraad vormden. De gerstvoorraad vormde slechts 10% van het totaal terwijl er in Putten nauwelijks tarwe werd geteeld. Mankzaad, erwten en bonen werden veelal als veevoer verbouwd en vormen marginale hoeveelheden op de totaalvoorraad. Ondanks het feit dat in het overzicht van Putten helaas geen buurtschappen zijn aangegeven vallen in het verslag een aantal zaken op:

- op een grote middengroep van 80 erven (in bijlage 2 in groen aangegeven) wordt vrijwel de totale voorraad aan gerst, haver en peulvruchten geteeld.

- deze groep erven geeft gemiddeld 24 molder aan producten per erf op terwijl de rest van de Putttense erven een gemiddelde heeft van ongeveer 10 molder per erf.

Gezien dit beeld is het waarschijnlijk dat de opname van het ambt Putten een geografisch patroon heeft en dat de inspecteur een ronde maakte langs de buurtschappen. Hij begon op de zandgronden, mogelijk de eng van het dorp, dan naar Hell, Gerven en Kruishaar waar vrijwel uitsluitend rogge en boekweit werd geteeld. Vervolgens komt hij op de noordelijke gronden van Diermen, Nulde en Norden waar de gronden rijker zijn en er naast rogge ook gerst, haver en peulvruchten werden verbouwd. De hoeveelheden boekweit op deze bedrijven is naar verhouding weer geringer.9 9 De boekweitteelt was risicovol omdat het gewas zeer weergevoelig was. Maar aangezien boekweit op de

arme zandgronden nog een redelijke opbrengst gaf werd het gewas op en rond de Veluwe veelvuldig op de zandgronden geteeld.

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

Hoeveelheid (molder)

Geïnventariseerde granen, boekweit en peulvruchten

Hoeveelheid geïnventariseerde granen in het ambt Putten in februari 1566

gedorst

ongedorst

totaal


Wanneer we de tien grootste bedrijven uit de lijst van Putten bekijken (bedrijven met meer dan 50 molder aan granen per erf) blijkt dat deze bedrijven verantwoordelijk zijn voor een derde van de totaalvoorraad aan haver en voor de helft van de totaalvoorraad aan gerst, mankzaad, tarwe, erwten en bonen (zie tabel 2). Boekweit werd op deze grote bedrijven nauwelijks geteeld. De hoeveelheid aanwezige rogge is ook aanzienlijk hoger dan het gemiddelde van Putten. Dit soort bedrijven, zeer waarschijnlijk gelegen op de vruchtbare gronden in het noorden van Putten (op de overgang van de zand- naar klei- en zavelgronden van de polder Arkemheen) waren nauwelijks te vergelijken met de bedrijven op de hogere zandgronden van bijvoorbeeld Huinen en Gerven waar de gronden te arm waren voor de teelt van gerst en tarwe. Maar blijkbaar ook te arm voor de teelt van haver. Het is opmerkelijk dat ook de haverteelt zich concentreerde op een beperkt aantal bedrijven in waarschijnlijk het (noord)westen van Putten op de daar liggende vochtige klei- en veengronden.10 10

Haver groeit op veel verschillende soorten grond maar heeft veel vocht nodig. Om die reden werd het gewas veel verbouwd op ontgonnen veen- en broekgronden. De hogere zandgronden van Putten maar ook de hoge dekzandruggen bij Nijkerk waren veelal te droog voor dit gewas.

De graanopname van Putten vergeleken met andere Veluwse plaatsen Om enige context te bieden aan de onderlinge verhoudingen tussen de geïnventariseerde gewassen, is de opname van Putten vergeleken met die van Nijkerk (platteland, dus zonder de ‘veste’) en de uitgesproken zanddorpen Elspeet en Kootwijk. In onderstaande grafiek is de percentuele verdeling weergegeven.

Uit de grafiek komt naar voren dat in de zanddorpen Elspeet en Kootwijk alleen maar rogge en boekweit werd geteeld. Dit bevestigt de aanname dat deze relatief arme en vooral droge gronden in die periode nauwelijks geschikt waren voor andere gewassen. In Nijkerk werd in vergelijking met Putten veel meer gerst en dubbel zoveel haver verbouwd. De hoeveelheden rogge en boekweit waren in Putten weer hoger. Het noordwestelijke gebied van Nijkerk bestond in de 16e eeuw voor een belangrijk deel uit vochtige veen en kleigronden die geschikt waren voor de teelt van haver en in mindere mate voor gerst en rogge.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

gewassen

Percentage

Percentuele verdeling van de geïnventariseerde gewassen in vier Veluwse ambten in 1566

Putten

Nijkerk

Elspeet

Kootwijk


Naam Rogge Boekweit Gerst Haver Mankzaad Erwten Bonen Weyten

Gyss Evertsen 2,0 - 30,0 30,0 - 1,0 - 1,8 Henrick Bertssen - - 16,0 23,0 7,0 - 2,5 - Joachien Vlyck 6,5 - 6,0 25,0 4,0 - 2,0 6,0 Lyssken peerwells 3,0 - 3,0 53,0 - - - - Mor garritssen 50,5 2,0 23,0 45,0 - - 11,0 - Elbert ..tssen - 1,0 7,0 40,0 - 3,5 4,0 - Arnolt van Diermen 8,0 - 20,0 45,0 - - 3,0 6,0 Gerrit reynertssen 50,5 2,0 4,0 30,0 - 1,3 - - Henrick koopssen 5,0 20,0 - 20,0 - - - - Peter goessenss 48,0 15,0 30,0 - 12,0 - - - Totaal 173,5 40,0 139 311,0 23,0 5,8 22,5 13,8 Totaal gehele ambt Putten

781,7 537,8 266,3 939,1 40,8 14,1 53,1 28,2

Percentage van het totaal

22,20% 7,44% 52,20% 33,12% 56,37% 41,13% 42,37% 48,94%

Tabel 2: Overzicht van de soorten en hoeveelheden granen en peulvruchten in Putten in 1566 van de 10 grootste bedrijven.

Het is uiteraard niet duidelijk op grond van dit overzicht welk gedeelte van de opgegeven hoeveelheden uiteindelijk voor de handel beschikbaar was. Een groot deel van de voorraden waren bestemd voor eigen gebruik (eigen voedsel, voer voor het vee maar ook de voorraad aan zaaizaad voor het komende jaar). In hoeverre deze opgave aan granen, boekweit en peulvruchten überhaupt representatief is geweest voor de boerderijen van Putten in de 16e eeuw is de vraag. Het jaar 1566 was een uitzonderlijk jaar. Landelijk was sprake van graanschaarste maar in hoeverre dat ook op de Veluwe en Gelderse Vallei het geval is geweest weten we niet. Maar aangenomen mag worden dat de situatie voor de overwegend kleine zandboeren van Putten in 1566 en de jaren die nog zouden volgen niet rooskleurig was. Aan de absolute hoeveelheden kunnen we dan wellicht niet veel afleiden, onderlinge verschillen tussen boeren op de zandgronden of de noordelijke kleigronden van Arkemheen zijn door deze inventarisatie wel duidelijk geworden. Ook is inzicht verkregen in de soort gewassen die werden geteeld in deze contreien in het midden van de 16e eeuw.

Vlyck of Vlieck in het noordwesten van Putten In het verslag van Putten van 1566 komt de persoon Joachien Vlyck voor. Het is een van de tien grootste boeren van Putten met een graanvoorraad van ongeveer 50 molder. De naam Vlyck of Vliek is een streeknaam die veel voorkwam (en komt) in m.n. het noordelijk deel van Putten en de gemeente Ermelo (W.J. Hagoort, 2006). Vermoedelijk woonde Joachien dus op de rijke kleigronden van Arkemheen en in een ander archiefstuk van Putten vinden we daar een aanwijzing voor. In 1526 vond in Putten (en de rest van de Veluwe) een veetelling plaats (Archief van de Graven en Hertogen van Gelre, graven van Zuthpen, inv.nr. 1363). In die lijst, veertig jaar voor de graanopname van 1566, komt Joachien niet voor maar wel een Willem Vlyck. Deze Willem, mogelijk een voorouder of familielid van Joachien, woonde in de Arkemheen in het noorden van de gemeente Putten. Hij was ook een grote boer want hij bezat 7 paarden, 19 koeien, 160 schapen en 7 varkens. Zijn knecht had 25 schapen en een ram en een inwonende scheper (schaapsherder) had ook nog eens 13 schapen. Deze aantallen liggen ver boven het gemiddelde van Putten en zeer waarschijnlijk gaat het hier om hetzelfde bedrijf . In 1608 woont een Joachim Vlieck op de boerderij Wolter Arissen gued of Klein Arler in Arkemheen.


Figuur 5: Rogge Tot slot In september 1565 stuurde koning Philips II vanuit Spanje 6.000 ton Andalusische tarwe naar de Nederlanden, ‘ter wille van de liefde die ik jegens mijn landen koester’ schreef hij aan zijn halfzuster, de regentes Margaretha van Parma. Zij vraagt om deze scheepslading van alle accijnzen vrij te stellen zodat het graan goedkoop kan worden gedistribueerd. Ze voegt daar in een volgende brief aan toe: ‘Daardoor wordt het volk een motief tot opstand ontnomen’. Het was de tweede keer dat ze Philips II dat jaar informeerde over de op handen zijnde onlusten in de Nederlanden.11 Literatuur Bieleman, J., 1987, Boeren op het Drentse zand 1600-1910, Wageningen. Hagoort, W.J., 2006, De Gelderse zeepolder Arkemheen, namen van bouw-, hooi- en weilanden, boerderijen, beken en wegen Gemeenten Nijkerk en Putten (806-2002), Zutphen. Kuttner, E., 1949, Het Hongerjaar 1566, Amsterdam. Roessingh, H.K., 1969, Gelderse landmaten in de 17e en 18e eeuw, een empirische benadering, BM Nederlands Historisch Genootschap, Utrecht. Roessingh, H.K., 1979, De veetelling van 1526 in het kwartier van Veluwe, A.A.G. Bijdragen, nr. 22, Wageningen. Vries, J. & Woude, A., 2005, Nederland 1500-1815, de eerste ronde van moderne economische groei, Amsterdam. Wegman, R.M.A., 1990, De graantelling van 1566, Archief van het Hof 2563, Westervoort (Ongepubliceerd). Geraadpleegde archieven Het Gelders Archief, Arnhem Archief Hof van Gelre en Zutphen, Stukken betreffende de opneming van de hoeveelheden boekweit, koren en graan, voorradig ten platten lande in Gelre en Zutphen, 1566, inv.nr. 2563. Het Gelders Archief, Arnhem Archief van de Graven en Hertogen van Gelre, graven van Zuthpen. ‘Opteykeninge van de beesten op alle die Veluwen ende Veluwensoom, geschiet durch gantz Veluwe anno etc. XXVI (1526)’, inv. nr. 1363

11

E. Kuttner (1949)


Bijlage 1: Getranscribeerde tekst ambt Putten

Archief Hof van Gelre en Zutphen Gelders Archief, 0124 Inv.nr. 2563: Stukken betreffende de opneming van de hoeveelheden boekweit, koren en graan, voorradig ten platten lande in Gelre en Zutphen, 1566.

112

Achtervolgende Idt beveell des Erent- festen ind froemen Wilhelms van Scherpenzeell drost op Veluwen gedaen aen myn Reynar van Arler henricxss Scholt tot Putten belangende die visitatie van Idt koern Ind graen heb ick Idt selve achtervolget Ind naegegaen Ind bevonden inden alinge Ampte Ind kerspell van Putten desse nhaebescreven partes van koern Ind graen gedorst Ind ongedorst. Item inden eersten Willem Woltersen een halff molder

13 rogge gedorst end noch ongeferlick anderhalff molder

rogge toe dorssen Aert rupen drie molder rogge end een schepel

14 ongeferlick noch toe dorssen

Gebell toniss een halff molder boyckweyten

15 end drie spynt

16 rogge gedorst end noch ongeferlick drie molder

rogge end drie molder boyckweyten toe dorssen Aert Munten een halff schepel rogge end een halff schepel boyckweyten gedorst end noch drie schepel rogge end derdehelft molder boyckweyten toe dorssen ongeferlick Garbert aertsen wed een schepel boyckweyten gedorst noch qualuk een molder boyckweyten toe dorssen Gijsbert ga..issen een halff molder rogge gedorst end noch ongeferlick een molder rogge end anderhalf schepel boyckweyten toe dorssen Gerrit Bronissen anderhalff molder haveren gedorst

2

Aert Elbertssen een schepel rogge en een molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick anderhalff molder rogge end vier molder boyckweyten toe dorssen Broniss bronissen vyff molder rogge end vyff molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick agt molder rogge end sess molder boyckweyten toe dorssen Evert janssen een halft molder rogge toe dorssen

12

De pagina’s zijn in het archiefstuk niet genummerd maar voor de duidelijkheid wel in deze tekst. 13

1 molder is (uitgaande van de grote Gelderse maat) 136,5 l. graan. Een molder = 4 schepel = 16 spint. Een kleine Gelderse maat is 125 l. 14

1 schepel (grote Gelderse maat) is 34 l. graan. 15

Boekweit. 16

1 spint (grote Gelderse maat) is ca. 9 l. graan.


Wolbert henricxssen twee molder boyckweyten ongeferlick toe dorssen Elbert Lubbertsen ongeferlick vier molder rogge end een molder boyckweyten toe dorssen Bert van rimpeler vyff schepel rogge end sess schepel boyckweyten gedorst end noch ongeferluk twee molder rogge vyff schepel boyckweyten end drie molder haveren toe dorssen Jan aertssen ongeferluk elff molder rogge end sess molder boyckweyten toe dorssen Henrick Wichmanssen een molder boyckweyten gedorst end noch ongeferluk drie molder rogge end een molder boyckweyten toe dorssen Jan Janssen drie schepel rogge end drie molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick vier molder rogge end tien molder boyckweyten toe dorssen Wolff bartssen een halft molder rogge gedorst end noch ongeferlick acht molder rogge end twalef molder boyckweyten toe dorssen

3

Bessel borren een halft molder rogge end drie molder boykweyten end een schepel gedorst end noch ongeferlick in syn huys dardehalft

17 molder rogge end sess molder boykweyten toe dorssen noch een

dardendell van eenen barch van vijff roeden18

met rogge ende boykweyten toe dorssen dan en weeth nyet toe taxeren wat daer vuyth (uit, PB) koemen sall … tot tynedt is end wyt vergaart is

19

Henrick hubertsen anderhalft molder rogge end een molder boykweyten gedorst end noch acht molder rogge end tien molder boykweyten ongeferlick toe dorssen Gerrit Lubbertz weeder drie schepel rogge end drie schepel boykweyten gedorst end noch ongeferlick so enen molder rogge end drie molder boykweyten toe dorssen Rolert Wolterssen twee molder rogge end vyff molder boyckweyten toe dorssen ongeferlick Jan Gerritsen anderhalft molder rogge end vyff molder boykweyten gedorst end noch ongefeerlick anderhalft molder rogge end drie molder boykweyten toe dorssen Jacob goessenssen vierdehalft molder boykweyten gedorst end noch ongefeerlick twee molder rogge end elff molder boykweyten toe dorssen Marinus Westen anderhalff moldere rogge gedorst Henrick Janssen anderhalff molder rogge gedorst end noch ongefeerlick tien molder rogge end een molder boykweyten toe dorssen

4

Herrick Willemsen anderhalff molder rogge gedorst end noch ongefeerlick twee molder rogge toe dorssen

17

Dardehalft molder is 2 ½ molder. 18

De Gelderse morgen (oppervlaktemaat) bestond uit 100 Gelderse roeden, omgerekend een oppervlakte van 0.144 ha. Een berg van ‘vijff roeden’ heeft een oppervlakte van ongeveer 70 m

2 (H.K. Roessingh, 1969, Gelderse

landmaten in de 17e en 18

e eeuw, een empirische benadering, B&M, Nederlands Historisch Genootschap.

19 Deze tekst komt herhaaldelijk terug in het document. Het graan zat nog op schoven, ongedorst, in een berg

en er wordt aangegeven dat het niet te taxeren is hoeveel graan er uiteindelijk gedorst zal worden. In het kader van de graanschaarste waren de boeren niet zo bereidwillig om hun werkelijke hoeveelheden op te geven, waarschijnlijk omdat ze bang waren dat het werd gevorderd.


Goossen aelts een halff molder rogge een schepel weyten

20 drie molder boykweyten een half molder haveren

gedorst end noch ongefeerlick twee molder rogge toe dorssen Elbe flijcken een schepel weyten een schepel rogge een schepel manckzaeth

21 gedorst

Willem Janssen twee molder rogge gedorst end noch sess schepel rogge ongefeerlick toe dorsen Aert van Bockbergen een schepel rogge end een molder boykweyten gedorst end noch ongefeerlick dardehalff molder rogge end sestehalff molder boykweyten toe dorssen Aert timanssen een schepel rogge gedorst end noch een halff molder rogge toe dorssen Peter vet een halff molder rogge gedorst Aelt Willemssen een halff molder rogge end een halff molder boykweyten gedorst end noch ongefeerlick dardehalff molder rogge en twee molder boykweyten toe dorssen Gard Jans sess schepel rogge end die drie molder rogge op syn solder Johan Harmssen drie molder boykweyten gedorst end noch ongefeerlick drie molder rogge toe dorssen

5

Aert Wolterssen seuven schepel rogge end seuven schepel boykweyten gedorst end noch ongefeerlick sess molder rogge end twee molder boykweyten toe dorssen Gerrit die koster twee molder rogge ongefeerlick toe dorssen Garberich aerts sess schepel rogge gedorst Gerrit bertssen een molder rogge ongefeerlick toe dorssen Armgaert Stevens ongefeerlick drie molder rogge end een halff molder boykweyten toe dorssen Henrick aertssen seuven molder rogge gedorst end noch ongefeerlick een molder rogge toe dorssen Cornelis garritssen drie schepel rogge gedorst end noch ongefeerlick drie molder rogge toe dorssen Henrick bertssen een halff molder rogge gedorst Cornelis reynertssen darde halff molder haveren gedorst end ongefeerlick noch twee molder rogge toe dorssen Henrick van Arler g..nertssen een molder rogge end een molder boykweyten ongefeerlick toe dorssen Augustyen pamekeck drieenddartichstehalve vimme rogge end boykweyten een deels gedorst end een deels noch toe dorssen

6

Den kellenaar van Putten vyfendtwintig molder rogge tien molder boykweyten end twee molder garsten gedorst end noch vyff molder rogge end twee molder garsten ongeferluk toe dorssen Gart wolterssen dardehalff schepel boykweyten toe dorssen

20

Met weyten wordt tarwe bedoeld. Dit gewas wordt in 1566 slechts op 13 van de 192 erven genoemd. 21

Mankzaad was een veelvuldig geteeld mengsel van verschillende graansoorten; doorgaans gerst en haver.


Foenwells besselen een molder rogge gedorst end noch ongeferluk dardehalff molder haveren end een halff schepel boykweyten toe dorssen Aert Maessen een half molder garsten gedorst end noch ongeferluk dardehalf molder haveren end een halff schepel boykweyten toe dorssen Everdoys garritssen een schepel rogge gedorst noch ongeferluk dardehalff molder rogge vyff molder garsten end vyff molder haveren toe dorssen Everdt van wenckoven ongeferluk twee molder rogge toe dorssen Reynar wolterssen een half molder rogge gedorst end ongeferluk noch vijfftehalff molder rogge vier molder haveren end drie schepel garsten toe dorssen Fre gysberts drie schepel garsten en drie halff molder erwten gedorst end noch ongeferluk twaleff molder haveren toe dorssen Neell Wolters een half molder rogge end een half molder garsten gedorst end noch ongeferluk dardehalff molder rogge end negen molder haveren toe dorssen

7

Weyniken garrits een half molder rogge een half molder boykweyten end acht molder haveren ongeferluk toe dorssen Elbert petersen ongeferluk anderhalff molder rogge toe dorssen Meuyen aertssen dardehalff schepel rogge end twee molder boykweyten gedorst end noch ongeferluk drie schepel rogge end een half molder boykweyten toe dorssen noch vier voer

22 rogge toe dorssen dat tyndt is dan

en weeth nyet toe taxeren wat vuyt koemen sal tot wydt vergaart is Rutger op Hussel

23 ongeferluk drie molder rogge end vyff molder boykweyten toe dorssen

Claes aertssen anderhalff molder rogge end een halff molder boykweyten gedorst end noch ongeferluk acht molder rogge end ? (gat in papier, PB) molder boykweyten toe dorssen Emian reynertss een halff molder boykweyten gedorst end ongeferluk noch anderhalff molder rogge end vier molder boykweyten toe dorssen Wolter Janssen een molder rogge een halff molder haveren end een schepel boykweyten gedorst end noch ongeferluk vier molder rogge vyff molder boykweyten end drie molder haveren toe dorssen Melis besselssen een molder rogge end anderhalff molder boykweyten gedorst end noch ongeferluk drie molder rogge en vyff molder boykweyten toe dorssen noch vier voer rogge end twee voer boykweyten toe dorssen dat tyndt is in weeth nyet toe taxeren wat dat vuyt koemen sall soo idt wyet vergaert is.

8

Bert wolterssen derdehalff molder weyten twee molder boykweyten end een molder bonen gedorst end ongeferluk noch vijftien molder garsten en vijftien molder haveren toe dorssen Gyss evertsen twee molder rogge seuven schepel weyten end een molder erwten gedorst end noch ongeferluk dartich molder garsten end dartich molder haveren toe dorssen

22

Een voer is een wagenvracht, in dit geval ongedorst graan. 23

Buurtschap bij Putten.


Jens garritsen ongeferluk noch vier molder rogge twee molder boykweyten end vier molder haveren toe dorssen Claes besselssen drie schepel rogge end drie molder boykweyten gedorst end noch ongeferluk twaleff molder rogge twee molder boykweyten een molder garsten end een molder haveren toe dorssen Arian garritssen een schepel rogge gedorst end ongeferluk noch seuven molder rogge end vier molder boykweyten toe dorssen Bert ten Broyck twee molder garsten end vier molder haveren gedorst end noch enen goeden barch van vijff roeden voll met garst end haveren dan wech nyet toe taxeren wat daer vuyth koemen sall Arnolt duupen drie schepel rogge gedorst noch vyfftehalff molder haveren ongeferluk toe dorssen Claes van Olenbarnevelt ongeferluk vyff off sess molder haveren end manckzaeth toe dorssen Bessel gerbertssen dardehalff molder boykweyten gedorst

9

Aert morren dardehalff molder rogge dardehalff molder boykweyten een molder weyten end drie schepel bone gedorst end noch ene matelicken barch van vyff roeden bij naast voll daer een liggende vyff voer rogge end wat bone end ene rest haver dan wat daer vuyth koemen sall is weeth hy nyet toe taxeren Melis reynertsen anderhalff molder rogge gedorst end noch ongeferluk drie molder rogge end tien molder haveren toe dorssen Aris wichmans twee molder rogge end een molder garsten gedorst end noch sess of seuven voer haveren ongeferluk toe dorssen dan wat daer vuyth koemen sall is weeth hy nyet toe taxeren Mauris van dassler drie molder rogge end drie molder haveren toe dorssen end ongeferluk noch vijftien molder haveren toe dorssen Jan stevensen drie molder garst gedorst noch twee molder garst ongeferluk toe dorssen end noch enen matelicken barch van vyff roeden is wenich .. de helft voll haveren en is wenich bone dan weeth nyet toe taxeren wat daer vuyth koemen sall Melis willemsen ongeferluk acht molder haveren toe dorssen Alyth pelen een molder bone een halff molder garsten een molder haveren gedorst noch ongeferluk een molder rogge toe dorssen end noch sess voer haveren toe dorssen dan wat daer vuyth koemen sall is weeth hy nyet toe taxeren

10

Gart besselssen ongeferluk drie schepel rogge toe dorssen end noch bij nacst een barch van vyff roeden halff voll haveren dan wat daer vuyth koemen sall en weeth hy nyet toe taxeren Dinardt van angeren een half molder rogge end een molder bonen gedorst Aert koeninck vier molder garsten end noch omtrent vier voer haveren toe dorssen dan wat daer vuyth koemen sall en weeth hy nyet toe taxeren Cornelis Janssen een molder garsten gedorst end ongeferluk noch vier molder garsten drie molder boykweyten end een halff molder rogge toe dorssen


Jan garritssen twee molder haveren end een molder erwten gedorst end noch ongeferluk vyff molder garsten en vier molder haveren toe dorssen Aert stevensen twee molder haveren gedorst end noch ongeferluk vyff of sess molder haveren toe dorssen Tonis Janssen een molder bonen twee molder haveren end drie halff molder rogge gedorst end ongeferluk noch vier molder haveren toe dorssen Henrick Rutgerssen ongeferluk vyff molder garsten end seuven molder haveren toe dorssen Henrick dirricxs ongeferluk sess molder rogge end sess molder boykweyten toe dorssen Jan aatsen ongeferluk dardehalff molder rogge end vyftien molder boykweyten toe dorssen

11

Henrick bertssen seuven molder manck zaeth end drie molder haveren gedorst end noch ongeferluk twintich molder haveren sestien molder garsten end dardehalff molder bonen toe dorssen Joachien Vlyck vier molder manck zaeth vier molder garsten end drie halff molder rogge gedorst end ongeferluk noch drie molder rogge vijffendtwintich molder haveren sess molder weyten twee molder garsten end twee molder bonen toe dorssen Goessen stevensen een molder garsten gedorst end noch ongeferluk sess molder haveren end anderhalff molder garsten toe dorssen Claes aeltssen sess molder garsten vierdehalff molder bonen vier molder boykweyten end een molder haveren gedorst end noch ongeferluk twintich molder haveren drie molder garsten twee molder rogge end vyff schepel boenen toe dorssen Bessel wolfssen drie molder rogge gedorst end ongeferluk noch twee molder rogge een molder boykweyten end seuven molder haveren toe dorssen Marten Janssen negen schepel weyten vierdehalff molder rogge end drie molder boykweyten gedorst end noch ongeferluk achtendtwintich molder haveren en sess molder rogge toe dorssen Gerrit Jacopssen twee molder rogge een molder boykweyten end twee molder haveren gedorst end noch ongeferluk een molder rogge drie molder garsten end twee molder haveren toe dorssen

12

Janes ..tssen twee molder garsten end een molder rogge gedorst end noch ongeferlick vier molder haveren end een half molder garsten toe dorssen. Gustell lubberts ongeferlick vier molder haveren toe dorssen Everdt reijnertsen anderhalft molder haveren end een molder bonen gedorst end noch ongeferlick twaleff molder haveren end twee molder bonen toe dorssen Jan wolterssen vijff schepell garsten een molder rogge een molder bonen end een schepell haveren gedorst end noch ongeferlick twee molder bonen end dartien molder haveren toe dorssen Tomass janssen vijff molder manckzaeth end twee molder rogge gedorst end noch ongeferlick twintich molder haveren end (onleesbaar door beschadiging) molder garsten toe dorssen Lijssken peerwells drie molder haveren end drie molder rogge gedorst end noch ongeferlick vijftich molder haveren end drie molder garsten toe dorssen


Aelt morren anderhalft molder haveren gedorst end noch ongeferlick twee molder haveren toe dorssen Elbert vinck drie molder garsten sess schepell haveren end drie molder weijten gedorst end noch ongeferlick tien molder haveren toe dorssen Janberch aertss sess schepell erwten end een schepell rogge gedorst end noch ongeferlick een molder bonen end een molder garsten toe dorssen

13

Aelt teunissen vier molder bonen end vier molder rogge gedorst end ongeferlick noch twintich molder haveren end twee molder bonen toe dorssen Mor garritssen vijftichalft molder rogge een molder garsten end twee molder boyckweyten gedorst end ongeferlick noch dartich vymme haveren end drie voer bonen end tweeendtwintich molder garsten toe dorssen Gollick koopssen vijff molder garsten drie schepell weyten een molder rogge end vierdehalft molder boyckweyten gedorst end noch enen goeden barg van vijff roeden voll zaeth een voer erwten end een voer rogge end die sitt haever daer .. van en weeth nyet toe taxeren wat daer vuyth koome sall Maes garritssen vijff molder haveren end sess schepell boyckweyten gedorst end noch ongeferlick sess molder garsten een molder erwten end seuven molder haveren toe dorssen Aert gijsbertssen twee molder rogge end twee molder weyten gedorst noch ongeferlick sestien molder haveren toe dorssen Elbert .. tsen seuven molder garsten een halft molder erwten end een molder boyckweyten gedorst end ongeferlick noch vier molder bonen drie molder erwten end veertich molder haveren toe dorssen Lubbert claessen negen molder garsten twee molder rogge end een molder erwten gedorst end ongeferlick noch drie molder garsten twintich molder haveren end vier molder bonen toe dorssen

14

Gijsbert teunissen derdehalft molder garsten end twee molder haveren gedorst end ongeferlick noch een molder rogge end anderhalft molder haveren toe dorssen Arnolt van diermen sess molder weyten vijff molder rogge twintich molder garsten end drie molder bonen gedorst end noch ongeferlick drie molder rogge end tusschen veertich end vijfftich molder haveren toe dorssen Aelt dirrexen drie schepell erwten drie schepell rogge een molder weyten end twee molder garsten gedorst end noch ongeferlick drie molder haveren twee molder garsten end een halft molder erwten toe dorssen Jacob zuyck vijff schepell garsten twee molder rogge een molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick vijff molder garsten end twee molder rogge toe dorssen Aert huygen een halft molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick negen molder haveren een halft molder rogge end een halft molder boyckweyten toe dorssen Simon dirrexen sess schepel boyckweyten end een halft molder rogge gedorst end ongeferlick noch drie molder rogge dartien molder haveren twee molder garsten end twee molder boyckweyten toe dorssen Peynse Maess ongeferlick twee molder haveren toe dorssen


Gerrit reynertssen vijftichalft molder rogge end twee molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick dartich molder haveren vier molder garsten end vyff schepel erwten toe dorssen

15

Broniss vergaech tien molder rogge een molder garsten end sess molder haveren gedorst noch anderhalven goeden barg van vijff roeden voll allerley saechen dan .. tot tyndt is end vergaet syn end daer is weeth hy niet toe taxeren wat daer vuyt komen sall Hasyn arnsten een molder rogge sess schepell garsten end een molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick sess molder rogge tien molder haveren end anderhalft molder manckzaeth toe dorssen Pere ten ven sess molder rogge end drie schepell haveren gedorst end ongeferlick noch vier molder rogge end tien molder haveren toe dorssen Maess van tinteler drie molder rogge end drie molder bockweyten gedorst end ongeferlick noch vier molder .. (beschadigd) vijffendtwintich molder haveren end sess molder boyckweyten toe dorssen Jan dirrexen een halft molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick twee molder rogge drie schepel boyckweyten end drie molder haveren toe dorssen Henrick willemsen een halft molder rogge end sess schepell haveren gedorst end noch ongeferlick vier molder haveren toe dorssen Wolter willemsen vierdehalft molder rogge een molder haveren end drie molder mackzaeth gedorst end noch ongeferlick een halft molder rogge drie molder boyckweyten end twintich molder haveren toe dorssen

16

Heymen verhorst een molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick twee molder rogge end twee molder boyckweyten toe dorssen Harmen wolterssen drie schepell rogge end sess molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick seuven molder rogge end twaleff molder boyckweyten toe dorssen Gerrit van haessel ongeferlick twee molder rogge end drie molder boyckweyten toe dorssen Jan henricxssen vierdehalft schepell rogge end een halft molder garsten gedorst end ongeferlick noch anderhalft molder rogge end een halft molder boyckweyten toe dorssen Erny henricxs ongeferlick noch twintich molder rogge end acht molder boyckweyten toe dorssen Wolter aertssen ongeferlick twee older rogge end een molder boyckweyten toe dorssen … reynerts een(?) halft schepell rogge end een schepell boyckweyten gedorst end noch ongeferlick anderhalft molder garsten end twee molder haveren toe dorssen Jacop wolterssen een molder garsten gedorst end noch ongeferlick sess molder garsten end sess molder haveren toe dorssen Jan abelen ongeferlick vier molder haveren end een molder boyckweyten toe dorssen

17


Everdt van tinteler een schepell rogge end vijff schepell garsten gedorst end ongeferlick noch tien molder haveren twee molder manckzaeth end een schepell rogge toe dorssen Corneliss aeltssen een halft molder rogge end een molder haveren gedorst end ongeferlick noch drie molder rogge end vier molder haveren toe dorssen Gerrit evertssen sess schepell haveren gedorst Henrick koopssen vijff molder rogge end vier molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick sestien molder boyckweyten end twintich molder haveren toe dorssen noch ongeferlick negen voer rogge toe dorssen dan wat daer vuyt komen sall en waech hy nyet toe taxeren Peter goessenss (vier)r (?) molder manckzaeth acht molder rogge end vijft(..) molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick veert(..) (?) molder rogge acht molder manckzaeth end dartich molder haveren toe dorssen Wolter wolterssen een halft molder rogge gedorst end noch ongeferlick drie molder rogge toe dorssen Everdt bartssen acht molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick drie molder rogge toe dorssen Hille van Grachtenhuyssen dartien molder rogge end drie molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick sess molder rogge end sess molder boyckweyten toe dorssen

18

Jan timanssen een halft molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick drie molder rogge end drie molder boyckweyten toe dorssen Wyn henricxssen een molder rogge ongeferlick toe dorssen Willem robbertssen drie molder rogge end drie molder boyckweyten gedorst end ongeferlick noch vier molder rogge end sess molder boyckweyten toe dorssen Kill ten hoeff ongeferlick vier molder rogge toe dorssen Henrick va zuren drie schepell rogge end achtehalft molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick twaleff molder rogge toe dorssen Jan gysbertssen .. (beschadigd) molder rogge end drie molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick vyff molder rogge end twee molder boyckweyten toe dorssen end noch twaleff vymme rogge toe dorssen dan en waech nyet toe taxeren wat daer vuyth komen sall Andries bartssen achtehalft molder rogge end seuven molder boyckweyten gedorst end ongeferlick noch vier molder rogge end vier molder boyckweyten toe dorssen Aert goeschalcx sess molder rogge end drie molder boyckweyten gedorst end ongeferlick noch sestehalft molder rogge end dardehalft molder boyckweyten toe dorssen Jan heymen ongeferlick twee molder rogge end een halft molder boyckweyten toe dorssen

19

Reynar evertssen twee molder rogge end drie molder boyckweyten gedorst end ongeferlick noch sess molder rogge toe dorssen Gielen gysbertss een molder rogge end vier molder boyckweyten gedorst end ongeferlick noch vyff molder rogge end een molder boyckweyten toe dorssen


Evert janssen ongeferlick drie molder rogge end sess molder boyckweyten toe dorssen noch een dardendeel van ene barg van vyff roeden met rogge end boyckweyten dat nyet .. end wyt vergaert ende waech .. nyet toe taxeren wat daer vuyth komen sall Aert dirricx een halft molder rogge gedorst noch ongeferlick twee molder rogge end drie schepell boyckweyten toe dorssen Gart van zorri… (beschadigd) ongeferlick drie molder rogge end een molder boyckweyten toe dorssen Reynar brantssen negen schepell rogge end twee molder boyckweyten gedorst end ongeferlick noch twee molder rogge end drie molder boyckweyten toe dorssen Jan Arnsten ongeferlick twee molder rogge end seuven molder boyckweyten gedorst Everdt maessen twee molder haveren een molder boyckweyten gedorst Elbert henricxss ongeferlick noch vier molder boyckweyten toe dorssen Peter willemssen twee molder rogge end anderhalft molder boyckweyten gedorst end ongeferlick noch twee molder rogge end drie molder boyckweyten toe dorssen

20

Henrick wolterssen ongeferlick vierdehalft molder rogge end twee molder boyckweyten toe dorssen Willem henricxss ongeferlick drie schepell rogge end twee molder boyckweyten toe dorssen Goossen gysskes drie molder rogge end vyff schepell boyckweyten gedorst end noch ongeferlick twee molder rogge end twee molder boyckweyten toe dorssen Jan op de woell sess schepell rogge end dardehalft molder boyckweyten gedorst end ongeferlick noch drie molder rogge end anderhalft molder boyckweyten toe dorssen Aelt hartgerssen twee molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick vier molder rogge toe dorssen Bert hartgerssen een halft molder rogge end een halft molder boyckweyten ongeferlick toe dorssen Gerrit tonissen anderhalft schepell rogge end sesstehalft schepell boyckweyten gedorst end noch ongeferlick twee molder rogge end een molder boyckweyten toe dorssen Gijsbert elbertsen ongeferlick twee molder boyckweyten toe dorssen Gerrit garritssen twee molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick drie molder boyckweyten end een molder haveren toe dorssen.

21

Willem dirricxen een halft molder rogge end twee molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick een halft molder rogge end een molder boyckweyten toe dorssen Wolter henricxssen drie schepell rogge end twee molder boyckweyten gedorst end ongeferlick noch negen molder rogge end seuven molder boyckweyten toe dorssen Brandt willemssen sess molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick vijff molder rogge end tien molder boyckweyten toe dorssen


E… reynertssen drie molder rogge end achtehalft molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick negen molder rogge vijff molder haveren end drie molder boyckweyten toe dorssen noch veertich vymme rogge dartich vimme boyckweyten end twaleff vymme haveren toe dorssen en wat daer vuyth komen sall .. wach hy nyet toe taxeren Aelt aeltssen een schepell rogge end een halft molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick vyff molder rogge end sess molder boyckweyten toe dorssen Jocop stevenssen een molder rogge end drie molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick twee molder rogge end sess molder boyckweyten toe dorssen Aert geurtssen sestien vymme rogge end sess vymme boyckweyten toe dorssen dan wat daer vuyth komen sall en waech hy nyet toe taxeren Garmen janssen ongeferlick twee molder boyckweyten sess (?) molder haveren toe dorssen

22

Jan jacopden wed. sess molder rogge gedorst end noch .. drieendeel van een barg met vyff roeden met rogge end boyckweyt met wat daer vuyth komen sall en waech hy nyet toe taxeren Aelt reynartssen sess schepell rogge end drie molder boyckweyten een halft molder weyten end een molder haveren gedorst end ongeferlick noch sess molder haveren toe dorssen Garmen heymen ongeferlick twee molder rogge end twee molder haveren toe dorssen Kaseyn henricxssen v(ier) molder rogge end drie molder boyckweyten gedorst end ongeferlick noch drie molder rogge end drie molder boyckweyten (toe) dorssen Jannes van domps(eler) .. molder rogge end een schepell weyten gedorst end noch (ene barg?) van vijff roeden by naest voll met rogge boyckweyten end haveren dan wat daer vuyth komen sall en waech hy nyet toe taxeren Willem aertssen sess schepell rogge end sess schepell boyckweyten gedorst end noch ongeferlick twee molder bonen end twee schepell haveren toe dorssen Henrick besselssen drie molder garsten drie molder haveren end twee molder bonen gedorst end noch ongeferlick dartich molder haveren end twee molder bonen toe dorssen Aert besselssen negen schepell boyckweyten gedorst end noch ongeferlick twee molder rogge toe dorssen

23

Jesse panckoy.. twee molder boyckweyten gedorst Jan janssen drie molder rogge gedorst end ongeferlick noch drie molder rogge end anderhalft molder boyckweyten toe dorssen noch acht off negen voer rogge end boyckweyt dat tym .. end wyt vergaert end waech nyet toe taxeren wat daer vuyth komen sall Jacop henricxssen een halft molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick twee molder rogge twee molder boyckweyten end tien molder haveren toe dorssen Jan wonnen een molder boyckweyten gedorst end noch ongeferlick anderhalft molder rogge toe dorssen Tot myne huys sess molder rogge vyff molder boyckweyten end een schepell .. end twee molder haveren op die solder end noch ongeferlick elff off twaleff molder rogge vier molder boyckweyten twee molder haveren toe dorssen


Bijlage 2: Cijfers graanopname ambt Putten 1566

Rogge Boekweit Gerst Haver Mankzaad Erwten Bonen Weyten Totaal

Naam gedorst onged. gedorst onged. gedorst onged. gedorst onged. gedorst onged. gedorst onged. gedorst onged. gedorst onged.

Willem Wolters. 0,5 1,5 2

Aert Rupen 3,3 3,3

Gebel Toniss 0,2 3 0,5 3 6,7

Aert Munten 0,5 3 0,5 2,5 6,5

Garbert Aertsen 0,8 1 1,8

Gijsbert Ga..iss. 0,5 1 0,4 1,9

Gerrit Bronissen 1,5 1,5

Aert Elbertsen 0,3 1,5 1 4 6,8

Bronis Bronissen 5 8 5 6 24

Evert E..ssen 0,5 0,5

Wolbert her..ss. 2 2

Elbert Lubberts. 4 3 7

Bert v rimpel. 1,3 2 1,5 1,3 3 9,1

Jan Aertsen 11 6 17

Henrick Wichm. 3 1 1 5

Jan Janssen 0,8 4 3 10 17,8

Wolff bartssen 0,5 8 12 20,5

Bessel Borren 0,5 2,5 3,3 6 12,3

Henrick huberts. 1,5 8 1 10 20,5

Gerrit Lubbertz 0,8 1 0,8 3 5,6

Rolert Wolters. 2 5 7

Jan Gerritsen 1,5 1,5 5 3 11

Jacob Goessens 2 3,5 11 16,5

Marinus Westen 1,5 1,5

Henrick Janssen 1,5 10 1 12,5

Henrick Willems. 1,5 2 3,5

Goossen Aelts 0,5 2 3 0,5 1 7

Elbe Flijcken 0,8 0,8 1 2,6

Willem Janssen 2 1,5 3,5

Aert v Bockberg. 0,3 2,5 1 5,5 9,3

Aert T..anssen 0,3 0,5 0,8

… Vet 0,5 0,5

Aelt Willemssen 0,5 2,5 0,5 2 5,5

Gard Jans 1,5 3 4,5

Johan Harmssen 3 3 6

Aert Wolterssen 1,8 6 1,8 2 11,6

Gerrit die koster 2 2




Garberich Aerts 1,5 1,5

Gerrit Bertssen 1 1

Armgart Stevens 3 0,5 3,5

Henrick Aertsen 7 1 8

Cornelis Garrits. 0,8 3 3,8

Henrick Bertss. 0,5 0,5

Cornelis Reynert. 2 2,5 4,5

Herrick van Arler 0

Augusteyen Pam 4 4 4 4 - - - - - - - - - - - - 16

Kellenaar v Put. 25 5 10 - 2 2 - - - - - - - - - - 44

Gart Wolterssen - - - 0,6 - - - - - - - - - - - - 0,6

Foenwells Bessel 1 - - 0,1 - - 2,5 - - - - - - - - 3,6

Aert Maessen - - 0,1 0,5 - - 2,5 - - - - - - - - 3,1

Everdoys Garrits 0,3 2,5 - - - 5 - 5 - - - - - - - - 12,8

Everdt v Wenck - 2 - - - - - - - - - - - - - - 2

Reynar Wolters 0,5 4,5 - - - 0.8 - 4 - - - - - - - - 9

Fre Gysberts - - - - 0,8 - - 12 - 2,5 - - - 15,3

Neel Wolterss 0,5 - - - 0,5 - - 12 - - - - - - - - 13

Weynik. Garrits - 0,5 - 0,5 - - 8 - - - - - - - - 9

Elbert Petersen - 1,5 - - - - - - - - - - - - - - 1,5

Meuyen Aertsen 0,6 0,8 2 0,5 - - - - - - - - - - - - 3,9

Rutger op Hus. - 3 - 5 - - - - - - - - - - - - 8

Claes Aertsen 1,5 8 0,5 - - - - - - - - - - - - - 10

Emian Reynertss - 1,5 0,5 4 - - - - - - - - - - - - 6

Wolter Janssen 1 4 0,3 5 - - 0,5 3 - - - - - - - - 13,8

Melis Besselssen 1 3 1,5 5 - - - - - - - - - - - - 10,5

Bert Wolterssen - - 2 - - 15 - 15 - - - - 1 - 2,5 - 35,5

Gyss Evertsen 2 - - - - 30 - 30 - - 1 - - - 1,8 - 64,8

Jens Garritsen - 4 - 2 - - - 4 - - - - - - - - 10

Claes Bessels. 0,8 12 3 2 - 1 - 1 - - - - - - - - 19,8

Arian Garritssen 0,3 7 - 4 - - - - - - - - - - - - 11,3

Bert ten Broyk - - - - 2 - 4 - - - - - - - - - 6

Arnolt Duupen 0,8 - - - - - - 4,5 - - - - - - - - 5,3

Claes v Oldenb. - - - - - - - 5,5 - 5,5 - - - - - - 11

Bessel Gerberts. - - 2,5 - - - - - - - - - - - - - 2,5

Aert Morren 2,5 - 2,5 - - - - - - - - - 0,8 - 3 - 8,8

Melis reynertsen

1,5 3 - - - - - 10 - - - - - - - - 14,5

Aris Wichmans 2 - - - 1 - - 25 - - - - - - - - 28

Mauris v Dassler - 3 - - - - - 18 - - - - - - - - 21

Jan Stevensen - - - - 3 2 - - - - - - - - - - 5

Melis Willemsen - - - - - - - 8 - - - - - - - - 8




Alyth Pelen - 1 - - 0,5 - 0,5 17 - - - - 1 - - - 20

Gart Besselssen - 0,8 - - - - - - - - - - - - - - 0,8

Dinardt v Anger. 0,5 - - - - - - - - - - - 1 - - - 1,5

Aert Koeninck - - - - - 4 - 11 - - - - - - - - 15

Corneliss Janss. - 0,5 - 3 1 4 - - - - - - - - - - 8,5

Jan Garritssen - - - - - 5 2 4 - - 1 - - - - - 12

Aert Stevensen - - - - - - 2 5,5 - - - - 7,5

Tonis Janssen 3,5 - - - - - 2 4 - - - - 1 - - - 10,5

Henrick Rutgers. - - - - - 5 - 7 - - - - - - - - 12

Henrick D..rop. - 6 - 6 - - - - - - - - - - - - 12

Jan Aatsen - 2,5 - 15 - - - - - - - - - - - 17,5

Henrick Berts. - - - - - 16 3 20 7 - - - - 2,5 - - 48,5

Joachien Vlyck 3,5 3 - - 4 2 - 25 4 - - - - 2 - 6 49,5

Goessen Stevens

- - - - 1 1,5 - 6 - - - - - - - - 8,5

Claes Aeltssen - 2 4 - 6 3 2 20 - - - - 3,5 1,3 - - 41,8

Bessel Wolfssen 3 2 - 1 - - - 7 - - - - - - - - 13

Marten Janssen 3,5 6 3 - - - - 28 - - - - - - 2,3 - 42,8

Gerrit Jacopssen 2 1 1 - - 3 2 2 - - - - - - - - 11

Janes ..tssen 1 - - - 2 0,5 - 4 - - - - - - - - 7,5

Gustell lubbertss

- - - - - - 4 4 - - - - - - - - 8

Everdt reynerts - - - - - - 1,5 12 - - - - 1 2 - - 16,5

Jan wolterssen 1 - - - 1,3 - 0,3 13 - - - - 1 2 - - 18,6

Tomass janssen 2 - - - - - - 20 5 - - - - - - - 27

Lyssken peerw. 3 - - - - 3 3 50 - - - - - - - - 59

Aelt morren - - - - - - 1,5 2 - - - - - - - - 3,5

Elbert vinck - - 3 - 3 - 1,5 10 - - - - - - - - 17,5

Janberch aertss 0,3 - - - - 1 - - - - 1,5 - - 1 - - 3,8

Aelt teunissen 4 - - - - - - 20 - - - - 4 2 - - 30

Mor garritssen 50,5 - 2 - 1 22 - 45 - - - - - 11 - - 131,5

Gollick koopssen 1 - 3,5 - 5 - - - - - - - - - 0,8 - 10,3

Maes gerritssen - - 1,5 - 1,5 - 5 7 - - - 1 - - - - 16

Aert gysbertssen 2 - - - - - - 16 - - - - - - 2 - 20

Elbert ..tssen - - 1 - 7 - - 40 - - 0,5 3 - 4 - - 55,5

Lubbert claessen

2 - - - 9 3 - 20 - - 1 - - 4 - - 39

Gysbert teuniss. - 1 - - 2,5 - 2 1,5 - - - - - - - - 7

Arnolt van Dierm 5 3 - - 20 - - 45 - - - - 3 - 6 - 82

Aelt dirrexen 0,8 - - - 2 2 - 3 - - 0,8 0,5 - - 1 - 10,1

Jacop zuyk 2 2 1 - 1,3 5 - - - - - - - - - - 11,3

Aert huygen - 0,5 0,5 0,5 - - - 9 - - - - - - - - 10,5




Simon dirrexen 0,5 3 1,5 2 - 2 - 13 - - - - - - - - 22

Peynse maess - - - - - - - 2 - - - - 2

Gerrit reynerts 50,5 - 2 - - 4 - 30 - - - 1,3 - - - - 87,8

Broniss vergaech 10 - - - 1 - 6 - - - - - - - - - 17

Hasyn arnsten 3 6 3 - 1,5 - - 10 - 1,5 - - - - - - 25

Pere ten ven 6 4 - - - - 0,8 10 - - - - - - - - 20,8

Maess van tintel 3 - 3 6 - - - 25 - - - - - - - - 37

Jan dirrexen - 2 0,5 0,8 - - - 3 - - - - - - - - 6,3

Henrick willems. 0,5 - - - - - 1,5 4 - - - - - - - - 6

Wolter willems. 3,5 0,5 - 3 - - 1 20 3 - - - - - - - 31

Heymen verhorst - 2 1 2 - - - - - - - - - - - - 5

Harmen wolters 0,8 7 6 12 - - - - - - - - - - - - 25,8

Gerrit v Haessel - 2 - 3 - - - - - - - - - - - - 5

Jan henricxssen 0,9 1,5 - 0,5 0,5 - - - - - - - - - - - 3,4

Ernv henricxs - 20 - 8 - - - - - - - - - - - - 28

Wolter aertssen - 2 - 1 - - - - - - - - - - - - 3

.. reynersts 0,2 - 0,3 - - 1,5 - 2 - - - - - - - - 4

Jacop wolters. - - - - 1 6 - 6 - - - - - - - - 13

Jan abelen - - - 1 - - 4 - - - - - - - - - 5

Everdt van tintel. 0,3 0,3 - - 1,3 - - 10 - 2 - - - - - - 13,9

Corneliss aelts. 0,5 3 - - - - 1 4 - - - - - - - - 8,5

Gerrit evertssen - - - - - 1,5 - - - - - - - - - - 1,5

Henrick koops. 5 - 4 16 - - 20 - - - - - - - - - 45

Peter goessenss 8 40 15 - 30 - - - 4 8 - - - - - - 105

Wolter wolters. 2,5 3 - - - - - - - - - - - - - - 5,5

Everdt bartssen - 3 8 - - - - - - - - - - - - - 11

Hille v Grachtenh 13 6 3 6 - - - - - - - - - - - - 28

Jan timanssen - 3 0,5 3 - - - - - - - - - - - - 6,5

Wyn henricxs. - 1 - - - - - - - - - - - - - - 1

Willem roberts. 3 4 3 6 - - - - - - - - - - - - 16

Kill ten hoeff - 4 - - - - - - - - - - - - - - 4

Henrick v zuren 0,8 12 1,5 - - - - - - - - - - - - - 14,3

Jan gysbertssen - - 3 2 - - - - - - - - - - - - 5

Andries bartssen 1,5 4 7 4 - - - - - - - - - - - - 16,5

Aert goeschalcx 6 5,5 3 2,5 - - - - - - - - - - - - 17

Jan heymen - 2 - 2,5 - - - - - - - - - - - - 4,5

Reynar evertss 2 6 3 - - - - - - - - - - - - - 11

Gielen gysbertss 1 5 4 1 - - - - - - - - - - - - 11

Evert janssen - 3 - 6 - - - - - - - - - - - - 9

Aert dirricx 2,5 2 - 0,8 - - - - - - - - - - - - 5,3

Gart van zorri.. - 3 - 1 - - - - - - - - - - - - 4

Reynar brantss 2,3 2 2 3 - - - - - - - - - - - - 9,3




Jan arnsten 2 - 7 - - - - - - - - - - - - - 9

Everdt maessen - - 1 - - - 2 - - - - - - - - - 3

Elbert henricxss - - - 4 - - - - - - - - - - - - 4

Peter willemssen 2 2 1,5 3 - - - - - - - - - - - - 8,5

Henrick wolters - 3,5 - 2 - - - - - - - - - - - - 5,5

Willem henricxss - 0,8 - 2 - - - - - - - - - - - - 2,8

Goossen gyskess 3 2 1,3 2 - - - - - - - - - - - - 8,3

Jan op de woel 1,5 3 2,5 1,5 - - - - - - - - - - - - 8,5

Aelt hartgerssen - 4 2 - - - - - - - - - - - - - 6

Bert hartgerssen - 2,5 - 2,5 - - - - - - - - - - - - 5

Gerrit tonissen 1,5 2 1,4 1 - - - - - - - - - - - - 5,9

Gysbert elberts. - - - 2 - - - - - - - - - - - - 2

Gerrit Garritssen - - 2 3 - - - 1 - - - - - - - - 6

Willem dirricxen 0,5 0,5 2 1 - - - - - - - - - - - - 4

Wolter henricxs 0,8 9 2 7 - - - - - - - - - - - - 18,8

Brandt willems - 5 6 10 - - - - - - - - - - - - 21

E.. Reynertssen 3 - 7,5 - - - - 8 - - - - - - - - 18,5

Aelt aeltssen 0,3 5 0,5 6 - - - - - - - - - - - - 11,8

Jacop stevens. 1 2 3 6 - - - - - - - - - - - - 12

Aert geurtssen - - - - - - - - - - - - - - - - 0

Garmen janssen - - - 2 - - - 6 - - - - - - - - 8

Jan jacopssen w. 6 - - - - - - - - - - - - - - - 6

Aelt reynartssen 1,5 - 3 - - - 1 6 - - - - - - 0,5 - 12

Garmen heymen - 2 - - - - - 2 - - - - - - - - 4

Kaseyn henricxs. 4 3 3 3 - - - - - - - - - - - - 13

Jannes v domps. - - - - - - - - - - - - - - 0,3 - 0,3

Willem aertssen 1,5 - 1,5 - - - - 0,5 - - - - - - - - 3,5

Henrick besselss - - - - 3 - 3 30 - - - - 2 2 - - 40

Aert besselssen - 2 2,3 - - - - - - - - - - - - - 4,3

Jesse pankoy.. - - 2 - - - - - - - - - - - - - 2

Jan janssen 3 3 - 1,5 - - - - - - - - - - - - 7,5

Jacop henricxs - 2 2,5 2 - - - 10 - - - - - - - - 16,5

Jan wonnen - 1,5 1 - - - - - - - - - - - - - 2,5

Heynan v Arler 6 11,5 5 4 - - 2 2 - - - - - - - - 30,5

Totaal 337,2 444,5 219,8 318 116,3 150 86,6 852,5 23,8 17 8,3 5,8 19,3 33,8 22,2 6 2661,1

Totaal gedorst + ongedorst

781,7 537,8 266,3 939,1 40,8 14,1 53,1 28,2

De graanschaarste van het hongerjaar 1566...Denemarken de Sond afsloot. Denemarken raakte in oorlog...

Documents

Transcript of De graanschaarste van het hongerjaar 1566...Denemarken de Sond afsloot. Denemarken raakte in oorlog...