De goden wachten op ons - TheosofieDe Goden Wachten op Onsvan Katherine Tingley bevat een dringen-de...

Katherine Tingley

DE

GODENWACHTEN

OP ONS

DE GODEN WACHTEN OP ONS

De Goden Wachten op Ons

KATHERINE TINGLEY

THEOSOPHICAL UNIVERSITY PRESS AGENCY

DEN HAAG

Oorspronkelijke titel:The Gods Await1ste editie, 1926

2de herziene editie, 1992

Theosophical University Press, Pasadena, Californië

Katherine TingleyDe Goden Wachten op OnsVertaling van de 2de editie

ISBN 978-90-70328-89-4, E-boek

Nur 720Trefwoord: theosofie

Foto omslag: Regina Thackara

Dit boek waarop copyright bestaat, mag kosteloos worden gedownload om

het off-line te lezen, maar mag in geen enkele vorm of op geen enkele

manier – elektronisch, mechanisch, of door middel van fotokopieën, of

opnames, of op een andere manier – voor commerciële of andere doelein-

den worden gereproduceerd en/of gedistribueerd, zonder eerst toestemming

aan Theosophical University Press Agency te vragen.

© 2010 Theosophical University Press AgencyDaal en Bergselaan 68, 2565AG Den Haag

+31 (0)70 3231776www.theosofie.net / [email protected]

Inhoud

Voorwoord vii

1 / Dogma tegenover de god in de mens 1

Helena Petrovna Blavatsky 3

De vloek van het dogma 5

Breng uw eigen verlossing tot stand 11

Bewoners van de eeuwigheid 18

2 / Oorlog tegenover vaderlandsliefde 27

Mijn eerste contact met de oorlog 29

Vaderlandsliefde, ware en verkeerde 34

Zicht op een edeler vrede 40

De balk zit in uw eigen oog 48

Iets over vivisectie 59

Het ware geneesmiddel 61

3 / Voor wie onderdrukt en verstoten is 67

Mijn eerste ontmoeting met

William Quan Judge 69

De hogere en de lagere natuur 74

De doodstraf 83

Gevangenissen en gevangenen 88

De oorzaken van misdaad 101

De genezing van misdaad 118

De boodschap van de theosofie 127

4 / De filosofie van de natuur 135

Mijn eerste ontmoeting met de leraar van

H.P. Blavatsky 137

De eeuwige verbondenheid 144

Onpersoonlijkheid van God en de mens 151

Reïncarnatie: De leer van verheven hoop 159

Voorwoord

We hebben ons te lang onderworpen aan de ‘verblinden-de en verlammende tirannie van geloofsartikelen en dog-ma’s’. Het wordt tijd uit de schaduw van angst enonzekerheid te treden en ‘de vrijheid’ op te eisen om ‘deheldere, frisse levenslucht in te ademen en het oneindigein onszelf te ontdekken; . . . we zijn onsterfelijk, erfgena-men van al het goede in het heelal’ (blz. 14). De GodenWachten op Ons van Katherine Tingley bevat een dringen-de oproep aan ons allen dit te doen. Zij pleit voor deerkenning dat ieder mens – wat zijn omstandigheden ookzijn en hoe hij misschien is gestruikeld en gevallen – vangoddelijke afkomst is, ontelbare mogelijkheden heeft ietste bereiken als zijn betere impulsen worden aangemoedigden zijn lagere instincten worden afgezwakt en ondercontrole worden gebracht. Het is een pleidooi dat is voort-gekomen uit het meedogende hart van iemand die onver-moeibaar eraan heeft gewerkt de misdeelden van ziel enlichaam weer waardigheid en hoop te geven.

Het materiaal voor dit boek is ontleend aan voor devuist uitgesproken redevoeringen voor haar studenten envoor volle zalen in Europa en Amerika. Katherine Tingley

was een geïnspireerde spreekster en voerde haar toehoor-ders op naar geestelijke hoogten die ze nooit haddengedacht te kunnen bereiken. Blader het boek op goedgeluk door en u vindt schitterende staaltjes van zuivereinspiratie, praktische wijsheid, onverbloemde commen-taren, begrip, een ruime visie en door het hele boek heeneen diepe verbondenheid met allen die lijden.

Zij was een altruïste van nature en door haar daden; zeorganiseerde in het begin van de jaren negentig van denegentiende eeuw gaarkeukens en eerste hulpposten aande East Side van New York, en later stichtte ze filantropi-sche organisaties voor wezen, ongehuwde moeders enbehoeftige gezinnen. In de vele jaren van hulpverleningaan armen en kanslozen raakte ze hoe langer hoe meerontmoedigd door de enorme omvang van de taak de vrese-lijke last te verlichten van hen die gevangen zaten inomstandigheden waarover ze geen macht hadden. ‘Mijnhart brak bijna bij het zien van zoveel diepe ellende en inhet besef dat wat ik kon doen zo verschrikkelijk weinig enzo ondoeltreffend was: hen uit hun huidige nood te helpenen te beschermen tegen een even slechte of nog beroer-dere toekomst’ (blz. 72).

Op een dag, tijdens de kleermakersstaking van 1892-3in New York, kreeg ze thuis bezoek van William Q.Judge.* Als stille getuige van haar pogingen tot hulpver-

viii / DE GODEN WACHTEN OP ONS

*Medeoprichter van The Theosophical Society en GeneralSecretary van de Amerikaanse afdeling daarvan.

lening voelde hij aan hoezeer zij verlangde naar een bevre-digende verklaring voor de wrede onrechtvaardighedenwaarmee ze dagelijks werd geconfronteerd, naar een filo-sofie die niet alleen zo vrijzinnig en meedogend was dat zeruimte laat voor onafhankelijk denken, maar ook zo prak-tisch dat ze de oorzaken aanpakt en niet alleen de gevolgen.Hij sprak met haar over theosofie en haar allesomvattendewereldbeeld; hij vertelde haar dat een vonk van het godde-lijke in de minsten zowel als de grootsten woont, in iederevorm van leven in alle natuurrijken. Dit wekte haar belang-stelling, want voor haar was de natuur een heilige tempel,en ieder deel ervan een levende god, op aarde geïncarneerdvoor een goddelijk doel. Zij aanvaardde de gedachte vanreïncarnatie als een rechtvaardig en meedogend middelom ieder een kans te geven, niet alleen om zijn karakter tehervormen maar ook om kwaad te herstellen dat hij zich-zelf en anderen heeft aangedaan; en van karma – zoals uzaait, zult u oogsten – als een universele wet die op iedergebied werkt, de werelden van de goden of de wereld vanmoleculen en cellen. De mens die het hard te verdurenheeft, iedereen, hoever hij ook mag zijn gezonken, heefteen goddelijke vonk in zich en bezit het als een godsge-schenk ontvangen vermogen om van zijn fouten te leren enzichzelf te veranderen. We hebben geen bemiddelaarnodig om onze ziel te redden: we zijn onze eigen vernieti-ger, onze eigen verlosser.

Met zo’n filosofie als praktische leidraad, ondergingen

VOORWOORD / ix

haar opvattingen en haar leven een diepgaande verande-ring. Zij werd lid van The Theosophical Society en gingnauw samenwerken met Judge. Toen hij in maart 1896stierf, volgde Katherine Tingley hem op als de voornaam-ste theosofische functionaris. Binnen enkele maandenbegon ze aan een wereldtournee en organiseerde onder-weg overal waar dat mogelijk was ‘broederschapsmaal-tijden’; haar ontroerende verslag van haar ontmoeting metH.P. Blavatsky’s leraar in India, ‘gaf ons een talisman inhanden’ (blz. 144). Zij lette goed op wie ze later zou kun-nen vragen haar te helpen niet alleen bij het opbouwen vaneen internationaal centrum van theosofisch licht, maar ookvan een school voor kinderen waarvan ze lang hadgedroomd. Ze reisde via Point Loma, Californië, waar zeland kocht voor toekomstig gebruik, en stichtte bij terug-komst in New York het Internationale Broederschaps-verbond, om haar filantropische activiteiten te bundelenen uit te breiden, ze reorganiseerde de Society onder denaam ‘Universal Brotherhood and Theosophical Society’,en zette intussen overal waar rampen hadden toegeslagenhaar hulpverlening voort.

In 1900, toen het internationale hoofdkwartier van deSociety verhuisde van New York naar Point Loma, werdhet visioen uit haar kindertijd van een stad in het GoudenWesten langzaam maar zeker verwezenlijkt. Hier wilde zijeen gemeenschap stichten in de sfeer van de mysteriën vanhet oude Griekenland, waar muziek, toneel en kunst een

x / DE GODEN WACHTEN OP ONS

essentieel onderdeel zouden vormen van het onderwijs-programma en waar een hoogstaande ethiek zou wordenonderwezen. Dichters, schrijvers, opvoeders, zakenlieden,predikanten, artsen, geschoolde en ongeschoolde werkerswerden naar dit centrum uitgenodigd – zij kwamen daar als‘student’ om te leren en hun toewijding en talenten aan tebieden voor de bouw van een centrum van onderwijs voorkinderen en volwassenen, dat alle vermogens tot ontwik-keling zou brengen, geestelijke, mentale, morele en fysie-ke. Als een belichaming van de edelste idealen van hetman- en vrouwzijn, zou de school, naar men hoopte, eenvoorbode zijn van de tijd waarin oorlogen en hun kwalijkegevolgen ondenkbaar zouden zijn en vrede en broeder-schap algemeen zouden worden verwezenlijkt.

Van haar filantropische arbeid was het werk in gevan-genissen het belangrijkste – de oorzaak en genezing van demisdaad en de rehabilitatie van gevangenen was een veel-eisende aangelegenheid. Van 1911 tot 1929 werd The NewWay uitgegeven, een tijdschrift van acht pagina’s in folio,dat gratis werd verspreid ‘voor gevangenen en anderen, alof niet achter tralies’. De uitgevers ervan brachten theo-sofische ideeën in allerlei vormen, legden de nadruk op deindividuele verantwoordelijkheid en het feit dat verbete-ring altijd mogelijk was, hoe afschuwelijk ook de misdaad,als men de wil en het verlangen bezat zijn denken en hou-ding te veranderen.

Waarschijnlijk ging geen zaak Katherine Tingley meer

VOORWOORD / xi

ter harte dan vrede, want zonder vrede kan er geen sprakezijn van stabiliteit; als er geen stabiliteit is, zullen hetgezinsleven en de kinderen daaronder lijden. Alles hangtmet elkaar samen. Haar persoonlijke ervaringen op heeljeugdige leeftijd met de ‘oorlogsmisère’ en de meedogen-loze en verminkende gevolgen ervan, hadden op haargevoelige natuur een blijvende indruk achtergelaten. Deverschrikkingen en pijn onder soldaten aan beide zijden inde Burgeroorlog waarvan zij getuige was, maakten vanhaar een vurig ijveraar voor vrede en broederschap onderalle volkeren en rassen, en versterkten haar overtuiging datkinderen op jeugdige leeftijd de schoonheid en belofte vanvrede zouden moeten leren vóór ze worden besmet met de‘glorie’ van de strijd. Opvallend in haar vredespogingenwas een reeks Vredescongressen en -parlementen vanaf1913 tot in de jaren twintig.

Tingley’s liefdadige inspanningen waren legio, dat washaar manier om de theosofie ‘in hoge mate dienstbaar’ temaken waar dat het meest nodig was: tegen vivisectie enhet verschrikkelijke misbruik ervan; tegen de doodstraf –niet alleen om de gevangenen in de dodencellen een kanste geven te blijven leven en hun leven te hervormen, maarook door de verlagende en soms rampzalige invloed op demensheid, soms zelfs op de ongeborenen; en tegen hetheersende oorlogssyndroom dat ieder conflict uiteindelijkdoor geweld zou moeten worden opgelost. Geen detailwas voor haar te gering om onderzocht te worden, geen

xii / DE GODEN WACHTEN OP ONS

idee te groots om te proberen het als de tijd daarvoor rijpwas ten uitvoer te brengen.

In 1926 toen The Gods Await [De Goden Wachten op Ons]voor het eerst uitkwam, werd het warm ontvangen en inverschillende talen vertaald, maar binnen drie jaar over-leed de schrijfster en haar boeken raakten geleidelijk uit-verkocht. Vandaag, zes decennia later, wenden velen zichtot Katherine Tingley voor een praktische weergave vantheosofische grondbeginselen in een heldere, geïnspireer-de taal en voor frisse ideeën op het terrein van gezin enonderwijs. Om iets te doen om in die behoefte te voorzienheeft de Theosophical University Press een herziene uit-gave van The Gods Await verzorgd die aansluit bij het eer-ste boek van de schrijfster, Theosophy: The Path of the Mystic(3de editie, 1977).* Het boek werd vakkundig en metonderscheidingsvermogen herzien door Sarah BelleDougherty en de redactionele en typografische staf vanTUP. Beide boeken brengen de duidelijke boodschap datwij mensen geen zondaars zijn, gedoemd om te mislukken,maar wezens van licht, verwant aan de onsterfelijken, instaat om koninklijke overwinningen van de ziel te behalenals wij slechts durven geloven in ons goddelijke zelf.

– GRACE F. KNOCHEPasadena, Californië21 maart 1992

VOORWOORD / xiii

*Nederlandse vertaling: Theosofie: het Pad van de Mysticus(Theosophical University Press Agency, Den Haag, 1980).

Dogma tegenover de god in de mens

1Dogma tegenover de

god in de mens

Mensen en groepen, sekten en scholen zijn niet meer danvergankelijke dingen in het wereldse bestaan. AlleenWAARHEID, gezeten op haar diamanten rots, is eeuwig enverheven.

– H.P. BLAVATSKY, Isis Ontsluierd, Voorwoord

Helena Petrovna Blavatsky

Mensen zijn bij tijden onzelfzuchtig, maar zelfs alshet om belangrijke doelstellingen gaat zijn ze wispel-turig en veranderlijk: wat ze vandaag nastreven ismorgen weer voorbij. Hoe zou dan iemand alsHelena Petrovna Blavatsky door de mensen van haartijd kunnen zijn begrepen? Behalve voor hen die heb-ben ontdekt dat het wereldse leven niet zo vreugdevolis als het zich voordoet, en daarin hun grenzen heb-ben bereikt en hebben gezien dat ambitie en zelf-zucht begoochelingen zijn, blijft zij voor altijd eenmysterie. Zij die haar begrepen, moeten zich in eenvorig leven bewust zijn geworden van de onwerke-lijke en tijdelijke aard van de dingen waarnaar hethart van de mensen in het algemeen uitgaat; boven-dien moeten ze tot het besef zijn gekomen van deachterliggende werkelijkheid die van ons eist dat wede wil hebben om te groeien en te dienen.

Al blijft HPB in sommige opzichten een mysterie,zij straalt een zekere grootsheid uit die ons aanspoort

naar de innerlijke betekenis van de dingen te zoekenen te proberen die diepste kern van onze natuur wak-ker te roepen, waar alle waarheid zetelt die door onsnog moet worden ontdekt. Om die noden te lenigen,verscheen zij en offerde haar leven op het altaar vande waarheid. Zij zag dat de mensheid door de eeuwenheen een onzeker pad volgde, onbewust van haargeboorterecht en haar waardigheid: dat de vaagheidvan moderne ideeën het denken van de mens in ver-warring had gebracht en overal onzekerheid enmachteloze twijfel had veroorzaakt; dat de essentiëlewaarheden van de religie door slinkse krachten die devooruitgang van de mensen vertragen met leugenswaren ondermijnd. Zij heeft het nageslacht een stel-sel van leringen nagelaten die de kracht bezitten dehele wereld te veranderen en het onsterfelijke deelvan de mens als het ware uit de dood te doen her-rijzen. Zij was de boodschapper en verdediger van deziel, de levende god in de mens, tegen zowel dodedogma’s als conventionele opvattingen, tegen alleswat onecht is en tot verwarring leidt en tegen elkkwaad dat de mensheid zou kunnen vernietigen.

4 / DE GODEN WACHTEN OP ONS

De vloek van het dogma

De levensfilosofie die door de meerderheid wordtaanvaard heeft de mens voortdurend van zijn edelstemogelijkheden weggeleid. We eten, slapen, lijden ensterven in de verstandelijke, lagere en onwerkelijkedelen van ons wezen en verhinderen onszelf de bin-nenkamers van de ziel in te gaan, waarvan we de deurgesloten houden.

Kijk naar de gezichten op straat, het algemene beeldvan de mensen in openbare gelegenheden: de angstvoor de dood begint hen al te bekruipen; de gedachteaan de dood vergezelt hen altijd. Angst zit ons in hetbloed en in dat van onze nakomelingen. Onze jongemannen worden oud voor ze jong zijn geweest en onzevrouwen zijn terneergeslagen en vreugdeloos. We zijnbeperkt in ons intellect, in ons hartenleven en licha-melijk, en terwijl velen reuzen zouden moeten zijn, zijnze slechts een schim van wat mensen zouden kunnenzijn en dat komt allemaal omdat ons door de eeuwenheen alleen halve waarheden zijn gegeven. De grote enuniversele waarheden over het leven zijn verborgengeraakt achter vormen en ceremoniën, achter woordenen argumenten, verwachtingen en geloof, tot we nietmeer weten waar we staan.

DOGMA TEGENOVER DE GOD IN DE MENS / 5

De meeste mensen denken helemaal niet – zemenen van wel, maar doen dat niet – en dat is een vande grote problemen van onze tijd. Hun opvattingenontlenen ze aan bronnen buiten henzelf en ze nege-ren de godheid die in hen sluimert. Schijn gaat doorvoor waarheid, men geeft de voorkeur aan de letterboven de geest, en terwijl we van deze en genegedachten overnemen en die proberen te volgen, lig-gen in onszelf, nog niet ontwaakt en wachtend operkenning, grotere en nuttiger gedachten besloten.

We hongeren en dorsten naar oppervlakkige din-gen, blijven nooit lang genoeg in de binnenkamersvan de onsterfelijke mens en vaak doen we geen stapvooruit in geestelijke zaken omdat ons denken zo ver-diept is in boeken en vaak is belast met een soortgeleerdheid die de mensheid van haar hart berooft endie het heelal en alles daarin alleen verklaart vanuithet standpunt van de stof en het menselijke brein. Allazen en bestudeerden we miljoenen boeken en wer-den we door de beste leermeesters onderricht, wezouden de waarheid niet vinden vóór we gingen gelo-ven in ons eigen innerlijke zelf en dat we, als mens,meer dan menselijk zijn – groter dan de wereld beseftof dogma’s en geloofsovertuigingen ons willen doengeloven – omdat er iets in ons is dat tot absolute ken-


nis in staat is en niet kan stoppen bij geloof zonderzich te verlagen.

Velen die naar waarheid verlangen zijn toch nietbereid daarvoor hun mentale belemmeringen op teruimen die met waarheid niets te maken hebben:vooropgezette meningen die in de gangen van hunherinnering zijn blijven hangen, opvattingen die zijngebaseerd op hun eigen grillen of op de psychologi-sche invloed van de gedachten van hun medemensenof op boeken die ze hebben gelezen, of op hun omge-ving, de gebruikelijke denkbeelden die ze door hunopvoeding overnamen toen hen werd geleerd hollefrasen als levende werkelijkheden aan te nemen.

Denk eens aan het gebod dat we onze naastenmoeten liefhebben als onszelf. We lezen dit opper-vlakkig, ’s zondags in de kerk, en herhalen het meteen zekere ijdelheid, maar wat vinden we ervan terugin ons dagelijks leven? Traditionele frasen, die vanbeleefdheid getuigen en van een conventionele wel-willende houding; het zijn versleten gemeenplaatsenen een ieder die van een normaal gebruik ervan afzietwordt als grof en onvriendelijk bestempeld. Zelden ofnooit komt het in ons op dat als we praten over hetliefhebben van onze naaste als onszelf, dat niet meeris dan een zinloos herhalen van woorden – lippen-


dienst, geveins en zelfs huichelarij – tenzij achter diewoorden ware gevoelens schuilgaan die ons leven enonze daden kunnen gaan beheersen.

We zijn de hoeders van onze broeders: hoe kun-nen we tegenover een van hen onze plicht doenzolang onze geestelijke inhoud niet uit ideeën ofwaarheid bestaat, maar uit frasen, nietigheden en tra-ditionele taal? Welke plaats kunnen wij naar behorenin het plan der dingen innemen, zolang we onze men-tale activiteit laten bepalen door de heersendegedachtestromen? We moeten ons denken afwendenvan ons kleine zelf, onze bekrompen omgeving en denietige goden die we in ons hart en huis een plaatshebben gegeven alsof de tijd en de hogere wet opiemand zouden wachten. We moeten ons denkenafwenden van de oppervlakkigheid die het helemoderne leven doordringt.

Velen die oprecht willen zijn en schijnen te zijnworden het slachtoffer ervan. Neem als voorbeeldeen rechter, typisch een man van de wereld. Dagelijksgaat hij naar kantoor en is voor de maatschappij eenvoortreffelijke vertegenwoordiger van de wet. Thuisis hij te midden van het gezin dat hij liefheeft; regel-matig bezoekt hij de kerk, geeft royaal bij de collecte.Geeft diners, is een hoge rijksambtenaar, hij geeft toe


aan de grillen van deze en gene, behoort tot een ofandere politieke partij en omdat het in de wereld gaatom persoonlijke vooruitgang, noemt de wereld hemeen prima man. Men zoekt zijn gezelschap, bezoekthem thuis en wil hem graag als vriend hebben; hijvoelt zich gevleid door de attenties en pluimstrijke-rijen van de wereld en vindt dat hij zijn plaats in hetleven heeft veroverd en mist de wil of het verlangenom te groeien.

En dan sterft zijn lichaam; men bewijst hem alleeer; hij krijgt een staatsbegrafenis en de kranten staanvol over zijn grootsheid – en het is allemaal onzin.Het houdt niets in, niets wezenlijks, niets van blij-vende waarde. Onder al die spanningen van ambitie,vertoon en publiciteit groeide er niets. Het was maareen bepaald aspect van de man dat actief was – zijnmateriële kant – het lukte hem nooit terug te vallenop de ware en diepe bronnen van zijn natuur, die zichin de ziel bevinden, en tenslotte ging hij heen, blinden zonder iets te hebben geleerd.

Niemand kan in het licht wandelen voor hij zichvan deze oppervlakkige dingen heeft bevrijd. Demens moet onafhankelijk leven, denken, naar buitentreden en zich inzetten voor grotere dingen danalleen maatschappelijke eerbewijzen. Wat heeft het


voor zin tevreden te zijn met minder dan de waar-heid? Zolang we in verwarring verkeren en ons den-ken is beschadigd door de ideeën van de oudereligieuze stelsels, zolang is het voor ons onmogelijkde ware aard van de mens te begrijpen, want de essen-tiële dingen die voor dat begrip nodig zijn liggen allein het goddelijke hogere zelf van de mens, in hetmeest innerlijke heiligdom van het leven.

We weten dat in ieder mens deze beide dingenbestaan: de lagere natuur, die graag haar eigen nei-gingen volgt, en het onsterfelijke deel dat gevangen isin het vlees en alleen tot uitdrukking kan komen ineen edel karakter. In het ene deel worden toegeeflijk-heid en eigenwaan als schatten bewaard en gekoes-terd en daaruit ontstaat de zelfzucht, die klaagt engromt en als een slang het leven binnenglijdt. Hetandere brengt al onze stralende momenten die vaneen heilige betekenis zijn vervuld; de vreugde om tedienen, het beste te geven wat men in zich heeft enwat men kan geven en dat bestaat uit alles wat in hetleven waardevol is, een kostbare schat die niet metgeld te koop is en door de tijd niet kan worden ver-nietigd: verbeeldingskracht, de kunstenaar in ons, dieals een engel van licht te voorschijn komt uit de bin-nenkamers van de ziel en het leven tot volmaakte


schoonheid vormt. Om goed te leven moeten wefeilloos tussen deze twee leren onderscheiden. Wemoeten leren overwinnen door kennis, anders zal hetlijden ons leren te overwinnen. En hoe kan een mensleren als zijn geestelijke gezichtsvermogen zo onge-oefend is dat hij het onderscheid niet kent tussen con-venties en feiten, tussen de levende waarheid en hetdode dogma?

Breng uw eigen verlossing tot stand

Een van de grootste struikelblokken op het padvan de mensheid van deze tijd is het gemak waarmeedwalingen zich vermengen met waarheid, anderszouden we niet een wereld vol tegenstrijdige denk-wijzen hebben zoals nu het geval is. Het is absurd alshet menselijke brein, dat beperkt is, verkondigt dateen bepaalde geloofsleer absoluut is. Hij die op blindgeloof bouwt, bouwt zijn huis op drijfzand. Zou degeest van waarheid de wereldreligies nog bezielen enheiligen, dan zouden die scherpe verdeeldheden tus-sen mensen niet bestaan, want in werkelijkheidmaken we allen deel uit van het universele plan enzijn we broeders in alles wat in ons wezen werkelijk is.

Het koninkrijk der hemelen is in ons; het is niet


ver weg. Het goddelijke doordringt het hele univer-sum. Het is onpersoonlijk en onkenbaar, hoe dichtwe het licht ervan ook naderen. Het is het absolute,het doel waar we naartoe klimmen en dat we nooitbereiken; waar we voortdurend naartoe klimmen, ter-wijl we leren en groeien in de wil en de kracht om tedienen en om ons steeds een nieuwer en grootserideaalbeeld te vormen van dat waar we naartoe klim-men. Wie dit begrijpt, kent de waardigheid van demens en weet dat de enige godsdienst die aansluit bijonze aangeboren religieuze aard, een universeel stel-sel van menselijke broederschap zal zijn, gebaseerdop de wetenschap dat we in diepste wezen goddelijkzijn – een stelsel dat ons hart verwarmt doordat hetons doet beseffen dat er niets buiten ons is dat onskan verlossen of verdoemen, dat alleen wijzelf onzeeigen verlossing moeten en kunnen bewerkstelligen.

Het was Emerson die zei dat als we om onze ziel teredden in het leven steunen op een kracht buiten ons,dat gelijkstaat met het laten oplopen van rekeningen,waarbij we ons verlaten op de kans dat IemandAnders die zal betalen, zonder eraan te denken of vanplan te zijn deze zelf te betalen. Het is wel zeker datwie op zo’n dwaze wijze verlossing zoekt, blind isvoor feiten en gezond verstand. Dat denkbeeld heeft


ons volkomen onverschillig gemaakt voor onze hoge-re belangen: het heeft de innerlijke glorie voor onsverduisterd en ons als leidende kracht niets andersovergelaten dan het breinverstand en een onvrucht-baar geloof. Het geeft geen antwoord op het diepeverlangen van het hart, maar alleen vormen en ritenen halve waarheden, die vaak volkomen onwaar wor-den, zodat angst voor straf, die voortkomt uit de leervan de erfzonde, ons door de eeuwen heen heeft inge-perkt en onderdrukt: we zijn verscheurd, uitgeput enin een hoek gedreven door de psychische invloed vande angst. Ons leven en onze kracht zijn erdoor in hunontwikkeling belemmerd en aangetast – angst voor dedood, angst voor de publieke opinie, angst voor eendenkbeeldige, wraakzuchtige God.

Er zou geen behoefte bestaan aan een leer van ver-lossing als er nooit een leer van verdoemenis wasgepredikt die ons inzicht in geestelijke zaken ver-zwakt, een sluier werpt tussen ons en onze hogeremogelijkheden en ons doet afwenden van het pad vanonderzoek dat de ziel ons vraagt te volgen, en onsdoet stranden op dorre kusten met twijfel en wan-hoop als onze metgezellen, achtervolgd door teleur-stellingen en opgescheept met vragen waarop wegeen antwoord weten.


Ik zou het woord zondaar willen afschaffen. Ik zouzonde uit het woordenboek, uit het spraakgebruik enhet geheugen van de mens willen schrappen. Zolangde mens wordt gehypnotiseerd door godsdienstigeangst, kunnen we de rijkdom van het ware leven nietervaren. We kunnen niet ons ware zelf zijn zolang diepessimistische en onedele denkbeelden de mentaleatmosfeer vergiftigen. Als we als zonen van God diehier werken aan de verheven bestemming van onszelfen van de wereld waarin we leven, zulke gedachtenook maar een ogenblik in onze geest toelaten, spottenwe met de eeuwige wetten. In plaats van de verblin-dende en verlammende tirannie van geloofsartikelenen dogma’s zouden we de vrijheid moeten hebben deheldere, frisse levenslucht in te ademen en in onszelfde oneindigheid te ontdekken; we zouden vrij moetenzijn om uit te komen voor de overtuiging dat weonsterfelijk zijn, erfgenamen van al het goede in hetheelal. Er bestaat geen straf – er valt niets te vrezenbehalve wat we in onszelf hebben opgeroepen.

Wat is de geestelijke natuur van de mens verwaar-loosd – tekortgedaan, genegeerd en vergeten!Eeuwenlang was de god in de mens begraven en washet uiterlijke leven de allesoverheersende machtgeworden. Al het kwaad in het leven is het gevolg van


onwetendheid en de valse leer dat het licht buitenonszelf moet worden gezocht, waarbij de innerlijkebron, waaraan al het geestelijke licht ontspringt, werdgenegeerd. En nu zitten we als zwijgende zielen tewachten tot de tijden veranderen of dat er openbarin-gen uit de lucht komen vallen; en al die tijd zijn wijhet zelf die de sleutels tot alle oplossingen in handenhebben. In een uur of een oogwenk kan men, als mendat wil, de innerlijke deur vinden die toegang geefttot gebieden waarvan we nooit hebben gedroomd,waar geluk heerst, omdat al onze problemen daar zijnopgelost. Dit biedt ongetwijfeld de mogelijkheid eenzelfvertrouwen op te bouwen dat alle begrip te bovengaat. De essentie van de theosofische leringen is datwe angst moeten uitbannen en daarvoor in de plaatsliefde moeten stellen.

Ieder van ons kan en moet uiteindelijk zijn levennaar eigen inzicht regelen: ieder heeft deze godde-lijke kracht latent in zich en is wezenlijk verbondenmet de grote oorzaak, de bron en de kern van hetleven – bewust verbonden als hij angst en alle anderepessimistische gedachten en gevoelens uitschakelt.Want in ons is er altijd een grootse bron van inspira-tie, een ademtocht en kracht uit het diepste innerlijk,onaantastbaar voor beperkingen of vaste ideeën of


verstandelijke kritiek. Men kan het de liefde van hetallerhoogste noemen, want het is een koninklijkmededogen dat het hart en de essentie van allebestaan vormt. Om de kennis te verwerven die eenmens kan verlossen, hoeft hij geen enkel boek teopenen, zijn stem niet in gebed te verheffen, niet tewachten om opnieuw geboren te worden of vergiffe-nis te krijgen van een persoonlijke God, of op eenandere wijze uit te zien naar hulp buiten zichzelf.

Hijzelf moet zichzelf vergeven, moet vertrouwenop de wet die alle leven beheerst en op de sterkere,eeuwige kant van zichzelf, moet zich door zijn ver-beeldingskracht ophouden in goddelijke gebiedenvan het denken en zich een deel voelen van de eeu-wigdurende schoonheid. Want er bestaan geen duis-tere plaatsen in de ruimten van de ziel: ze is ten vollede verblijfplaats van licht en kennis. We hoeven nietbuiten onszelf te zoeken naar de grootsheid en dehulp waar ons hart naar verlangt. Het geheim en desleutel tot alle omstandigheden ligt in het hart. Allewaarheid is in ons. Al eeuwenlang bevindt ze zich opdeze innerlijke gebieden en sluimert nog steeds in degeest van de mens.

Niemand kan het in woorden uitdrukken, nie-mand kan het mondeling of schriftelijk overbrengen


– niemand kan voor ons het geheim van het levenonthullen. Sleutels en aanwijzingen kunnen wordengegeven, geestdrift kan worden opgewekt, hartenkunnen worden aangesproken en het denken kanworden gestimuleerd, maar de werkelijkheid is ietsdat ieder mens zelf moet ontdekken. Groter dan alleboeken die ooit zijn geschreven, verhevener dan allewijsheid die de leraren in de oudheid de mens hebbengebracht, zijn de boeken van openbaring die eenmens in zijn innerlijk kan lezen.

Treed de gebieden van denken binnen waar dewerkelijkheid is en al uw theologische boeken zult uachter u hebben gelaten; u zult uw eigen ziel niet lan-ger onrecht doen. Uw persoonlijke God zal in uwdenken een natuurlijke dood zijn gestorven. Niet lan-ger zit hij op zijn verheven plaats in de ruimte, geefthij toe aan zijn gevoelens van liefde of wraak, of ont-neemt hij u na één enkel leven alle mogelijkhedenervaringen op te doen of te dienen, of ontzegt hij u deschoonheid van een oneindig en eeuwig bestaan – aldie fantastische scheppingen van het menselijke breinzullen zijn verdwenen. Maar het goddelijke bewust-zijn in u zal groeien zoals bloemen groeien. U zultontdekken dat de harmonie en de beschermende uni-versele vreugde die we Gods liefde kunnen noemen,


door alle werelden, gebeurtenissen en volkeren ademten u zult inzien hoe u, een bewoner van de eeuwig-heid, onderworpen bent gemaakt aan de tijd. Wijhoren inderdaad thuis in de eeuwigheid. Het is hettoneel voor de ontplooiing van ons leven: de school,het strijdperk en de natuurlijke woonplaats van de ziel.

Bewoners van de eeuwigheid

De mens is van nature religieus, dat weten we.Ieder mens, zelfs de minst ontwikkelde, voelt zich aan-getrokken tot religie, omdat allen zijn voortgekomenuit een goddelijke bron. Hoe de ziel, of zelfs het levenvan een mens er ook voor staat, de god in hem slui-mert nog. Deze fundamentele kennis dat de mens inwezen goddelijk is, kan alle problemen oplossen dieons of onze voorvaderen hebben gekweld; ze kan demensheid verheffen uit alle wanhoop en beperkingen.De gedachte die daarbij onmiddellijk opkomt is datwijzelf aan onze evolutie vorm en richting kunnengeven, dat onze verlossing alleen uit onszelf en dooronze eigen inspanning kan komen. Men hoeft maarzijn eigen hogere natuur op te roepen, de rijkdommenvan de god in zijn eigen wezen te zien en te herken-nen, en het antwoord komt even zeker als dat de zon


morgen zal opkomen. Is er niet gezegd dat hetkoninkrijk der hemelen in onszelf moet wordengezocht?

We zijn op zoek naar wonderen: de ziel is nieuws-gierig en neigt naar wat onbekend en veraf is en daar-om richten we onze gedachten en verwachtingen opverre gebieden, een punt in de ruimte, voorbij de ster-ren. Maar mensen worden niet tot hun hoogste plichtgebracht door datgene wat in hen deze hang naar hetwonderbaarlijke opwekt. Was het niet in het hart, inde binnenkamers van het hart – daar en alleen daar –dat het koninkrijk der hemelen kon worden ontdekt?

Vaste gebruiken, geloofsartikelen en dogma’skunnen het innerlijke licht alleen verduisteren.Zolang de ziel daardoor wordt geleid – hoe hoog debeginselen ook mogen zijn waarvan ze ons willendoordringen – zolang zal ze tenminste de helft vanwat de zin van het leven is niet zien, en zal ze methalve waarheden worden afgescheept en doof blijvenvoor de innerlijke stem. Er kan in het leven dan geenwerkelijk geluk, geen inspiratie zijn; de ziel zal als eeneenzame zwerver blijven proberen het denken totgroei en het leven tot waardiger karakternormen testimuleren. Ze zal blijven proberen het bewuste zelf,de hele persoonlijkheid, te doordringen met de vol-


heid en grootsheid van haar kracht – het zal tever-geefs zijn. Dat is de reden waarom de mensheid nudeze zeeën van onrust binnendrijft, waarom de scha-duwen ons overweldigen en onze blik er niet door-heen kan zien: we begrijpen onszelf niet.

En nu worden alle verouderde theorieën ver-worpen; gebruiken en geloofsovertuigingen wordenopzijgezet. Er is nu in de wereld een kracht aan hetwerk die ons dwingt de armoede van ons religieuzeleven en denken in te zien. Voor de wereldoorlog[1914-1918] was een groot deel van de mensheid halfin slaap. Zij die een dogmatisch geloof aanhingen,waren voldaan en tevreden met hun godsdienst, maarnu maakt zich van de mens overal een nieuwe onrustmeester: het geloof dat eens zo duurzaam scheen,heeft nu niet meer zo’n absolute macht. Dogma’s engeloofsartikelen sterven langzaam uit, en er is zo’nteruggang in het kerkbezoek dat de geestelijkheidoveral verontrust is. Waarom? Omdat de mensheidsnakt naar het brood des levens en geen genoegenmeer kan nemen met het armzalige kaf dat haareeuwenlang werd toebedeeld.

We zijn inderdaad in diepste wezen goddelijk,geboren om ons te ontwikkelen. Daarom zijn we hieren niet om gelaten onder een last van dwalingen


gebukt te gaan. De mogelijkheden van de menselijkenatuur zijn niet beperkt en het is niet moeilijk dewaarheid te ontdekken als we er maar onbevooroor-deeld naar zoeken. Maar we moeten geen vooropge-zette meningen hebben, we moeten niet geloven ineen persoonlijke God, of aannemen dat we slechtséén leven op aarde hebben, want zulke ideeën ver-lammen het denken en kunnen alleen angst en onrustopwekken. Om dat oneindige in onszelf te vindenmoeten we op de juiste manier beginnen te zoekendoor ons denken te bevrijden van al die herinnerin-gen die ons eeuwig ervan zouden weerhouden onsdoel te bereiken.

Ware religie kan alleen functioneren door middelvan onze innerlijke natuur: alleen daardoor kunnenwe ons bewust worden van de relatie tussen de ene ende andere mens, tussen de mens en het heelal, tussende mens en de godheid. Daarom zal hij die wijs is zijndenken bevrijden van dogma’s en de kracht van deziel over zich laten uitstromen zoals golven over hetstrand spoelen: opdat hij, de blik gericht op het inner-lijke leven, de innerlijke schoonheid ziet van dedingen zoals ze zijn; dat hij ziet dat de ziel evennatuurlijk groeit en zich ontwikkelt als de bloemen;dat het innerlijke leven van de mensheid, waaraan we


al onze verwachtingen, aspiraties en idealen ontle-nen, zich door hem op even simpele en volmaaktewijze tot uitdrukking brengt als de schoonheid vaneen roos zich uitdrukt in zijn vorm, kleur en geur.

Want wij zijn hier als krijgers van de universelewet om de verheven strijd te voeren voor het zichgeestelijk manifesteren van de mens, opdat deze duis-tere dingen die de ziel belagen uiteen zullen wordengedreven door de zon die alle dingen opheldert: doorhet licht van de ziel, het licht van het hogere zelf, deeeuwige, geestelijke glans van de innerlijke god vande mens zelf. Wat wij van de mensheid zien, zelfs ophaar best, is slechts de schaduw van de werkelijkheiddie, ongemanifesteerd, er steeds naar streeft zich temanifesteren en dit is het hogere, onsterfelijke deelvan de mens.

Het leven is een wetenschappelijk probleem enmoet wetenschappelijk worden benaderd. We kun-nen geen verkeerde en nutteloze opvattingen met onsmeedragen en tegelijk ons leven tot een succesmaken, want ergens onderweg zullen onze voetenerin verstrikt raken, zullen we struikelen en opnieuwmoeten beginnen. We zullen allen het punt bereikenwaarop de wet en het leven zelfverloochening van onsvragen, die dan niet langer kan worden uitgesteld.


Wat we dan nodig hebben is een ruim terrein om dedwaze en te veel gekoesterde dwaalbegrippen die onspad blokkeerden te begraven. Dat bedoelde Jezustoen hij zei dat een mens het koninkrijk der hemelenniet kan binnengaan vóór hij is geworden als eenklein kind. Het betekent het schoonmaken van onsmentale huis – het voorbereiden van het denken opeen grotere visie en grotere vermogens.

Waar op die manier met vooroordelen en metmisvattingen die ons jarenlang hebben bezwaardwordt afgerekend, zal ongetwijfeld nieuw leven deziel binnenstromen als muziek uit de hemelwereld.Er zal universele harmonie in ons leven komen: wezullen stralender gebieden van denken en strevenbinnengaan en een doel voor ons zien, grootser danwaarvan we ooit hebben gedroomd; die kennis ver-sterkt ons en verschaft een stevige basis waarop weons leven en ons denken kunnen bouwen.

Een nieuw besef van verantwoordelijkheid daagt,omdat we de grootsheid van het leven aanvoelen; dewil wordt gericht op evolutie van het zelf, en we wetendat het leven eeuwig is en naar onze wil kan wordengevormd. Het krijgt de vorm die wij wensen – en datgeldt niet alleen voor ons eigen leven. Op dit padneemt een mens zijn medemensen met zich mee; hij


kan het niet alleen bereizen. Hij is rusteloos en onge-lukkig tenzij hij zich ervan bewust is dat hij de helemensheid dient. Hij weet dat het leven en het heelalniet voor de enkeling, niet voor hemzelf, maar voor demensheid bestaan; dat er in werkelijkheid geen afge-scheidenheid is, dat hij innerlijk in geen enkel opzichtlosstaat van de mensheid; dat men alleen in de uiter-lijke aspecten van het leven een afgescheiden bestaanen deze vele verschillen van denken en groei en voelenkan vinden. Hij heeft een innerlijk besef van eenheidverworven: hij is tot die diepe kennis gekomen diehoort bij de hogere bewustzijnstoestanden. Hij ziet denatuur vanuit een nieuw gezichtspunt. Hij ziet dat deuitgestrektheid van haar bestaan, de combinatie vanen wisselwerking tussen haar krachten alle neigen toteen grootse eenheid en dat, al kan er uiterlijk gebrekaan overeenstemming bestaan en veel dat hij nietbegrijpt, er een onderstroom is die geheel en al naareen machtige muziek en harmonie voert. Want hetheelal komt, evenals de menselijke ziel, voort uit decentrale bron van het bestaan.

Voortdurend krijgt hij nieuwe en grootsere ideeënover het leven en over plichtsbetrachting. Hij laat hetaan dogmatici over om te denken dat hij alles heeftgedaan wat hij kon. Wat hemzelf betreft, hij voelt dat


alles wat hij ooit heeft gedaan minder dan goed werdgedaan, omdat hij het niet met volledig begrip deed.Hij vindt dat hij altijd is tekortgeschoten en veel min-der heeft gedaan dan genoeg, omdat hij geen inzichthad. Hij laat het aan de dogmatici over te menen dathem in de hemel een beloning wacht en dat hem ineen andere wereld na de dood rust en zelfvoldoeningten deel zal vallen. Hij zou geen vrede kunnen heb-ben met zichzelf of met gelukzaligheid: hij zou niettevreden kunnen zijn, al zag hij niets dan geluk ennooit ziekte of dood, zolang één mens nog lijdt of inhet duister verkeert.

Want in dat innerlijke bewustzijn, waaraan weallen deelhebben, klinkt een niet tot zwijgen te bren-gen stem die ons roept hulp te bieden. En al is diemisschien niet hoorbaar in ons hoofd en ons hartomdat we in het duister verkeren, en al denken wevoldaan te zijn omdat onze ogen zijn gericht op deobjectief waarneembare wereld, toch is het volstrektonmogelijk dat een deel van de mensheid veilig is,vredig en vrij van zorgen, terwijl een ander deel ingevaar of onderdrukking verkeert, want we zijninnerlijk en in werkelijkheid één.

Dit alles weet hij – dat het leven heilig en de ver-antwoordelijkheid van de mens oneindig is, en dat


ieder moment van de tijd oneindig kostbaar is. Alletwijfel en pessimisme hebben hem verlaten; hijbewandelt het edele pad, zeker van zijn positie. Zijnliefde voor de mensheid – voor dit hele levende heel-al – groeit met het toenemen van zijn plichtsgevoel:hij ziet dat er elke dag steeds meer te doen en te den-ken valt, als het gaat om dienen. Hij wordt zich steedsmeer bewust van het hogere en universele zelf inhem dat hij te allen tijde volledig moet dienen en dateeuwig de hoogste plichtsvervulling vraagt.

Zijn lichaam is voor hem slechts iets gewordenwaarin hij leeft. Hij ziet zichzelf op dit gebied als deelvan het grote levensplan; hij is hier om de goddelijkedoeleinden daarvan ten uitvoer te brengen die zichvoortdurend aan zijn geest opdringen en zijn groeibevorderen naar het type van de volmaakte mens diekomen gaat. Hij heeft daarom zijn fysieke leven totvolmaaktheid gebracht, heeft zowel aan zijn lichame-lijke als aan zijn mentale zuivering gewerkt. Zijn wij-zen van denken en beschouwen doordringen zijn helewezen en zijn begonnen het nieuwe type mens voortte brengen, dat op geen andere wijze kan ontstaan.De ziel beheerst het lichaam en schept zich een won-derlijke, schitterende bestemming die ons begrip teboven gaat.


Oorlog tegenovervaderlandsliefde

2Oorlog tegenover vaderlandsliefde

Aan de kwalen van de mensheid komt nooit een einde totde politieke macht in handen komt van mensen dieoprecht en eerlijk de wijsheid liefhebben, of de heersersover onze steden door een of andere beschikking van devoorzienigheid de ware filosofie leren kennen.

– PLATO, Zevende brief, §326

Mijn eerste contact met de oorlog

Als kind kwam ik in 1861 voor het eerst in contactmet de verschrikkingen van de oorlog. Mijn vaderhad kort tevoren in Massachusetts een compagniegevormd en naar Virginia gebracht, waar zijn regi-ment, de New York Mozart, was gelegerd langs deweg naar Fairfax. Korte tijd daarna volgden mijnmoeder en de rest van ons en woonden we een poos-je in een oud herenhuis in Fairfax County om zodicht mogelijk bij hem te zijn.

Onderweg zagen we dat er duizenden bomenwaren geveld en in alle richtingen greppels gegravenen in de verte waren overal forten te zien. Ook warener overal duizenden soldaten: sommigen waren aanhet exerceren en anderen hingen rond bij hun tenten,maar allen hadden een strenge, strakke en gespannenuitdrukking op het gezicht die bij mij, zelfs toen al,gedachten opriep aan de tragiek van de strijd die ze alhadden gevoerd en die nog zou komen. Ik ging vaakmet mijn oudste broer te paard naar het kamp en

langs de linie waar veel van de regimenten warengelegerd en altijd kwam ik onder de indruk van dezegrimmige, van afschuw vervulde gezichten. Alles indie oorlogsatmosfeer ademde ellende, die mij metangst vervulde en daartegen scheen men niets tekunnen doen.

Na de tweede veldslag van Bull Run zag ik hoe deambulances terugkeerden met de doden en sterven-den, gevolgd door rijen soldaten van de Geconfe-dereerden, haveloos en half verhongerd, ziek enoorlogsmoe, die door soldaten van de Unie naar deoude Capitol-gevangenis werden gevoerd. Een ande-re keer, op een avond kort na de ZevendaagseVeldslag bij Richmond, probeerden de soldaten hetkamp buiten Alexandria te bereiken. Wij woondentoen in die stad en de zoeaven van Ellsworth warengebivakkeerd in de straat tegenover ons huis – ik ziehen nog voor me en de gloed van de dennenhoutentoortsen, want er waren in die tijd geen straatlan-taarns. Zoals kinderen vaak doen, was ik uit mijn bedgekomen en stond voor het raam in de donkerekamer en keek naar alles wat er gebeurde – en daarkwamen de gewonden aanstrompelen; ze hadden dehele dag vanaf het front gelopen en zo goed mogelijkhun wonden verzorgd. Ik herinner me dat de medi-


sche staf vanuit de achterhoede naar de voorste liniewerd gebracht om hen in Alexandria te ontmoeten,maar nog niet was aangekomen.

Plotseling kon ik het niet langer uithouden; ik riepmijn ‘mammy’ en liet haar naar beneden komen, bijmij in de keuken. Daar begonnen we op een of ande-re manier de zaken te regelen; we zochten alles watwe nodig hadden bij elkaar en gingen naar de solda-ten. Uren later werd ik vermist en na enig zoekenvond mijn vader mij om middernacht op straat bij desoldaten, bezig met het verbinden van hun wonden.

Ik geloof dat het kort na Bull Run was, toenMcClellan het bevel over de verspreide strijdmachtvan de Unie op zich nam en die aan de Potomacbegon te reorganiseren, dat ik mij volledig bewustwerd van de ellende en de verschrikkingen van deoorlog, al was de slag zelf, toen die in volle gang was,voor mij al een afschuwelijk spookbeeld geweest. Ikhad in de verte het dodelijke kanongebulder gehoorden wist dat mensen bij duizenden werden neerge-maaid – dat beeld bleef zich aan mij opdringen.

Het was de dag van de grote wapenschouw van hetLeger van de Potomac, en mijn broer en ik warengetuige van dat imposante schouwspel. McClellanwas er evenals President Lincoln en duizenden toe-

OORLOG TEGENOVER VADERLANDSLIEFDE / 31

schouwers uit Washington en van elders. Tachtig-duizend infanteristen, achtduizend cavaleristen enongeveer twintig batterijen artillerie vormden destoet, die voor die tijd aanzienlijk was. Maar die schit-terend uitgedoste stoet bracht mij alleen tranen in deogen en trof mijn hart, want voortdurend kwamen bijmij beelden op van wat er was gebeurd, wat er nogzou gebeuren en waarom zij daar waren. Ik keekernaar in volslagen wanhoop. Mijn hart ging metevenveel liefde uit naar het Zuiden als naar hetNoorden; ik had evenveel sympathie voor de ene kantals voor de andere.

Het waren allen martelaren voor de krankzinnig-heid van die tijd; de krankzinnigheid van onbroeder-lijkheid die die oorlog had veroorzaakt, zoals elkeoorlog. Beeld na beeld trok aan mijn oog voorbij overde zin en het doel van dit alles en de ene vraag na deandere hield mij bezig. Hoe zou de goddelijke geestvan broederlijke liefde kunnen zegevieren om hetnegerras in zijn ware vooruitgang te steunen, als dezede slachtpartij niet had kunnen verhinderen? Ik hadweinig reden om aan de zogenaamde glorie van deoorlog te denken: de pracht en praal, de ‘luister van debevelhebbers en het gejuich’. Waar mijn geest zichmee bezighield was de onmenselijkheid van de ene


mens tegenover de andere en de dringende noodzaakvan een nieuw evangelie of een nieuwe openbaringvanuit het grote centrum van licht, om een einde temaken aan oorlogvoering en iets tot stand te brengenwaardoor hieraan voorgoed een einde wordt gemaakt.

Sindsdien zijn er vele jaren verstreken, maar demensheid heeft nog geen wijsheid verworven. Zelfsnu worden er pogingen gedaan om het land op oorlogvoor te bereiden en velen voelen dit als een noodzaak,maar ik weet dat oorlogen niet nodig zijn. Oorlog envoorbereiding op oorlog en gedachten aan oorlog:dat zijn bekentenissen van zwakheid. De vrede bewa-ren is een bewijs en een uiting van kracht. Ik zou nietgraag kritiek willen uitoefenen op de vaderlandsliefdevan een eerlijk mens of op een of andere wijze eenblaam werpen op hen die doen wat ze als hun plichtzien, maar de vijanden van een mens zijn de leden vanzijn eigen gezin, en dat geldt ook voor een volk. Onzevijanden bevinden zich niet buiten ons, maar in ons:in ons eigen nationale denken en onze gebruiken, hetagressieve gedrag van onze natie en de tekortkomin-gen ervan. We wantrouwen onze medemens omdatwe onszelf wantrouwen. Ik bedoel niet in alleen dit ofdat volk, maar in de hele wereld. We zouden allenwat minder erover kunnen praten dat we trots zijn op


ons land en meer kunnen werken aan de geestelijkevooruitgang en vernieuwing ervan.

De wereld van nu verlangt naar universele idealen.Als nooit tevoren moeten we begrijpen dat we nietalleen verantwoordelijk zijn voor onszelf, niet alleenvoor ons eigen land, maar voor de hele mensenfami-lie. Grondgebied en handel kunnen veel betekenen,nationale eer kan belangrijk zijn, maar de verlossingvan de hele menselijke samenleving, hier in dezewereld – dat betekent alles.

Vaderlandsliefde, ware en verkeerde

Wat ieder volk op aarde het meest nodig heeft isblijvende vrede, en om blijvende vrede te ver-wezenlijken moeten we een internationalisme ofwereldburgerschap ontwikkelen en handhaven, diezal voortkomen uit het inzicht dat wat het ene volktreft, alle treft; dat zover als één opklimt naar de topvan kennis en welzijn, zover zullen alle andere vol-gen; en zo diep als één kan zinken in nationalezelfzucht en zijn idealen ontrouw wordt, zo diep, ofnog dieper, zullen natuurlijk ook anderen wordenomlaaggetrokken; elk volk moet deelhebben aan hetgoede en slechte karma van allen.


In een land dat zijn bestaan volledig baseerde ophet beginsel en de geest van broederschap onder demensen, zou vaderlandsliefde in alle opzichten eenedele zaak zijn en het doel ervan zou niet zijn de har-ten te doen kloppen op het ritme van tromgeroffel,maar alle zielen in te wijden in een ruimere opvattingover de zin van het leven. Als ieder volk een derge-lijke vaderlandsliefde en nationale trouw zou ontwik-kelen, dan zou de wereld al snel in een universeelweldadig stelsel zijn verenigd.

Nationale belangen zouden ons dierbaar moetenzijn, zo dierbaar dat we graag ons leven willen geven– door te leven, niet door te sterven – om het bestaan,het innerlijke leven en de geestelijke schoonheid vanons land te behouden, om toekomstige generaties tebeschermen, hen als erfdeel een edel leven na telaten, een cultuur van een onkreukbare waardigheiddie noch voor geld te koop is, noch door brute krachtkan worden bereikt of beschermd.

De hoogste wet van ons bestaan eist dat we onzenaties bouwen op de rots van die blijvende wijsheiddie de goddelijke ziel van de mens toebehoort, en datwe onze kinderen in die geest opvoeden opdat zij enhun nageslacht niet de ellende zullen kennen die wijhebben gekend, maar op de rijke resultaten van onze


inspanningen het fundament kunnen bouwen van degrote republiek van de ziel – die innerlijke republiekwaarvan alle zielen burgers zijn – opdat die gevestigdmoge zijn ‘op aarde zoals in de hemel’. Maar omalleen en vanuit een bekrompen standpunt partij tekiezen voor zijn eigen land is een zelfvernietigendsurrogaat voor vaderlandsliefde. Het vergiftigt ten-slotte het doel waarop ze zou zijn gericht, want hetbetekent dat we het leven en de geestelijke gezond-heid van de wereld, waarvan het leven en de geestelij-ke gezondheid van ieder volk afhangen, tegenwerken.We kunnen ons niet van de mensheid afscheiden.

De vloek van onze volkeren is afgescheidenheid.We zijn het over geen enkel levensplan of gedachte ofdaad eens. We zijn van elkaar gescheiden door dedenkbeeldige belangen van het dagelijks leven en eente ver doorgevoerde competitie luidt de doodsklokvan onze beschaving. Geld is zo’n macht gewordendat de mens daardoor zijn ziel en geweten uit het oogverliest, en vergeet dat hij een deel is van het univer-sele leven. Onze maar halve belangstelling voor ons-zelf – toewijding aan het uiterlijke zelf en het negerenvan het innerlijke en werkelijke – sluit voor ons dedeur tot die diepere lagen van het denken waar waar-heid woont, en verbergt voor ons het bestaan van de


ware en schitterende godheid die in ieder van onslatent aanwezig is.

De hebzucht van de wereld is de dood van dewereld. Iemand van wie het denken in beslag wordtgenomen door pogingen macht over anderen te krij-gen zodat het publiek hem ziet als iemand die sterk ensuccesvol is – zo iemand is, gezien vanuit het stand-punt van zijn ziel, in een doodsstrijd verwikkeld.

We vergeten dat ons een toekomst wacht – degoden wachten inderdaad op ons – en dat er meerlevens te leven zijn dan dit ene. We negeren degeestelijke wil in de mens en dat goddelijke deel inonze eigen natuur dat nu meer dan ooit actief zoumoeten zijn, want dit is het begin van een cyclus,een cruciaal moment in de geschiedenis van demens. Ieder tijdperk heeft zijn eigen grondtoon: wehebben een periode van politieke en religieuzedwingelandij achter de rug; het huidige tijdperk is ereen van onderzoek, groei en onzekerheid. Hoe meerwe nu de waarheid gaan begrijpen, des te meer zal alhet kwaad waar de wereld door wordt gekweld in deloop van de cyclus worden uitgeroeid. We bouwenaan de beschaving van de toekomst en het is de eer-ste plicht van de mensen van nu erop toe te zien datdit bouwen op een edele manier gebeurt.


En toch is er nu, vandaag, onder de oppervlakte enin de onderstroom van het leven, in bepaalde lagenvan de samenleving – die we hier niet hoeven te noe-men – een kracht aan het werk die ons naar de onder-gang wil lokken en die als een monster in eensprookje elke dag in kracht en energie toeneemt ensteeds meer uit is op eigen voordeel. Wat is de bedoe-ling van al deze verraderlijke propaganda, die bij onstracht aan te dringen op gewapende vrede en voorbe-reiding op oorlog, dit voortdurend hameren op demisvatting dat de mens, om zich te handhaven, bereidmoet zijn aan zijn medemensen weerstand te biedendoor middel van geweld? Voor mij is het een van deverschrikkelijkste dingen ter wereld te horen ver-klaren dat er uit een slachting iets goeds kan voort-komen, of dat het mogelijk is de toestand in de wereldte verbeteren door de mensenrechten te schenden.

Hebben we niet gezien hoe snel de psychologischeinvloed van het kwaad en van zelfzucht zich over eenheel continent kan verspreiden, hoe gemakkelijk degeest van een volk van het goede pad naar het ver-keerde kan worden afgeleid? Het zou voor de volke-ren van de aarde beter zijn in slaap te verzinken en dezon nooit meer te zien opkomen, dan een nieuweoorlog toe te laten zoals we pas hebben meegemaakt.


Ik denk aan de soldaten die in de strijd sterven – deene man tegenover de andere, oprukkend onder dedruk van hun verbitterde en bloeddorstige stemmingen de haat, de waanzin en dwaasheid van het conflict– en vraag me af in wat voor toestand hun ziel zalgeraken. Vragen en nog eens vragen, want haat wekthaat op en brengt wreedheid teweeg; en al beschiktenwe over een kolossaal intellect en alle rijkdommenvan de wereld, we zouden de goddelijke wetten vande natuur niet naar onze hand kunnen zetten.

Ik denk ook aan de uitwerking van de oorlog op dekomende generaties: dat er in het leven van allen diein oorlogstijd worden geboren iets verloren isgegaan, zodat er onmensen en zonderlingen wordengeboren – een nieuw ras dat vanaf en vóór de geboor-te de lucht van haat en verbittering inademt – nietenkelen hier en daar, maar een hele generatie on-evenwichtige mensen.

En toch, bij de minste suggestie dat het land ingevaar verkeert – en de kranten publiceren zulke din-gen graag en staan er vol van – gaan de gedachten vande meerderheid onmiddellijk uit naar verdediging opeen wrede en gewelddadige manier, en kunnen ernieuwe oorlogen komen die de edelste van onze men-sen verslinden en diegenen doden die in de eerste


plaats behouden zouden moeten blijven om onzebeschaving op te bouwen. Dan scheppen we op overonze vaderlandsliefde en onze offers! Ik zou willendat we, voor men op de trommels gaat slaan en weonze geliefden horen marcheren op weg naar de dood– voor de schim van de dood plunderend door hetland rondtrekt – de vlag van een verhevener soortvaderlandsliefde zouden ontrollen!

Zou u een gewapende vrede kunnen hebben in uwfamilie, in de omgang met uw kinderen en met hendie u beweert lief te hebben? Zou u daar een vredekunnen hebben, overeengekomen, afgedwongen engehandhaafd met zwaarden, bajonetten en vuur-wapens? Dat idee heeft geen enkele waarde: het isvolstrekt onjuist. Een vrede die is gebaseerd op bewa-pening kan alleen een tijdelijke oplossing geven en zalaltijd eindigen in nog meer bloedvergieten en noggrotere verschrikkingen.

Zicht op een edeler vrede

Vrees en angst voor oorlog worden een chroni-sche ziekte onder alle zogenaamd beschaafde volke-ren: een oude kwaal die voortwoekert en nooit zalgenezen totdat de wereld het geheim van ware vader-


landsliefde ontdekt. Er is niets edels in vrees. Ze isiets dat geheel voortkomt uit de gebieden van al watpersoonlijk, klein en zelfzuchtig is, en heeft absoluutniets te maken met het hogere zelf dat de held in demens is. Geen mens en geen volk kan ook maar degeringste geestelijke vooruitgang boeken voordatangst uit hun wezen is verbannen.

Men zegt dat we ons in tijden van vrede op oorlogmoeten voorbereiden. Als we werkelijk geen angsthadden en ook maar het geringste geestelijke inzichtbezaten, zouden we ons in tijden van vrede alleenmaar op een hogere soort vrede moeten voorberei-den; en vrede zou in elke volgende eeuw iets edelersen verheveners moeten betekenen. In plaats van eenstaand leger en een vloot zouden we de wijsheid vande hogere mens moeten bezitten, en daartoe behoortkennis over hoe we onze broeders tegemoet moetentreden, niet met geweld in de strijd, maar zoals god-delijke wezens andere even goddelijke wezens zoudenmoeten behandelen.

Want de grote kracht van het goddelijke heelalbevindt zich in het hart van ieder mens, zelfs in datvan de meest armzalige en ongelukkige, en de menshoeft er niet een heel leven over te doen, hoeft ergeen jaar over te doen om de god in zichzelf te ont-


dekken. Als hij de moed bezit de problemen onderogen te zien, kan hij hem in een oogwenk ontdekken.Laat hij die op zoek is naar waarheid de deur van zijneigen ziel forceren, en de gehele menselijke natuurzal hem worden onthuld. Als hij daar toegang krijgt,verdwijnen de begeerten en hartstochten die hem inhet leven hebben achtervolgd. Als het licht van de zielhet denken verlicht, en kleur schenkt aan het levenvan een mens, dan is dat de glorie van God, de ver-heerlijking van de mens, het vestigen van eeuwigdu-rende vrede. Want ieder van ons is een heelal in hetklein en heeft alle geheimen van de tijd in zich.

We zouden iets kunnen leren van de bloemen inhun vredige zuiverheid: dat onze ziel tot volle bloeizou moeten komen in het eeuwige en dat dagen enmomenten, mensen, gebeurtenissen en dingen voort-durend nieuwe aspecten zouden kunnen onthullen,vol belofte en bemoediging, totdat de overtuigingdaagt dat het leven, dat eens zo somber en tragischscheen, in diepste wezen vreugde betekent. Wantleven is in werkelijkheid: de nabijheid voelen van hetoneindige, in het eigen hart grootse kennis vinden,wonen in het huis van altruïsme en zoeken naar hethoogste beginsel in alle dingen, zoeken naar de scho-ne en oude wet. Het leven is in werkelijkheid: de reis


van de ziel die huiswaarts keert naar de verhevengeest, naar het licht van het licht, het leven van hetleven, de kennis van de kennis.

Als we het eeuwige in het vergankelijke uit het oogverliezen, slagen we er niet in de betekenis van hetleven te vinden. Als de mens zijn ware menselijkheidhad ontdekt, zou hij weten dat brute kracht nooit,hoe dan ook, onder welke omstandigheden ook, éénwerkelijke overwinning kan behalen of ook maar ietsnuttigs kan opleveren. Als we daardoor winnen, ver-liezen we; deze overwinningen zijn onze grootstenederlagen. Vooral de onwetendheid en angst vandeze tijd staan ons in de weg, en beide vinden hunoorsprong in overerving en de vele generaties uit hetverleden. Ieder mens en ieder volk is een belichamingvan de hele mensheid en het rampzalige geloof inafgescheidenheid bewijst dat onze blik geheel isafgewend van de werkelijkheid en gericht op hetobjectieve bestaansgebied.

Er is maar één echt en rechtmatig slagveld: hetdenken van de mens, waar de dualiteit van onzenatuur ons voortdurend in de enige rechtvaardigeoorlog houdt die er is – de oorlog van de god in onstegen het lagere zelf. Het koninkrijk der hemelen isin ons en niemand staat zover van het licht en de


waarheid dat hij niet morgen kan omkeren en het kanvinden. Dan werkt hij voor de glorie van God en kenthij het geheim van dat werk, want God is in de mensen kan zich via het menselijk hart openbaren. En deglorie van God is de glorie van de mensheid: van hetmanzijn, het vrouwzijn, en het moederschap, van eenhuiselijk leven dat sterk, zuiver en schoon is, van hetleven als burger dat uitgaat boven alle kleinejaloersheden en geschillen, van een internationaalwereldpatriotisme gebaseerd op de fundamentelebroederschap van de mens.

We hebben te veel de nadruk gelegd op onzeuiterlijke en wereldse belangen en hebben datnatuurlijke, menselijke evenwicht verloren, waardoorwe ongestoord in de geestelijke kant van onze natuurzouden kunnen leven, ons denken ondergeschiktkunnen maken aan ons ware zelf en het gebruiken alseen middel om te dienen en te groeien. Want het ideedat nationale geschillen door bruut geweld zijn tebeslechten zouden we moeten zien als een beledigingvan de waardigheid van de geestelijke mens. Wemoeten inzien dat de mannen die we opleiden omoorlog te voeren – en die we, of wij of zij dat wetenof niet, door die opleiding vernederen – in plaatsdaarvan prachtig kunnen worden opgeleid voor de


vrede: om staatslieden en leraren te zijn, doelmatigebeschermers van de vrede van hun volk.

We zouden niet langer ernaar moeten streven,zoals we eeuwenlang hebben gedaan, ons tegen onzebuurlanden te bewapenen. Onze enige zorg zou moe-ten zijn onze buren tegen ons eigen lagere zelf tebeschermen. Als men angst kweekt voor een invasie,beweegt men zich veraf van rechtvaardigheid, verafvan zijn plicht. Schande over het volk dat zijn hogerezelf en zijn goddelijke mogelijkheden zo wantrouwtdat het zich niet in staat acht invasies met anderemiddelen dan brute kracht te weerstaan!

Alle volkeren hebben vanaf het begin grote suc-cessen gekend en perioden waarin veel werd bereikt,gevolgd door eeuwen van geestelijke en stoffelijkeoneer en de neerwaartse gang van hun cyclussen. Webevinden ons nu ongetwijfeld in een cyclische neer-gang en nacht, en niet in de dag en schoonheid vanons tijdperk, want we begrijpen helemaal niet wat deware betekenis van het leven is, individueel of natio-naal. Onze vaderlandsliefde is op afschuwelijke wijzevergrofd en we projecteren de grove aspecten ervanop andere volkeren, zoals zij dat met hun groveaspecten op ons doen.

Beseffen zij die geïnteresseerd zijn in het bevorde-


ren van bewapening en die geloven dat een land hetbest met de brute kracht van wapenen kan wordenbeschermd, wat de kracht is van psychologische sug-gestie? Door voortdurende herhaling kan men eenwrede invloed uitoefenen op het denken van een volken als men aanvoert dat een andere macht oorlogs-zuchtige plannen tegen ons heeft betekent dat in wer-kelijkheid dat we zowel bij hen als bij onszelfoorlogszuchtige plannen creëren.

Zij tegen wie we onze propaganda van haat richtenen die morgen tot onze vijand kunnen wordengemaakt, zijn onze broeders, en er is een manier omhen te bereiken – en dat is niet door kracht of bedrei-ging of belediging of de psychologische suggestie diewordt gecreëerd door de bewapening op te voeren.We hebben onze uitgedachte plannen, onze kanon-nen, schepen en forten, we hebben onze jeugd die isgetraind voor de strijd en die rusteloos is onder deomstandigheden van gedwongen inactiviteit, en datalles komt neer op het tarten en uitdagen van anderelanden. We lokken hen uit en sporen hen aan ons opde proef te stellen; we verkondigen hen onze meningdat wijzelf even blind zijn als zij.

We zijn zo eraan gewend geraakt te geloven dat deoverwinnaar gelijk heeft dat het een soort geloof van


ons is geworden en we voeden onze kinderen daarinop. De kant die wint heeft gelijk, de kant die is versla-gen heeft ongelijk: het gaat allemaal om brute kracht.En we gebruiken de godsdienst en onze zogenaamdeGod om onze armzalige theorie te steunen. Het iskrankzinnigheid – de krankzinnigheid van de eeuw!Alleen krankzinnigheid kan bruut geweld verwarrenmet macht.

En toch is er nu op aarde voldoende heldendomom van deze aarde een hemel te maken. Als de ener-gie en de tijd, verspild aan oorlogsvoorbereidingen,waren gebruikt om vrede voor te bereiden, dan zou-den onze volkeren nu sterker zijn dan ooit en onein-dig veel beter beschermd. De ziel van een volk – delevende essentie van zijn wezen – bestaat uit het totaalvan zijn gedachten, gevoelens, daden en idealen,gesteund door de verheven kwaliteit van de god bin-nenin ons. Hoe meer het volk van een land zijn natio-nale ziel voedt met zulke geestelijke en goddelijkegedachten, des te meer wordt zijn land beschermd,wordt het onneembaar, buiten bereik van geweld.Bekijk dit eens rationeel en u zult zien dat het waar is;maar als u in uw denken en uw hart de verachtelijkemisvatting koestert dat morele overwinningen metgeweld kunnen worden behaald dan blijft u het


slachtoffer van dwaasheid en schept u ellende vooruzelf door het zaad van oorlog te zaaien.

De balk zit in uw eigen oog

Volk tegen volk, broeder tegen broeder en gezintegen gezin, we blijven altijd in strijd verwikkeldzolang we erop vertrouwen dat onze lagere natuur –fysieke kracht of zelfzuchtige belangen – de dingenregelt die alleen door de geestelijke kant van de men-selijke natuur kunnen worden geregeld. Men moetniet denken dat ik de mensen van nu te veel de schuldgeef. Wij zijn het kroost, geestelijk zowel als fysiek, vanonze voorouders, zoals zij dat waren van hun voorou-ders. Eeuw na eeuw heeft de mens in onwetendheidgeleefd, het gelaat afgewend van het universele levens-plan, dat broederschap is – een ideaal, zou mendenken, dat we zouden moeten hooghouden mettenminste de helft van de belangstelling die we aan dedag leggen voor bekrompen nationalisme en oorlogs-bemoeienissen. De invloed van het verleden ligt alseen donkere schaduw over het heden. Eeuwenlangheeft de mensheid zich gewend aan onbroederlijkheid,zelfzucht en onrecht en zijn mensen niet naar elkaartoe, maar verder uit elkaar gegroeid.


Dit geldt voor iedereen, zodat wanneer een oorloguitbreekt, we niet het recht hebben deze of gene per-soon of natie de schuld te geven. We moeten ophou-den met oordelen over onze medemensen als we hetgoddelijke licht in onszelf willen vinden. We kunnengeen beroep doen op de ziel, dat deel dat de moeitewaard is in ons eigen volk, we kunnen haar nietsteunen of wakker roepen, zolang we ons zo drukbezighouden met de veronderstelde gebreken entekortkomingen van een ander volk. Zij die onder-scheid hebben leren maken tussen het sterfelijke enonsterfelijke in zichzelf zijn de meest vergevens-gezinde mensen op aarde: zij weten hoe gemakkelijkiemand die onbekend is met zijn eigen goddelijkenatuur in de verkeerde richting kan afdrijven.

Velen zien wel snel de dualiteit in de ander, maarzijn daar blind voor als het om henzelf gaat: zijmaken geen onderscheid tussen de twee kanten enook zien ze niet welke obstakels hen eeuwig in deweg staan, anders zouden ze niet op anderen vitten.Hun enige negatieve kritiek zou dan op henzelf zijngericht, en daardoor zou hun geest vrij en hun den-ken verlicht zijn.

Of het om mensen of volkeren gaat, dat voort-durende denken aan onszelf is ons ongeluk. We ver-


ontschuldigen onszelf; vaak geloven we dat we onsleven voor de mensheid zouden willen geven terwijlwe in werkelijkheid zelfs niet de kleinste gril willenopofferen. Soms kan een onbetekenend persoonlijkverlangen onze hele natuur in beroering brengen ende last van de toekomst onnoemelijk verzwaren en wekunnen dat niet inzien en beseffen niet dat het onsterneer drukt. We zaaien het zaad van ons ongeluk opde momenten dat we de kleinste dingen waar we onzezinnen op hebben gezet niet kunnen opofferen.

We moeten niet vreemd opkijken als onze mede-mensen de vrijheid nemen zich te verontschuldigenvoor iets in henzelf, wat wij heel gemakkelijk in ons-zelf verontschuldigen omdat we het volgens ons inandere opzichten goed doen. We stapelen voor ons-zelf de ene last op de andere met kleine onverwachtedingen, die wij in ons gedachteleven verstoppen envan weinig gewicht achten. We kunnen ons nietvoorstellen dat die in ons tot iets kunnen worden endaarom houden we eraan vast. Maar het zijn de klei-ne verstorende invloeden die de schitterendsteondernemingen doen instorten, en het hartenlevenvan een mens wordt door het kleine kwaad wegge-knaagd. Er zou nooit een oproerige menigte bestaanals niet een of twee ermee waren begonnen; daarna


volgden er nog twee of drie, en anderen en weeranderen, totdat wat zich zo had verzameld eerder uitkrankzinnigen dan uit mensen scheen te bestaan.Zoals het met individuen gaat, gaat het ook metvolkeren. Machtige rijken zijn uiteengevallen doorkleingeestige zelfzucht van onbetekenende mensen;en het verwaarlozen, door één mens, van de geringsteplicht kan de voortgang van een volk jarenlangtegenhouden.

Zelfonderzoek zou ons tot onuitputtelijk mededo-gen moeten brengen. We zouden er altijd aan moe-ten denken dat ieder levend wezen een uitdrukkingvan het oneindige is, wat de uiterlijke kenmerkenervan ook mogen zijn. Onze veronderstelde vijanden,of de mensen of volkeren die we iets verwijten, heb-ben evenals wij geleerd om het leven geheel van debuitenkant te bekijken. Dat is ons allen ingeprent,van generatie op generatie, totdat ons bloed en onswezen is besmet met de gedachte dat overwinnendoor geweld soms mogelijk en gewettigd is. En nuhebben we de geestelijke krachten volledig uit hetoog verloren, en alleen die kunnen tot succes leiden.

Wat hebben we te zeggen tot hen die de mensvanaf zijn kindsheid brandmerken als een morelezwakkeling en hem lieten geloven dat hij geen verlos-


sing in zichzelf kan vinden en niet door eigen inspan-ning geluk of innerlijke gezondheid kan verwerven?Zulke ideeën hebben hem ervan weerhouden degeestelijke gebieden in zichzelf te onderzoeken, enhebben hem ertoe gebracht licht en hulp geheel en alin uiterlijke krachten te zoeken waarover hij geenzeggenschap heeft; en het gevolg is de onreligieuzemoraal en het wijdverbreide ongeloof van deze eeuw.Het behoort tot de aard van de menselijke ziel hetgrote mysterie op onpersoonlijke wijze te benaderen,met vreugde, liefde en eerbied. Maar als deze dode-lijke beperkingen van het denken ons zijn opgelegd,en ons is geleerd ons geheel en al te vereenzelvigenmet ons persoonlijke en lagere zelf, schrompelenonze opvattingen over het oneindige onmiddellijkineen. Vreugde, eerbied en liefde bekoelen en ver-dwijnen uit het bestaan en in plaats daarvan wordthet zaad van verbittering en bekrompenheid gezaaid,want alle kleine en kwalijke eigenschappen behorentot het persoonlijke zelf en kunnen alleen daargroeien.

Is het dan verwonderlijk dat we zo vatbaar zijnvoor een oorlogsstemming en dat deze grove neigin-gen ons zo gemakkelijk overweldigen dat we nietweten hoe we onze rechten anders moeten bescher-


men of onze geschillen moeten regelen – misschienhet gevolg van een klein, verstandelijk, ruzieachtigmeningsverschil – dan door bajonetten en gewerenen de chaos en strijd waarbij aan duizenden levens ineen oogwenk een einde wordt gemaakt? En intussenbidden beide kanten ten nadele van elkaar, en probe-ren beide de almacht en de oneindigheid tot hunmedeplichtige te maken aan de verschrikking en elkevorm van geweld.

Dat de mens nog op de been is gebleven en zichzelfs staande kan houden is bewijs genoeg voor zijnessentiële goddelijke aard. Al is hij onzeker, al veran-dert, dwaalt en wanhoopt hij, al wankelt, valt hij enstaat hij steeds weer op, en al neemt zijn ziel nietswaar van de diepte, de schoonheid en grootsheid vande kennis die zijn innerlijke zelf feitelijk bezit – opeen of andere wijze houdt hij vol. In de hel die hijvoor zichzelf heeft geschapen handhaaft hij zich engaat hij niet ten onder: kan men zich een beter bewijsvoorstellen van zijn innerlijke goddelijke natuur? Alshij in essentie en wat betreft zijn mogelijkheden min-der dan goddelijk was, dan zou hij het hoofd buigenen ophouden te bestaan.

De ziel weet: ze heeft in dit leven herinneringenaan andere en lang vervlogen levens meegebracht,


aan oude nederlagen en overwinningen. Ze verblijfteeuwig in het licht, zingt in koor met de sterren en destilten van God. Ze zweeft in het oneindige zondervan het lichaam gescheiden te zijn, omdat het essen-tieel goddelijke van de mens geen grenzen kent. Wezouden inzicht kunnen krijgen in het eeuwige bestaanals we voorbij het denken doordrongen tot het warezelf in ons, en daar de bewuste kracht vonden die onswegvoert van het zintuiglijk leven en over de hogemuur van het denken brengt. Maar we negeren hetbestaan van deze god in ons en zijn totaal vergetendat het verstand, hoe goed geoefend ook, nooit wasbedoeld om meer dan een instrument ervan te zijn.Voordat een mens dit weet, kan hij niet alles zijn wathij zou kunnen zijn. Het verstand, het mentale wezenis niet het zelf. Het is een gereedschap dat het zelfheeft verworven om te gebruiken en als middel totvooruitgang.

‘Groter dingen dan deze zult gij doen’, zei deNazarener, en hij bedoelde niet door geleerdheid ofmentale successen of wetenschappelijke ontdekkin-gen of uitvindingen. Hij sprak als theosoof, en detheosofie geeft de mens het recht eeuwig te zijn, uithet duistere en onbekende die eeuwige kant van zijnnatuur te voorschijn te roepen die de grote ziel is, en


door de eeuwen heen niet sterft. Mensen kunnen nietdiep en ten volle nadenken voordat ze in het licht vandie goddelijke menselijke aard zijn getreden. Al watooit werd gezegd dat waar en schoon is en onthul-lend, werd daardoor tot leven gewekt: zelfs een mate-rialist kan erdoor zo worden geïnspireerd, zelfs als hijover zijn materialistische leringen schrijft, dat hij infeite geestelijke hoogten bereikt en, ondanks zichzelf,met het oneindige in aanraking komt. Want hethogere zelf is veel machtiger dan het verstand en kandit laatste in beweging brengen, of het wil of niet.Het is goddelijk van aard en oorsprong: door onein-dig veel ervaringen is het tot die hoogten geklom-men. Het verblijft op de bergtoppen van het zijn: ziet,kent en heeft lief.

Ons denken verkeert echter zo in verwarring dathet dit niet voelt: het hoort zijn lied niet dat de stiltedoordringt en ziet niet wat er vóór hem ligt. Dus zit-ten we in de schaduw en dragen bij aan de opeensta-peling van wanhoop. We vervallen tot inactiviteit,vinden niets voor onszelf, noch zoeken we iets vooranderen; we bouwen werelden van lijden voor onszelfop, ieder op zijn eigen zelfzuchtige manier. We ver-trouwen op het verstand, het puur mentale deel, endat houdt ons weg van onze grootsheid. We hebben


ons bewustzijn geboeid en aan banden gelegd, wehebben ons opgesloten en ons een woonplaatsgebouwd te midden van de schaduwen, terwijl we hetruime inzicht van goden hadden kunnen gebruikenen een krachtige uitdrukking van het universele levenhadden kunnen zijn.

Met niets meer dan verstandelijke kennis engeleerdheid, hoe groot die ook mogen zijn, is eenmens half in slaap. Hij heeft noch zichzelf noch desleutel tot het leven gevonden. Hij kan niet vooruit-zien, hij heeft geen visie. Het verstand heeft zijnplaats, maar het is de geest van zijn werk die van eenmens een god maakt; en zoals zijn leven is, zo zal zijninzicht zijn. Het verwerven van kennis en het scher-pen van het denken hebben natuurlijk grote waarde,maar er is iets dat oneindig veel belangrijker is: in demysterieuze schuilhoeken van de ziel de werkingen teontdekken die het hart verlichten en het denken metgeestelijk licht bezielen. Het karakter staat boven hetverstand, maar het hoogste van alle is het geestelijkeleven.

Hieruit volgt dat geen van de grote wereldpro-blemen door alleen knapheid kan worden opgelost.Iemand die uitsluitend daarop vertrouwt, begrijpt zegeen van alle. Op verstandelijk gebied zijn onze ver-


mogens altijd en noodzakelijkerwijs beperkt. Dat isniet het deel van ons dat onsterfelijk of zonder gren-zen is. Daarom kan aan oorlogen geen einde wordengemaakt met argumenten of politieke intriges ofmanipulaties, maar alleen door bij onze internatio-nale problemen de instinctieve en inspirerende in-vloeden te betrekken van die godheid die zich nu opde achtergrond van het menselijk bewustzijn bevindten wacht op de roep van een mensheid die zichtenslotte bewust is geworden van de verheven waar-digheid mens te zijn.

Terwijl de schaduwen over ons vallen en de duis-ternis ons nog omringt, zouden we het oog naar hetoosten moeten wenden en beseffen dat we vanuitdeze dodencellen van het lichaam en het denken uit-zicht hebben op en, hoe zwak ook en hoever weg mis-schien, de belofte kunnen zien van een nieuw englorierijk leven voor de mensheid. De goddelijkewetten zijn grootser dan menselijke wetten. Ze zijnblijvend en eeuwig en veranderen niet: door politiekestelsels worden ze niet beroerd, en sektarische invloe-den tasten ze niet aan. Juist denken en handelenkunnen ons altijd, tijdelijk, doen opstijgen naar hetgebied van de ziel en als we ons daar bevinden, ver-heffen we de hele mensheid naar het niveau van zijn


rechten en mogelijkheden en van zijn geestelijkeerfdeel.

We hoeven slechts die fundamentele gedachte totons te laten doordringen dat niemand ooit het padvan de ziel kan vinden of in harmonie kan komen methet grote universele levensplan door alleen zijn denk-kracht te oefenen, en dat het verstand de volkerennooit tot een blijvende vrede kan brengen of een echtegemeenschap of eenheid tot stand kan brengen. Datgemeenschappelijke goddelijk-menselijke iets datzich achter het verstandelijke bevindt, moet daarbijeen rol spelen. De ziel moet de scepter zwaaien en dezaken gaan leiden. Als maar enkelen hun plicht in ditopzicht konden begrijpen dan zouden ze de toekomstzien met een ruime en verre blik; zij zouden met alledwaalbegrippen en zelfzuchtige doeleinden afreke-nen om voor de mensheid een beschaving voor tebereiden waarin oorlog onmogelijk zou zijn. Hunedele inspanningen zouden erop zijn gericht eersthun eigen land en daarna de hele menselijke familieaaneen te smeden tot één onaantastbare eenheid.

Zij zouden misschien niet onmiddellijk en voor-goed een einde aan oorlogen kunnen maken; karmazal zijn uitwerking hebben. Maar zij zouden zich ver-zetten tegen de heerschappij van brute kracht. Zij


zouden hemel en aarde bewegen om een einde temaken aan agitaties in de pers ten gunste van bewa-pening tegen een of ander land. En zij zouden ervoorzorgen, voor zover dat in hun vermogen ligt, datalgemeen wordt ingezien wat de betekenis en degevolgen zijn van bepaalde dingen die we in vredes-tijd en eigenlijk altijd in ons midden toelaten en zelfskoesteren: wreedheden, het handhaven van brutekracht tegenover fatsoen en rechtvaardigheid, deverschrikking die bekendstaat als de doodstraf, deondeugd die door onze onverschilligheid kan groei-en, de onvoorstelbare schande van vivisectie.

Iets over vivisectie

Enkele woorden over het laatstgenoemde: alleendoor de krankzinnigheid van deze tijd geloven we datwe leven kunnen redden door tegen het leven te zon-digen, of iets goeds kunnen bereiken door te doenwat zo duidelijk verkeerd is. De hogere wet werktdirect: men kan er niet mee spelen, men kan haar nietmisbruiken. De vivisector zaait zaden in zijn natuurwaarvan hij de afgrijselijke oogst zal moeten binnen-halen. Hij verhardt zijn innerlijke en fijnere gevoe-lens, breekt een deel van de hogere structuur van zijn


wezen af, misbruikt zijn denken en beledigt de hoge-re kwaliteiten van zijn natuur en verliest iets dat hijnooit meer zal terugvinden.

Bedenk eens waar het om gaat. Met elke functie enelk orgaan van het dier wordt geëxperimenteerd: dehersenen worden in plakjes gesneden, onder stroomgezet, met roodgloeiende ijzers bewerkt; de ruggen-graat wordt uiterst zorgvuldig onderzocht met tangen ontleedmes; het bloed wordt uit het levende, wor-stelende dier gepompt en weer teruggepompt. Er zijnslachtoffers die levend worden gekookt en levendworden verbrand; giftige gassen worden door hunkeel gedreven; ze worden geschoren en in ijswatergedompeld om te zien hoe lang het duurt voor zichlongontsteking ontwikkelt!

Denk eens aan de psychologische invloed van eenarts die, hoe zuiver zijn motieven misschien ook zijn,zichzelf in de ban heeft gebracht van de gedachte zijnwerk met zulke middelen voort te zetten. Hij beseftniet dat telkens als hij zo’n experiment uitvoert, hijzijn eigen natuur vergroft en daardoor ook die vanzijn nageslacht, of dat hij de deur sluit voor hogerekennis die zou komen als zijn pogingen op een hogerniveau lagen. Want ook hier weer wordt op nietsanders vertrouwd dan op de visie van het verstand, en


dan nog wel het allerlaagste aspect daarvan, om ken-nis te verkrijgen die in feite alleen kan worden ver-worven door oefening van de geestelijke kant van denatuur – dat hogere zelf dat door de mens bij het ver-richten van vivisectie wordt beledigd, buitengeslotenen achteruitgezet. De sleutel tot het hogere zelf isaltijd mededogen.

Hoe meer de dwalingen van deze eeuw wordengevolgd, des te meer zal brute kracht worden ver-heerlijkt, zullen er oorlogen zijn, verwoeste gezinnen,vernielde levens, gevangenissen en psychiatrischeinrichtingen en nieuwe en onnoembare vormen vanondeugd. Moedige zielen moeten de weg zoeken envinden want anders zal de mensheid, vóór we veelgeneraties verder zijn, door haar onrechtvaardigheidten onder gaan en worden weggevaagd.

Het ware geneesmiddel

Als we zo gemakkelijk kunnen worden meege-sleept door deze oorlogsstemming en golven van psy-chische verwarring, waarom zouden we ons dan nietlaten verheffen door een tegengestelde soort kracht,naar hoogten van helder onderscheidingsvermogen,en waarom zouden we, in plaats van zwakheden te


zoeken in andere landen en ons op oorlog met henvoor te bereiden, niet in ons land het onkruid wiedenin de tuinen van ons eigen leven? Waarom zouden wehet oog niet richten op toekomstige gouden eeuwen,waarin het zaad van genialiteit, dat nu in de hele men-selijke natuur sluimert, zich zal hebben ontwikkeld inde gloed en het zonlicht van de oneindige wet? Debergen zullen vol zijn met onzelfzuchtigen en moedi-gen, die de oneffen wegen bewandelen met de ogennaar het licht gewend en zij zullen neerzien op het dalder schaduwen dat was, en daar niet langer pijn enverdriet, onwetendheid en verloedering waarnemen.Want hun mededogen en liefde zullen het hart heb-ben doen ontvlammen van de bewoners van de duis-ternis, die nu ook aan de grote tocht omhoog zijnbegonnen.

Niemand kan een stap vooruit doen naar het doelvan menselijke volmaking zonder zich ervan bewustte worden dat er honderden onderweg zijn die vóórhem begonnen en hem nu vooruit zijn. Hij kan henniet met zijn ogen zien, maar is zich bewust van hungezelschap. Het licht dat iedere gouden eeuw van hetverleden deed schitteren is nog te vinden; voor zowelmensen als volkeren kan iedere dag na deze een nieu-we dag betekenen, een koninklijke dag van overwin-


ning, en het begin van een vooruitgang die geeneinde kent. Want menselijke zaken hebben eenondertoon en daarin weerklinkt de harmonie der sfe-ren; er is een melodie die zich vanuit de stilte achterhet leven laat horen, die zingt tot de mensen van dezewereld en hen huiswaarts roept.

God bevindt zich in het hart van de mens: die god-heid hoeft slechts te worden opgewekt, tot ze metgoddelijke kracht binnenstroomt, het hele denken vande mensheid bevrijdt van het afval aan leugens die zijheeft verzameld, zodat de mens kan zien hoe grootshet leven is. De schoonste muziek die ooit werdgehoord kan de glorie en kracht van het goddelijke inonszelf en in het heelal niet tot uitdrukking brengen.Toch kan men er aanduidingen van vinden door heteigen lijden, de eigen aspiraties, idealen, opofferingenen de moed om door te gaan. En als wij onze ervarin-gen hebben opgedaan, in onze teleurstellingen enonrust en eenzaamheid, zullen we terugkeren tot degrote werkelijkheid en de innerlijke godheid huldebetuigen. Ze blijft in de mens zelfs als hij haar hetmeest negeert, al is ze uit het leven buitengesloten enwordt slechts hier en daar een glimp van haar opge-vangen, en al zijn haar door het verstand beperkingenopgelegd die haar licht geheel verduisteren.


Want al verlaat een mens het pad en gaat hij dwa-len, in de ordening van de natuur kan hij niet verlorengaan: niemand staat zover van het licht van de waar-heid dat hij niet morgen kan omkeren en het in zich-zelf kan vinden. Hij kan alle obstakels in het leven teboven komen, erop neerzien en ze overwinnen, wantwe zijn meer dan we schijnen: de hoogste uitdruk-kingsvorm van het leven die we kennen.

De verborgen waarheid omtrent onszelf is dat wewèl onze naaste liefhebben gelijk onszelf, al hebbenwe nog niet de manier gevonden uitdrukking tegeven aan die liefde waarvan we niet eens weten datze bestaat. Maar ze is er: de liefde voor onze mede-mensen sluimert latent in ons hart bij de godheid diedaar waakt. Al zijn we ons in het geheel niet van haarbewust, ons menszijn houdt in dat ze bestaat. Ze is inde diepste diepten van de natuur van zelfs de wreed-ste en laagste mens: in ons en ook in hen die we mis-schien morgen als onze vijanden zien, die we zoudendoden, en graag zouden doden als de oorlog zou wor-den verklaard. Want overal waar menselijk leven is,probeert de godheid zich tot uitdrukking te brengen.Ze zou haar bladeren willen uitspreiden zoals bomendat doen; ze zou tot bloei willen komen als de bloe-men en die bloesems zouden daden en gedachten zijn


vol vriendelijkheid, moed en schoonheid. Ze wil zin-gen zoals vogels willen zingen en haar lied zou eeneerbewijs, vriendschap en rechtvaardigheid zijn, endoor de heldere kalmte van ons leven weerklinken.

Naarmate ze zich een weg baant door ons denkenen in ons leven, zullen we het licht ervan in de wereldsteeds helderder en helderder zien worden, totdatook wij de geest van haar grootsheid doen weerklin-ken en ons hullen in de glorie van hen die ons op hetpad zijn voorgegaan.


Voor wie onderdrukt en verstoten is

3

Voor wie onderdrukt en verstoten is

Want dit oog van de ziel dat ons kan leiden naar het zienvan het goede, als het juist is gericht, wordt gewoonlijkaan banden gelegd door de ziel die zich bezighoudt metlagere dingen; en zolang dat het geval is, kan het ons heelknap maken in het zien van de dingen die niet waar zijn,en ons helpen heel ver te gaan – in de verkeerde richting,maar het kan ons nooit naar het licht voeren als onze zielgeen verandering ondergaat.

– E.J. URWICK, The Message of Plato, blz. 123

Mijn eerste ontmoeting met William Quan Judge

Lang voordat ik Leader werd van de TheosophicalSociety had ik veel meegemaakt waardoor ik ervanovertuigd was dat we niet weten welke middelen wetegen misdaad en armoede moeten gebruiken en hoewe ze moeten aanwenden. Een gevoel van ontzettingbekroop mij en ik werd ziek en ontmoedigd, want ikzag zoveel wreedheid en onverschilligheid: zoveel lij-den en zo weinig dat werd gedaan om het te verlich-ten. Scholen oprichten om dit te voorkomen – datwas mijn droom. Deze was niet in één dag ontstaanmaar groeide nadat ik lange tijd onder de misdeeldenin New York had gewerkt, vooral aan de East Side.Die gedachte drong zich aan mij op tijdens mijn velebezoeken aan de gevangenissen daar en aan EllisIsland, en tijdens veel hulpverleningswerk onder deongelukkigen op straat.

Het was duidelijk dat er weinig van wezenlijke enblijvende aard kon worden gedaan om hen te helpen.Er was behoefte aan een nieuw onderwijsstelsel om

de toestanden die ik daar aantrof te voorkomen. Hetleek bijna of volslagen onmogelijk om de menselijkenatuur te veranderen wanneer die het vertrouwen alhad verloren, en mislukt, verwrongen, sceptisch ofcynisch was geworden. Ik besefte dat de enigemanier was het karakter van kinderen te vormen inde ontvankelijke eerste zeven jaar van hun leven endaarna, op iets andere wijze, van hun zevende tot hunveertiende.

Deze gedachten en gevoelens drongen zich hevigaan mij op tijdens een strenge winter toen de EastSide in ernstige problemen raakte door een stakingvan de kleermakers. Dag in dag uit hielden deze men-sen vol om wat zij als hun recht zagen, en de armoe-de was vreselijk geworden. Ze hadden niets meer enhun kinderen verhongerden bijna. Op een ochtendstierf een baby in de armen van zijn moeder aan dedeur van de Do-Good missie, een organisatie voornoodhulp die ik had opgericht en waarvan het hoofd-kwartier zich bevond in een oude etagewoning in hetgebied waar de nood het hoogst was – drommenmensen kwamen daar dagelijks voor soep en brood enwat ik verder nog kon geven om hen te helpen.

Die dag herinner ik me heel goed. Het sneeuwdetoen ik die ochtend op weg ging naar de missiepost


om al die ontmoedigde mensen in hun armoede bij testaan. Het was een gewone sneeuwbui die weinigdeed vermoeden dat er later op de dag een verschrik-kelijke sneeuwstorm zou woeden, die zijn kracht albegon te tonen toen ik aankwam. In die hevige stormdie nu ieder moment erger werd, stonden meer danzeshonderd vrouwen en kinderen op straat te wach-ten op hulp. Ze waren maar half gekleed, want zehadden de meeste kleren verpand en vergingen vande kou. Velen van hen klaagden luid en schreeuwdenom hulp.

De vertrekken die we hadden gehuurd bevondenzich op de begane grond – de beste die we kondenkrijgen, al was het huis oud en vervallen; en die zes-honderd mensen binnenbrengen of proberen binnente brengen zou voor de meesten of allen de dood heb-ben betekend. De huisbaas waarschuwde mij nadruk-kelijk dat de vloer nauwelijks het gewicht van vijftigmensen zou kunnen dragen zonder in te storten en inde kelder terecht te komen. En al die tijd klonken dekreten van die vrouwen in mijn oren. Ik kon ze niethongerig wegsturen en het zou nog een poosje durenvoordat het eten klaar was.

Er zat voor mij niets anders op dan naar buiten tegaan en met hen te praten, hen zo goed ik kon rustig

VOOR WIE ONDERDRUKT EN VERSTOTEN IS / 71

te houden en geduldig te laten wachten. Ik liet eengrote kist van een kruidenier op het trottoir zetten,naast de deur, ging erop staan en zei hen waarom ikze niet kon binnenvragen, dat de soep nog niet hele-maal klaar was en het brood nog niet door de bakkerwas afgeleverd, maar dat alles heel gauw gereed zouzijn. Al die tijd nam de menigte en ook de storm toeen hiermee mijn eigen verdriet, tot mijn hart bijnabrak bij het zien van zoveel diepe ellende en in hetbesef dat wat ik kon doen zo verschrikkelijk weinig enzo ondoeltreffend was: hen uit hun huidige nood tehelpen en te beschermen tegen een even slechte ofnog beroerdere toekomst.

Plotseling werd mijn aandacht getrokken door eenbleek gelaat aan de rand van de menigte – het was hetgezicht van een man onder een paraplu, zijn kraagomhoog en om zijn hals dichtgeknoopt en zijn hoedlaag over zijn gezicht getrokken – hij was duidelijkniet een van de stakers; een heer, dacht ik, die plotse-ling tot armoede was vervallen en zich schaamde ommet de anderen naar voren te komen en om het voed-sel te vragen dat hij zo hard nodig had. Een fijnbe-sneden gelaat met een opvallend edele uitdrukking,en een blik van ernstige droefheid, en van ziekte –ongetwijfeld als gevolg van honger. Dit alles flitste


door me heen bij die ene blik en ik draaide me om omeen van onze helpers te vragen naar hem toe te gaan.Maar toen ik weer keek was hij verdwenen.

Twee dagen later gaf hij bij me thuis zijn kaartjeaf: het was William Quan Judge, een leider van detheosofische beweging en opvolger van H.P. Blavat-sky. Hij vertelde me dat hij over mijn werk onder dearmen had gelezen en was daar naartoe gegaan omhet zelf te zien. Hij vond het in zeker opzicht prak-tisch en waardevol, zei hij, maar had ook mijn onte-vredenheid gemerkt en mijn honger naar iets dat veeldieper zou gaan, het opheffen van de oorzaken van deellende en niet slechts het verlichten van de gevolgen.Op dat moment, toen ik hem leerde kennen, besefteik dat ik mijn plaats had gevonden. Hoe meer ik methem en met zijn werk vertrouwd raakte, hoe meer iker zeker van werd dat sommige van mijn oude dro-men misschien toch nog zouden uitkomen. Ik zouhem niet volledig en nauwkeurig kunnen beschrijven;hij staat in zijn diepe wijsheid en verheven zielenadelzover boven de meeste mensen. Hij had de theosofietot een bezielende kracht in zijn leven gemaakt, en alwas iemand nog zo verbitterd tegen hem, hij zou zijnverdraagzaamheid en mededogen nooit verliezen.

Hij was het die mij voor het eerst iets liet zien van


de kracht van het denken en me deed beseffen hoedeze het lot van een mens ten goede of ten kwade kanbepalen. En tegelijk wees hij me erop dat in de theo-sofie de oplossing is te vinden voor alle problemen dieme zo hadden gekweld: dat ze de weg wijst naar dejuiste behandeling van de onderdrukten en verschop-pelingen van de mensheid, en naar de juiste middelentegen armoede, immoreel gedrag en misdaad. Heteerste wat de theosofie hierover zegt is: hij die het paddat naar waarheid voert wil betreden, moet de misluk-kingen en de fouten van zijn medemensen op eenandere manier interpreteren. Hij moet de wet vaneeuwige rechtvaardigheid – karma – leren begrijpen,dat ‘wat een mens zaait, dat zal hij ook oogsten’ – enhij moet leren inzien dat een onoverwinnelijk mede-dogen daarom noodzakelijk is, want zij die falen entekortschieten doen dat altijd uit onwetendheid.Misdaad is altijd het gevolg van onwetendheid, enbestrijding daarvan is onmogelijk als dit niet wordtingezien.

De hogere en de lagere natuur

Wat weet de misdadiger bijvoorbeeld over de godin hem, over zijn verantwoordelijkheid als mens of


over de grote kansen die het leven biedt? Wat weethij van de kracht van het onsterfelijke zelf? Omdatdeze ongelukkigen totaal onbekend zijn met het ver-schil tussen het verstand en het goddelijke leven, tus-sen de engel en de demon in hen, zijn ze vanuit eenbeter leven roekeloos afgegleden.

Als men de waarheid kende, zou men weten dathun misdadigheid is ontstaan uit de gedachte datvrees voor straf het juiste, vanzelfsprekende en enigeffectieve afschrikwekkende middel is tegen misdaaden het enige redelijke motief om kwaaddoen te ver-mijden. En wat is dit anders dan het natuurlijkegevolg van oude verkeerd begrepen leringen? Van-daar dat iemand die één keer een misstap heeftgedaan – zodra hij zijn eerste fout heeft gemaakt ende eerste stap omlaag heeft gedaan, als het ware debetovering heeft verbroken, al was het maar om eenbrood te stelen om zijn honger te stillen – naar allewaarschijnlijkheid een ernstige bedreiging voor demaatschappij wordt. En is hij dat niet uit onwetend-heid geworden? Onwetendheid: die ongegronde,kwaadaardige vrees voor kracht of macht, een god-heid, buiten hemzelf; dat gebrek aan die onover-troffen kennis van de innerlijke god?

Hoe durven we iemand dan te veroordelen? Hoe


weten we wat we zelf zouden hebben gedaan als we inhun schoenen hadden gestaan, in andere levens dieallang zijn vergeten? Zelfs de besten onder ons kun-nen fouten hebben begaan die even ernstig zijn als dievan een gedetineerde in de gevangenis. Hoe kunnenwe dat weten? De weg naar misdaad is de weg vanonwetendheid; wie er zeker van wil zijn dat zijn eigenvoeten die weg nooit zullen gaan, moet grote ver-draagzaamheid kweken tegenover allen en een grootmededogen voor hen die fouten begaan. Laat hij op-passen voor een hard oordeel, opdat de smet ervanhem niet in vele levens achtervolgt. De ziel wordtbeoordeeld door de goddelijke wet, niet door demens. Zodra we onze naaste veroordelen, veroor-delen we onszelf. Want we zijn allen een essentieeldeel van elkaar: broederschap is inderdaad een feitin de natuur, een waarheid die duidelijk zou zijn alswe niet achter het masker van ons persoonlijke ofbedrieglijke zelf door het leven gingen en als weons bewust waren van het innerlijke ware zelf, datgoddelijk is.

We moeten de gedachte aan straf volledig loslatenen in plaats daarvan denken aan verbetering, ver-zoening. Ik zou het woord misdaad uit de woorden-boeken en het spraakgebruik willen laten verdwijnen.


Misdaad is een ziekte, en vraagt niet om straf maarom genezing. We moeten vastberaden en barmhartigomgaan met hen die hierdoor zijn getroffen. Zij heb-ben een ziekenhuisbehandeling nodig – broederlijk,opvoedend, karmisch – die op verstandige wijzewordt gegeven en geen gevangenissen en cellen enschavotten.

We zouden er geen vrede mee moeten hebben ofniet onverschillig mogen zijn als we horen dat iemandgevangen is gezet. Voor iemand die zo lijdt door zijnonwetendheid en fouten moeten wij zorgen, nietdoor hem armlastig te maken of zijn zwakheden tevergroten, maar door hem op weg te helpen die teboven te komen. Als iemand op het verkeerde pad isgekomen, zelfs zo ernstig dat hij iemand van het levenheeft beroofd, wordt het onze opgave hem te verbe-teren en een nuttig lid van de maatschappij van hemte maken. Hij is een invalide en moet als zodanigworden behandeld. Hij is geïnfecteerd met depsychologische invloeden van deze tijd. Hij is eenslachtoffer van zijn onwetendheid, die onder de drukdaarvan leeft, die gebukt gaat en zich hopeloos voeltonder het gewicht van zijn eigen fouten. Toch is hijontvankelijk voor een op genezing gerichte behande-ling; hij zou voor de mensheid waardevol kunnen


worden. Zelfs in de natuur van een slecht mens kloptergens het geestelijke leven, en schijnt er nog eenstraal van het grootse eeuwige. Een mens die voor demaatschappij is verloren, zoals het gezegde luidt, ennaar zijn eigen mening en die van de wereld volko-men ontaard, kan toch nog worden opgetild en op debeen gebracht. De hogere natuur kan in hem nogaltijd worden gewekt.

Ga eens na hoe het denken en het karakter van dezogenaamde misdadiger zich heeft ontwikkeld en naverloop van tijd zult u ontdekken dat ze verward enabnormaal zijn geworden door de pijnlijke strijd diein hun leven gaande is – terwijl het bewustzijn van hethogere zelf er krachtig voor pleit en ernaar streefthen te verlossen van de verleidingen van het lagerezelf. Informeer eens naar de verborgen geschiedenisvan de jongen die aan morfine verslaafd is en u zulttelkens weer ontdekken dat hij zijn toevlucht tot hetmiddel zocht om zijn geweten te sussen. Dat is in allegevallen de oorzaak van het probleem bij deze drank-en drugsverslaafden, behalve als erfelijkheid de oor-zaak is. Het geweten, dat licht uit de eeuwigheid datdeel uitmaakt van het leven van ieder mens, is zo sterken machtig in hen, beïnvloedt hun leven zo en maakthen zo ellendig, dat ze iets moeten doen om eraan te


ontkomen. Zij zouden zichzelf willen doden maarhebben, heel gelukkig voor henzelf, daartoe niet demoed; en dus nemen ze het verschrikkelijke ‘pana-cee’, en de gewoonte groeit.

Er is niemand die een misdaad begaat die, wat diedaad betreft, niet abnormaal, niet krankzinnig is.Iedere jongen en ieder meisje, iedere man of vrouwachter tralies is onverantwoordelijk. Zij begrijpen delevenswetten niet, ze zijn overgeleverd aan de genadevan hun eigen onwetendheid. Hoe kunnen we eraantwijfelen dat iemand, zodra hij in zijn hart aan moorddenkt, de grenzen van geestelijke gezondheid heeftoverschreden? Als de lagere natuur zo is opgewektdoor afkeer, haat of angst dat ze bereid is te doden,dan heeft de ware mens alle beheersing over het den-ken verloren. De impulsen van het demonische zelfworden, als dit tot op zekere hoogte is ontvlamd,onbeheersbaar: de geest is verwrongen en in verwar-ring, de man is krankzinnig.

Als een man wordt beschuldigd van een misdaaden voor het gerecht wordt gebracht om verhoord enveroordeeld te worden, hoeveel weten wij dan, hoe-veel weet de rechter en de jury van het milieu waarinhij is opgegroeid? Van de omstandigheden vóór zijngeboorte, van zijn erfelijkheid, zijn lichamelijke be-


lemmeringen? Van zijn opvoeding of gebrek aanopvoeding? Hoeveel weten degenen die hem veroor-delen van zijn leven, innerlijk en uiterlijk? Een zieklichaam kan gemakkelijk een mentale en morele ziek-te veroorzaken. De erfelijke eigenschappen vaniemand kunnen zo zijn dat, ook al zijn zijn voor-nemens normaal van hoog gehalte en zijn bedoelin-gen zuiver, hij kan afdrijven en het verkeerde padopgaan door gebrek aan zelfkennis. Hij was getekendvóór hij werd geboren – het lichaam dat hem voort-bracht kan een familiesmet hebben overgebracht.

Toch worden zulke mensen voortdurend ge-brandmerkt als misdadigers en leggen we hen straffenop in plaats van maatregelen tot verbetering. Het zijnaltijd straffen, zware straffen: isolering, en maanden-of jarenlang in een cel worden opgesloten, afhanke-lijk van de aard van zijn vergrijp en de beslissing vaneen rechter die in werkelijkheid niet meer weet vande man die hij veroordeelt dan van de atomen in hetdiepst van de zee – die zichzelf nog niet eens kent, dieook zijn eigen mogelijkheden, goddelijke of demoni-sche nooit heeft ontdekt of geanalyseerd en daaromgeen beroep kan doen op die verheven bronnen inzijn eigen wezen die hem in staat zouden stellen zijnmedemensen werkelijk recht te doen.


Laat dan ook de beste onder ons zichzelf eensonderzoeken en naar waarheid zeggen of hij wel doorzo’n grote kloof van de gevangene achter de tralies isgescheiden. Iemand kan in wezen gemeen en zelf-zuchtig van aard zijn en toch door het leven gaan alseen voorbeeld van fatsoen omdat hij te traag enkrachteloos was, of te laf de wetten te overtreden: hetzijn beslist niet de slechtste mensen die we ophangenof gevangen zetten. Voor veel misdadigers geldt datde kracht die zij gebruikten voor hun misdaden, vanhen goede dienaren van de mensheid zou maken alsze van hun misdaad-krankzinnigheid zouden zijngenezen.

Een mens kan vandaag een held en een heilige zijn,en morgen, onder de drang van zijn lagere natuurdoor een of andere merkwaardige verleiding ten valworden gebracht. Het weifelende denken is vandaagin het licht en morgen in de schaduw: het kan iederogenblik beneden het peil van het zielenleven zakkenen rampzalige dingen doen. Het ene ogenblik over-heersen het goddelijke, het licht, pogingen en doel-stellingen van hoge kwaliteit, en plotseling – om eenbagatel, een kleinigheid – kan het grotere zelf wordenbuitengesloten en verbannen, zodat het sterfelijke endierlijke zelf de macht en heerschappij krijgt.


Ik herinner me een spreker die, naar men zou zeg-gen, met de wijsheid van de goden sprak, maar opverborgen plaatsen in zijn wezen hielden zich demo-nen schuil, die hij wel had onderdrukt maar niet over-wonnen. Tot nu toe was hij niet aan een werkelijkgrote beproeving blootgesteld en in zijn egoïsme endwaze trots koesterde hij in zijn hart de gedachte dathij zich op het juiste evolutiepad bevond. Maar al dietijd vraten de arglistige verborgen vijanden in dehartstochtelijke en zelfzuchtige kant van zijn natuurals bladrupsen aan het weefsel van zijn wezen. Toende grote beproeving kwam – zoals die in al zulkegevallen moet komen – werd het verstand overwel-digd, werd het hart vergeten, en werd de hartstochtvan de man die nog maar enkele weken daarvooreen flauwe begeerte was, de overheersende kracht inzijn leven. De geestelijke wil werd opzijgezet en watoverbleef was een bruut – een moreel wrak en hetvolledige tegendeel van de man zoals de wereld diehad gekend.

Hij die gisteren door de wereld werd bewonderd,die misschien probeerde het goede te doen, zit mor-gen misschien achter de tralies en wacht in de vrese-lijke stilte van de dodencel op de voetstappen van denaargeestige stoet die hem ophaalt om gehangen te


worden, en om geen eigenaardiger of onwaarschijn-lijker reden dan dat zijn karakter onevenwichtig was,dat zijn opvoeding onevenwichtig was: overdrijvingaan de ene kant, nalatigheid aan de andere.

De doodstraf

Er is in feite maar één soort misdaad die doorgezonde, weldenkende mensen wordt begaan en datis die vorm van moord die doodstraf wordt genoemd.Het leven van een mens behoort niet alleen degemeenschap toe. Het is een deel van het universelelevensplan. Ieder van ons is hier door de goddelijkewet geplaatst voor een goddelijk en universeel doel,en niets kan ons het recht geven om het doden vaneen mens te wettigen. We begaan zelf een misdaad alswe dat toestaan en dat is een misdaad tegen deHeilige Geest, de hogere wet.

Kijk achter de uiterlijke schijn: kijk in het diepstvan het leven. Hier is een mens die morgen voor zijnmisdaden zal worden opgehangen: we weten wat ermet zijn lichaam gebeurt, maar hoe staat het met deziel, waar dat lichaam aan toebehoort? In welke toe-stand gaat die verder – welwillend tegenover demensheid misschien; in vrede met de mens en de


wereld? Integendeel, wanneer hij het leven verlaat zalhij niet bepaald zijn doordrongen van liefde voor demensheid, of liefde voor het goede, het schone en hetware. Hij weet vrijwel niets van de goddelijke natuurbinnen zijn menselijke natuur: als hij daar in doods-angst in de dodencel zit is er in en om hem heen nietsvan de atmosfeer van goddelijke dingen, niets dathem daaraan herinnert.

‘Heb elkaar lief!’ zei de grote Nazarener; maar van-af het ogenblik dat deze man om zijn misdaad werdgegrepen had hij niets om lief te hebben, niets dat hemliefhad, behalve de ijzeren tralies van zijn kooi, waarinhij in beklemmende stilte wordt vastgehouden en diehem er elk moment aan herinnert dat hij ten dode isopgeschreven, een ding, uitgestoten door de mens-heid. Hij is de mensheid gaan haten die hem feitelijknooit reden gaf anders te handelen. Hij is met alles omhem heen in oorlog; zijn hele wezen is vervuld van bit-terheid tegen hen die hem veroordeelden, van het ver-langen zich te wreken, van angst voor wat er komengaat. Hij heeft nu eens deze, dan die leer horen pre-ken, van deze of die kansel, maar geen woord ofgedachte die hem enig werkelijk begrip van hemzelfbracht.

Hij heeft niet het verlichte inzicht om te weten –


hoe zou dat ook kunnen?– dat we oogsten wat wehebben gezaaid en dat we, zoals we zaaien, zullenoogsten. Het heeft hem in het leven ontbroken aanalles wat hem had kunnen helpen, en hij heeft al hetmogelijke ondergaan dat hem kon hinderen en doenmislukken; hij heeft genoten van de lagere kant vanzijn natuur tot hij nu in de ogen van de wereld hetslechtste wezen op aarde is. Zoveel mogelijk staan wehem geen andere herinnering toe dan deze: dat hijvervloekt is, niet geschikt om te leven, en daarom metelke mensonwaardige omstandigheid verder in hetgrote onbekende moet worden gestoten. Het enigewaaraan hij kan denken is hoe hij kan voorkomen datzijn lichaam wordt opgehangen: hij wordt gek van dekwellende gedachte en kan geen moment rust vinden;zijn denken is als een hel der hellen waarvan wij nietskunnen weten.

De ziel is aanwezig – een menselijke ziel is aanwe-zig – hij heeft nog steeds de goddelijke vonk in zich,hoe weinig besef hij daarvan misschien nog heeft.Omdat hij een mens is, is hij in wezen goddelijk. Weweten nog zo weinig van het leven. Over deze mankan dit worden gezegd: hoewel zijn ziel voortdurenduit zijn bewustzijn is buitengesloten en geen mogelijk-heid heeft gevonden zich in zijn daden tot uitdrukking


te brengen – al heeft hij gescheiden daarvan geleefd enis hij in de meest vernederende positie weggezakt –toch houdt de onveranderlijke wet die alle levenbeheerst hem onder haar hoede evenals de grootsteheilige, en ik weet dat die godheid hem ergens, aangene zijde van de dood, beelden van hoop zal tonen enhet besef zal brengen dat de weg die hij volgde ver-keerd was en dat hij nieuwe kansen zal krijgen.

Waarlijk, de goddelijke wet is barmhartiger dan demenselijke wet: voorbij de dood is er vrede en kennisvan ons grotere zelf, en vergoeding voor het onrechtdat de wereld ons misschien heeft aangedaan. Wijmensen zijn goddelijk – geboren om ons te ontwikke-len! We zijn zonen van god, hier geïncarneerd om tewerken aan een verheven bestemming voor onszelfen voor de wereld waarin wij leven. Maar we moetenniet vergeten wat voor neerslag van gedachten hij, bijwijze van spreken, op de rand van deze wereld heeftachtergelaten, en beseffen dat wanneer hij door degoddelijke drang van de wet weer zijn plaats op aardezoekt, zoals hij zal doen – zoals allen moeten doen –en de last weer opneemt die hij had afgelegd, we hemniet in de collegezalen zullen vinden, noch in plaatsenwaar men schoonheid en waarheid aantreft. Hij zalzich noodzakelijkerwijs begeven naar een omgeving


die verwant is aan de gedachten en gevoelens waar-mee hij vertrok: zo was de deur van zijn heengaan, enzo moet de deur zijn van zijn terugkeer.

Dit onderwerp heeft nog een ander aspect: ter wil-le van onszelf, onze kinderen en onze beschavingzouden we ons van deze gelegaliseerde onrechtvaar-digheid moeten afwenden. We moeten denken aande gedachte-invloeden die als het ware in de mentaleatmosfeer van het toekomstige kind worden gedrevenen daar hun stempel op zijn karakter zullen drukken.Er is een misdaad begaan die opschudding veroor-zaakt in de kranten. De gemoederen worden in bewe-ging gebracht tegen de man die haar zou hebbengepleegd – het geval wordt in vele gezinnen bespro-ken – en ergens is een vrouw die op het punt staatmoeder te worden. Ze luistert naar twee of drie vanzulke gesprekken en laat, onder de psychologischeinvloed van de algemene opinie, de gedachte toe datde man moet hangen – ze formuleert het zelfs inwoorden en zegt, ‘Ik zou hem graag zien hangen’.

Denk eens aan de gevolgen van zo’n gedachte,zo’n gevoel, zo’n wens die als gif in haar denken komten als gif in haar bloed stroomt, op het karakter en detoekomst van haar ongeboren kind. Want als menzijn lagere natuur prikkelt met een verlangen naar


wraak worden er krachten opgewekt die in zijnlichaam een werkelijk gif worden. Mensen vernieti-gen zichzelf iedere dag met hun verlangens naarwraak en haat, vernietigen niet alleen hun hogere enmentale mogelijkheden, maar vergiftigen letterlijkhet bloed in hun aderen. Elk atoom wordt beïnvloed;en zo bereiden ze hun eigen straf voor, niet ver weg ineen andere wereld of bestaanstoestand – er wordt nietgedreigd met een hel – maar op het moment dat degedachte postvat, hier in deze wereld, in hun huidigelichaam, fysiek, begint het gif te werken. Men hoeftslechts het leven te volgen van mensen die vastbeslo-ten zijn kwaad te doen om te zien hoe deze krachtenhen vernietigen.

Gevangenissen en gevangenen

Kijk eens naar onze gevangenissen, die monumen-ten van onrecht, en zeg dan eens dat onze godsdiensten onze politiek de levensstandaard hebben ver-hoogd. Is het niet duidelijk, een vanzelfsprekendewaarheid, dat elk huis van bewaring zelf over de mid-delen en mogelijkheden tot verandering en verbete-ring zou moeten beschikken, maar van welke waardezijn onze wets- en gevangenisstelsels voor de morele


verbetering van de misdadiger? Welk onderdeeldaarvan is erop berekend of ervoor ontworpen of isdoeltreffend om hem omhoog te trekken uit de mod-der en de schaduwen en de duisternis van wanhoop?Wat is er in de wetgeving, al is het nog zo weinig, datdient als middel tot verbetering? Niets – en dat wasook nooit de bedoeling. Het enige waaraan is gedachtis het volslagen nutteloze idee van straf, waarmeegeen enkel doel in de wereld is gediend. Iemandbegaat een misdaad en wordt achter tralies gezet, enmen denkt aan niets anders dan hem streng en zwaarte straffen – niemand denkt eraan welk doel dat dientof welk nut het voor iemand heeft.

Wat is het gemakkelijk om iemand tot misdadigerte maken! Als er armoede in een gezin heerst, ofonwetendheid, of een of andere erfelijke belasting diezich onder druk manifesteert – anders zou ze zichmisschien helemaal niet manifesteren – kan een kindopgroeien zonder ooit een van die geestelijke bewust-zijnstoestanden te hebben ervaren die voor de inner-lijke gezondheid normaal en noodzakelijk zijn; hetheeft misschien geen ogenblik gevoeld dat het uit dewereld van de goden en uit het grote mysterie kwam,en dat er op duizenderlei wonderlijke en subtielemanieren door de natuur voor hem wordt gezorgd.


Hoe kan zo iemand, innerlijk ongewapend en onbe-schermd, veilig zijn tegen verleiding als die komt?

Of denk aan een jongen die in een gezin is groot-gebracht waar volop tedere vriendelijkheid aanwezigwas, maar waar de atmosfeer vol was van oude sekta-rische ideeën. Hij is òf in harmonie met die ideeën endus bereid door het leven te gaan in volslagen onwe-tendheid over de waarheid van het leven, òf hij komtwaarschijnlijk op ongeveer zestien- of zeventienjarigeleeftijd in een toestand van hevig verzet die voor hemrampzalig kan zijn. Het protest van zijn ontwakenddenken tegen de kinderlijke onwaarheid van de oudeleringen kan tot de rest van zijn natuur zijn doorge-drongen en kan die hebben geïnfecteerd met twijfelaan en minachting voor de ethische wet.

We pakken zo’n jongen vanavond misschien oponder de wet op de landloperij. Hij is tegen zijnouders in opstand gekomen, heeft zich aan hun machtonttrokken en het huis verlaten. Hoogstwaarschijn-lijk is hij dronken, misschien onder invloed van drugs.Wat kunnen de rechercheurs en de politieagentendoen? Hun enige oplossing is de gevangenis; ze kun-nen hem nergens anders heenbrengen. En men kanniet verwachten dat zij, of de functionarissen vanrechtbanken en gevangenissen, die te zijner tijd met


deze jongen te maken krijgen, de geestelijke wettendie ons wezen beheersen begrijpen. Ongetwijfeldproberen ze allemaal hun plicht te doen. Ze kunnenslechts afgaan op hun oordeel, dat povere verstande-lijke oordeel van ons dat maar al te vaak het enige iswaarover we beschikken.

Deze jongen gaat dus naar de stadsgevangenis inafwachting van zijn rechtszaak en wordt opgeslotenin wat men een arrestantenhok noemt. Hij komt daarin gezelschap van waarschijnlijk de meest hopelozefiguren van de stad: mensen die zo laag zijn gezonkendat het hun tweede natuur is geworden de gemeenstedingen te doen die mensen kunnen doen, en die aananderen te leren. Daar zijn ze, ze duwen en dringende jongen opzij, die nog maar zijn eerste fout heeftbegaan, waarschijnlijk door onwetendheid, en dienog nooit heeft gehoord van de goddelijke geest inhem of van de lagere natuur die de verleider is – enwat zal er van hem worden?

Daar, naast hem, is een drugsverslaafde: wild engespannen, hongerend naar het gif dat hij niet kankrijgen, woest, vloekend, obsceen, vuil. Dan is er ookde beroepsdief die lacht om zijn successen en zicherover verheugt; de wereld heeft hem niet vriende-lijk bejegend, hij heeft zijn geweten verloren, en


weet niet meer hoe goed te doen en glijdt af, zo snelhij kan. Ook hij zit dag en nacht aan de zijde vandeze jongen, deze beginneling in de misdaad: ze sla-pen er en hebben er hun maaltijden. De hele atmos-feer van die cel is vol van wat de meest gehardepersoon in de wereld met afschuw zou vervullen. Demenselijke ziel werd niet gemaakt om op die manierte leven. Ledigheid is des duivels oorkussen – overalkweekt ledigheid ieder soort kwaad, en zeker in zo’ngevangenismilieu!

De ene gedachte roept de andere op: de invloedvan het denken kan hemels zijn, maar kan ook zo ver-schrikkelijk zijn dat het niet in woorden is uit te druk-ken. Als iemand met een zwakke ziel en wil in contactkomt met iemand die alleen pessimistisch en ontmoe-digd is, worden deze op gevaarlijke wijze beïnvloed.Iemand die negatief denkt, gedeprimeerd is of eenlagere weg is ingeslagen – en alle drie gelden zekervoor het denken van deze jongen – kan met iemand inaanraking komen die heel eerbaar schijnt en nooitnaar hem kijkt met de bedoeling hem te beïnvloeden,en toch zal het kwaad in de aard van die man, dat ver-want is aan wat in die jongen nog niet is wakkergeroepen en nog slechts potentieel aanwezig is, onge-merkt in het denken van de laatste binnensluipen,


zodat van de zwakheid die zich in de een bevindt, deander een deel ontvangt of daarmee wordt besmet.Daarom kunnen onze gevangenissen beerputten vanondeugd zijn. De kracht van het denken van iemanddie bedreven is in de misdaad zal overheersen eniedere zwakke of onevenwichtige natuur die in zijnnabijheid komt vergiftigen. Zulke mensen zijn eraltijd in de gevangenissen en we voorzien ze voort-durend van nieuwe slachtoffers.

Is het iets om ons over te verbazen dat het monsterondeugd dichterbij ons is dan we weten; dat er zoveelis dat aan de deur van onze woningen komt en in dekamers van ons leven – ondeugd, in al zijn schokken-de vormen, in steeds nieuwe en onbeschrijflijke uit-drukkingsvormen – een grote psychische kracht diegeen voorkeur heeft voor haar prooi, maar alles watze kan pakt en verslindt. Ze gaat ongemerkt de hui-zen binnen via de negatieve kant, via een zwakheidvan de kinderen, via een of andere erfelijke belasting,zodat vóór het kind naar school gaat of de wereldingaat, er al zaden groeien waarvan we geen idee heb-ben. In de loop van de tijd komen die in een of anderevorm op, en het resultaat kan zijn dat de hele natuurte gronde gaat, het leven een mislukking wordt.

Is het iets om ons over te verbazen dat ons hart


gedeprimeerd en bezwaard is door de beklemmingvan deze tijd? Eén ding is zeker, als we jongeren in degevangenis zien, zien we iets dat veel meer aandachtvraagt; en als we geharde misdadigers in de gevange-nis zien, zien we iets dat veel meer aandacht vraagt!

Na verloop van tijd wordt onze nieuwelingvoorgeleid en veroordeeld tot een bepaalde gevange-nisstraf. Als ik werd beschuldigd en tien maandenopgesloten om dan te worden voorgeleid en berecht,kan ik me voorstellen dat ik misschien al het kwaadwaarvan ik ooit had gehoord zou oproepen om dehele zaak en het systeem uit te dagen. De rechterheeft misschien de verhevenste motieven ter wereld,maar toch is hij niet onfeilbaar: de geringste aanvalvan indigestie, bijvoorbeeld, kan zijn oordeel heelgemakkelijk doen veranderen. Hij stuurt de jongennaar de gevangenis – hij kan niet anders: de wettenzijn geboekstaafd en moeten worden gehoorzaamd.Naar de gevangenis, met alles wat daarbij hoort: depijn, de ontmoediging en verschrikking, overal straf,met grote letters, het zonlicht helemaal uit het levenverdwenen, de algemene dwang van het pistool en deknoet, in sommige plaatsen zelfs afranselingen engeestelijke martelingen.

Hij zit zijn tijd uit en komt dan in een wereld die


hem heeft vergeten en die hij, naar alle waarschijn-lijkheid, heeft leren haten. Om een nieuw geloof inde mensheid en in zichzelf op te bouwen, om zijnhaat tegen de maatschappij te verminderen, heeft hijeen paar dollar op zak en ontmoet hij, overal waar hijgaat, hardvochtigheid, kritiek, vooroordeel en on-broederlijkheid. Hij was opgesloten als een hond, inbedwang gehouden door ergere dingen dan ketenen;nu is hij diepgezonken, zelfs voor zijn eigen gevoel.Hij is overgevoelig – hij kan de gedachte niet van zichafschudden dat de hele wereld weet dat hij een gede-tineerde is geweest. En in die toestand gaat hij opzoek naar werk dat hij moet vinden voor die paardollars zijn uitgegeven.

Hij heeft geen getuigschriften; binnen een paardagen zit hij zonder geld. Hij trekt van plaats totplaats op zoek naar werk, en ’s nachts moet hij langsde kant van de weg bivakkeren of in de beschuttingvan een hooiberg of een oude boot op het strand: er isniets anders voor hem. Algauw komt hij langs eenvoorpost van de onderwereld, waar hij zijn whisky ofcocaïne kan krijgen, en waar zullen we hem na een oftwee weken natuurlijk terugvinden? Die jongen moetterug naar de gevangenis. Toen we hem voor heteerst arresteerden veroordeelden we hem tot een


leven van ellende, een bajesklant, tot misdaad, bijnazonder kans of hoop op iets beters. Nu bieden wehem geen andere mogelijkheid dan terug te gaan naarhet cachot en de cel: geen kans op herstel, geen kanser weer bovenop te komen, geen kans het goed temaken.

Waarom is er niet in elke stad – ter wille van uzelfen ter bescherming van de maatschappij – een bovenkritiek verheven instelling, waar de man die uit degevangenis komt werk kan vinden, waar hij zich kanontwikkelen; waar hij onderdak heeft en beschermdis, maar toch niet in gevangenschap; waar hij de kanskrijgt fatsoenlijk te leven en niet in een poel van wan-hoop wordt teruggeworpen?

Zo is de rest van zijn verhaal gauw verteld. Toenhij voor het eerst in de gevangenis zat, moest hij elkedag luisteren naar de verhalen van doorgewinterdecriminelen; nu hij zwakker is, meer ontmoedigd daneerst, moet hij weer naar hen luisteren. De dievenzullen niet nalaten hem heel levendig te vertellen hoegemakkelijk het is te leven en aan geld te komen opde manier die zij kennen – geld bemachtigen en eenplezierig leven leiden – en nu luistert hij met echtebelangstelling. Hij heeft geprobeerd eerlijk te zijn endenkt dat juist dat iets is wat de wereld hem niet toe-


staat. Hij vergelijkt het leven dat zij voor hem schil-deren met wat hij heeft ervaren, en het duurt nietlang of hij is in zijn denken en gevoel helemaal éénvan hen geworden.

Hoeveel mensen die hun eerzaamheid nooit heb-ben verloren zouden het beter doen? Hij zou echt eenheld moeten zijn om niet mee te doen. Hij houdt henin het oog en is niet langer de jongen die best zoukunnen opgroeien tot een uitstekende burger, dieeerder een fout beging dan dat hij slecht was, een foutdie te herstellen was omdat die uit onwetendheid enin onnadenkendheid werd begaan en niet uit kwaad-willigheid. Die fase is helemaal voorbij. Hij is nu eenprofessionele dief, lid van de criminele klasse. Hij istot dat beroep toegetreden en staat geheel onder lei-ding van ervaren leermeesters; hij is een vijand van desamenleving, een bedreiging en gevaar voor de staat.De misdadigers aan wie wij hem, tegen wil en dank,hebben overgedragen, hebben hem nu volledig inhun macht, en vanaf dat ogenblik wordt hij hunslachtoffer en werktuig. Ze oefenen druk op hem uit– brengen hem op riskante plaatsen en blijven zelfbuiten schot. Ze leren hem met een revolver om tegaan zodat hij zich indien nodig kan verdedigen.

Hij komt voor de tweede keer uit de gevangenis en


weet nu precies waar hij naartoe moet. Hij is nietmeer hongerig en koud, en hoeft niet meer in eenhooiberg of in een oude boot te slapen; hij loopt erniet langer slordig en vuil bij. Hij is een nieuw mens,netjes en verzorgd, herschapen door de psychischeinvloed van de dieven op het evenbeeld van die die-ven. En op een gegeven ogenblik wordt hij in eenhoek gedreven, trekt zijn pistool, schiet, wordt ge-arresteerd, berecht en veroordeeld, en opgehangen.

Op die manier maken we misdadigers – het regimedat we dulden doet dat. Het probeert niet te corrige-ren of te verbeteren; het kweekt eenvoudig misdaadalsof misdadigheid onze grootste schat is. Daarmeeverspillen we menselijk materiaal, schaden we hetvolk en de mensheid en brengen het morele leven vanonze kinderen en kleinkinderen in gevaar. Of we dezeslachtoffers van onze domheid ophangen of niet, hetsysteem zelf is verachtelijk. Ze worden opgesloten.Nooit wordt een vriendelijke hand uitgestoken omhen te helpen; aan alle kanten is er daarentegen desterke hand van de voorschriften, die dreigt, belem-mert of toeslaat. In hun verzet tegen wat ze moetenondergaan, scheppen ze een bepaalde mentale enmorele atmosfeer; en omdat ze daarin leven en ade-men gaan ze omlaag, verder en verder omlaag. Ze


beïnvloedt ieder die ermee in aanraking komt. Deopeenhoping van zulke dodelijke gedachten in eengevangenis is verschrikkelijk: ze verontreinigt onzehele beschaving en schaadt niet alleen de levendenmaar ook de ongeborenen.

Als we drie weken of een maand lang zouden wor-den behandeld zoals zij, zou dat van ons allen rebellenmaken; we zouden het niet kunnen verdragen. Deonrechtvaardigheid en onmenselijkheid ervan zijn zodat alles wat laag in hen was lager wordt, en wat hoogwas zich terugtrekt. Als ik voortdurend in aanwezig-heid was van mensen die enkele van mijn zwakhedenhadden ontdekt en mij daar voortdurend aan herin-nerden, met of zonder woorden, dan zou dat op mijterugslaan en het grootste deel van mijn leven gaanuitmaken. Ik zou misschien niet de kracht hebben ombestand te zijn tegen de druk ervan. In veel gevange-nissen zijn de omstandigheden zo. De gedetineerdenleven in een sfeer van wanhoop. Ze hebben foutenbegaan en kunnen zichzelf niet in vrijheid stellen:vanaf het begin zijn ze volkomen ontmoedigd, en dieverschrikkelijke ontmoediging is de voedingsbodemvan de misdaad. Er zijn mensen die met de ongeluk-kigen spreken en hen vooral aan hun fouten herinne-ren. Dat heeft nooit enig goed gedaan en zal dat ook


nooit doen. Ze hebben meer dan genoeg van de ver-velende manier waarop mensen met hen omgaan.

De maatschappelijk werker die in de gevangenisenig goed wil doen, moet elke gedachte aan veroor-deling van zich af zetten en met de mensen niet overhun fouten en dwalingen spreken, maar met groteovertuiging over hun latente goddelijke eigenschap-pen: de goddelijke eigenschappen die ieder mensheeft. Hij moet beginnen met een hart dat van grotemildheid is vervuld, en zijn gedachten moeten geheelzijn gericht op de vraag hoe hij hen kan dienen enhelpen. Door gebruik te maken van de sleutel die alledeuren opent, sympathie en kameraadschap, diebelangrijker en beter zijn dan medelijden, zullen wede wijsheid verkrijgen die de weg verlicht naar juistdenken en juist handelen. Sympathie is altijd vinding-rijk en leert ons precies wat nodig is. Wie er gebruikvan maakt, zal ontdekken dat zijn middelen toene-men en dat zijn eigen deel ervan niet onbenut blijft.Ze maakt de geest van de mens zo ontvankelijk dat ernauwelijks woorden nodig zijn om de oorzaak van deproblemen van een ander te ontdekken. Ze komt totuiting in daden, bijna zonder dat er bemiddelendewoorden nodig zijn.

Laat iemand die haar bezit het uiterste doen met


de middelen die hij heeft, en er zal kracht door hemheen stromen en ze zal ver genoeg reiken. Hij zal erblijk van geven in zijn optreden, onopzettelijk als hetware. Het wezenlijke ervan kan niet in woorden wor-den uitgedrukt. Een bloem of een boek schenken kaniets zeggen; die echte belangstelling, die streng ver-mijdt over de fouten of de huidige situatie van degevangenen te spreken brengt haar misschien hetbest tot uitdrukking. Mededogen, onthoud dat goed,is de sleutel en geheime talisman; alleen dit kan deweg vrijmaken tot dat goddelijk-menselijke deel dataltijd aanwezig blijft, zelfs in de meest ontaarde mens.En niemand – niet de grootste hervormer, niet degrootste geleerde van de mensheid – kan het middelvinden tegen de kwalen van het leven als hij die sleu-tel niet in zichzelf heeft gevonden.

De oorzaken van misdaad

Er is geen remedie tegen de zelfvernietigendewaanzin van ons gevangenisstelsel tenzij we degedachte aan veroordeling vaarwel zeggen en onsbezighouden met de oorzaken van misdaad. Velenvan hen die nu in de gevangenis zitten hadden thuis,toen ze kinderen waren, slechte voorbeelden. Erheerste daar disharmonie, te grote toegeeflijkheid,


onverschilligheid of enorme onwetendheid, wreed-heid, of zelfzucht en ondeugd verborgen onder dedekmantel van fatsoen. Tegenover één echt huwelijk,aangegaan met begrip en in een sfeer van heiligheid,staan er honderden en duizenden die uit zelfzuchtigemotieven werden aangegaan: uit fysieke aantrekkingof op grond van de wens van ouders of vrienden,eigenbelang of de maatschappelijke eisen van hetmoment.

Niemand gaat in een oogwenk naar de bliksem.Niemand mislukt onmiddellijk. Misdaad nestelt zichniet in één ogenblik of één dag in de aard van eenmens. Ze groeide onder de oppervlakte: in de alge-mene negatieve aard van het karakter, in het opwek-ken van begeerten, totdat men zijn zelfbeheersingkwijt is en de dingen niet meer kan verwerken.Daarop volgden stimulerende middelen, mentaleonrust en verzwakking van de wil. Dan komt het eer-ste vergrijp – misschien iets stelen van de ouders ofvan buren – en in een poging de diefstal te verbergen,leugens en bedrog. De lagere natuur went geleidelijkal doende aan het verrichten van wandaden.

Alle krachten van die lagere natuur zijn noodzake-lijkerwijs aanwezig in het gestel van een kind: de on-volmaakte, dierlijke, onontwikkelde, niet-spirituele


kant is er, met zijn verlangens en begeerten. Het kindheeft ze naar dit leven overgebracht door erfelijkheid,half door herinnering: deze onbuigzame en krachtigetirannen werden in het verleden niet overwonnen engecorrigeerd, en nu verschijnen ze weer en krijgen zeinvloed. Een moeder die toelaat dat haar kind eenhevige woedeaanval krijgt en niet het geheim ontdektom deze ter plekke te stuiten, geeft misschien voedselaan iets dat eindigt in het verwoesten van het levenvan het kind, terwijl ze zich misschien nooit ervanbewust was dat ze iets had moeten doen wat ze nietheeft gedaan. Waarom? Omdat er in wezen geensprake was van een religieus leven: er was geen ver-licht denken en daardoor had ze geen idee van deinnerlijke behoeften van het kind.

Een mens wordt tot misdaad gebracht doorbegeerte die in zijn natuur sluimert, en misschienwerd die voor het eerst aangemoedigd in zijn jeugden kwam ze voort uit een van die kleine verlangenswaaraan ouders zo vaak voedsel geven: kleinighedendie onbelangrijk schijnen, die men gemakkelijk geeften niet zo gemakkelijk weigert. Toegeven betekentechter vaak de weg plaveien voor een ramp, want hetbetekent dat men het leven van het kind zijn weg laatvinden via het kanaal van begeerte, het als het ware


laat groeien in het lagere aspect van zijn natuur en datmen hem toestaat in zijn dierlijke deel te gaan wonen.Het betekent het versterken van zijn karakter aan deverkeerde kant, zodat hij, zelfs als hij nog nauwelijkskan lopen, misschien al de eerste schrede op weg naarde misdaad heeft gezet.

Het leven van een kind heeft zoveel facetten dieboeiend en aardig lijken en die ouders in hun hartkoesteren en graag bij hun kinderen opwekken, endie toch beslist niet de best mogelijke zijn. Denk eensaan de nieuwe en verrassende dingen die uw kinderendeden en waarmee ze uw aandacht trokken; en u heefthun egoïsme aangewakkerd en hen het gevoel gege-ven belangrijk te zijn: het komt neer op het strelenvan het uiterlijke zelf en van persoonlijke trots en hetnegeren – eigenlijk het uitbannen – van die zeldzameen koninklijke, onpersoonlijke waardigheid die dehogere kant van het leven van een kind vormt.

Een verkeerde gedachte kan een hel op aarde ver-oorzaken. Een moeder zal vaak onbewust de ijdelheidin haar dochtertje aanwakkeren door te veel aandachtte schenken aan haar uiterlijk. Ik herinner me eenheel aantrekkelijk en uiterlijk interessant meisje, metalle charme van kinderlijke onschuld, maar dat eenaangeboren ijdelheid bezat. Toen ze een jonge vrouw


was geworden, weg uit de bescherming van hetouderlijk huis, leidde haar liefde voor vleierij haarnaar de ondergang.

In de jeugd werden de zaden gezaaid: eerst vanzelfzucht, dan van ijdelheid en valse trots, waaropbedrog volgde. Daarna, hoewel de uiterlijke schoon-heid en charme bleven, trok het betere deel van haarnatuur zich terug: het had geen plaats om in te wer-ken, het vond in haar geest geen ruimte voor zichzelf.De innerlijke vijanden – de vijanden van haar eigengestel – hadden overwonnen en bezetten haar helegeest en zij dreef verder en verder af, het gevaar tege-moet. Hoeveel pijn veroorzaakte dat niet in het gezindat ze had verlaten! De moeder was verbaasd en stel-de zichzelf vragen, en herhaalde telkens weer dat zehaar lieveling altijd had beschermd, haar het bestevoorbeeld had gegeven, de beste boeken om te lezen,haar regelmatig had meegenomen naar de kerk, naarzondagsschool. Het geval is typerend. Zowel de moe-der als de dochter gaan vanzelfsprekend iedereen enalles de schuld geven behalve zichzelf, omdat geenvan beiden iets weet of iets is geleerd over haar warenatuur, of hoe men de innerlijke vijand moet herken-nen en weerstaan. De dochter was nooit geleerd datde kracht om zichzelf te bevrijden in haarzelf lag, en


dat de veroordeling door de wereld niets is vergele-ken met die koninklijke en innerlijke talisman die zein haar eigen ziel bezit.

Op een bepaald punt heeft ze zich misschien uitwanhoop tot anderen gewend om hulp, maar vondalleen in afschuw opgeheven vrome handen, of vromelippen, zonder één woord van hoop of bemoediging,maar alleen een blijven hameren op haar zonden endat haar ziel door de poel van wroeging en berouwmoet gaan. Die ‘goede tijdingen’ zijn het laatstewaarnaar men haar had moeten laten luisteren – endie haar geest het minst hielpen.

Veroordeel niet; velen gaan ten onder, in de regelniet uit verdorvenheid of liefde voor het kwaad terwille van het kwaad, maar omdat de maatschappij hengeen nieuwe kans biedt en omdat er niemand is tot wiezij zich kunnen wenden en die hoop kan geven. Wezouden honderd keer verbetering tot stand kunnenbrengen door hen een weg te tonen die uitzicht biedtop een dag van zonneschijn en vrede.

En wat was bij de meesten het begin van dit alles?Dat was de ijdelheid die de moeder in haar kind voed-de. En nog langer geleden, als men dat zou kunnennagaan, zou men het zaad ervan kunnen vinden in degeest van de moeder in de prenatale periode vóór het


kind werd geboren. Kunnen wij geen zaden van har-monie zaaien waar nu slechts blindheid en onbegripzijn te vinden? Er zijn vrouwen die ernstig over dezedingen nadenken en zich in die prenatale maandengedragen als priesteressen van de goden. Maar gekib-bel, onbelangrijke zaken en ruzies vullen het levenvan velen. De vernietiging van het menselijk levenbegint thuis en in de jeugd. Als een vrouw dezelevensmysteriën nog niet begrijpt, is zij niet geschiktmoeder te zijn. Als een man zichzelf niet heeft gezui-verd en gelouterd en tot het besef is gekomen wat hetbetekent een kind ter wereld te brengen, zou hij nietde verantwoordelijkheid van het vaderschap op zichmoeten nemen. Als men in dit opzicht leeft zoals demeerderheid, gaat men voorbij aan de goddelijkewetten van ons bestaan – en dan staat men werkelijkaan het doodsbed van de mensheid.

Het idee van een persoonlijke God die straft, datin de geest van het kind wordt ingeprent op hetmoment dat het alle zonneschijn en vreugde en liefdezou moeten ontvangen die het aankan, roept angst op– dat afschuwelijke gevoel dat men nooit in de geestvan kinderen zou mogen toelaten. Want is het er een-maal – is het kind eenmaal geleerd bang te zijn voorGod of de Duivel of iets anders – dan begint het ver-


legen te worden en leert instinctief zijn fouten enzwakheden te verbergen en dat is beslist het beginvan het pad van de schaduw.

Denk eens aan een jongetje, dat veelbelovend lijkt,dat lichamelijk en mentaal alles heeft om het hart vanzijn ouders blij te maken, dat van nature beschaafd isen een aangeboren vriendelijkheid bezit maar dattoch ook een andere kant aan zijn karakter heeft –want er is altijd een andere kant. Misschien heeft hijvan beide ouders een sterke, gevoelige en vastberadenaard geërfd, die in zijn leven een grote kracht tengoede zou kunnen worden. Het kan in het leven vanzijn vader en moeder een grote kracht ten goede zijngeweest, omdat ze op een goede manier werdgebruikt. Maar hij heeft ook andere neigingen, en alshij de leeftijd bereikt waarop een jongen heel verstan-dige en voorzichtige bescherming zou moeten heb-ben, als hij tegenover de mysteries van de seks komtte staan, krijgt hij moeilijkheden.

Zijn vader en moeder kunnen hem die dingen nietuitleggen, want zij weten het niet. Er is niemand diehem de impulsen kan uitleggen waarmee hij nu temaken krijgt – de passie die plotseling in hem op-komt, vanwaar of waarom weet hij niet, de begeertedie hem dringende eisen stelt. Hij ziet hier en daar


schijnbaar rechtschapen mannen die een hoge positiebekleden en zich voordoen als uitstekende voorbeel-den, en als hij oplet ziet hij ook de andere kant vanhun leven; en met zijn krachtige natuur volgt hij mis-schien hun voorbeeld.

O, er zijn jongemannen die het zonder meer luktbepaalde gevaarlijke plaatsen in het leven te passerenop grond van hun trots of zelfs hun geweten dat tijdigtot hun bewuste zelf doordringt, maar er zijn er dui-zenden en duizenden die eenvoudig worden meege-sleept. Er zijn voortdurend beproevingen voor dezejongen nu de intensiteit van zijn natuur toeneemt.Misschien heeft hij een neiging tot drinken of tot nogerger dingen; maar heeft hij eenmaal zijn eerste foutbegaan, dan wordt zelfs het denken eraan voor hempijnlijk. Hij is gestruikeld en heeft zich in eigen ogenschandelijk gedragen. Hij weet niet waarom hij hetdeed, en ook niet wat hem voortdreef op de weg diehij zelf nooit zou hebben gekozen. Zijn God verliethem, denkt hij, toen hij hem nodig had en heeft hemnu helemaal in de steek gelaten. Hij weet niet dat datverheven en heroïsche deel van hem, de innerlijkegod, er al die tijd was en is en dat hij deze alleen maarhoeft op te roepen en er zijn toevlucht toe te nemen,want de innerlijke god wacht op ons. Hij heeft daar


nooit van gehoord: nooit gehoord van de tweevou-dige aard en van het verschil tussen het hogere en hetlagere. Het enige wat hem werd geleerd was dat hij inzonde werd geboren en dat hij een zondaar is omdathij een mens is; dat hij niet het zelfvertrouwen zoukunnen hebben moedig te zijn, omdat er in hem nietsis dat betrouwbaar is.

De kiemen van onheil groeiden dus al in hem van-af zijn jeugd onder de beschermende liefde en zorgvan zijn ouders. Ondanks alle opvoeding die zij hemin ruime mate gaven, heeft hij nooit iets over hetleven geleerd, en nu bevindt hij zich in een zee vanpsychische problemen, overgeleverd aan de dreigingvan haar getijden. Misschien maakt hij met iemandkennis en sluit hij vriendschap en mist hij het onder-scheidingsvermogen om de jongeman die hij ontmoette zien zoals hij werkelijk is. Zijn fijnere natuur is nietzo gevoelig geworden dat deze hem waarschuwt opzijn hoede te zijn. Impulsief, welwillend en zonderverkeerde bedoelingen gaat hij de vriendschap aan enstaat algauw onder de invloed van die ander. En aande vijanden die al bij hem hoorden, waaraan hij tevo-ren dagelijks het hoofd had moeten bieden, wordennu talloze andere toegevoegd; want deze impulsenworden vaak verdubbeld en verdrievoudigd door


banden met de verkeerde soort vrienden. Slechtegewoonten worden gevoed en wanneer de sterkerewil steeds verder afzakt, volgt de zwakkere.

Ik herinner me een gesprek met een gevangene inSan Quentin, een jongen van ongeveer twintig ofeenentwintig jaar die gevangen zat wegens valsheidin geschrifte. Toen ik eenmaal zijn volle vertrouwenhad gewonnen vroeg ik hem wat precies hem daarhad gebracht – wat het eerste begin en de wortel vanzijn problemen was. Hij zei dat hij dacht dat bijnaalle gevangenen hetzelfde zouden vertellen, als mende waarheid uit hen kon krijgen. Het begon, zei hij,toen hij nog maar een kind was. Maar waar warendan zijn ouders, zijn moeder? Met die dingen ga jeniet naar je moeder, antwoordde hij. En zo is het:ouders zijn vaak de laatste mensen in de wereld diezien wat er aan de ziel van hun kind knaagt.

Deze jongen had nooit een waarschuwend woordgehoord over het gevaar van genotzucht van welkeaard ook. De moeder was een heel verlegen vrouw, ende vader een van die gemoedelijke, gemakkelijkemensen die men zo vaak ontmoet, die het levennemen zoals het komt en een onvoldoende gevoel vanverantwoordelijkheid bezitten. Hun zoon groeide opgoed geluk op en kon gaan en staan waar en met wie


hij maar wilde. Het begon allemaal met het kwekenvan gewoonten waarbij aan eigen neigingen werdtoegegeven, die moeders niet corrigeren omdat zedaarvoor terugschrikken – de verraderlijke uit-groeisels van onwetendheid en hartstocht die onzekinderen soms ruïneren voor ze zichzelf kunnenbeschermen.

Naarmate zijn verstand zich ontwikkelde, ont-dekte hij dat hij geen wil had. Hij werd zenuwachtig,rusteloos, overdreven terughoudend, negatief en vat-baar voor alle invloeden. Thuis was hij misschien volgoede bedoelingen, maar weg van huis was hij over-geleverd aan welk gezelschap hij ook maar in ver-keerde, en kon moreel geen weerstand bieden aankwalijke voorstellen. En zo maakte hij de ene fout nade andere: hij dronk, kwam onder de invloed van eenvrouw, en om geld voor haar te krijgen pleegde hijvalsheid in geschrifte. Nog steeds hield hij van hetgoede en kon hij het onderscheiden van het kwade –hij was niet zover afgedwaald van het normale levens-pad dat hij daar niet meer toe in staat was. Door zijnnerveuze, vurige temperament en gebrek aan zelf-kennis ging hij door de knieën en maakte hij zijneerste ernstige fout. Een uur voor hij dat deed had hijniet de minste bedoeling kwaad te doen; een uur


daarna betekende de afschuw over wat hij had gedaanvoor hem al een eeuw van lijden, en meer dan genoegstraf voor zijn misdaad. Onze gevangenissen zittenvol met deze gelegenheidsmisdadigers, die in dearrestantenhokken of cellen samen zitten met hen dieonverbeterlijk zijn geboren, monsters in menselijkegedaante.

Het kind wordt geboren met de hele natuur achterzich en met alle luister van dit levende heelal. Toch ishet opgesloten en verkeert het in duisternis, in de banvan de vloek en psychologische invloed van deze tijd;zodat als het alles doorstaat en niet vroeg of laat alseen misdadiger wordt gebrandmerkt, dit komt doorhogere ervaringen in een ander leven in het verledenof omdat de ouders het iets hebben meegegeven datzijn geestelijke of hogere zelf raakte en wakker riep.

Vaak worden kinderen heel gezond geboren maarhebben ze toch alle elementen van een geestelijkeafwijking latent in zich, die zich kunnen uiten in devorm van extreme nervositeit en lichamelijke zwakte.Een kind van dat type kan bij de geboorte volkomennormaal zijn, maar naarmate de tijd verstrijkt op ditgrote slagveld van ons bewustzijn en in de arena vanmenselijke dualiteit – en vreemde toestanden en ge-voelens binnensluipen vanuit de onbeheerste lagere


natuur en de gewoonte aan zijn neigingen toe tegeven wordt aangekweekt en versterkt – kan hetbezwijken ondanks het protest en de dwingendekracht van de hogere natuur die tegen de ander pro-testeert en die het kind niet begrijpt totdat, wanneerhet een bepaalde leeftijd bereikt, het geestelijk in ver-warring raakt.

Als we van onze kinderen houden, moeten we nietaarzelen de waarheid te zeggen. Het doet mijn zielzeer veel pijn als ik bedenk dat kinderen door de eeu-wen heen zijn gestraft, en als ondeugend, slecht,onverbeterlijk, enz., zijn bestempeld; als ik de gevan-genis binnenga en de jongemannen zie – jongens,zestien of achttien jaar oud, de tekenen van onschuldop hun gezicht, en een stem waarin tenminste nogenige herinnering weerklinkt aan aspiraties en gees-telijke verlangens; het doet mijn ziel heel veel pijn,zeg ik, als ik zie hoe van streek ze zijn, in het nauwgedreven door hun eigen zwakheden, hoe ze weerstraf ondergaan en zich in hun eigen ogen nogmeer vernederd voelen. Deze hele weerzinwekkendemethode is ontstaan uit een systeem uit het verledendat nog steeds vasthield aan de gedachte van erfzondeen straf, en dat het oog altijd gericht hield op de ver-keerde kant van de menselijke natuur.


Ik zag onlangs een verslag van twee meisjes diezelfmoord pleegden. De oorzaak van alles was eenverwrongen geest. Daardoor was hun karakter insta-biel en hun wil verzwakt, zodat de duistere en totwanhoop drijvende elementen van het leven binnen-slopen en geen weerstand ontmoetten. Er scheen hunniets anders te zijn overgebleven dan zich aan hunmoeilijkheden over te geven en zelfmoord scheen deenige redding. Ze zijn te beklagen – maar nog meer tebeklagen zijn die ouders die niet willen zien of leren,die niets doen, niet helpen!

Als de levensloop van onze zelfmoordenaars werdonderzocht, zou men zeker ontdekken dat de val vanvelen begon doordat hun wil was onderworpen aandie van een ander. De grondslag is altijd de gewoonteaan eigen neigingen toe te geven, en het kwaad begintsteeds bij een hypnotische beïnvloeding die verme-den zou moeten worden, evenals de boeken die daar-over gaan en de mensen die erover praten en vooraldie het in praktijk brengen, zoals we alles vermijdenwat het leven bedreigt. Een lepralijder kan zijn zielvlekkeloos houden, de man die aan pest lijdt en al deverschrikkelijke kwalen die het lichaam aantasten kanzijn ziel zuiver en rein houden, maar als hypnotismehet innerlijke leven van een mens binnendringt,


wordt dat te gronde gericht. Daardoor wordt hijongeschikt om te dienen, ongeschikt om te leven.

Een kind, onbekend met het kwaad, gaat dewereld in en ontmoet een jongen die iets ouder is danhij en raakt aan hem gehecht; misschien komt hij inaanraking met een man, want over de hele wereld zijner duivels in menselijke gedaante, en een jongen kanevengoed worden verknoeid en op het verkeerde padgeleid als een meisje. Op die manier leert uw kleine,onschuldige kind gemene en slechte dingen en deethische beginselen die in hem sluimerden toen hijwerd geboren en die door de ziel niet werden gevoed,zijn niet sterk genoeg om de verleidingen te weer-staan. Hij wordt negatief en zijn denken raakt ver-duisterd. Alle energie die hij voor zijn groei hadkunnen gebruiken, werkt in plaats daarvan tot zijnvernietiging.

Het ontbreekt deze lagere natuur aan verstand: hijbeschermt zich niet en kan dat ook niet. Een dwazepassie of begeerte krijgt de overhand en het gevolgdaarvan is de gevaarlijkste soort van krankzinnigheid.Honderden ouders weten helemaal niet dat zulkedingen bestaan. Ze zouden het beslist niet geloven alshet hun werd verteld. ‘O, nee!’ zouden ze zeggen,‘Hij is mijn jongen; kijk eens hoe hartelijk en intelli-


gent hij is!’ En al die tijd houden deze zelfde harte-lijke en intelligente kinderen hen voor de gek: demoeder, het slachtoffer van de zoon, en hij lacht stie-kem om haar blindheid. Waarom? Omdat zijn natuuraftakelt, onzuivere daden leiden tot de ontaardingervan – en de ouders zijn er zich, zoals gewoonlijk,niet van bewust tot het te laat is.

Begeerte ligt ten grondslag aan dit gevaar: liefdevoor de dingen die ‘ik wil’ en niet voor de dingen die‘ik nodig heb’. Zolang aan de wensen van de kinderenwordt toegegeven – verlangens naar wat de tongstreelt, ijdelheid die zich toont in kleding – kunnen wegeen verandering ten goede verwachten. Begeertendie zo worden bevredigd groeien en hun eisen wordenhoe langer hoe buitensporiger en steeds lager van aard.

Dit is in het kort het levensverhaal van de meestemisdadigers: eerst leefde er in het kind het verlangennaar wat het niet had moeten krijgen, en dat groeideen werd niet beheerst; daarna de beginnende volwas-senheid waarin hartstocht zich doet kennen – enhartstocht is de schepper van misdaad. Zo brengt deonwetendheid van ouders een ramp over hun kinde-ren. Ouders kennen het gevaar niet dat aan hun deurloert. Zij spannen zich in om het materiële leven vanhun kind op te bouwen – zij maken zich eindeloos


zorgen om wat het moet eten en wat het moet drin-ken en wat voor kleren het moet dragen – te vaak zijnze daar tevreden mee en kijken niet verder. Telkensweer is het onwetendheid, gebrek aan morele kennis,die de deur voor het gevaar openzet. Geheel on-bewust brengen de ouders misschien hun kinderenonder invloed van iemand met een innerlijke natuurwaarin een element of onderstroom van verval aan-wezig is, die bijna onmerkbaar de aard van de jongensdie aan hem zijn toevertrouwd bederft.

De genezing van misdaad

Wat kunnen de moeder en vader dan doen? Zekunnen de meest zinloze weg kiezen, namelijk hetkind ondervragen. Het zal het nooit vertellen. Het zalde meest vreemde middelen bedenken om de fout diehem te gronde richt, te verbergen en te verdoezelen.Moeders die kinderen hebben met hangende schou-ders, bleke wangen, een onrustige oogopslag; kinde-ren die altijd moe zijn, prikkelbaar, overgevoelig enverlegen; die er in de regel een hekel aan hebben omonder de mensen te zijn, maar er nu en dan intensnaar verlangen en er opgewonden over raken: diemoeders zouden hun kinderen anders moeten bekij-


ken. Men kan aan het lopen van een kind zien dat hetdoor iets wordt gekweld. Het vertoont een lusteloos-heid, een onvermogen de voeten op te tillen. Alles inzijn natuur is mis.

De enige manier om hiermee om te gaan is deslachtoffers niet als zondaar te behandelen, maar alszieke. Dat betekent niet dat men sentimenteel moetzijn. Het betekent ook niet dat men om hen moethuilen of hen moet overladen met liefkozingen. Geefhun een omgeving die hun gezondheid ten goedekomt. Geef hun het beste gezinsleven, zorgzamevrienden, de beste lectuur maar niet teveel, enmuziek. Men moet hen dagelijks op een eenvoudigeen ongedwongen manier de gedachte bijbrengen datze in wezen goed zijn, dat ze het vermogen hebben teherstellen, dat het beslist niet nodig is zich bij de oor-zaak van hun moeilijkheden neer te leggen. Eraantoegeven zal hen niet helpen; zelfbeheersing wel. Wekunnen de mensheid niet verheffen door emotionali-teit. We kunnen de mensheid niet verheffen doorfanatisme van welke aard ook.

Wanneer de fout eenmaal is begaan, zal spijt niethelpen, berouw alleen is volslagen nutteloos, beloftenzetten niets recht, evenmin als plechtige toezeggin-gen en tranen. Het enige wat zijn geest afwendt van


de vijanden die zijn denken belagen, is kennis van degod in hem: het besef in zijn gezelschap te zijn – vande nabijheid en realiteit van het goddelijke zelf.

De tijd zal komen dat valse leringen zullen ver-dwijnen en tegelijk daarmee alle uiterlijke vormen engangbare hersenschimmen, en er zal een nieuwe uni-versele filosofie zijn, die het religieuze gevoel van demensheid in het gezinsleven centraal stelt. De tempelervan is ons eigen huis; want ieder gezin is een plaatswaar de mens aan zijn verlossing kan werken, waarkarakterkracht en de schoonheid en adeldom van hethogere zelf op de ontvankelijke natuur van de toe-komstige mannen en vrouwen kunnen worden afge-drukt. Daardoor werkt men aan wat blijft, en zaaitmen voor de eeuwigheid.

Een jongen die is opgegroeid in een gezin waarmen de wetten van het leven begrijpt, die zelf het padwil gaan en op zoek is naar inzicht, zal als hij zijnlevenspartner gaat kiezen, die situatie heel anderstegemoet treden dan gebruikelijk is. Die drang gaatvergezeld van een gevoel van grote verantwoorde-lijkheid die verband houdt met de stap die hij gaatdoen, en het gezin dat hij tenslotte vormt zal om diereden ideaal zijn. De kinderen die er geboren zullenworden, zullen van een hoger type zijn dan we


gewoonlijk ontmoeten, omdat in dat gezin al diedingen voortdurend worden aangekweekt die tegen-gesteld zijn aan de neigingen die tot de ondergangvan de mens leiden.

Zijn kinderen krijgen vanaf het begin iets mee vande hogere natuur. Vanaf het moment dat ze voor heteerst een bloem kunnen aanraken of de sterren aan dehemel bewonderen, wordt hun verteld dat ook zij,evenals de sterren en de bloemen, deel uitmaken vanhet universele leven. Vanaf het moment dat ze kun-nen spreken wordt hun geleerd te geloven dat dekracht van de innerlijke natuur hun leven kan leiden.Ze leren al hun gedachten en daden te stimulerenvanuit het besef dat ze in diepste wezen goddelijk zijnen de kracht bezitten om alle kwaad waardoor ze mis-schien worden belaagd te overwinnen.

De ouders zullen met hen niet spreken over hetego, en misschien heel weinig zeggen over de god inde mens. Ze bezitten geen catechismus die de begin-selen van theosofie beschrijft, maar ze zullen hun kin-deren zo doordringen van de heiligheid van het levendat zij beseffen dat zelfs het lichaam, het tijdelijkedeel dat moet sterven, heilig is, en dat het ontwijdenvan het lichaam betekent dat het beste en edelste inhun natuur ook wordt ontwijd. En ze zullen niet


tevreden zijn voor ze weten dat het volstrekt on-mogelijk is dat hun kind ooit bedrog zal plegen ofzich zal verlagen door zich te bezoedelen, geest oflichaam. In de overtuiging dat kinderen, zoals allemensen, in wezen goddelijk zijn en moeten zijn, zul-len deze ouders ervan uitgaan dat als ze hun de juisteomgeving, het juiste voorbeeld en liefde geven en zevolstrekt rechtvaardig zijn naar hun beste vermogenen mogelijkheden, de kinderen dat in zich hebbenwaardoor ze zullen groeien.

Ze zullen niet te veel plannen maken, om niet teoverdrijven en teleurgesteld te worden. De waarheidkan aan het denken niet alleen worden onthoudendoor vooroordelen en verkeerde opvattingen, maarook door vaste plannen voor de toekomst. Velen stip-pelen het leven van hun kinderen of hun eigen levenuit tot in het kleinste detail; ze willen dit en ze willendat; en al hun plannen komen uit hun brein, uit hetsterfelijke deel, en verijdelen al bij voorbaat de onbe-kende plannen van de ziel. Ze maken niet te veelplannen, maar nemen hun eigen leven in handen enrichten dat in overeenkomstig de innerlijke wettenvan het leven, zodat hun kinderen, als ze naar hen kij-ken, een beeld en indruk van zuiverheid ontvangen.

Ze weten dat voor de opvoeding meer nodig is dan


intellect, geleerdheid, of theorie en wel de schoon-heid van het innerlijke, spirituele leven. Bij het stre-ven naar beschaving bestaat altijd het gevaar dat wehet hogere pad vergeten of verlaten. We moeten dewetten begrijpen die ons leven beheersen, om geenomstandigheden te scheppen die een reactie teweeg-brengen. Een leraar die deze visie huldigt, zou niettevreden zijn met het trainen van het verstand en hetlichaam van zijn leerlingen, maar zou bij iedere leer-ling beginnen met de grondtonen van het karaktervan het kind en proberen het goddelijke daarin te sti-muleren en te ontwikkelen, en dat is het wat oudershet meest liefhebben in hun kinderen: het onsterfe-lijke zelf waarop hun werkelijke hoop is gevestigd.

En natuurlijk begrijpen ze iets van reïncarnatie enweten ze wat de problemen zijn die een reïncarneren-de ziel moet oplossen; en dat de eeuwigheid achter envóór hen ligt; dat de kinderen tijdelijk bij hen zijn –misschien maar kort, maar eeuwig als ze hun plichtdoen tegenover hen. Want waar de schakels in eensfeer van waarheid zijn gesmeed, kan de dood noch detijd die scheiden; over onze geliefden die zijn heenge-gaan zullen we zeggen: als alles in de natuur werkt aanhet bevrijden van de ziel, is het niet aan mij om dezemet tranen en weeklagen te willen vasthouden – we


zullen elkaar weer ontmoeten en herkennen, en onzeliefde zal groter zijn dan ooit werd uitgesproken.

Maar zij die in hun denken en hun ziel gevangenzitten in halve waarheden en beperkingen en die doorhun kinderen alleen uiterlijke en tastbare dingen tegeven, het leven van de ziel in hen negeren en hun dehogere dingen onthouden, verliezen hun kinderenzelfs al in dit leven. Want onze kinderen zijn zielen;voor ze bij ons kwamen, bestonden ze al. Ze zijn aleeuwenlang op reis en dragen de last van moeilijk-heden en zwakheden die ze wellicht van andere voor-ouders hebben geërfd; neigingen en karaktertrekkendie ze hebben ontwikkeld misschien onder invloedvan andere omstandigheden en van hun afkomst inhet verleden. Ze zijn bij ons gekomen, gezonden doorde goddelijke wet om in onze natuur iets hogers op teroepen dat we zonder hen jarenlang niet tot uitdruk-king hadden kunnen brengen: om in zekere zin onzeleraren te worden, ons de lessen te leren uit de schatvan hun oude ervaringen en op hun beurt door ons teworden geleerd wat alleen wij aan hen kunnen geven.

We moeten daarom hun leven in een ruimer per-spectief zien, ons boven de beperkingen van deze tijden ons huidige leven verheffen en ons karakter alsnooit tevoren trainen, waardoor we onze kracht en


onze zwakheden zullen ontdekken. Onze kinderenworden geboren om iets te zoeken en te ontvangendat ze nergens anders dan bij ons konden vinden, enechte liefde moet erop gericht zijn angst en verlegen-heid uit hun denken weg te nemen. Een bekrompenvisie is de vloek van de huidige mensheid.

Willen we hen behandelen als meer dan sterfelijkewezens – meer dan machines of dingen die uit hetniets zijn geschapen – dan moeten we wat hun voor-geschiedenis betreft het volgende bedenken: zekomen tot menselijke geboorte vanuit de goddelijkebron van licht en leven. Ze hebben in het verledenvele scholen van ervaring doorlopen en zullen dat ookin de toekomst doen. Er zijn eindeloos veel sluime-rende mogelijkheden in hen aanwezig: wijsheid ver-gaard in vroegere levens die zich op ieder momentkan openbaren, en een goede opvoedingsmethodestreeft ernaar die op te roepen.

Als er daarom bijzondere en interessante eigen-schappen te voorschijn komen en een kind zonderspeciale omstandigheden of voorrechten grote be-gaafdheid toont in muziek, poëzie, schilderen of eenander onderwerp, dan zegt de ware leraar niet, ‘ik hebhem dit geleerd’, en een verstandige ouder zal nietzeggen, ‘hij heeft dit van mij’. Ze begrijpen dat ze


afkomstig is uit de verzamelde voorraad in de ziel vanhet kind zelf die, met al zijn vorige levens achter zich,potentieel een rijke bron is. Ze zullen ook begrijpendat het kind niet méér is bevoorrecht of met meergaven is geschapen dan anderen, maar dat het een-voudig in het verleden moeite heeft gedaan om dievermogens of gaven te verwerven die het nu laat zien.

We kennen de geschiedenis niet van die oude tijdwaarin de heilige mysteriën hun bloeitijd hadden:een tijdperk ver voor de klassieke periode waarin deGriekse cultuur zijn hoogtepunt zou hebben bereikt.We hebben geen gegevens over het prachtige levendat ouders in die tijd ter wille van hun kinderen leid-den. Het enige wat we weten komt uit latere tijd-perken waarin de geest van de mens verduisterdraakte en het hartenleven en de geestelijke behoeftenvan de kinderen niet langer werden gezien als debelangrijkste zaken in het leven, en het woord en deleer van de ziel waren vergeten. Ouders beschouw-den hun kinderen niet meer als zielen, omdat reïn-carnatie niet langer leefde in de voorstellingswereldvan de mens.


De boodschap van de theosofie

Een theosoof die in gevangenissen werkt, zalnooit proberen iemand te bekeren, hem nooit eraanherinneren dat hij fouten heeft gemaakt, hoe diep hijook kan zijn gezonken. Hij zal hem zeggen dat hij deweg om te leven – de beste of juiste weg – niet heeftgevonden. Hij zal met hem spreken over de dualiteitvan de menselijke natuur en hem zeggen dat harts-tochten en neigingen, zelfzucht en hebzucht kunnenworden omgezet en dat de lagere natuur de dienaarkan worden van de hogere. Laat mij u verzekeren dater ondanks alles in onze gevangenissen evenveel lichten hoopgevends is te vinden, als ik ooit elders bij een-zelfde aantal mensen heb aangetroffen. Er zijnnatuurlijk mensen die bij hun geboorte gedegene-reerd zijn, die we buiten beschouwing kunnen laten;maar neem een gemiddelde groep mensen, geef zegevangeniskleren, knip hun haar kort, sluit ze op incellen en behandel hen als opgejaagd vee – en ikvraag me af of ze er innemender zullen uitzien dan deveroordeelden of meer tekenen van hoop zullenvertonen.

Toen ik de menselijke natuur in zijn diepste aspec-ten wilde bestuderen en de dingen wilde zien zoals ze


zijn, merkte ik dat ik juist te midden van mensen dieals heel diep gezonken worden beschouwd, het meestleerde. Enkele van de beste mannen en vrouwen dieik ooit heb ontmoet kwamen uit zo’n omgeving.Sommigen van de edelste werkers voor de mensheidzijn door het slijk gegaan, door het vuur, hebben devreselijke kruisiging van het kwaad ondergaan. Zezijn er zo sterk doorheen gekomen, zo oprecht, zo volsympathie, dat niets hen nog kan tegenhouden. Vande duizenden waarvoor ik me interesseerde en die ikprobeerde te helpen, hebben negen van de tien mijniet teleurgesteld, en zelfs de rest heeft me nietgeheel teleurgesteld. Door erfelijkheid of dooronverklaarde omstandigheden zijn ze teruggevallen,maar ik wist dat er in hun leven iets is gezaaid dat, nanog meer lijden, zal ontkiemen.

We moeten bedenken dat zij in geestelijke zin onsnageslacht zijn. Wij hebben ertoe bijgedragen dat zezijn geworden wat ze nu zijn, en we moeten maat-regelen nemen om hen te redden. We kunnen nietswezenlijks doen om hen te helpen zolang we onseigen lichaam, ons denken en onze ziel wat gezond-heid en harmonie betreft niet zo in evenwicht hebbengebracht, dat er enige werkelijk geestelijke invloedvan ons uitgaat, in een glimlach of in het opheffen


van een hand, naar hen die de weg kwijt zijn, en wezonder woorden een heilwens overbrengen. Met geldlukt dat niet, met het verstand gaat dat niet, evenminals met een vriendelijke instelling of voortdurendekrachtsinspanning; dat lukt alleen met de kracht vanhet hart die vanuit de hogere gebieden de natuur vaneen mens binnenstroomt wanneer hij uit de schat-kamer van zijn hart put om anderen te verrijken. Wateen inspiratie, wat een licht en wijsheid en rechtvaar-digheid zouden er uitstralen op de samenleving waar-in deze dingen bekend zouden zijn en in praktijkwerden gebracht!

Van een werkelijke verbetering van wetten kangeen sprake zijn zolang het hart niet spreekt. Het ver-stand kan geen plannen voor verbetering uitwerkenvóór het hart geraakt wordt door het mededogen dathet kenmerk is van de godheid in de mens. Sympathieis de belangrijke factor die moet worden ontwikkeld,willen we ooit ons geestelijk erfdeel verkrijgen.Niemand kan in de ware zin van het woord geestelijkgroeien, tenzij hij zoveel heeft geleden dat hij zijnhart en denken afstemt op het lijden van de wereld.

Al staat rechtvaardigheid in bloemrijke taal ge-schreven in het boek van de natuur en in alle heiligegeschriften van de wereld, onmenselijkheid van mens


tot mens schijnt nog steeds onze belangrijkste bezig-heid te zijn, en we gaan door met mensen op tehangen en ze in gevangenissen te stoppen. Maar deboodschap van de theosofie aan deze ongelukkigen iser altijd een van hoop en bemoediging: deze zegt dathet nooit met hen is afgelopen, dat hun nederlaagniet definitief en absoluut is; dat de goddelijke wetbarmhartiger en rechtvaardiger is dan de wetten vande mens; dat er altijd een nieuwe kans komt. Voor dedronkaard een nieuwe kans, voor de prostituée, voorde dief en voor de moordenaar, steeds weer een nieu-we kans. Ze wil dat ze van hun fouten leren, dat wel;maar nooit dat ze hun betere ik verzwakken doorgetob en wroeging, want de weg naar verbetering isaltijd een van hoop en vreugde.

De meest ontmoedigde, die is opgejaagd van stadnaar stad en gebrandmerkt als dief of moordenaar,zou ik mijn hand willen toesteken in een geest vanrechtvaardigheid – ook hem zou ik van dienst willenzijn en ook hem zou ik willen vergeven. Wat we inhem veroordelen is maar een deel van hem. Het is delagere kant van zijn natuur en de hogere heeft nooiteen kans gekregen.

Om op een goede manier te leven moet de mensdicht bij de zon en de zuivere lucht leven. Hij moet


zijn toevlucht kunnen nemen tot dat innerlijke zelf inhem, in de lucht en het zonlicht, dat is als de geur vaneen bloem die we niet kunnen aanraken, maar waar-van we weten dat ze er is en dat ze een goddelijkeschoonheid bezit en inspireert. Daarom zou ik dedeuren van de gevangenissen willen openen en deongelukkigen in een tuin vol bloemen willen brengenen in gebouwen waar muziek en onderricht is: zonne-schijn zelfs voor de slechtsten en werk dat henopvoedt en verbetert. Ik zou willen opkomen voor derechten en de waardigheid van de mens door demensheid uit de schaduw op een hoger plan te bren-gen. Ik zou de gevangenisdeuren willen ontgrendelenen de opgeslotenen en veroordeelden in een grootgebied in de open natuur willen brengen, tussen deheuvels en hun leren wat de zin van het leven is enhoe ze van het juiste pad begonnen af te dwalen.

In de instelling die ik zou willen bouwen, zoudencellen noch tralies bestaan. Opdat het maatschappe-lijk aanvaardbaar is en om tegemoet te komen aan deeisen van het publiek, en degenen die te diep zijngezonken om een gevoel van eer te bezitten en hunverantwoordelijkheid te beseffen niet in de verkeerderichting aan te moedigen, zou ik in het begin ergenseen muur laten oprichten – maar zo ver weg dat hij


nauwelijks was te zien. Ik zou hen voldoende ruimtegeven om te kunnen ademen, ik zou hen ter genezingin aanraking brengen met de natuur: ze zouden deheilzame invloed moeten ondergaan van het werkenin tuinen, en van bloemen. Ik zou hen nuttige disci-pline bijbrengen en geen toegeeflijkheid: strikte engezonde discipline, maar niet in de zin van vernede-rende dwang. Er zouden allerlei werkplaatsen moe-ten zijn waarin ze hun vak kunnen leren of zich daarinbekwamen. Ik zou iedereen helpen zijn eigen krachtte ervaren en zijn eigen leven te leven en ik zou hentheosofisch opvoeden.

Bekering in de gewone zin van het woord heeftgeen betekenis. Maar er is een verandering die doorde hogere natuur van de mens tot stand kan komen,als hij eerlijk en oprecht zichzelf onder ogen ziet endaarin de twee in één herkent, en zich herinnert hoehij eerst de ene kant op ging en later de andere: nueens op het pad van zelfgeleide evolutie en dan weerterugvallend onder de druk van de verleiding, de enedag op het hoogtepunt van hoop en de andere in dediepten van wanhoop. Daarom zou ik hen willenleren dat de enige werkelijke bekering is: van houdingte veranderen en het kleine huis van onze mentalebeperkingen te verlaten. Want niemand kan tot een


nieuw en ruimer perspectief komen zolang hij blijftkijken door de kleine vensters van het zelf.

Wat betreft berouw en wroeging en het biddenom vergeving van hun zonden, zou ik hen leren hunkrachten en aspiraties niet te laten ondermijnen doorzichzelf te veroordelen en ook niet terug te kijken ophet verleden want dat is dood en begraven, huninnerlijke geestelijke mogelijkheden niet te onder-schatten en ook hun wapenrusting niet met angst af teleggen – want de ziel van de mens is onsterfelijk. Hoezwaar de schaduwen nu misschien ook zijn, hoe grooten talrijk de vergissingen in het verleden, hij kan zichdaarvan afwenden als hij wil. De kracht van de inner-lijke god en de beste en edelste dingen waarnaar wehebben gestreefd en die we zijn vergeten, blijvenondanks al onze fouten een licht om ons pad eeuwigte verlichten.

Ik denk dat de mensheid tien keer zoveel goedeeigenschappen heeft als waarop ze zelf aanspraak zoumaken. Ik geloof in het goddelijke in de mens: ik weetdat kennis daarvan een glimlach bracht op het gezichtvan de veroordeelde moordenaar terwijl men bezigwas de strop om zijn nek te leggen. Ik weet dat we hetin onszelf alleen maar hoeven op te roepen om zoalsde goden te kunnen werken, in harmonie met de uni-


versele wet. En omdat in ieder van ons deze vonk vanhet goddelijke aanwezig is, kan ons leven, hoe deuiterlijke omstandigheden of aspecten ervan ookmogen zijn, vreugdevol en glorierijk worden.

Als we beginnen te leven, en plichten en ver-antwoordelijkheden voor ons werkelijkheid worden,worden we gegrepen door de majesteit van de wet diezich in ons manifesteert als de vreugde om te gevenen te dienen en de last van de wereld te verlichten.Een nieuwe liefde komt in ons leven die altijd bij onszal blijven: de tegenwoordigheid van de strijder, deware, de eeuwige mens. Al onze moeilijkheden wor-den ervaringen waardoor we in kracht kunnen groei-en. We werken niet langer voor onszelf; ons leven isook niet meer onzeker of alledaags, maar we bevin-den ons op een breed en edel pad van dienstbaarheid,met vele hoopgevende uitzichten vóór ons; de god inde mens is voortdurend aan onze zijde en we zijn onsbewust van de tegenwoordigheid van iets dat er altijdnaar streeft zijn goddelijke eeuwige zelf via ons totuitdrukking te brengen.


De filosofie van de natuur

4

De filosofie van de natuur

Alles wacht of laat verstek gaan tot een sterk wezen verschijnt;

Een sterk wezen bewijst de kracht van de mens en het potentieel van het heelal.

Als hij of zij verschijnt wordt alle stof ontzag ingeboezemd,

De discussie over de ziel houdt op,Aan de oude gebruiken en frasen wordt het hoofd

geboden, ze worden teruggedrongen, of aan de kant gezet.

– WALT WHITMAN, ‘Lied van de Grote Bijl’

Mijn eerste ontmoeting met de leraar van H.P. Blavatsky

Omdat we onze hoop, wat die ook is, niet op kennismaar op geloof vestigen – op blind geloof en nog welop een persoonlijkheid en krachten buiten onszelf –zijn we jammerlijk vervreemd van de inspiratie en deprachtige filosofie van de natuur die ons met haarsterren en al haar hiërarchieën van schoonheid eenschitterende leer zou kunnen onthullen, als we ons tothaar zouden wenden en aandacht aan haar schonken.

Ik herinner me als de dag van gisteren de ochtenddat ik de leraar van H.P. Blavatsky op een berg-helling in de buurt van Darjeeling ontmoette. Hijwas eenvoudig gekleed in Tibetaanse stijl, had eenEngels zakmes in zijn hand waarmee hij een stukhout bewerkte. In het veld dat wat lager lag en nietver weg, was een jonge hindoe met een stel ossen aanhet ploegen; en het hout, zei hij mij, werd bewerktom een geschikte pen of plug te maken zodat die, inhet juk gestoken, het ploegen voor de dieren watlichter zou maken. Hij vestigde mijn aandacht op de

ploeger, een van zijn eigen chela’s, zei hij.‘Al zou er een batterij kanonnen worden afge-

vuurd en sloegen de granaten rondom hem in’, zo zeide leraar, ‘hij zou niet afgeleid zijn van zijn werk. Hijzou zich zelfs nauwelijks bewust zijn van het lawaai ofhet gevaar, zo geconcentreerd is hij. Die twee ossenzijn voor iemand anders de meest onhandelbarewezens; bij hem zijn ze altijd, zoals nu, volkomen rus-tig. Hij beheerst ze niet met zijn wil; zijn denkenhoudt zich helemaal niet met hen bezig. Maar u zietdaar voor uzelf het bewijs dat die dieren die niet kun-nen spreken de atmosfeer van zuivere gedachtenkunnen voelen.’

‘Als hij op pelgrimstocht gaat, legt hij op een dagmeer kilometers af dan een van de anderen en komthij veel eerder aan dan zij. U weet dat de vrouwenhier in India de voeten van de pelgrims wassen en zal-ven? Welnu, zijn voeten zijn na de langste dagreisnog nooit door de weg gewond of beschadigdgeraakt. En waarom? Omdat hij nooit tegen deafstand opziet of daaraan denkt, maar blijmoedig opweg gaat; en nooit komt het in hem op zich zorgen temaken over de vraag of hij misschien de weg is kwijt-geraakt of een verkeerde afslag heeft genomen ofzoiets. Zijn geest is zo vervuld van de vreugde van het


geestelijke leven dat deze zijn lichaam voor hem wer-kelijk lichter maakt!’

‘De atomen van het menselijk lichaam worden inde regel omlaaggehaald door de last van het denken –nutteloze gedachten, vooroordelen en angsten. Zeondergaan ieder ogenblik reeksen veranderingen,onder invloed van de gedachten van het brein. Ge-brek aan vertrouwen, gebrek aan inspiratie waarmensen aan lijden – wanhoop – brengen deze atomenhalverwege de dood. Maar ze kunnen worden bezieldtot een soort onsterfelijkheid door het vuur van hetgoddelijke leven en afgestemd op de universele har-monie. Overal zouden mensen verlost kunnen wor-den van die grote last van onnodige zaken en zichgedragen zoals die jonge chela, als ze mentaal inevenwicht waren.’

‘Als u van hier op reis moest naar Amerika’, ver-volgde hij, ‘zou u niet stilzitten en dromen over deplaats waar u naartoe wilt en denken dat dat voldoen-de is. Het probleem van sommige theosofische aspi-ranten is dat ze hun levenskracht verspillen door naarhet doel in de toekomst te zien, in plaats van naar denu aanbrekende momenten en seconden waaruit hetpad bestaat, waardoor hun betere zelf uitgeput raakt.Ze zouden in ieder komend moment een stralende

DE FILOSOFIE VAN DE NATUUR / 139

gedachte moeten toelaten en onverschillig staantegenover de dag van morgen. Ieder ogenblik kanmen, als men dat wil, de deur vinden naar wereldenvol gouden kansen, de poort tot een glorieus pad datzich uitstrekt tot in het onbeperkte eeuwige. . . .’

‘Waartoe de ziel ons aanspoort is om ons af tewenden van het materiële gebied van handelen endenken en de persoonlijkheid, en ons te begeven in deverborgen grootse werkelijkheden van het leven en tebegrijpen dat in ons en boven ons en om ons heen, enin de atmosfeer waarin onze gedachten en gevoelenszich bevinden, het universele leven onophoudelijkklopt in antwoord op onze verlangens en vragen.Wanneer mensen zeggen dat ze het geluk zoeken,bedoelen ze dat ze streven naar dat stadium in hunevolutie waarin hun huidige problemen zijn opgelost.Om dat te bereiken, moet men zich terugtrekken uitde verlokkingen van het leven en al zijn uiterlijke enontmoedigende aspecten en zichzelf vinden in deeenzaamheid van zijn eigen wezen, in de onverbreek-bare stilte in zijn eigen hart en denken.’

‘Het uiterlijke leven is vergankelijk: hij moet deinnerlijke kracht verwerven en leven in de geest dieeeuwig is. Hij kan dat licht niet als een vrije ziel bin-nentreden zonder te hebben geleerd zich te concen-


treren, en in deze tijd zijn er velen die verkondigendaarin les te kunnen geven, het te kunnen onderrich-ten en zij vormen sekten, geven cursussen en vragendaarvoor geld. Uiteindelijk kunnen ze hun slacht-offers alleen maar van de werkelijkheid wegleiden,verder en verder weg van het ware zelf in hen. Wantconcentratie is een vermogen dat in het zelf beslotenligt en dat boven het denken uitgaat: het kan niet inde objectieve wereld worden gevonden, want daar ishet niet. Het koninkrijk der hemelen is op aarde ende poorten ervan moeten in het hart van de mensworden gezocht en ontdekt.’

‘Daarom moet de aspirant niet aan het ontwikke-len van vermogens denken, maar leven in het licht ende kracht van zijn eigen hogere natuur. De goddelijkewet is in iedere man en vrouw en ieder moet die daarzelf vinden en in zijn leven tot uitdrukking brengen.Niemand kan zuiver water in vuil water gieten enervoor zorgen dat het toch zijn zuiverheid behoudt.Onbaatzuchtigheid leidt tot succes en zelfzucht totmislukking: de mogelijkheden van de mens staan indirecte verhouding tot zijn vermogen verder te ziendan zichzelf en met anderen mee te leven. . . .’

‘Als men na het ontwaken uit de slaap zijn gedach-ten onmiddellijk op uiterlijke zaken richt, verliest


men de helft van de kansen van die dag. Men zou inde ochtend moeten ontwaken met een mooie gedach-te, eraan denken dat de dagelijkse strijd vóór hem ligten dat de god in hem een kort moment zou willenoverleggen met de ziel voordat de zware plichten vande ochtend beginnen.’

‘Hij zou in de stilte en het zonlicht van de eersteuren iets moeten vinden dat zich verbindt met zijneigen hogere natuur en dat tot bloei komt en vruch-ten voortbrengt. Hij zou zich in de ochtend in hetaangename zonlicht moeten bevrijden en de dag zovredig beginnen alsof hij een klein kind uit zijn slaapwekt, en de meer oprechte en edele kant van zichzelfnaar buiten brengen – ik bedoel niet naar buitenbrengen in woorden en taal, maar in gedachten die derijkdom en volheid van de geest benaderen en waarbijmen ieder moment dat de god zich in hem verheftdeze tot bloei laat komen. Als hij daarna de moeilijk-ste plicht, waarvan hij weet dat het zijn plicht is, aanpakten volbrengt, zal hij het geheim leren kennen omwaakzaam te zijn en na korte tijd zal hij, zonder zichervan bewust te zijn, alle lasten die hem hinderdenvan zich hebben afgeworpen. Velen werken hard engewetensvol om van deze lasten te worden bevrijd:het is niet nodig er één seconde aan te besteden. Men


hoeft slechts de twijfels en bange vermoedens opzij tezetten om de kamers van de ziel te betreden, en zichte koesteren in het zonlicht en de kracht die daar zijnte vinden.’

‘De eerste drie uur van de dag,’ vervolgde hij, ‘bie-den de beste gelegenheid. Wie niet opstaat met dezon verliest een ontzaglijke hoeveelheid kracht. Wieopstaat vóór de zon en bij het aanbreken van de dagzijn plichten van dit gebied heeft volbracht en watnodig is voor de verzorging van het lichaam engereed is bij zonsopkomst naar buiten te gaan en metde zon te werken, krijgt de medewerking van eenkracht waarover hij maar weinig weet – het heldereblauwe licht achter de zon.’

‘Het probleem van veel van onze aspiranten is datze vaak met de letter beginnen en teruggaan op zoeknaar de geest. Maar laten zij zich in de stilte aan dezedingen houden en in hun hart een grootse toekomstscheppen, en alleen, in de ochtend, de stilte van denatuur ingaan. Laten ze zich bevrijden van hun oudesmartelijke herinneringen en van alle eventueelkomende moeilijkheden, en zich eenmaken met datlicht in de natuur. En het zal hen geen kwaad doen zonu en dan met verwondering op te zien naar de ster-ren, of met vreugde te luisteren naar het zingen van


de vogels of hele dagen in stilte door te brengen,nadenkend over deze heilige zaken, terwijl ze alleplichten die op hun weg komen vervullen.’

Ik denk dat hij ons hiermee een talisman in han-den gaf en ons het werkelijke geheim van het levenonthulde.

De eeuwige verbondenheid

Als de overwinning op het zelf is behaald, ver-andert het hele aanzien van het heelal. Met godde-lijke genegenheid naderen we dicht tot de MachtigeMoeder en beseffen dat de stilte en de sterren aan dehemel al deze jaren een beroep op ons hebben gedaanen dat de bomen al hun bladeren en bloesems voorons te voorschijn hebben gebracht en dat iedere vogeldie zong, voor ons zong, en dat alle schoonheid erwas terwille van ons.

Ik herinner me dat Carlyle, na jaren van twijfel, inzijn leven een punt bereikte waarop de hele wereldhem dood toescheen en hij geen antwoord kon vin-den op zijn vragen, noch in boeken noch in zijn calvi-nistische religie. Toen hij op een morgen hongerendnaar waarheid uitkeek over de toppen van de heuvels,gebeurde het: in de pracht van het ochtendlicht


boven de bergen werd hij zich bewust van de krachten grootsheid in de natuur, waarvan de verborgenschoonheid zich in zijn ziel weerspiegelde. Hij vondde godheid in hem en de waarheid en de boodschapdie hij later zo schitterend voor de wereld neer-schreef, een boodschap van volmaakt vertrouwen inde goddelijkheid van het heelal en van de mens.

En deze openbaring wacht ons allen, want hetoneindige is in alles en alle dingen zijn uitingen vande geest. De onzichtbare krachten achter de uiterlijkenatuur zijn dezelfde als de onzichtbare krachten diedoor onszelf werken, en beide bevatten veel verbor-genheden die we niet hebben ontdekt en niet begrij-pen. De geest die doorschijnt in de schoonheid van dedageraad en de zonsondergang streeft er ook naarzijn grootsheid en waardigheid in ons menselijk leventot uitdrukking te brengen. De geestelijke wil die onsaanzet tot een edel en oprecht leven is een deel vandezelfde grootse essentie die door de hele natuurademt, en die zich uit in de kleuren en geuren van debloemen, in het fluisteren of huilen van de wind, inelk geruis van de woeste wateren en de rollende bran-ding van de zee.

Bij het zoeken naar vrijheid, het streven naar ver-heven volmaking, zijn mens en natuur eeuwig met


elkaar verbonden. De golven en de wind kunnen voorons de strijdkreet aanheffen of het lied van vrede voorons zingen of ons hun dromen van toekomstige zon-nige tijden influisteren. Onder het blauw van dehemel in de buitenlucht kunnen we altijd vinden wataan ons verwant is en wat ons het meest vertrouwd is,en een vriendelijke gezindheid in alles wat groen is engroeit, en overal het nieuwe leven dat de goddelijkeessentie is. Het ligt besloten in het plan van de evolu-tie dat we ons moeten verheugen in dit edele en stillegezelschap en dat de hele natuur dat in ons wakkerroept wat onpersoonlijk en daarom goddelijk is, envoortdurend daarop een beroep doet.

Treed binnen in de geheime kamers van uw hart,ga naar buiten met de pracht van de sterrenbeeldenboven u, verhef u tot het niveau van de godheid die uin beide zult vinden, en de sterren zelf zullen u nieu-we wonderen openbaren. U zult met zekerheid wetendat waar leven is, het goddelijke is en dat de glorievan de hemel en de aangename stilte van de lucht, hetwonder van de muziek, de rijkdom en levendigheidvan kleuren – dat al deze dingen slechts uitingen envariaties zijn van de onpersoonlijke godheid.

U kunt niet aan een mooie dichtregel denken zon-der die innerlijke goddelijke luister in uzelf in zekere


mate wakker te roepen. U kunt zo’n regel lezen enherlezen, totdat u na een tijdje uw omgeving uit hetoog verliest en u zich in een ideale wereld bevindt vanlouter schoonheid en verhevenheid – het probleemvoor ons is, dat we daar nooit lang genoeg blijvenom te ontdekken wie we zijn. De grondtonen van destilte die daar heerst vangen we niet op; we zijn tegehaast om terug te keren.

Zoek het veredelende pad omhoog en u bent nietlanger alleen: uw eigen god staat aan uw zijde en watu kunt opnemen van wat de universele natuur u ver-schaft, helpt u naar de uiteindelijke overwinning.Als muziek hoort u de symfonie van het leven, en desterren in hun baan zingen voor u, de bomen vertol-ken voor u de hymne van hun innerlijke schoonheid,en de hele natuur brengt u haar groet uit respectvoor uw edel streven. De glorie van de dood wordtu geopenbaard en u kent de weg die u moet gaan alvoorziet u misschien niet wat het doel is, want deziel zal kennis van haar grote mogelijkheden op uwdenken afdrukken. Maar hij die het pad omlaag kiesten zijn kracht gebruikt ten behoeve van het kwaadin hem, krijgt van nabij te maken met het kwaad vande wereld.

Ik herinner me hoe ik mij van het wonder en de


kracht van de theosofie bewust werd tijdens mijn eer-ste bezoek aan Egypte. Het voetspoor van oude tijdenis daar zichtbaar en de waarheid die men toen beleef-de en overdacht, leeft nog steeds en kan niet sterven.In de heldere roerloze lucht, in de bergen en oudetempels hangt een stilte en een sfeer van vervlogeneeuwen die de verbeelding wakker roepen. Men voeltdat de kracht van de waarheden die de mysteriën vande oudheid uitstraalden nog aanwezig is, en dat degrote hiërofanten en leraren het stempel van huninnerlijke leven op de atmosfeer hebben afgedrukt enachtergelaten. Die stille door ouderdom versletenheuvels – hoezeer spraken ze tot mij! Ze ademden dekracht van oude tijden en de geestelijke activiteit vande grote Egyptenaren. De oude Nijl sprak tot mij ende maan boven de Nijl, tot ik wist dat de grootste enmeest welsprekende kracht in de natuur en in hetleven van de mens de stilte is.

Ik werd me ervan bewust in de graven van defarao’s. Ik herinner me de dag dat we van Luxor langsde oever van de rivier en over de heuvels en door deravijnen reden, en daarna door een ingang in de hel-ling van een heuvel liepen, door galerijen en galerijen,allemaal ondergronds, en via treden uitgehouwen inde rots in een elektrisch verlichte kamer kwamen – het


graf van Seti I. De mummie was er: het deksel van desarcofaag was verwijderd en de lichten waren zo opge-hangen dat men de gelaatstrekken van de grote koningkon zien. Ik had daarvoor nooit begrepen waarom zijhun doden mummificeerden, maar toen we daar bin-nengingen en naar het gezicht van de machtigemonarch keken – hij was een van de grootste farao’s –scheen er op het hele gezelschap een stilte neer tedalen: een innerlijke en majestueuze stilte die was alseen symfonie der symfonieën, alsof we in aanrakingwerden gebracht met iets dat nog steeds aanwezig wasvan de grootsheid van die lang geleden gestorvenheerser en dat in essentie onvergankelijk was.

Er zijn in de oudheid veel perioden geweest waar-in de ziel beter werd begrepen dan nu – waarin demens een leven leidde van eenvoud en schoonheid enin overeenstemming met de verheven aspiraties vande natuur; een tijd waarin de mens, wat wij maar zel-den doen, luisterde naar de melodie van het leven,die de stem is van de innerlijke god; waarin de menssprak met de sterren en zijn gelaat niet door angst wasgetekend; toen men nog geen dogma’s, geen angstvoor de dood kende, geen geestelijk of moreel schrik-beeld. Al wat het beste was in de geschiedenis van dievroege rassen is hier nu aanwezig in deze atmosfeer


waarin wij leven. Het is niet verloren; het zit in denatuur. Het heeft zich tot een deel van de harmonievan het universele leven gemaakt.

In die tijden stelden wijze leraren ter ere van deMachtige Moeder het paasfeest in. Zij wisten dat dediepten en krachten, verborgen in de natuur en in demens, oneindig zijn en riepen bij hun eerbetoon aande schoonheid en glorie van het heelal tegelijk deoneindige goddelijke schoonheid in zichzelf op en inhet hart van de mensheid. Want in het leven klinkteen grondtoon: hij is in ieder van ons en we zijn eronontkoombaar door verbonden, ieder is zijn broe-ders hoeder, hoewel hij alleen hoorbaar is voor wiegroot genoeg is om hem te horen doordat hij zijnware zelf heeft gevonden.

Omdat de wijzen uit de oudheid dat beseften enook inzagen dat de goddelijke essentie overal is, wis-ten zij dat we door eigen inspanning de sluier kunnenoplichten, de geheimenissen van het zijn en het waar-om van onze innerlijke strijd kunnen begrijpen en zoonze eigen verlossing kunnen bewerkstelligen; dat hijdie zijn aardse hartstochten kruisigt, de kracht vindtde steen weg te rollen voor de ingang van zijn eigeninnerlijk wezen waarin de godheid ligt begraven, endaarmee als het ware de christos uit de dood te doen


herrijzen; en dat is de wederopstanding en het leven.Om dit te gedenken stelden zij het paasfeest in.

Hoe heerlijk, hoe verheven, wordt ons bestaan indeze wereld als we het vanuit dit perspectief bezien ende sleutel tot al zijn geheimen bezitten – namelijkkennis van de essentiële goddelijke aard van de mens!In het zonlicht van die wijsheid zullen al die gedach-ten waaraan we gehecht zijn en die we liefhebben omhun schoonheid, zich ontwikkelen; en hoe volslagenonbelangrijk lijken dan de kleine doelstellingen envooroordelen van ons denken en de traditioneleopvattingen die we aanvaarden zonder erover na tedenken of ze al of niet enig verband houden metwaarheid. We beperken de godheid naar de maat vanons eigen verstand en stellen ons het grenzeloze voorals persoonlijk, omdat we onwetend zijn van allesbehalve het persoonlijke in onszelf. Toch kunnen wedie zelfkennis verwerven, die als ze ontbreekt onsdoet lijden. Ze is het besef van de koninklijke vermo-gens van de ziel.

Onpersoonlijkheid van God en de mens

Niemand kan zijn innerlijke goddelijke vermogenswerkelijk benutten voordat hij de universele aard van


het goddelijke erkent, de aanwezigheid daarvan inzichzelf heeft vastgesteld en zich ervan bewust is dathij door wilskracht en overtuiging iedere kwaliteit enieder aspect van de godheid in zijn leven tot uitdruk-king kan brengen. Men hoeft zijn huidige plichtenniet te verzaken om deze kennis te ontdekken, wantin het diepste innerlijk van ons hart bevindt zich hetkloppende leven van het goddelijke waarin alle wijs-heid kan worden ontdekt, omdat alle wijsheid daarinis geworteld.

Laat de mens met de natuur meewerken, haarfundamentele wetten begrijpen en ernaar leven: laathij weten wat ze van hem vraagt en zijn leven op diekennis baseren. Omdat hij niet tevreden is met hetidee van een persoonlijke God, zou hij moeten wetendat God het goddelijke leven is dat zich ontvouwtdoor de kracht van zijn eigen essentie: de enige uni-versele wet die het oneindige netwerk van wetten diein het leven tot uiting komen en de uitdrukkingsvor-men ervan beheersen, inspireert, erdoor stroomt enhet leidt. En bij het vervullen van zelfs de kleinsteplicht, bij het dragen van iedere vorm van lijden, bijzijn zwaarste en meest ontmoedigende worstelingen,kan hij over die goddelijke kracht, die kennis,beschikken die door middel van die veranderingen


probeert tot uitdrukking te komen. Want het is eenkracht waarvan het geheim schuilt in samenwerkenvan het hart, het verstand en de ziel, en die alleen kanworden opgeroepen vanuit de verborgen gebieden inonszelf waar alle schoonheid in het hart van het levenis te vinden.

Hij die het goddelijke in zichzelf vindt en weet dathij het, wonderlijk genoeg, zelf is en dat het de enigewerkelijkheid in hemzelf is, leeft geheel voor demensheid, omdat als men de menselijke natuur openig punt raakt men de hele mensheid raakt, en datals men het god-zelf in zichzelf oproept men gebruik-maakt van de kracht die aan alle dingen ten grondslagligt. Dat is de reden dat niemand zich nu werkelijk opzijn gemak voelt met zichzelf of geheel tevreden is: destraal van de goddelijke natuur in ieder van ons ver-langt vurig naar zelfexpressie in een groter leven danwaarvan we ooit hebben gedroomd. We zijn nietdoor toeval in het leven gebracht en ook niet in hetaardse bestaan geworpen zoals wrakhout op de kust,maar zijn hier voor oneindig edele doeleinden.

De hele mensheid zou haar erfdeel moeten ken-nen, en voortdurend ernaar moeten streven te wor-den en te overwinnen en toch nooit afhankelijk te zijnvan krachten buiten haarzelf. Als we ’s ochtends


opstaan zouden we ons bewust moeten zijn van degodheid in ons; als we ’s avonds naar bed gaan zoudenwe ons beschermd moeten voelen door de wet. Wantniemand van ons wordt over het hoofd gezien, bui-tengesloten of vergeten in dit levensplan met zijnweldadige invloed die iedereen omvat. In alle situ-aties, van de meest onbeduidende tot de meestbelangrijke, in alle beproevingen van de geringste totde grootste kan een mens in zijn eigen bespiegelingenen innerlijke bewustzijn dat vinden wat hem ervan zalovertuigen dat hij meer is dan hij schijnt te zijn – eenkennis die niet tot egoïsme of eigendunk leidt, maartot grote eenvoud, onpersoonlijkheid en evenwicht.

Want de mens is de ziel, en er is geen wijsheid zogoddelijk dat hij die niet kan verwerven: de zielbehoort tot de schone eeuwigheden en we zijn hierom het hele bestaan tot iets moois te maken. Hetleven zou voor mij niets betekenen, ik zou het geendag volhouden als ik niet innerlijk mij ervan bewustwas dat dit zich verontschuldigende deel van mijzelfde tempel van de ziel is, het altaar van een god diesteeds aanspoort tot een grootsere levensexpressie.De ziel kan aan deze zijde van de oneindigheid ner-gens op steunen: ze verliest haar levenskracht als zedat zou proberen. Haar wacht de hele eeuwigheid;


hoe zou ze tevreden kunnen zijn met het halfslachtigeleven dat we leiden en de vele onvolmaaktheden dieons ontsieren? De aard van de ziel is om eeuwig opweg te zijn naar het grenzeloze; te werken, te hopenen te overwinnen; altijd en eeuwig verder te gaan.

Het gaat er daarom niet om wat wij al of niet wil-len: we moeten vooruit, en in onszelf het geheim zoe-ken van ons goddelijke zelf dat ons eeuwig in de stiltetoezingt. Als de betekenis en de muziek van het liedverloren gaan vóór het ons oor bereikt, komt datomdat onze gedachten te vol zijn van de dingen vande dood en omdat we gebukt gaan onder onnodigelasten en oud worden in onze jeugd door verkeerd tedenken, onze ziel vullen met verlangens die voort-komen uit zelfzucht en deze toestaan zich op tehopen, totdat zij en niet wij, de levende kracht achterons handelen worden.

Niet alleen de ziel maar het hele wezen moet ophet zoeken naar waarheid worden voorbereid. Enhiervoor kunnen geen regels worden gegeven, geennauwkeurige aanwijzingen en ook geen vaste formu-les. Maar stel u voor, al was het maar voor één dag,dat u groter bent dan u ooit van uzelf droomde, dat uin de kern van uw wezen goddelijk bent en niet tenonder kunt gaan; bedenk dat u nooit had kunnen


lopen als u het niet had geprobeerd, dat u nooithad kunnen spreken als u geen poging zou hebbengedaan om te spreken, dat u nooit had kunnen zingenals u de drang van de levende god in u niet zou heb-ben gevoeld.

Theosofie is zo oud als de weg naar Rome en allewereldreligies zijn gebaseerd op haar leringen, hoe-wel nu maar een minderheid ermee vertrouwd is. Zeis geen bijgeloof en geen speculatie, geen dogmatis-me en geen blind geloof of het product van het breinvan iemand en ook niet een wonder. Ze komt tot demensheid als een oude reiziger die alle wegen vanervaring heeft bewandeld en die, na lang te hebbengereisd, een volledig begrip van het leven heeft ver-kregen en terugkeert naar de plaats waar hij begonom aan de mensen die daar verblijven de bevrijdendekennis te brengen die hij heeft verworven. Kennis vande god in de mens en van de kracht van de mens omverder te gaan en te overwinnen, daar gaat het bijevolutie om.

Een oppervlakkig onderzoek van haar leringenleidt tot niets. Zoals niemand een musicus kan wordendoor alleen de theorie van de muziek te bestuderen,zo kan niemand tot begrip van de theosofie komendoor er in boeken over te lezen. In beide gevallen is


oefening nodig: men moet het leven leven als men dewet wil leren kennen. Geen schilder blonk ooit uit inzijn kunst en geen musicus in zijn muziek als hij nietmet de eerste beginselen ervan was begonnen.

Waar tevredenheid heerst over zichzelf, kijk daaruit voor gevaar want daar kan geen groei plaats-vinden. Er moet een zeker innerlijk conflict gaandezijn, tussen gedachten en gevoelens, voor we tot eni-ge kennis van onszelf komen – enig inzicht in de zinvan het leven en het doel ervan, in onze oorsprong enbestemming, onze taken, plichten en verantwoorde-lijkheden.

Geen mens kan werkelijk groeien voordat hij ver-trouwen in zichzelf heeft. Een succesvolle uitvinder isiemand die beseft dat er iets meer te weten valt, dat eraltijd nieuwe kennis beschikbaar is en op hem wacht,dat morgen iets zal toevoegen aan wat hij vandaagheeft. Eens was hij een jongen die onhandig met zijngereedschap omging en niets wist van techniek, maarna een tijdje werd hem van binnen ingefluisterd dathij iets moest bereiken. Hij zette door omdat wat hemvroeg door te gaan, zijn verstand te boven ging, tot hijzich ervan bewust werd dat zijn denken niet meer isdan een hulpmiddel bij het uitwerken van zijn proble-men en dat er iets innerlijks is dat ervan gebruik


maakt, dat waarheid ontdekt en kennis vergaart endat dit de werkelijke mens is die kan worden geïnspi-reerd door verlichtende ideeën die uit het universeledenken komen of die hij met zich meebracht als her-inneringen uit vorige levens.

Hij zoekt altijd naar waarheid die verder reikt danzijn eigen mening en gaat op onderzoek in de weidsegebieden van de geest. Hij maakt zijn denken vrij engaat voort, hoopt en vertrouwt. Hij vormt zich eenbeeld van zijn doel, en gelooft dat er hele gebieden inzijn natuur zijn die hij nog niet heeft ontdekt en,rekenend op die onontwikkelde kant van hem, vraagthij daarvan in vol vertrouwen de kennis die hij zoekt,en doet dit niet vergeefs.

Zo ook wordt de ware kunstenaar, iemand diewaarheid en schoonheid bemint, in zijn creatievemomenten verheven boven alle verstandelijke beper-kingen en meegevoerd naar een gebied dat ons nor-male gedachteleven te boven gaat; en daar voelt hij inzijn hele wezen de poëzie en inspiratie van de grotestilte kloppen en trillen – dat goddelijke licht dat inons is en een deel van ons allen vormt en eeuwigwacht op onze erkenning. Zo iemand, kunstenaar ofuitvinder, die op zoek is naar dat wat de wereld ietsgoeds zou moeten brengen, die de diepe bronnen van


zijn eigen natuur peilt, raakt aan werelden van noggrotere schoonheid en aan vreemde mysterieuzekrachten. Terwijl een ander, met gelijke latentemogelijkheden, die dezelfde problemen benadert mettwijfel en aarzeling, of met arrogante zelfgenoeg-zaamheid, daarin beslist niet zou slagen. Naarmateiemand het uiterlijke meer vereert, mist hij de inner-lijke waarheid.

Reïncarnatie: De leer van verheven hoop

Velen die het geloof in een persoonlijke God en inandere ijdele en subtiele zaken van de sektarischemetafysica hebben opgegeven en die, gezien de moe-deloosheid waarin de onrust van deze tijd hen brengt,serieus nadenken over het leven en zijn vele proble-men, hebben in de leer van reïncarnatie iets gevon-den wat de betekenis van dit alles voor hen duidelijkmaakt. Want daarin ligt de verklaring van de ver-schillen in menselijk geluk, zodat die niet langeronrechtvaardig en onverdraaglijk schijnen; en hierwordt de ware mens onthuld in de luister van zijnaangeboren goddelijke aard als reiziger in de eeuwig-heid, op weg van leven naar leven, die door ervaringna ervaring de kennis vergaart die hem uiteindelijk


tot de ideale, de volmaakte mens zal maken.Wij behoren tot het geslacht van de onsterfelijken;

wij zijn de hoogste vormen die we kennen, waarin deuniversele godheid tot uitdrukking komt. Moeten wijgeloven dat de ervaringen waar we recht op hebbenin die paar tientallen snel voorbijgaande jaren vanéén enkel leven kunnen worden vergaard, vóór ditlichaam van ons ophoudt bruikbaar te zijn en wegvaltovereenkomstig de wetten van het stoffelijke bestaanen terugkeert tot de voorraadschuur van de natuur?Stoffelijke dingen hebben hun plaats, maar de essen-tiële en altijd blijvende dingen zijn in het eeuwigezelf. Ze zijn de eigenschappen en vermogens van deziel en die moeten wij hier ontwikkelen door in har-monie te werken met het machtige en meedogendehart van de natuur.

Zou een ziel die vervuld is van de melodieën enluister van binnenstromende muziek zich ten vollekunnen ontplooien, zelfs als de periode tussen degeboorte en dood van zijn lichaam heel lang is?Iemand die geen muzikaal talent heeft geërfd ofzover hij weet geen aanleg voor muziek heeft, raaktsoms verrast en geroerd bij het luisteren; als hij lan-ger luistert en nog dieper wordt geroerd en steedsblijft luisteren wordt hij er uiteindelijk door overwel-


digd, zodat in hem stille en wonderlijke stromen vantrillingen en gevoelens op gang komen. Misschien ishij een monteur in een garage of wordt hij geheel inbeslag genomen door de sleur van het zakenleven, diehem tijd noch energie overlaat voor muziek – hetdoet er niet toe: dat goddelijke iets heeft hemgeraakt, en misschien liggen er in zijn innerlijkenatuur de mogelijkheden van een groot musicus.Moeten die niet ooit naar buiten komen en totexpressie worden gebracht? Een belofte van eeuwigevooruitgang staat afgedrukt op ieder menselijk hart;alles in de natuur verkondigt het. Waarom zoudenwij niet eenzelfde vertrouwen hebben in onze essen-tiële goddelijkheid als de bloemen in de weldadigekracht van de zon?

Wat is de zin van de idealen die we stilzwijgendkoesteren; de geheime, edele en onvervulde aspira-ties; de vragen die we aan het leven stellen en waarophet huidige leven geen antwoord geeft? Wat is hetdoel van pijn en wanhoop, de onrust en het intenseverlangen om zoveel meer te zijn dan we ooit kunnenbereiken, vóór de dood ons wegneemt? Werden dezegedachten die we hebben en die ons soms bijna tothet punt van onthulling brengen in één dag geboren?Werden ze gevormd uit de ervaringen die we in die


paar jaar sinds ons lichaam werd geboren, hebbenopgedaan?

Wat ze ons zeggen is altijd dat we groter zijn danwe schijnen, dat er geen grenzen zijn aan de vermo-gens van de ziel en dat, al zal ons begrip van dit mooieheelal eeuwig toenemen, we nooit een eindpunt vanbegrip zullen bereiken, dat we een eeuwigheid aantijd hebben om de grootsheid van de wet te lerenkennen en dat er geen onderbreking bestaat in deeeuwigdurende continuïteit, dat men vandaag kanstruikelen en falen, maar dat de volgende dag eennieuwe kans brengt, dat we vele levens hebben, tel-kens dezelfde in essentie maar verschillend in uiterlijk– wij, onsterfelijke wezens, die thuishoren in de eeu-wigheid, maar hier zijn onderworpen aan sterfelijk-heid en tijd.

Of we nu religieus zijn of niet, weinigen gaan meteen tevreden gevoel het grote onbekende in en in dieslaap die geen slaap is in de zin van passiviteit, maareen slaap vol activiteit, goddelijke activiteit tijdens deslaap. Hoe edel het leven van een mens misschien ookis geweest, kunnen we ons indenken dat die verhevenvolmaaktheid in één enkele levensperiode is bereikten tot uitdrukking komt in een eeuwigheid vangeluk? Het is toch veel redelijker te geloven dat we


telkens weer leven, het eeuwenoude pad bewandelen,dat ons de ene kans na de andere geeft, dan onszelf tezien als armzalige schepsels van één enkel leven diebij de geboorte uit niets zijn geschapen en bij de doodworden overgeplaatst naar een eeuwige hemel of eennooit eindigende hel, die geen van beide de mogelijk-heid tot vooruitgang bieden, en waar geen kansen lig-gen, en waar geen doel en geen hoop op inspiratie enmotivatie bestaat.

Zou een werkelijk edele ziel voor zichzelf vredekunnen accepteren en geluk in de hemel kunnen vin-den, terwijl de mensheid hier op aarde nog steedslijdt en in ketenen en droefenis verkeert? De zielheeft de kenmerken van een godheid in zich: haarhele wezen is mededogen, rechtvaardigheid en zelf-verloochening. Wat voor vreugde en zelfexpressiezou ze dan in zo’n zelfzuchtige gelukzaligheid kun-nen vinden? Als iemand in de volheid van zijn ziel zouleven – en dat goddelijke volledig zou zijn – dan zouhij die gedachte niet kunnen verdragen. Zijn wil zouzijn gericht op terugkeer naar de aarde, om deel tehebben aan het menselijk lijden en de ongelukkigende weg te wijzen naar die zelfkennis die vrede brengt.Hij zou voortdurend werken ter ere van het godde-lijke, ter ere van de in de mens aanwezige god, in het


besef dat we door het goddelijke in ons het vermogenbezitten de hele mensheid te helpen in de richtingvan zijn volmaakte eindbestemming. Ik zeg u, deinnerlijke god wacht op ons!

Wat zou kennis van reïncarnatie als een lied klin-ken in het hart van de blinde bedelaar langs de weg!Voor het eerst zou hij begrijpen dat een schitterendetoekomst en grote successen hem kunnen wachten;niet langer zou zijn lot hem iets mysterieus en gruwe-lijks toeschijnen, waarvoor hij nooit compensatie zoukunnen ontvangen – niet langer is er sprake van eendoor een almachtig en wraakzuchtig wezen opgelegdestraf, maar van de werking van de wet die voor eengoddelijke bestemming voor de mens zorgt, doormiddel van het lijden dat hij toebedeeld krijgt om zichgeschikt te maken voor een vorstelijker geboorte. Hijzou begrijpen dat er nog hoop voor hem is, dat alleswat voor hem duisternis is zal worden opgehelderd,dat er een dag komt waarop zijn innerlijke verlangensmeer zullen zijn dan slechts niet te verwezenlijkenaspiraties, dat hij zich nu al kan voorbereiden op eenedeler lot. De goden wachten op ons!

Het leven is niet wreed. Het kent geen onrecht-vaardigheid. In het licht van reïncarnatie verliest hetlijden dat wij als onrechtvaardig zagen, de angel van


het vermeende onrecht en wordt gemakkelijker tedragen. We gaan het zien als een zegen omdat heteen middel tot bevrijding wordt en onze belangrijksteprikkel tot groei. Ervaring en pijn zijn onze leermees-ters. Door de moeilijkheden die we te boven moetenkomen worden we voortdurend herinnerd aan de ver-heven barmhartigheid van de wet.

Het leven bestaat alleen om te dienen: we levenom te kunnen dienen. Houd in het uur van beproe-ving vast aan die gedachte en u zult uw moeilijkhedenwelwillend aanvaarden, als iets dat u welwillend werdgeschonken. U zult ze niet zien als een pijnlijke lastdie u moet dragen, maar als een stralend vuur dat zui-vert en bevrijdt. Niet dat we nederig moeten zijn inde gewone zin van het woord; we moeten het hoofdhoog houden – er is al te veel van het andere. We zijnveel te toegeeflijk voor onze eigen zwakheden. Als umet uw hele ziel heeft gestreden en met een onver-nietigbaar vertrouwen, en nog steeds dringt degedachte zich aan u op dat uw toestand niet is ver-anderd, en uw struikelblok niet uit de weg is geruimd;als u zich gedwongen voelt te zeggen, ‘al heb ik mij-zelf opgetrokken naar mijn idealen en dagelijks hetgoddelijke in mij benaderd, ik ben nog niet vrij,’ vatdan toch weer moed; het is de tijd daarvoor! Dat


waarmee u tevergeefs worstelde, kan een zegen wor-den. Het kan zelfs de verlossende kracht in uw levenzijn, die u op de enige plaats houdt waar u de les kuntleren die voor u het noodzakelijkst is.

Al heeft ons denken dus een periode van diepeduisternis doorgemaakt, tegenslagen zouden ons pasmoeten verlaten als onze problemen zijn opgelosten ze ons het geheim hebben geleerd ons levenopnieuw te ordenen, want het zijn de aspiraties vanonze eigen ziel die het vuur ontsteken waarin weworden beproefd, en dan kunnen we vreugde vindenin lijden, teleurstelling en hartzeer, en begrijpen hoeverheven en troostrijk de verandering is die de doodwordt genoemd.

Als de fouten uit het verleden niet hun gevolgenteweegbrachten waardoor we de lessen kunnen lerendie ze ons moeten leren – als het leven geen strijd,werk en inspanningen zou kennen – zouden wewezens zijn aan de oppervlakte van de aarde en geenzielen zoals we zijn. Alleen daardoor kunnen we dich-ter tot de waarheid komen en enig besef krijgen vande grootsheid van het leven, van de eeuwigheid, vande luister van de wetten die ons beschermen. Alleenzo kunnen we de weg vinden naar het ware leven datin alle opzichten vreugdevol en optimistisch is, en


stralend vol milde genegenheid; het leven dat geeneindpunt kent in het graf, en in geboorte of doodgeen beperking ziet voor zijn vooruitzichten.

Reïncarnatie geeft ons dus ruimte en tijd om tegroeien, zoals de natuur aan de bloemen land en len-te schenkt – om te groeien en te leren wat het levenen de wereld ons kunnen leren en om de goddelijkekwaliteiten van ons innerlijk zelf te leren gebruikenen het licht dat verborgen is in de ziel van de mens,het enige dat het pad dat we moeten gaan kan ver-lichten en dat ons in staat stelt de ernstige en af-schuwelijke problemen, de kwellende problemen opte lossen, waar het leven ons onophoudelijk voorplaatst, maar ook om de onuitsprekelijke schoonheidervan te leren kennen.

We groeien van eeuw tot eeuw en klimmen on-ophoudelijk naar steeds grotere hoogten. Als ze ditbegrijpen, worden ouderen weer jong van geest enbezien jongeren de wereld met nieuwe vreugde. Dedagen zijn lang en het pad is breed: ga dus voort, hetoog in hoopvol vertrouwen gericht op de verre toe-komst, het grote doel. De goden wachten op ons!


De goden wachten op ons - TheosofieDe Goden Wachten op Onsvan Katherine Tingley bevat een dringen-de...

Documents

Transcript of De goden wachten op ons - TheosofieDe Goden Wachten op Onsvan Katherine Tingley bevat een dringen-de...