de Flora van Honegem

De Flora van Honegem 1

De Flora van Honegem

De resultaten van een floristisch onderzoek 1994-1995-1996 en de verspreiding van de planten van het beschermde landschap

HONEGEM – SOLEGEM – SINT-APOLLONIA (te Erpe-Mere, Lede en Aalst)

Daan STEMGÉE Paul VAN DEN BREMT

André KAMPEN Emiel DE WAEL

1998


Beschermd landschap Honegem – Solegem – Sint-Apollonia Natuurreservaat Honegem Werkgroep Honegem

De Wielewaal, Natuurvereniging, v.z.w.

Flo.wer, v.z.w. Contactadres Werkgroep Honegem: Wim D’Haeseleer, Leeds Houwken 50, 9340 Lede 053 / 70.33.11 Contactadres De Wielewaal: Joris Bracquené, Graatakker 11, 2300 Turnhout 014 / 47.29.52 Contactadres Flo.wer: Leo Vanhecke, Nationale Plantentuin van België, Domein van Boechout, 1860 Meise 02 / 269.39.05 1998: de Wielewaal, Natuurvereniging v.z.w., Turnhout Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotoko-pie, microfilm of op welke wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Omslagontwerp; Roger Van de Wiele, Vierkant Grafisch, Zoutleeuw. Foto; Bosgeelster (Gagea lutea); Daan Stemgée.


Inhoudstafel Voorwoord: Karel DE WAELE……………………….……………… 4 Dankwoord …………………………………………………………… 5 Inleiding…….………………………………………………………… 6 Het gebied..…………………………………………………………… 7 Onderzoek en methode..…………………………………………….. 9 Aantal soorten…………………………………………………………11 Lokale frequentie of zeldzaamheid…………………………………..12 De zeldzaamheid…………………………………………………...…14 De Rode lijst………………………………………………………….. 16 Lokale floristische waarde………………………………………....…17 Socio-ecologische groepen……………..………………………….… 18 Floristische milieu-indicatoren………………………..…………….. 23 Oude gegevens………………………………………………………...25 Conclusies en bespreking per sector……………………………….... 27 Merkwaardige en enkele verdwenen soorten……………………..…30 Algemeen besluit en beheersadvies…………………………….…….33 Bibliografie……………………………………………………………. 36 Index Nederlandse namen…………………..…………………….… 37 Verspreidingskaartjes………………………………………………… 44 Overzichtskaart


Voorwoord Een voorwoord schrijven bij een publicatie over de resultaten van een floristisch onder-zoek, eerlijk gezegd ik zou veel liever te velde deel genomen hebben aan dat onderzoek. Veldwerk is immers altijd plezieriger dan het werk achter een of ander bureau in een ka-mertje vol boeken, aan een klavier, de ogen moe makend door het turen naar een scherm van een computer. Maar juist omdat het over floristisch onderzoek gaat en omdat het mij gevraagd is door mijn goede vriend André Kampen, doe ik dit toch van harte. Ik herinner me nog de vroege jaren zeventig, toen we binnen de Wielewaal begonnen waren met enkele plaatselijke plantenwerkgroepen en we onder impuls van het toenmali-ge IFBL, Instituut voor Floristiek van België en Luxemburg, meer bepaald aangestoken door het enthousiasme van Herman Stieperaere, onze eerste stappen zetten in de floris-tiek. Ikzelf had al de aanzet genomen voor de inventarisatie van het gebied van Wiele-waalafdeling Schelde-Leie, met het oog op de publicatie van een regionale plantenatlas. Mede daardoor en doordat ik ondertussen ook al de Nationale Plantenwerkgroep Bota-nie van De Wielewaal in de startblokken gezet had, samen met enkele andere – als ik me niet vergis zat Paul Van den Bremt daar ook bij – had ik waarschijnlijk al een reputatie als “plantenkenner” binnen De Wielewaal opgebouwd – “in het rijk der blinden is Een-oog koning”, want als ik ondertussen zie welke fouten ik toen nog maakte en welke on-volkomenheden er in mijn toenmalig onderzoek nog zaten moet ik bekennen dat die re-putatie wel flatterend is, maar voor een deel toch onterecht. Welnu, in die vroege jaren zeventig kwam op een winteravond André bij mij langs om inlichtingen in te winnen over mijn methode van werken bij het opstellen van die inven-tarisatie, omdat hij van plan was hetzelfde in afdeling Denderland te starten. Zo startte, net als elders in Vlaanderen, een nieuwe plantenwerkgroep, die mede onder impuls van Paul uitgroeide tot een gevestigde waarde. Maar terwijl ik een tiental jaren later “mijn” regionale plantenatlas publiceerde, hoorde ik relatief weinig van iets dergelijks in Dender-land. En achteraf gezien kan ik hen geen ongelijk geven, want terwijl ik nog op bijna middeleeuwse wijze zoals monniken met de pen – nog net geen ganzenveer – kruisjes zet-te op mijn plantenkaartjes, wachtten zij betere tijden en modernere middelen af. Tegen-woordig is de computer immers een overal ingeburgerde gebruiksmachine geworden en bestaat er software voor het verwerken van gegevens. Ook is ondertussen de drempel tus-sen “amateur” en “professioneel” verlaagd en krijgen de veldwerkers-plantenliefhebbers degelijke ondersteuning vanuit FLO.WER, de Vlaamse opvolger van het IFBL. Daarmee wil ik zeker de indruk niet wekken dat ik jaloers ben op deze ploeg, die nu hun inventarisatie van de flora van Honegem publiceren. Integendeel, ik ben uiterst verheugd dat er zo veel veranderd is ten goede. Hoe beter de omstandigheden worden waarin der-gelijke studies kunnen gemaakt worden, des te meer dit op lange termijn goed zal zijn voor onze natuur. Ik wens deze ploeg dan ook veel succes met deze publicatie en kijk al nieuwsgierig uit naar hun toekomstige projecten.

Karel DE WAELE Voorzitter van de Nationale Werkgroep Botanie van De Wielewaal


Dankwoord Het past om enkele mensen te bedanken die hebben bijgedragen tot deze publicatie. Maar in de eerste plaats wensen wij alle personen aan te moedigen en te feliciteren, die vele weekends helpen om het landschap te beheren en het natuurreservaat verder uit te bouwen; namelijk de leden van de werkgroep Honegem. In het bijzonder zijn we dank verschuldigd aan Laurent Annaert, André Coppens, Greet De Geest, Marc Leten en Wouter Van Landuyt voor het advies, de opbouwende kritiek en een aantal waarnemingen. Voorts konden we ook rekenen op de steun van Bruno De Bruyn, Herman Derder, Karel De Waele, Jan Fosselle, Walter Tolleneer, Herman Stieperaere en Roger Van de Wiele.


Inleiding. Momentopname. Onder initiatief van André KAMPEN, werd in 1994 gestart met een grondige planten-inventarisatie van het beschermde land-schap ‘Honegem – Solegem – Sint-Apol-lonia’. De plantenstudie duurde uiteinde-lijk 3 jaar en bracht meer dan 400 taxa in kaart. Dit rapport is het resultaat van vele uren veldwerk en tal van analyses omtrent de plantengemeenschappen in het gebied. Deze studie is een momentopname, ook al loopt dit moment over 3 jaar, van wat er op botanisch vlak in dit landschap te vin-den is. Honegem is een gevarieerd cultuur-landschap met gedeeltelijk wisselend bo-demgebruik wat resulteert in een sterk wis-selende flora. Enkele delen zijn echter sinds eeuwen bos of moeras, zodat we er anderzijds een typische en meer standvas-tige plantenrijkdom aantreffen. Doelstellingen. Een van de doelstellingen was om een to-taaloverzicht van de flora te verkrijgen. Zo zouden we ze kunnen toetsen aan deze van andere gebieden om uiteindelijk een vergelijkende waardebepaling uit te voe-ren. Dit is ons echter niet helemaal gelukt. Niet alleen omdat voor weinig plaatsen gelijkaardig onderzoek te vinden is, maar ook omdat elk gebied uniek is met zijn ei-gen specifieke plantengemeenschappen, meestal onder sterk menselijke invloeden. Een andere zeer belangrijke doelstelling was om een beter inzicht te krijgen van de flora van de verschillende biotopen in het beschermde landschap en het natuurreser-vaat. Dit moet de werkgroep en andere beleidsorganen in staat stellen om be-scherming en beheer nauwkeuriger en effi-ciënter te plannen en uit te voeren in func-tie van het behoud van een rijke biodiversi-teit. De planten zijn immers de basis van de voedselpiramide waarvan alle verdere leven afhankelijk is.

Wie wat? André KAMPEN en Emiel DE WAEL voer-den de 3 jaar durende systematische inven-tarisatie uit. Paul VAN DEN BREMT bezocht in het laats-te jaar van de studie meerdere keren de meest interessante percelen in het gebied om er te ‘strepen’. Hij schreef ook het hoofdstuk over de merkwaardige soorten. Daan STEMGÉE verwerkte alle gegevens op PC en verzorgde de redactie en de lay-out.


Het gebied.

Klassering. Midden jaren ‘80 werden de contouren van een cultuurhistorisch landschap, met een gevarieerde biologische waarde, afge-bakend door het Bestuur voor Monumen-ten & Landschappen van de Vlaamse Ge-meenschap. Het duurde echter tot 1992 vooraleer de definitieve klassering werd betekend. Vanaf dan zijn bijna 110 hecta-re, verspreid op het grondgebied van Aalst, Lede, en Erpe-Mere, beschermd als land-schap via een aantal algemene en meer specifieke maatregelen. In hetzelfde jaar van de klassering kocht de natuurvereniging de Wielewaal een eer-ste perceel grond aan in het landschap. De aankoop van de ‘orchideeënweide’ was de eerste van een lange rij want eind 1997 had de vereniging bijna 15 hectare in beheer, en haar ambities reiken nog verder (Kaart I-1). Situering. Op amper 2 km van het centrum van Aalst, ten noordwesten van de stadskern, ligt nog een relatief ongerept landschap. Het is een kleinschalig cultuurlandschap dat naast meersen en akkers (al dan niet omzoomd door houtkanten), ook bosjes (populier of gemengd loofhout), poelen en zelfs een ruim 2 hectare groot moeras om-vat. Het gebied ligt voor het grootste gedeelte in het Atlashok D3-47. Enkel het Sint-Apolloniabosje bevindt zich in D3-57. Er zijn drie delen te onderscheiden in het gebied. Het Solegembos en nabijgelegen meersen, op het grondgebied van de ge-meente Lede, in de buurt van de Keiberg en het vroegere ’t Hof Ter Vaerent, bevin-den zich het meest noordelijk. Centraal, te Erpe, liggen de vroegere gemene weiden van Honegem, met als kern ‘de turfputten’. Helemaal in het zuiden, is er tenslotte het vochtige bosje met de omliggende gronden nabij de wijk Sint-Apollonia te Aalst.

Het landschap is er zwak golvend en de hoogte varieert van 11 tot 15 m. Het ge-bied wordt doorkruist door twee beken, telkens van west naar oost. Hydrografisch behoort het tot het Denderbekken. De Mo-lenbeek die ontspringt in Sint-Lievens-Esse en uitmondt in de Dender te Hofstade, loopt dwars door het gebied. Ten zuiden van Solegem stroomt de Dorebeek. Ze vormt voor een deel de grens tussen de gemeenten Lede en Erpe-Mere. Haar wa-ter wordt verder afgevoerd via de Sasbeek en de Torensbeek naar de reeds eerder ge-noemde Molenbeek. Turfputten. Centraal ligt de moerassige depressie te Honegem. Over het ontstaan van dit vroe-gere veengebied in de meanderzone van de Molenbeek verwijzen we naar GUILLE-

MIJN & VAN DEN BREMT 1981, en VAN

DEN BREMT 1983. De eerste turfontginnin-gen dateren uit het midden van de 18de eeuw, en nog tot ongeveer 1950 deden de turfputten dienst als vlasrootputten. De bodem. Onder invloed van klimatologische en bio-logische factoren ontwikkelden de boven-ste grondlagen (1 à 2 m) zich tot volwaar-dige bodems met elk hun kenmerkende samenstelling. Naar gelang onder meer de korrelgrootte van de deeltjes maken we een onderscheid tussen verschillende bo-dems. Het landschap is gelegen in de over-gangszone van Leemstreek naar Zand-leemstreek. Men vindt er dus een vrij grote verscheidenheid aan bodemtypes; voor-namelijk gronden op lemig tot zandlemig materiaal. In de valleien van de verschil-lende beken vindt men bovendien gronden op kleiig materiaal.


Andere natuurwaarden. Naast de veelzijdige flora van Honegem treffen we in het gebied ook een gevarieer-de dierenwereld aan. De vogels werden reeds eerder in kaart gebracht door SCHOE-TERS & PIETERS (1995). De laatste jaren rekenen we onder meer tot de vaste broed-vogels; Dodaars, Zomertaling, Slobeend, Waterral, Boomvalk, Buizerd en Gekraag-de roodstaart. De talrijke poelen zijn paaiplaatsen voor verscheidene amfibieënsoorten; Groene en Bruine kikker, Pad en alle vier in België voorkomende watersalamanders, wat voor Vlaanderen een zeer zeldzaam gegeven is. Belangrijk is ook de libellenfauna met de aanwezigheid van enkele uiterst zeldzame zuidelijke soorten, zoals de Zuidelijke gla-zenmaker (Aeshna affinis) die sinds 1994 onafgebroken aanwezig is (D’HAESELEER et al, 1995). In 1996 werd in de turfputten het zeer zeldzame Kroosmos (Ricciocarpos natans L.) ontdekt.

Kaart I-1. Situering van de gronden in beheer als natuurreservaat door de Wielewaal binnen het be-schermde landschap en de 16 sectoren.


Onderzoek en Methode. Kartering. In tegenstelling tot bijna alle bestaande plantenkarteringen werd dit verspreidings-onderzoek niet uitgevoerd in vaste (vier-kante) hokken. In België wordt steeds ge-werkt met het IFBL-rooster met hokken van 1 of 16 km². Voor gelijkaardige studies op een relatief kleine oppervlakte als deze, gebruikten we eerder deze hokken die we verder onderverdeelden in vierkanten van respectievelijk 1 ha en 25 ha; in het Os-broek (VAN DEN BREMT et al 1980 en WERKGROEP BOMEN PARK - OSBROEK 1981) en te Herdersem (DE WAEL & KAMPEN 1993). 16 sectoren. Voor dit onderzoeksgebied van 109 ha op-teerden we voor een onderverdeling in 16 sectoren met een oppervlakte variërend van 3 tot 12 ha (Kaart I-2). We kozen steeds vaste entiteiten, zoals bos, een wei-decomplex of een moeras, en benoemden ze tot een sector. Elke sector heeft zijn nummer en zijn naam op basis van histori-sche achtergronden (zie overzichtskaart ach-teraan op omslag en Kaart I-3). De keuze van de begrenzingen werd bepaald door be-staande landschapselementen of het grondgebruik. In de meeste gevallen gaat het om beken en grachten of om de be-staande wegen en paden. De keuze van een selectieve en subjectieve onderverdeling in sectoren met een speci-fiek biotoop gebeurde ten behoeve van het natuurbeheer.

Kaart I-2. De oppervalkte in hectare per sector.

Kaart I-3. De sectornummers.

8,48

3,0

7,538,24

11,86

6,723,43

6,758,48

11,856,81

3,74

5,566,94

6,19

5,64

1

9

32

6

548

7

1312

16

15

14

10

11


Veldwerk. Alle waarnemingen werden genoteerd per sector. De grens van de sectoren werd steeds genomen in het midden van de beek of weg. Er werden geen hoeveelheden van soorten bijgehouden. Dus enkel het al dan niet aanwezig zijn van een plantensoort, of het nu één of honderden exemplaren betrof. Enkele merkwaardige soorten komen aan bod in een aparte bespreking. Voor som-mige wordt daar wel melding gemaakt van aantallen. Het onderzoek startte in het voorjaar 1994 en werd afgesloten in oktober 1996. De waarnemingen van deze drie jaren werden samengevoegd. Elke sector werd elk jaar ten minste eenmaal bezocht en elk jaar in een ander seizoen, om fenologisch een zo volledig mogelijk overzicht te verkrijgen van de aanwezige flora. Daarenboven werden er in 1996 nog veel aanvullende inventarisaties uitgevoerd. Ook enkele los-se bijkomende waarnemingen van de Werkgroep Honegem en anderen werden toegevoegd. Tijdens 1996 werd het gebied doorkruist door collectorwerken. Daardoor werd er heel wat grond omgewoeld zodat eerder pioniersplanten meer kansen kregen. Dit kan gedeeltelijk een vertekend beeld vor-men. De werken gingen door in de secto-ren 6, 7 en 8.

Gegevensverweking. Alle waarnemingen werden opgenomen in een PC-bestand om nadien geanalyseerd te worden. Het bestand werd voor elke soort aangevuld met allerlei bestaande waarden en classificaties. De uiteindelijke databank bestaat uit zo’n 20.000 velden. Het bestand en de analyses werden uitgevoerd in de software Excel 97. De kaartjes werden aangemaakt in CorelDRAW 7. De databank werd langs alle mogelijke in-valshoeken bekeken en er werd steeds ge-zocht naar enkele florakenmerken van een sector. Enkel de interessantste resultaten komen aan bod. De relevantie van bepaal-

de cijfers is soms twijfelachtig en ze dienen dan ook met de nodige voorzichtigheid geïnterpreteerd te worden.


Aantal soorten. De verspreiding van alle soorten is terug te vinden op de individuele kaartjes. In totaal werden 415 taxa gedetermineerd. Daarbij zijn ook ondersoorten, hybriden en verwilderde soorten meegeteld. Deze 35 (op enkele goed te onderscheiden on-dersoorten na) werden verwijderd van de lijst die heeft gediend voor de verdere ana-lyses per sector. Deze nieuwe lijst omvat dan nog 380 soorten. Dit is 1/3de van de Vlaamse flora. Van de in totaal 22 verwilderde – niet in-heemse soorten werden de meeste gevon-den in sektoren 1 en 16, beiden bosjes (Kaart I-4). Aantal soorten per sector. Sector 11 scoort met slechts 114 soorten het minst. Het Solegembos, sector 1, en sector 13, de grootste sector, daarentegen hebben de grootste diversiteit met meer dan 200 verschillende taxa (Kaart I-5). Verspreidingspatronen. We vergeleken alle 380 verspreidingspa-tronen met elkaar. We lieten de minst en de meest voorkomende soorten buiten be-schouwing (d.w.z. enkel de soorten die in meer dan 2 en minder dan 14 sectoren voorkomen). We vonden slechts twee duo’s van planten met een identiek ver-spreidingskaartje. De Smalle stekelvaren (kaart 122) en de Gewone vogelmelk (kaart 252) komen voor in dezelfde vier sectoren. Ook de Aardbeiganzerik (kaart 287) en de Gewone brunel (kaart 289) vertonen een gelijk patroon, maar dan in vijf sectoren. Er kon geen verband aangetoond worden tussen de verspreidingspatronen en de bo-demkaart van LOUIS (1961).

Kaart I-4. Aantal verwilderde – niet inheemse soorten per sector (totaal 22 soorten).

Kaart I-5. Aantal soorten per sector (totaal 380 soorten).

202

156

152190

163

189185

155173

204168

130

114150

172

189

9

4

03

4

001

3

26

9

2

1

0

0


Lokale frequentie of zeldzaamheid. Lokale frequentieklassen. 35 soorten (of bijna 10%) werden in alle sectoren gevonden. Dit zijn de lokale ubi-quisten. Daarentegen zijn er 76 species die slechts voor 1 sector werden genoteerd (Kaart I-6). Het aantal sectoren waar een taxon in aanwezig is noemen we de lokale frequentieklasse. Frequentie in deze bete-kenis slaat dus niet op het aantal planten van een soort. Figuur 1 toont ons het aantal soorten per lokale frequentieklasse. Hieruit leiden we af dat 1/3de van alle soorten een zeer be-perkte verspreiding heeft in het gebied. Als we de verdeling per lokale frequentie-klasse voor iedere sector bekijken (Tabel 1), kunnen we reeds enkele tendensen aflezen. Sector 9 en 11 hebben opvallend minder lokaal veel voorkomende soorten t.o.v. de andere sectoren. Voor de kleinste sector 9 is dit te verklaren wegens het specifieke waterrijke milieu en de weinige variatie. Echter voor sector 11, het armst aan soor-ten, betekent dat zelfs veel van de lokaal algemenere soorten er niet te vinden zijn. Lokale zeldzaamheden. Sectoren 4 en 5 herbergen veruit het groot-ste aantal lokale zeldzaamheden, gevolgd door 5 andere sectoren nl. 1, 9, 12, 13 en 16 (Tabel 1). Sector 4 is gekend voor zijn interessant perceel blauwgrasland met vele zeldzame grassen, zeggen en orchideeën. Voor een gedeelte grenzend aan de vorige is sector 5 daarentegen voornamelijk ak-kerland. Sectoriële zeldzaamheden. We gaan ervan uit dat de lokaal meest zeldzame soorten ook de meest kieskeuri-ge of veeleisende zijn zodat ze het meest gebonden zijn aan een specifiek biotoop of bodem. Allicht zijn ze ook het meest ge-voelig voor verstoring. Daarom bekijken en vergelijken we voor elke sector de

Kaart I-6. Verspreiding van de 76 soorten die in slechts 1 sector voorkomen; aantal soorten per sector van de lokale frequentieklasse 1.

Figuur 1. Aantal soorten (S) per lokale frequen-tieklasse (F).

7

6

14

0

13122

4

34

10

3

1

2

4

76

43

2224 24

1614

8

1512

20 2018

14

19

35

0

10

20

30

40

50

60

70

80

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

S

F


‘lokaal relatief zeldzame’ soorten. Om de-ze groepen samen te stellen namen we per sector alle taxa van de laagste (en ook complete) lokale frequentieklassen om mi-nimum tot 20 soorten te komen. Op die manier verkregen we 16 groepen van sec-toriële zeldzaamheden, samengesteld uit een variërend aantal lokale frequentieklas-sen van 2 tot 8 en ook variërend in aantal soorten van 21 tot 27. Deze kleinere groepen van taxa per sector hebben we vergeleken en verder geanaly-seerd zoals we dat doen voor alle soorten samen van een sector. De sectoriële zeld-zaamheden vertonen meer geprononceer-de tendensen in vergelijking met de totale groep van een sector. Lokale zeldzaamheidsfactor. De gemiddelde lokale frequentieklasse van alle planten van een sector noemen we de lokale zeldzaamheidsfactor (Kaart I-7). Hoe lager de factor, in hoe minder secto-ren de soorten gemiddeld werden gevon-den. De sectoren 1, 4, 5, 9, 13 en 16 verto-nen de laagste cijfers. We bekeken ook de zeldzaamheidsfactor per sector voor de sectoriële zeldzaamheden, en komen tot dezelfde conclusies. (Kaart I-8).

Kaart I-7. Lokale zeldzaamheidsfactor per sec-tor.

Kaart I-8. Lokale zeldzaamheidsfactor van de sectoriële zeldzaamheden per sector.

lokale aantal sector frequentie soorten % 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

klasse 1 76 20 7 4 1 12 13 0 4 2 6 2 4 4 3 1 3 10 2 43 11 9 3 3 9 6 5 4 4 9 2 0 8 11 4 3 6 3 22 6 7 4 5 8 7 3 8 4 2 5 3 2 4 1 0 3 4 24 6 10 7 2 8 5 7 11 1 8 3 6 7 7 3 3 8 5 24 6 10 8 7 5 11 7 6 6 6 4 4 8 13 6 10 9 6 16 4 9 6 6 8 8 5 7 7 5 3 4 5 7 4 5 7 7 14 4 9 7 7 8 4 5 5 3 6 0 3 7 10 7 10 7 8 8 2 5 6 3 3 4 2 5 2 6 3 0 4 7 4 4 6 9 15 4 9 12 7 7 11 8 3 7 9 9 6 7 12 8 9 11

10 12 3 8 11 5 9 8 9 6 6 8 5 4 8 10 5 9 9 11 20 5 15 18 12 10 13 12 15 15 13 8 7 15 17 16 17 17 12 20 5 19 20 14 14 15 17 17 14 9 11 12 13 19 12 17 17 13 18 5 18 16 13 18 17 15 14 16 12 12 9 15 16 12 16 15 14 14 4 14 14 13 12 13 14 14 14 7 11 6 13 14 14 12 11 15 19 5 18 19 19 19 19 19 19 19 15 17 11 17 19 18 19 18 16 35 9 35 35 35 35 35 35 35 35 35 35 35 35 35 35 35 35

Tabel 1. Aantal soorten (absoluut en procentueel) per lokale frequentieklasse voor het gebied en aantal soorten per lokale frequentieklasse per sector.

2,0

2,5

4,23,5

3,7

1,81,4

4,13,0

2,62,6

4,3

3,94,9

4,2

2,3

10,4

10,7

11,711,2

11,6

10,510,4

11,911,0

10,611,1

12,1

11,811,9

11,5

10,6


De zeldzaamheid. Een zeldzame waarneming is meestal veel waard voor een natuurliefhebber, ook al betreft het soms een minder fraaie soort. In de context van deze studie is de zeldzaam-heid eerder een indicatie voor de waarde van een plantengemeenschap. De standaardlijst. Om een idee te krijgen van de zeldzaam-heid van de taxa in een sector, werd per soort de aanwezigheid bekeken in Vlaande-ren. De Atlas van VAN ROMPAEY & DEL-

VOSALLE (1979) werd reeds geïnterpreteerd door STIEPERAERE & FRANSEN (1982), die in hun standaardlijst voor elke soort het voorkomen in de hokken optelden en in klassen onderverdeelden. Zij doen dit niet alleen zuiver rekenkundig, maar ook loga-ritmisch om een fijnere onderverdeling te krijgen voor de echt zeldzame soorten. Wij gebruiken hier echter de semi-logaritmische uurhok-frequentieklasse-inde-ling voor Vlaanderen volgens COSYNS et al. (1994) (in totaal zijnde 951 hokken van 16 km²). Deze indeling in klassen geeft een gelijkma-tige spreiding en onderscheid tussen de zeldzame en algemenere soorten.

Soorten per frequentieklasse. Het aantal soorten per semi-logaritmische frequentieklasse is te zien in Figuur 4. Deze toont aan dat in het gebied enkele zeer zeldzame planten groeien. Planten uit de klassen 2, 3, 4 en 5 betekenen een voorko-men van respectievelijk maximum 0,7%, 2,6%, 6,3% en 13,7% van het totaal aantal hokken in Vlaanderen. De meest merkwaardige soorten komen aan bod in een apart hoofdstuk. De aanwezigheidsgraad per semi-logarit-mische frequentieklasse (Figuur 2) toont aan dat deze de hoogste is voor de hogere fre-quentieklassen tot zelfs 98%. Alle Belgische ubiquisten, zijnde 27 soor-ten, werden in het gebied aangetroffen.

Kaart I-9. Aantal soorten per sector uit de semi-logaritmische frequentieklassen 1-5 (≤ 130 hok-ken of ≤13,7% bezetting van de hokken) voor Vlaanderen.

Figuur 2. Procentuele aanwezigheidsgraad (%) per semi-logaritmische frequentieklasse (F – klas-se 9 en 10 samengevoegd) voor Vlaanderen.

7

5

22

0

685

4

103

12

4

3

1

1

0 1

65

37

82

19

9895

0

20

40

60

80

100

1 2 3 4 5 6 7 8 9

%

F


Zeldzaamheidsfactor. We berekenden per sector een gemiddelde frequentieklasse. Er zijn weinig verschillen voor dit gemiddelde van alle soorten van een sector. Voor de sectoriële zeldzaamhe-den echter duiden deze de meest interessan-te sectoren aan (4, 5, en 16). Deze halen de laagste waarden, wat betekent dat daar planten voorkomen die gemiddeld een kleinere verspreiding hebben in Vlaanderen (Kaart I-10). Zeldzaamheidsfactor per lokale frequentieklasse. Er is een duidelijk verband tussen de lokale frequentieklasse en de zeldzaamheid voor geheel Vlaanderen (Figuur 3). Zeldzaamheden uit het gebied kennen dus overwegend ook een beperktere versprei-ding in Vlaanderen, en de lokaal algemene soorten vindt men ook bijna overal.

Figuur 3. Relatie tussen de gemiddelde semi-logaritmische frequentieklasse = zeldzaamheids-factor (ZF) van de soorten per lokale frequentie-klasse (LFK).

Figuur 4. Aantal soorten (S) per semi-logaritmische frequentieklasse (F – klasse 9 en 10 samengevoegd) voor Vlaanderen.

Kaart I-10. Gemiddelde semi-logaritmische fre-quenieklasse van de sectoriële zeldzaamheden per sector = zeldzaamheidsfactor.

4

5

6

7

8

9

10

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

ZF

LFK

6,5

6,4

7,17,2

7,6

5,75,1

6,26,6

6,16,9

7,1

7,17,3

6,9

5,8

0 1 3 11

26

59

69

86

122

0

25

50

75

100

125

1 2 3 4 5 6 7 8 9

S

F


De Rode lijst. COSYNS et al (1994) stelden een voorlopige Rode lijst samen van de bedreigde planten-soorten voor Vlaanderen. In het onder-zoeksgebied troffen we 12 soorten aan met een bedreigde status (Tabel 2). De graad van bedreiging van deze 12 rode lijstsoor-ten is verdeeld als volgt: !"1 zeer sterk met uitsterven bedreigd !"1 sterk met uitsterven bedreigd !"4 kwetsbaar !"6 potentieel bedreigd Sector 4 en 13 herbergen de meeste rode lijstsoorten (Kaart I-11). Vooral voor sector 4, één van de kleinste, is 6 soorten zéér veel.

Kaart I-11. Aantal soorten van de Rode lijst voor Vlaanderen per sector (totaal 12 soorten).

Bedreiginggraad Wetenschappelijke naam Nederlandse naam

Zeer sterk met uitsterven bedreigd Ranunculus arvensis Akkerboterbloem

Sterk met uitsterven bedreigd Gagea lutea Bosgeelster

Kwetsbaar Dactylorhiza maculata Gevlekte orchis Dactylorhiza majalis Brede orchis Pulmonaria officinalis Gevlekt longkruid Rhinanthus minor Kleine ratelaar

Potentieel bedreigd Alchemilla glabra Kale vrouwenmantel Carex pallescens Bleke zegge Carex panicea Blauwe zegge Ophioglossum vulgatum Addertong Rhamnus catharticus Wegedoorn Scrophularia umbrosa Gevleugeld helmkruid

Tabel 2. Aanwezige bedreigde soorten van de Rode lijst voor Vlaanderen.

1

2

00

0

262

1

40

1

1

1

1

1


Lokale floristische waarde: een moment-opname. Om een vergelijking in floristische waarde tussen de verschillende sectoren te maken, stelden we een eenvoudig klassement op aan de hand van de analyses uit de data-bank. We hielden rekening met zowel de plaatselijke zeldzaamheid als deze voor Vlaanderen. Zonder rekening te houden met de opper-vlakte, werd er per sector een score toege-kend van 16 tot 1, voor de volgende evalua-tiecriteria. Bij gelijke waarde voor een be-paald criterium werden punten gegeven naar de gemiddelde positie. Evaluatiecriteria voor puntensysteem: !"Meest aantal soorten !"Meest aantal soorten van de lokale fre-

quentieklasse 1 !"Meest aantal soorten van de semi-

logaritmische frequentieklassen 1-5 voor Vlaanderen

!"Laagste gemiddelde semi-logaritmische frequentieklasse voor Vlaanderen van de sectoriële zeldzaamheden

!"Meest aantal voor Vlaanderen bedreig-de soorten (Rode Lijst)

De scores, zijnde het floristische waardege-tal (= de som), voor iedere sector zijn weergegeven in Kaart I-12. We verdeelden de sectoren in plaatselijke niveaus van flo-ristische waarde (Tabel 3). Deze benadering tot indeling naar botani-sche waarde dient met de nodige voorzich-tigheid geïnterpreteerd worden. Vooreerst lag er aan de basis immers een korte inven-tarisatieperiode. En er zijn uiteraard, naast

Kaart I-12. Floristisch waardegetal per sector (maximum = 80). de flora, een heleboel andere waarden die mede de landschappelijke en ecologische rijkdom bepalen. Daarenboven is er ook geen enkel referentiepunt om die waarde, in een bredere Vlaamse context, mee te vergelijken. De lokaal floristisch minder waardevolle sectoren zijn de delen die momenteel het meest intensief gebruikt worden door de landbouw, maar de meeste hebben echter een groot botanisch potentieel. Die secto-ren zijn daarom niet onbelangrijk voor uit-breiding van het reservaat of voor het be-heer. Zij doen dienst als buffer- en verbin-dingszones tussen de meer waardevolle percelen. Deze lokale floristische waarde dient dus met de gekende ‘korrel zout’ bekeken te worden. Zo is er sector 11 die volgens bij-gaande tabel in de klasse van geringe waar-de valt, maar waarbinnen de Akkerboter-bloem voorkomt, een soort die in Vlaande-ren zeer sterk met uitsterven bedreigd wordt.

Waardegetal Lokale floristische waarde Sectoren (in volgorde) > 60 zeer waardevol 4 – 16 – 13 – 5 – 1 45 – 60 waardevol 9 – 7 30 – 45 vrij waardevol 8 – 2 – 15 – 12 15 – 30 geringe waarde 10 – 11 – 14 < 15 nauwelijks of geen waarde 3 - 6 Tabel 3. Lokale floristische waarde voor de sectoren.

61

53

1439

12

637040

52

6436

65

37

23

24

23


Socio-ecologische groepen. In hun standaardlijst splitsten STIEPERAERE

& FRANSEN (1982) ook de plantensoorten op in groepen van vegetatietypen. De on-derverdeling gebeurt er in hoofd- en sub-groepen. We gingen na hoeveel soorten van het gebied er per socio-ecologische hoofd-groep voorkomen en wat de procentuele aanwezigheid is per groep (figuren 6 en 7 – de legende van groepsnummers is te vinden op pagina 22). Gemiddelde frequentie per groep. De gemiddelde lokale frequentie per socio-ecologische hoofdgroep laat ons zien dat er opvallende verschillen zijn. De gemiddelde semi-logaritmische frequentieklasse per groep toont ongeveer eenzelfde lijn als de lokale. Om de schalen, enerzijds 10 en an-derzijds 16, op elkaar af te stemmen, wordt de gemiddelde lokale frequentie-klasse /1,6 voorgesteld (Figuur 5).

Figuur 6. Aantal soorten (S) per socio-ecologische groep (SOG).

Figuur 5. Relatie tussen de gemiddelde semi-logaritmische frequentieklasse (volle lijn) en de gemiddelde lokale frequentieklasse /1,6 (streep-jeslijn) (FK) van de soorten per socio-oecologische groep (SOG).

Figuur 7. Procentuele aanwezigheid voor Hone-gem (%) per totale socio-ecologische groep voor Vlaanderen (SOG).

90

39

0

5349

15 17

47

68

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

1 2 3 4 5 6 7 8 9

S

SOG

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

1 2 4 5 6 7 8 9

FK

SOG

3740

0

31

54

1013

34

40

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

1 2 3 4 5 6 7 8 9

%

SOG


Spectrum. Totale aantallen van de groepen vergelijken met de aantallen per sector is weinig zinvol omdat er van de ene groep sowieso meer soorten voorkomen dan van een andere. Interessanter is het om per sector de sa-menstelling of het spectrum naar de zoge-naamde socio-ecologische groepen te on-derzoeken en onderling te vergelijken. Dit kan zowel absoluut als procentueel. Op die manier kunnen we ons aan de hand van de aanwezige flora een idee vormen van de

plantengemeenschap of er tendensen in herkennen. Uit Tabellen 4, 5 en 6 kunnen we afleiden dat in sommige sectoren bepaalde socio-ecologische groepen significant meer of minder vertegenwoordigd zijn t.o.v. het gemiddelde voor het gehele gebied. We overlopen de vertegenwoordigde hoofd-groepen en bespreken ook de subgroepen (Tabellen 7 en 8), enkel wanneer een bedui-dende afwijking te bemerken is.

S-E-Groep n-spec % 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

1 90 24 37 52 31 26 62 51 37 37 18 29 45 51 44 40 35 40 2 39 10 23 23 23 21 22 22 23 22 24 20 10 19 23 21 25 21 4 53 14 25 23 15 20 23 15 21 27 33 22 8 15 25 22 23 27 5 49 13 33 32 35 40 32 31 32 28 29 28 20 28 34 28 32 30 6 15 4 3 8 8 5 9 6 6 2 1 5 6 5 4 2 6 4 7 17 4 4 2 4 14 0 1 3 1 5 1 0 0 3 1 1 1 8 47 12 26 23 19 26 22 20 25 20 22 16 13 27 31 20 21 26 9 68 18 51 27 17 33 17 16 25 18 24 9 12 22 39 16 29 40

Totaal 378 100 202 190 152 185 187 162 172 155 156 130 114 167 203 150 172 189 Tabel 4. Aantal soorten per socio-ecologische hoofdgroep voor het gebied en per sector. S-E-Groep n-spec % 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

1 90 24 41 58 34 29 69 57 41 41 20 32 50 57 49 44 39 44 2 39 10 59 59 59 54 56 56 59 56 62 51 26 49 59 54 64 54 4 53 14 47 43 28 38 43 28 40 51 62 42 15 28 47 42 43 51 5 49 13 67 65 71 82 65 63 65 57 59 57 41 57 69 57 65 61 6 15 4 20 53 53 33 60 40 40 13 7 33 40 33 27 13 40 27 7 17 4 24 12 24 82 0 6 18 6 29 6 0 0 18 6 6 6 8 47 12 55 49 40 55 47 43 53 43 47 34 28 57 66 43 45 55 9 68 18 75 40 25 49 25 24 37 26 35 13 18 32 57 24 43 59

Tabel 5. Procentuele aanwezigheid per sector in verhouding tot het gehele gebied voor elke socio-ecologische hoofdgroep. S-E-Groep n-spec % 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

1 90 24 18 27 20 14 33 31 22 24 12 22 39 31 22 27 20 21 2 39 10 11 12 15 11 12 14 13 14 15 15 9 11 11 14 15 11 4 53 14 12 12 10 11 12 9 12 17 21 17 7 9 12 15 13 14 5 49 13 16 17 23 22 17 19 19 18 19 22 18 17 17 19 19 16 6 15 4 1 4 5 3 5 4 3 1 1 4 5 3 2 1 3 2 7 17 4 2 1 3 8 0 1 2 1 3 1 0 0 1 1 1 1 8 47 12 13 12 13 14 12 12 15 13 14 12 11 16 15 13 12 14 9 68 18 25 14 11 18 9 10 15 12 15 7 11 13 19 11 17 21

Tabel 6. Procentuele samenstelling of spectrum per sector en per socio-ecologische hoofdgroep.


S-E-Groep n 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 %

1a 34 15 19 9 8 27 20 13 12 5 8 20 21 14 13 11 12 9,0 1c 6 0 3 2 1 2 3 2 0 1 1 2 2 0 1 1 0 1,6 1d 10 8 7 7 5 10 7 6 8 3 6 6 7 7 7 5 7 2,6 1e 23 9 14 9 9 15 14 11 12 6 10 13 11 14 12 12 11 6,1 1f 4 1 3 1 0 2 1 1 0 0 0 1 2 2 1 0 1 1,1 1g 13 4 6 3 3 6 6 4 5 3 4 3 8 7 6 6 9 3,4 2a 25 15 17 17 18 15 15 15 15 16 15 8 11 17 15 16 14 6,6 2b 11 5 5 5 3 6 5 7 6 8 4 1 7 5 5 8 6 2,9 2c 3 3 1 1 0 1 2 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 0,8 4a 7 2 2 1 1 3 2 2 3 5 2 1 2 1 2 1 2 1,9 4c 13 5 7 4 3 3 2 4 4 10 4 1 2 5 2 6 6 3,4 4d 16 5 4 4 7 7 3 8 9 9 8 1 3 6 6 6 9 4,2 4e 17 13 10 6 9 10 8 7 11 9 8 5 8 13 12 10 10 4,5 5a 35 24 24 29 29 26 26 27 24 18 21 19 21 25 23 23 19 9,3 5b 14 9 8 6 11 6 5 5 4 11 7 1 7 9 5 9 11 3,7 6a 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0,3 6b 10 1 3 4 2 7 4 3 1 1 3 5 2 2 1 3 3 2,6 6e 4 2 4 4 3 2 2 3 1 0 2 1 2 2 1 3 1 1,1 7a 7 2 1 1 5 0 0 1 1 3 1 0 0 1 1 1 1 1,9 7c 6 0 0 1 5 0 0 1 0 1 0 0 0 1 0 0 0 1,6 7f 4 2 1 2 4 0 1 1 0 1 0 0 0 1 0 0 0 1,1 8a 7 1 1 0 2 4 0 1 0 0 0 0 0 2 0 0 2 1,9 8b 28 19 18 17 16 15 18 19 14 16 11 9 20 22 17 16 18 7,4 8c 2 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 1 0 0,5 8d 10 6 4 2 8 3 2 5 5 6 5 4 6 7 3 4 6 2,6 9a 9 8 3 1 4 1 1 3 1 2 1 1 2 4 1 3 7 2,4 9c 12 7 4 2 4 0 1 2 3 3 0 1 3 6 3 4 9 3,2 9d 6 5 2 3 4 3 2 3 2 2 2 1 2 4 1 3 3 1,6 9e 15 10 7 5 10 7 3 6 5 7 1 3 4 9 3 8 6 4,0 9f 24 20 10 6 10 6 9 11 7 8 5 6 10 15 8 10 14 6,3 9g 2 1 1 0 1 0 0 0 0 2 0 0 1 1 0 1 1 0,5

Totaal 378 202 190 152 185 187 162 172 155 156 130 114 167 203 150 172 189 Tabel 7. Aantal soorten per socio-ecologische subgroep voor het gebied en per sector, en het procentuele aandeel.


S-E-Groep % 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

1a 10,0 7,4 10,0 5,9 4,3 14,4 12,3 7,6 7,7 3,2 6,2 17,5 12,6 6,9 8,7 6,4 6,3 1c 1,6 0,0 1,6 1,3 0,5 1,1 1,9 1,2 0,0 0,6 0,8 1,8 1,2 0,0 0,7 0,6 0,0 1d 3,7 4,0 3,7 4,6 2,7 5,3 4,3 3,5 5,2 1,9 4,6 5,3 4,2 3,4 4,7 2,9 3,7 1e 7,4 4,5 7,4 5,9 4,9 8,0 8,6 6,4 7,7 3,8 7,7 11,4 6,6 6,9 8,0 7,0 5,8 1f 1,6 0,5 1,6 0,7 0,0 1,1 0,6 0,6 0,0 0,0 0,0 0,9 1,2 1,0 0,7 0,0 0,5 1g 3,2 2,0 3,2 2,0 1,6 3,2 3,7 2,3 3,2 1,9 3,1 2,6 4,8 3,4 4,0 3,5 4,8 2a 8,9 7,4 8,9 11,2 9,7 8,0 9,3 8,7 9,7 10,3 11,5 7,0 6,6 8,4 10,0 9,3 7,4 2b 2,6 2,5 2,6 3,3 1,6 3,2 3,1 4,1 3,9 5,1 3,1 0,9 4,2 2,5 3,3 4,7 3,2 2c 0,5 1,5 0,5 0,7 0,0 0,5 1,2 0,6 0,6 0,0 0,8 0,9 0,6 0,5 0,7 0,6 0,5 4a 1,1 1,0 1,1 0,7 0,5 1,6 1,2 1,2 1,9 3,2 1,5 0,9 1,2 0,5 1,3 0,6 1,1 4c 3,7 2,5 3,7 2,6 1,6 1,6 1,2 2,3 2,6 6,4 3,1 0,9 1,2 2,5 1,3 3,5 3,2 4d 2,1 2,5 2,1 2,6 3,8 3,7 1,9 4,7 5,8 5,8 6,2 0,9 1,8 3,0 4,0 3,5 4,8 4e 5,3 6,4 5,3 3,9 4,9 5,3 4,9 4,1 7,1 5,8 6,2 4,4 4,8 6,4 8,0 5,8 5,3 5a 12,6 11,9 12,6 19,1 15,7 13,9 16,0 15,7 15,5 11,5 16,2 16,7 12,6 12,3 15,3 13,4 10,1 5b 4,2 4,5 4,2 3,9 5,9 3,2 3,1 2,9 2,6 7,1 5,4 0,9 4,2 4,4 3,3 5,2 5,8 6a 0,5 0,0 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,6 0,0 0,0 0,0 0,0 6b 1,6 0,5 1,6 2,6 1,1 3,7 2,5 1,7 0,6 0,6 2,3 4,4 1,2 1,0 0,7 1,7 1,6 6e 2,1 1,0 2,1 2,6 1,6 1,1 1,2 1,7 0,6 0,0 1,5 0,9 1,2 1,0 0,7 1,7 0,5 7a 0,5 1,0 0,5 0,7 2,7 0,0 0,0 0,6 0,6 1,9 0,8 0,0 0,0 0,5 0,7 0,6 0,5 7c 0,0 0,0 0,0 0,7 2,7 0,0 0,0 0,6 0,0 0,6 0,0 0,0 0,0 0,5 0,0 0,0 0,0 7f 0,5 1,0 0,5 1,3 2,2 0,0 0,6 0,6 0,0 0,6 0,0 0,0 0,0 0,5 0,0 0,0 0,0 8a 0,5 0,5 0,5 0,0 1,1 2,1 0,0 0,6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 1,0 0,0 0,0 1,1 8b 9,5 9,4 9,5 11,2 8,6 8,0 11,1 11,0 9,0 10,3 8,5 7,9 12,0 10,8 11,3 9,3 9,5 8c 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,6 0,0 0,0 0,0 0,6 0,0 0,0 0,6 0,0 8d 2,1 3,0 2,1 1,3 4,3 1,6 1,2 2,9 3,2 3,8 3,8 3,5 3,6 3,4 2,0 2,3 3,2 9a 1,6 4,0 1,6 0,7 2,2 0,5 0,6 1,7 0,6 1,3 0,8 0,9 1,2 2,0 0,7 1,7 3,7 9c 2,1 3,5 2,1 1,3 2,2 0,0 0,6 1,2 1,9 1,9 0,0 0,9 1,8 3,0 2,0 2,3 4,8 9d 1,1 2,5 1,1 2,0 2,2 1,6 1,2 1,7 1,3 1,3 1,5 0,9 1,2 2,0 0,7 1,7 1,6 9e 3,7 5,0 3,7 3,3 5,4 3,7 1,9 3,5 3,2 4,5 0,8 2,6 2,4 4,4 2,0 4,7 3,2 9f 5,3 9,9 5,3 3,9 5,4 3,2 5,6 6,4 4,5 5,1 3,8 5,3 6,0 7,4 5,3 5,8 7,4 9g 0,5 0,5 0,5 0,0 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0 1,3 0,0 0,0 0,6 0,5 0,0 0,6 0,5

Tabel 8. Procentuele samenstelling of spectrum per socio-ecologische subgroep voor het gebied en per sec-tor.


Trends per socio-ecologische groep. Groep 1: Pioniers van sterk antropogeen gestoorde plaatsen: akkers, wegranden en droge ruigten: belangrijk aandeel in de flora van sectoren 5, 6, 11 en 12 en opval-lend minder in sectoren 4 en 9 !"1a: akkers op voedselrijke kalkhou-

dende maar niet kalkrijke grond: zeer hoog aandeel van 17,5% voor sector 11

!"1d: regelmatig betreden plaatsen op voedselrijke grond (tredplanten): opvallend hoog (>5%) voor sectoren 5 en 11

!"1e: ruigten op betreden, voedselrijke, niet humeuze, kalkhoudende maar niet kalkrijke, droge grond: opvallend hoog (11,4%) in sector 11

!"1g: ruigten op weinig betreden, voed-selrijke, humeuze, matige droge grond: beduidend belangrijker voor sectoren 12 en 16 met 4,8%

Groep 2: Pioniers van meer natuurlijke gestoorde plaatsen, op open, vochtige tot natte, humusarme grond: algemene soor-ten want het percentage per sector is bijna altijd hoger dan het algemeen gemiddelde en een hoge gemiddelde lokale frequentie van 8,8 !"2a: relatief voedselrijke plaatsen met

wisselende waterstand of anderszins sterk fluctuerende milieu-omstandig-heden: opvallende hoog aandeel met meer dan 11% voor sectoren 3 en 10

!"2b: open, voedsel- (speciaal stikstof-) rijke, natte grond: significant hoger voor sector 9 met 5,1%

Groep 3: Planten van sterk tot matig zoute milieus: zeeduinen, zoute wateren, schorren en contactsituaties tussen zout en zoet milieu: geen soorten aanwezig Groep 4: Planten van zoete tot zwak brakke waters en oevers: beduidend hoger aandeel voor sector 9 met 21% en tevens voor de aangrenzende sectoren 8 en 10 met 17% !"4e: aanspoelingsgordels, natte ruigten

en rivierbegeleidende wilgenstruwelen

van voedselrijk milieu: opvallend hoog percentage van 8% voor sector 14

Groep 5: Planten van (licht) bemeste graslanden op matig voedselrijke tot voedselrijke, vochtige tot natte grond: hoogste gemiddelde lokale frequentieklas-se (10) en dus in alle sectoren goed verte-genwoordigd. 82% van de gevonden soor-ten van deze hoofdgroep komen voor in sector 4. !"5a: matig bemeste graslanden op (ma-

tig) vochtige grond: opvallend hoog aandeel van 19% voor sector 3

!"5b: matig bemeste graslanden op natte grond: 7% voor sector 9 is merkelijk hoger dan gemiddelde

Groep 6: Planten van (zeer) droge gras-landen, muren en rotsen: geen grote ver-schillen voor deze weinig talrijke groep Groep 7: Planten van heiden, venen, schraallanden en kalkmoerassen: laagste gemiddelde lokale frequentieklasse (2,4). Van deze hoofdgroep komt 82% van de gevonden soorten voor in sector 4 met een opvallend hoog aandeel van 8%. Groep 8: Planten van kaalslagen, zomen en struwelen: !"8d: struwelen op matig vochtige tot

droge, voedselarme tot matig voedsel-rijke grond: wederom het hoogste aan-deelpercentage voor sector 4 met 4,3%

Groep 9: Bosplanten: beduidend hoger aandeel in sector 1 met 25%, gevolgd door sector 16 met 21%. Van alle gevonden bos-soorten in het gebied groeien er 75% in sector 1. !"9e: bossen op matig voedselarme, dro-

ge, zure grond: het belangrijkst voor sector 4 met 5,4%


Floristische milieu-indicatoren. Om een uitspraak over de vegetatie of het milieu van een terrein te kunnen doen, be-kijken we de milieu-indicatiewaarden van de aanwezige planten per sector. ELLEN-

BERG (1991) geeft voor alle soorten een rangorde-indicatiewaarde (of waardegetal) voor onder andere vochtbehoefte, zuurte-graad en stikstofgehalte van de bodem. We bekeken de gemiddelde waarden voor de soorten per sector en tevens de gemid-delden voor de sectoriële zeldzaamheden van een sector. Vooral deze laatste cijfers geven merkwaardige en betekenisvolle in-dicaties, alhoewel de verschillen steeds klein zijn. Lichtbehoefte. De taxa van sector 1, 13 en 16 hebben een beduidend lagere factor, wat betekent dat ze minder licht nodig hebben. Het betreft hier uiteraard bosgebieden of een sector met restanten van oude houtkanten (Kaart I-13). Vochtbehoefte. De soorten van sector 9, een moeras, ge-ven beduidend het hoogste getal, en heb-ben dus een grotere vochtbehoefte. De soorten van de sectoren met onder meer akkers, zoals 5 en 11, en ook 6 en 12 heb-ben duidelijk een lagere vochtbehoefte (Kaart I-14). Zuurtegraad. Hoe lager het rangorde-getal, hoe zuurder de bodem. Vooral sector 4 met een gemid-delde factor van 4,5 duidt op een opval-lend zure bodem. Sector 12 is blijkbaar het meest basisch (Kaart I-15). Kaart I-16 toont de verhouding tussen de aanwezige zuurte- of kalkminnende indi-catiesoorten. De noordelijke helft van het gebied is beduidend zuurder. Het reliëf en de bodemkundige invloeden staan hier on-getwijfeld mee aan de oorzaak.

Kaart I-13. Lichtbehoefte: gemiddeld waarde-getal van de sectoriële zeldzaamheden per sector.

Kaart I-14. Vochtbehoefte: gemiddeld waarde-getal van de sectoriële zeldzaamheden per sector.

Kaart I-15. Zuurtegraad: gemiddeld waarde-getal van de sectoriële zeldzaamheden per sector.

5,2

6,9

6,56,3

6,7

7,06,5

6,86,6

5,86,7

7,4

6,5 6,8

6,8

6,0

6,5

8,7

6,36,1

5,6

5,36,8

7,26,7

6,25,3

7,2

5,26,5

7,3

7,1

5,4

5,9

6,16,6

5,9

6,14,5

6,76,1

6,06,9

6,4

6,26,6

6,4

6,6


Stikstofgehalte. De soorten van sectoren 12 en 16 tonen de hoogste gemiddelde waarde, wat duidt op stikstofrijke bodem (Kaart I-17). Opvallend laag is de waarde van sector 4, waar de taxa dus weinig stikstof nodig hebben. De zuurtegraad en het stikstofgehalte ver-tonen nagenoeg hetzelfde beeld. Dit kan historische verklaringen hebben (afgravin-gen en dergelijke) en anderzijds natuurlijk ook organische; in een zure bodem is er minder leven en is dus minder vruchtbaar. Ook voor stikstofbehoefte zien we dat de zuidelijke helft van het gebied voedselrij-ker is. Dit heeft ook voor een gedeelte te maken met de regelmatig overlopende Mo-lenbeek. Een zeer opvallend verschil ver-tonen de waarden van de twee boscom-plexen. Solegembos is duidelijk armer dan het Sint-Apolloniabos. Enkel voor stikstofbehoefte zien we een logisch verband met de lokale frequentie-klassen. Er is een grotere behoefte bij de lokaal algemenere soorten, of anderzijds kunnen de meest zeldzame soorten minder stikstof (= bemesting) verdragen (Figuur 8).

Figuur 8. Relatie tussen de gemiddelde stikstof-behoefte (N) van de soorten per lokale frequen-tieklasse (LFK).

Kaart I-16. Verhouding tussen de indicatiesoor-ten voor zuurteminnend (richtgetal <5 = licht-grijs) en kalkminnend (richtgetal >7 = zwart) per sector.

Kaart I-17. Stikstofgehalte: gemiddeld waarde-getal van de sectoriële zeldzaamheden per sector.

4,9

5,4

5,05,6

5,8

5,83,3

6,05,7

6,06,5

5,9

5,95,8

5,8

6,5

5,00

5,25

5,50

5,75

6,00

6,25

6,50

6,75

7,00

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

N

LFK


Oude gegevens. Roucel, 18de eeuw. De oudste gegevens uit het gebied dateren uit 1792 van ROUCEL. Hij vermelde in zijn Traité des plantes les moins fréquentes… de ‘Geel velt ajuin’ (=de Bosgeelster, Gagea lutea) in het Sasbosken, en de ‘Wilde Er-ven’ (= de Graslathyrus, Lathyrus nissolia) rond de Keiberg, nabij Solegem. De eerste soort komt er nog steeds voor en is voor Vlaanderen een sterk met uitsterven be-dreigde soort. Atlas. We vergeleken onze gegevens enerzijds met deze van de Atlas (gegevens tot 1979) van VAN ROMPAEY en DELVOSALLE (1979), en anderzijds met de lijst van het Bestuur voor Monumenten en Landschappen (=BM&L) door GUILLEMIJN & VAN DEN

BREMT (1981), samengevoegd met gege-vens uit dezelfde periode van zowel de Na-tionale Plantenwerkgroep, als van de Plan-tenwerkgroep van Denderland (KAMPEN

1980 en 1982). De vergelijking met de Atlas gaat niet he-lemaal op gezien de verspreiding er wordt aangegeven voor hokken van 16 km², ter-wijl dit gebied slechts 1 km² beslaat. In het hok D3-47 bevindt zich 95% van het on-derzoeksgebied en enkel sector 16 bevindt zich in het hok D3-57. Daarom gingen we na welke soorten vermeld staan voor het hok D3-47. Als we enkel de soorten zon-der de hybriden en verwilderde soorten in beschouwing nemen, konden we 10 soor-ten niet vinden in ons gebied. Allicht zijn ze er ook nooit gevonden, maar elders in de resterende 15 km² van het hok. Anderzijds vonden we boven op de 187 vermelde soorten, er nog 193 bij of dus het dubbele, en dit op slechts 1 enkele km². Monumenten en Landschappen. De inventarisatie, periode 1979 - 1981, van BM&L, ter motivatie voor de klassering, spitste zich toe op het identieke gebied met de nadruk op het centrale gedeelte.

In totaal treffen we 250 soorten aan op de lijst van BM&L, of 130 minder dan voor dit onderzoek. Van deze lijst en de gegevens van de Plan-tenwerkgroep samen, konden we 12 taxa niet terugvinden. Dit zijn dus soorten die wel effectief binnen de grenzen van het onderzoeksterrein, begin jaren ’80, werden waargenomen. Er werd nochtans speciaal aandachtig gezocht naar deze species. In Tabel 9 staan deze soorten opgesomd. Twee van deze soorten staan ook vermeld in de atlas voor het betreffende hok. De gemiddelde semi-logaritmische frequentie-klasse van de niet teruggevonden soorten bedraagt 5,75. Deze lagere gemiddelde waarde toont aan dat het eerder relatief zeldzame plantensoorten zijn, die uit het gebied verdwenen zijn. Achillea ptarmica Wilde bertram Arenaria serpyllifolia Zandmuur subsp. serpyllifolia Bidens cernua Knikkend tandzaad Bromus racemosus Trosdravik Chenopodium ambrosioides Welriekende ganzevoet Crepis biennis Groot streepzaad Nasturtium officinale Witte waterkers Potentilla anglica Kruipganzerik Potentilla intermedia Middelste ganzerik Prunus serotina Amerikaanse vogelkers Spirodela polyrhiza Veelwortelig kroos Veronica filiformis Draadereprijs Tabel 9. Verdwenen of niet teruggevonden soor-ten, waargenomen binnen het gebied begin ja-ren ‘80.


Vergelijking tussen oude en nieuwe gegevens. Als we de databank ondervragen naar de oude gegevens zien we enkele opvallende trends. De eerder waargenomen soorten per lokale frequentieklasse (Figuur 9) toont duidelijk, en dit is nogal logisch, dat hoe zeldzamer een soort plaatselijk is, hoe minder ze ge-kend is. Eerder beschreven VAN DEN

BREMT et al (1980) dat enkel met een gede-tailleerde en intensieve inventarisatiegraad de lokaal echt zeldzame soorten kunnen ontdekt worden. Aangezien we eerder het verband aan-toonden tussen de lokale frequentieklasse en de semi-logaritmische frequentieklasse voor Vlaanderen, zien we voor de laatste ook eenzelfde tendens als beschreven hier-boven. Zeer waarschijnlijk geldt dus voor het gehele atlasgebied dat de verspreiding van zeldzame soorten ondergewaardeerd is. Het aandeel van de eerder waargenomen soorten per socio-ecologische hoofdgroep verschilt groot van de ene groep tot de an-dere (Figuur 10). Vooral de pioniers en graslandsoorten hebben de hoogste percen-tages.

Figuur 9. Procentueel aantal eerder waargeno-men soorten per lokale frequentieklasse; cirkel-tjes en stippellijn: atlasgegevens; bolletjes en vol-le lijn: BM&L-gegevens.

Figuur 10. Procentueel aantal eerder waargeno-men soorten per socio-ecologische hoofdgroep; witte balkjes: atlasgegevens; grijze balkjes: BM&L-gegevens.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

1 2 4 5 6 7 8 9

%

SOG

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

%

LFK


Conclusies en bespre-king per sector. Sector 1: Solegembos. !"meer verwilderde – niet inheemse soor-

ten !"rijk aan soorten !"veel lokale zeldzaamheden !"meer zeldzaamheden voor Vlaanderen !" lokaal zeer waardevolle sector !"zeer veel bosplanten en soorten van

oud bos !"soorten met weinig lichtbehoefte Oud kaartmateriaal toont aan dat hier se-dert eeuwen bos aanwezig is. Het huidige bos bestaat voornamelijk uit populieren-aanplant die best kan omgevormd worden naar meer natuurlijk bos vanuit de struik-laag. Er bevinden zich tevens enkele ver-tuinde percelen en ingesloten graslandjes die na verwerving geleidelijk naar een ver-bossing kunnen ontwikkelen. Sector 2: Solegemmeers. !"geen noemenswaardige conclusies Is een overgangszone aansluitend op be-bouwing. Bij voorkeur kunnen de lager gelegen stukken, grenzend aan het Sole-gembos, evolueren naar een mantel-zoomsituatie. De drogere meersen bevat-ten enkele landschappelijk waardevolle bomenrijen en kleine verboste perceeltjes. Kan landschappelijk nog verfraaid wor-den. Sector 3: d’Heye. !"veel pioniers van plaatsen met wisse-

lende waterstand of milieuomstandig-heden

!"veel soorten van matig bemeste gras-landen op vochtige grond

Overgangsgebied tussen Solegembos en Reebroek met mooie floristische capacitei-ten. Fraaie graslanden met overgangsgra-diënt naar bosranden. Bevat enkele unieke mantel-zoomrelicten die dienen bewaard te worden.

Sector 4: Reebroek. !"zeer veel lokale zeldzaamheden !"meer zeldzaamheden voor Vlaanderen !"meest voor Vlaanderen bedreigde soor-

ten !" lokaal zeer waardevolle sector !"weinig pioniers !"bijna alle (voor het gebied) grasland-

soorten !"veel en bijna alle (voor het gebied)

schrale graslandsoorten !"veel soorten van struwelen op voedsel-

arme grond !"veel soorten van bossen op voedselar-

me tot zure grond !"veel lichtbehoeftige soorten !"zeer lage zuurtegraad !"zeer lage stikstofbehoefte Ontegensprekelijk op botanisch vlak het meest interessant, met ook een waarde op Vlaams niveau. Momenteel een zeer be-dreigde relictsituatie. Omvat zowel bos (restant van vroeger groter gedeelte), een schitterend schraal grasland en mooie knotwilgenrijen. De op een gedeelte aan-geplante populieren bedreigen het absoluut te bewaren schrale graslandrelict. Sector 5: Vishouwen. !"veel lokale zeldzaamheden !" lokaal zeer waardevolle sector !"veel pioniers !"veel tredplanten Variatie van akkers met sierboomteelt en grasland. De lagere stukken dienen terug omgezet te worden naar grasland. De ak-kers bevatten interessante akkeronkruiden zodat akkerrandbeheer wenselijk is. Sector 6: de Twintig Jaar. !"vrij veel verwilderde – niet inheemse

soorten !"geen lokale zeldzaamheden !"geen zeldzaamheden voor Vlaanderen !"veel pioniers Een mogelijke kern voor een grote eenheid voor extensieve begrazing. Het zijn mo-menteel drogere, zwaar bemeste meersen met plaatselijke vertuining.


Sector 7: den Dooren. !" lokaal waardevolle sector Interessante sector met natte meersen (deels aangeplant met populier), met ver-tuinde elementen en hakhout. Veel poten-tie vanuit het hakhoutbosje met Sleedoorn, Meidoorn en Wegedoorn. Recent uitge-graven vijver met relatief voedselarm wa-ter. Sector 8: Koningsveld. !"veel waterplanten !"veel vochtbehoefte van de planten Grasland met mooie houtkanten, die be-waard dienen te blijven en zo mogelijk uit-gebreid. Afwatering van de turfputten geeft ook enkele interessante waterplanten in de grachten. Sector 9: Turfputten. !" lokaal waardevol !"weinig pioniers van antropogene ver-

storingen !"veel pioniers van voedselrijke natte

grond !"zeer veel waterplanten !"veel soorten van matig bemeste gras-

landen op natte grond !" flora met zeer hoge vochtbehoefte Bevat open water en overgangssituaties met verlandingszones. Er is tevens een klein interessant hooiland dat aansluit bij sector 13. De omringende populieren, aangeplant op vroeger grasland, vormen een bedreiging voor de hooilandflora. Ze worden dus best verwijderd. Op de per-ceelsgrenzen aan de rand kan er wel wor-den geopteerd voor houtkanten en strui-kenmassa’s. Sector 10: ‘t Rot. !"veel pioniers van plaatsen met wisse-

lende waterstand of milieuomstandig-heden

!"veel waterplanten !"zeer veel lichtbehoefte !" flora met hoge vochtbehoefte Vochtig grasland met zwakke talud die recentelijk werd beplant met een houtkant. De lager gelegen gedeelten kunnen perfect

aansluiten bij de turfputten en alzo een mooie overgang vormen. Sector 11: Kerrebroek. !"arm aan soorten !"veel pioniers !"veel pioniers van akkers op voedselrij-

ke kalkhoudende grond !"veel tredplanten !"veel pioniers van betreden, voedselrij-

ke, kalkhoudende droge grond Drogere weiden en akkers die zich op de rand van een kleine kouter bevinden. Ak-ker en akkerrandbeheer is hier aangewe-zen. Sector 12: FC Honegem. !"veel pioniers !"veel soorten van ruigten op voedselrij-

ke humeuze, matig droge grond !"hoge stikstofbehoefte Droger grasland met enkele oude, fraaie houtkanten. Omvat ook een populieren-aanplanting met een schralere onderbe-groeiing. Populieren worden best verwij-derd. Sector 13: Honegem. !"rijk aan soorten !"zeer veel zeldzaamheden voor Vlaan-

deren !"veel voor Vlaanderen bedreigde soor-

ten !" lokaal zeer waardevolle sector De historische kern van het meersengebied met uitlopers naar de turfputten. Ideale sector voor het herstel van de gemene wei-den in het communaal model. Bevat enke-le mooie bomenrijen en restanten van ou-de houtkanten. Omvat ook populierenbos-jes die beter deels kunnen ontbost worden en in grasland worden omgezet of na kap-ping zich kunnen ontwikkelen naar een natuurlijker bos.


Sector 14: Onegemmeersen. !"veel soorten van aanspoelingsgordels,

natte ruigten langs rivieren in een voedselrijk milieu

Meersengebied langsheen de Molenbeek die er regelmatig in overstroomt. Ook een recent gekapt populierenbos. Momenteel relatief zwaar bemest. Sector 15: Dijkmeersen. !"hoge vochtbehoefte Vroeger nat en kleinschalig meersengebied met nu veel populierenaanplantingen en enkele weekendhuisjes. Kleine percelen met relicten van de graslandflora. Populie-ren zijn te vellen. Sector 16: Sint-Apolloniabos. !"meer verwilderde – niet inheemse soor-

ten !"veel lokale zeldzaamheden !"meest zeldzaamheden voor Vlaande-

ren !" lokaal zeer waardevolle sector !"veel soorten van ruigten op voedselrij-

ke humeuze, matig droge grond !"veel bosplanten !"hoge vochtbehoefte !"hoge stikstofbehoefte Vochtig bos met een klein hakhoutperceel en vertuinde percelen. Voornamelijk over-rijpe populieren.


Merkwaardige en enkele verdwenen soorten. Acer campestre – Spaanse Aak Slechts enkele exemplaren in een oude houtkant. Is er vermoedelijk ooit aange-plant (mogelijk voor het vroegere klassieke gebruik voor kippenstokken), maar ver-jongt zich spontaan door uitzaaiing. Re-centelijk aangeplant in Solegembos. Is voor Oost-Vlaanderen eerder zeldzaam. Het zwaartepunt van het verspreidingsge-bied is in het zuiden van de provincie (Vlaamse Ardennen) en in de overgangs-zone naar de Brabantse leemstreek. Achillea ptarmica – Wilde bertram Verdwenen uit het gebied van de vroegere gekende groeiplaats, maar is recent nog waargenomen op de rand van het Sole-gembos. Is dus niet echt (ver) weg. Alchemilla glabra – Kale vrouwenmantel In geheel Vlaanderen sterk achteruitgaand en zeer zeldzaam geworden. Veel vind-plaatsen vermeld in de Atlas zijn achter-haald en verdwenen. Dit is één van de aandachtssoorten van Honegem voor wat betreft het beheer. De planten zijn allicht tevoorschijn gekomen uit een oude zaad-bank na het omwoelen van grond door het uittrekken van boomwortels. Allium ursinum – Daslook Is mogelijk aangeplant geweest, of het be-treft een relictpopulatie (aanwezigheid van oude bossen en houtkanten in de omge-ving). Deze oude bossoort bereikt hier zo-wat de noordgrens van zijn verspreidings-gebied. Alopecurus aequalis – Rosse vossestaart Verschijnt onregelmatig bij het droogval-len van ondiepe waterpartijen. Groeit hier op de bodem van een bijna ieder jaar droogvallende vijver. Vermoedelijk zeld-zame soort voor Vlaanderen, die echter gemakkelijk over het hoofd wordt gezien door de verwarring met de Geknikte vos-sestaart.

Arenaria serpyllifolia – Zandmuur Kwam vroeger veelvuldig voor langs de spoorwegberm in het zuiden van het ge-bied. Is nu verdwenen, allicht door het spuiten met herbiciden door de NMBS. Armoracia rusticana – Mierikswortel Geneeskruid en keukenkruid. Reeds lang ingeburgerd in Vlaanderen. Briza media – Bevertjes of Groot trilgras Verscheidene mondelinge getuigenissen van plaatselijke landbouwers tonen aan dat deze soort algemeen was in de vroege-re gemene weiden van Honegem tot in de jaren ‘50. Door bemesting en intensivering van het grasland is de soort in de wijde omgeving nu verdwenen en zeer zeldzaam geworden in heel Vlaanderen. Briza minor – Klein trilgras De atlas vermeldt het voorkomen van deze uitgestorven soort voor de streek voor 1930. Het betreft waarnemingen uit 1854 op zandige velden van ene DE MOOR, een Aalsters geneesheer en gekend grassenspe-cialist (DE WILDEMAN & DURAND 1898). Carex demissa – Geelgroene zegge Een zeggesoort die maar mondjesmaat voorkomt in Vlaanderen. Te Honegem beperkt tot enkele exemplaren in schraal grasland. Carex nigra – Zwarte zegge Een soort die blijkbaar tot de jaren ’50 en ’60 in Vlaanderen plaatselijk vrij algemeen was, maar sedertdien sterk is achteruitge-gaan. Groeit op schraal tot iets rijker gras-land. Is nu vooral een Kempische soort die zeer zeldzaam is voor de streek. Carex pallescens – Bleke zegge Kent nu in Vlaanderen een iets wijdere verspreiding dan de vorige soort. Komt dan voor op vochtige en schrale graslan-den, op vroegere bosgrond evenals op kap-vlakten.


Carex panicea – Blauwe zegge Behoort tot de groep van de schrale gras-landzegges, die van de meest bedreigde plantensoorten zijn in Vlaanderen. In het gebied bevindt zich slechts één vindplaats, waar ze met uitsterven wordt bedreigd. Carex spicata – Gewone bermzegge Deze soort is zowel in Vlaanderen als in de Dendervallei minder zeldzaam dan de vorige soorten. Kent een duidelijke andere verspreiding, zoals in Honegem waar ze massaal groeit in een populierenbos. Is vooral een soort van open bossituaties en wegranden op taluds. Chenopodium ambrosioides – Welriekende ganzevoet Een verdwenen soort die vroeger groeide op in karrensporen gestort puin. Crataegus laevigata subsp. laevigata – Twee-stijlige meidoorn De hele meidoorngroep dient voor Vlaan-deren nog nader onderzocht te worden, aangezien er ook hybriden met de eenstij-lige en de koraalmeidoorn voorkomen. De tweestijlige meidoorn is een interessante soort die gebonden is aan oud bos en moeilijk koloniseert. Groeit in het gebied in een oude houtkant. Eén van de aan-dachtssoorten voor Honegem. Crepis biennis – Groot streepzaad Verdwenen uit het gebied sinds een tiental jaren, wegens de intensivering van het graslandgebruik. Ook in Vlaanderen sterk achteruitgaand. Crepis paludosa – Moerasstreepzaad Soort van vochtige bossen met een gecon-centreerde verspreiding in de Brabantse leemstreek en Haspengouw. Dactylorhiza maculata – Gevlekte orchis Het betreft planten van de ‘maculata sensu stricto’, voorkomend in schraal grasland. Relict met slechts nog enkele individuen in een met populieren beplant grasland.

Dactylorhiza majalis – Brede of Meiorchis Sterk achteruitgaand door bemesting. Werd ook in het gebied uitgestoken door buurtbewoners. Epilobium palustre – Moerasbasterdwede-rik Soort van minder bemest grasland, die nu buiten de Kempen zeer zeldzaam is in Vlaanderen. Gagea lutea – Bosgeelster Zeer zeldzame lelie-achtige voor Vlaande-ren. Komt in het gebied voor langs beek-oevers en verlande grachten. Is ook te vin-den verder stroomafwaarts van de Molen-beek en de Dorebeek, waar ze groeit met nog meer exemplaren in houtkanten en op de oevers. Werd recentelijk ook ontdekt langsheen andere beken in de buurt van Impe en Massemen. Mespilus germanica – Mispel Het betreft hier onder meer aangeplante exemplaren, maar de soort zou ook nog in wilde toestand kunnen voorkomen, want ze is gekend van oude bossen. Ophioglossum vulgatum – Addertong Zeer zeldzame varensoort in Vlaanderen, die mogelijk iets algemener is dan gedacht. Kansrijke plekken zijn populierenaanplan-tingen op vroeger schraal grasland. Voor het gebied is de Addertong een relicten aandachtssoort. Beperkt tot enkele plan-ten. Paris quadrifolia – Eenbes Slechts één mooie populatie in het Sole-gembos. Indicatiesoort met affiniteit voor oud bos. Potentilla anglica – Kruipganzerik Soort van mantel-zoomsituaties, die recen-telijk uit het gebied (Reebroek op talud) verdwenen is.


Pulmonaria officinalis – Gevlekt longkruid Vroeger vooral gekend als geneeskruid. Ook in de Denderstreek hiervoor gebruikt. Nu vooral als voorjaarssoort gekend uit de Vlaamse Ardennen. Hier iets buiten of op de noordelijke grens van het klassieke ver-spreidingsgebied. Waarschijnlijk ontsnapt uit tuinen. Ranunculus arvensis – Akkerboterbloem Tot in de jaren ’50 in Vlaanderen nog veel waargenomen. Door landbouwpraktijken bijna helemaal van de kaart geveegd en nu zeer sterk met uitsterven bedreigd in ge-heel Vlaanderen. Deze Rode lijstsoort kan enkel overleven via natuurvriendelijk be-heer op onkruidakkers. Rhamnus catharticus – Wegedoorn Zeer zeldzame struik in Vlaanderen. In een houtkant stond één groot exemplaar, dat bijna vernield werd door de collector-werken door Aquafin. De struik werd ver-plaatst op een perceel van het reservaat in beheer door de Wielewaal. Deze leuke houtige soort werd teruggesnoeid en is nu weer volop uitgegroeid. Een tweede, klei-ner exemplaar werd ontdekt in een knot-wilg. Rhinanthus minor – Kleine ratelaar Overal in Vlaanderen sterk achteruitgaand door intensiever gebruik (ontwatering) en bemesting van graslanden. Kwam vroeger massaal voor in de buurt van Sint-Apollonia en d’Heye, maar is er nu ver-dwenen. Deze halfparasiet is voor het ge-bied een aandachtssoort, die nog slechts op één perceel te vinden is. Dankzij 6 jaar maaibeheer is de soort aldaar toegenomen. Salix aurita – Geoorde wilg Deze zuurteminnende soort gaat sterk ach-teruit in en om Vlaanderen. Waarschijnlijk zijn vermesting en verdroging de grote boosdoeners. Kruist gemakkelijk met de Grauwe wilg en komt nog zelden in zuive-re vorm voor. Van deze aandachtssoort staat er een prachtexemplaar in het Sole-gembos.

Scirpus setaceus – Borstelbies Interessante pionierssoort waarvan zaden lange tijd kunnen gedijen in een natuurlij-ke zaadbank. Komt hier voor in sleepspo-ren op een gekapt stuk. Scrophularia – Rivierhelmkruid Deze potentieel bedreigde soort voor Vlaanderen is echter vrij algemeen voor de Dendervallei in vochtige bossen en langs beken en sloten. Sieglingia decumbens – Tandjesgras Deze indicatorsoort voor schraal grasland tot heide werd nog waargenomen op Ree-broek begin jaren ‘90, maar lijkt er nu uit-gestorven te zijn. Zelfs binnen deze sector is vermesting de vermoedelijke oorzaak. Stellaria neglecta subsp. major – Heggevo-gelmuur Gekend in de Denderstreek van open en jonge bossen. Elders in Vlaanderen weinig algemeen. Succisa pratensis – Blauwe knoop Soort, van schraal grasland en mantel-zoomsituaties, die overal in Vlaanderen sterk achteruit gaat. Een aandachtssoort voor het gebied, waar ze al niet frequent voorkomt in Reebroek en omgeving. Trisetum flavescens – Goudhaver Interessante mesofiele hooilandsoort die groeit langs een paadje en op een talud. Veronica scutellata – Schildereprijs Deze ereprijs is buiten de Kempen weinig algemeen. In sterk wisselend aantal komt deze pendelaar voor in de droogvallende turfputten op venig substraat.


Algemeen besluit en beheersadvies. Algemeen besluit. Het Honegemgebied is naar Vlaamse normen een nog relatief goed bewaard ge-bleven kleinschalig cultuurlandschap. Ver-moedelijk is de gaafheid van dit landschap te danken aan zijn randstedelijke ligging die het gebied voor de moderne landbouw minder aantrekkelijk maakt. Door zijn la-ge ligging en de hiermee verbonden over-stromingskans, bleef het ook gespaard van al te grootschalige woningbouw. Gelegen op de grens van twee floradistric-ten, het Brabants en het Vlaams district, naar de rand toe van de Dendervallei, valt het van nature binnen een zeer kansrijke zone voor natuurontwikkeling. Het is dan ook niet zo ongewoon dat de flora van het gebied bijzonder rijk is en tal van zeldza-me soorten bevat. Heel wat van de botanische hoogstandjes zijn echter teruggedrongen op slechts enke-le percelen. Een veiligstelling kan alleen gebeuren door verdere verwerving van het gebied en een aangepast natuurbeheer. In-dien we hier niet in slagen zal Vlaanderen weer enkele van zijn mooiste schraalland-relicten buiten de Kempen zien verloren gaan. Erfgoed. Niet in de geringste mate is het algemeen externe uitzicht van het landschap een be-langrijk aspect in het beheer. Het gaat hier tenslotte over een eeuwenoud erfgoed waar ook de mens zijn plaats verdient. Zo zijn de buurtbewoners mede-erfgenaam van dit patrimonium en dienen zij betrok-ken te worden bij het beheer ervan. Dit erfgoedbeheer moet stoelen op een gecom-bineerd behoud en ontwikkeling van cul-tuur en natuur samen Educatieve rol. Het gebied kan een belangrijke educatieve rol vervullen in het randstedelijke land-schap met hoge natuurwaarden. Voor Aalst, Erpe-Mere en Lede en mogelijk

daarbuiten is Honegem een belangrijk te bewaren historisch, biologisch en esthe-tisch erfgoed. Elementen van buiten de perimeter zoals bijvoorbeeld de Cottem-molen, het Gillekeshof of de historische site Ter Vaerent, kunnen in combinatie met het gebied haar waarden versterken (zie overzichtskaart achteraan). Basis. Deze floristische studie en kartering kan als basis dienen voor een later op te stellen algemeen beheersplan voor dit landschap. Er moet voor het opstellen van beheers-plannen uiteraard ook rekening gehouden worden met de waardevolle fauna van Honegem. De volgende aanbevelingen en beheersadviezen zijn niet het resultaat van een omvangrijke studie, maar zijn slechts enkele voorstellen als eerste benadering naar het beheer toe, zowel naar het erkend natuurreservaat als naar het beschermde landschap. In het huidige landschap zijn er twee be-langrijke vlakvormige elementen te onder-scheiden; de meersen en de bossen. Een aantal vergravingen tekenen het land-schap. Als artefacten bevat het gebied inte-ressante eilanden zoals de turfputten en Reebroek. Daarenboven wordt het land-schap doorkruist met talrijke kleine land-schapselementen zoals houtkanten, sloten en bomenrijen. Meersen en voormalige meersen. Er zijn voor wat het floristische beheer be-treft twee mogelijke richtingen. Cultuur-historisch beheer; Deze benadering respecteert en behoudt de oude, veelal van oorsprong economisch gerichte en kleinschalige aspecten van het landschap. Het ondersteunt de getuigen van landbouwbeheer met onder meer houtkanten, poeltjes, wijmieren (wilgen-teelt) en hakhoutbosjes. Anderzijds betreft het ook de vroegere gemene weiden met wisselbeheer van hooiland en begraasd grasland. Deze denkpiste verzekert enige natuurwaarde, maar is in wezen nep ge-zien het economische aspect in de huidige natuur- en landschapsontwikkeling van


geen tel meer is. Het kan eventueel in le-ven gehouden worden door een samen-werking met de buurtbewoners. Dit komt voor een groot deel neer op ‘tuinieren‘ of een soort van parkonderhoud. Immers ontbreekt nu de economische drijfveer voor zo’n landschapstype. Een dergelijk beheersmodel vraagt echter veel inzet en middelen van de beheerder. Het resultaat op middellange termijn is een behoud van het visuele aspect van het landschap en in het beste geval ook van de botanische re-lictpopulaties. De voorjaarsbloeiers zijn verzekerd in hun bestaan in de hakhout-partijen, net zoals de hooilandsoorten in het grasland. Uiteindelijk zou men een 19de-eeuws boerenlandschap verkrijgen. Natuurontwikkelingsbeheer zonder meer; Zonder meer de natuur, via onder meer extensieve jaarrondbegrazing, laten zijn gang gaan is een droompiste van veel na-tuurbeheerders. Het vraagt veel minder inspanning voor de mens. Het resultaat in dit ‘oermodel’ is niet steeds voorspelbaar. Het landschap zal waarschijnlijk evolueren naar een parkach-tige structuur met open plekken, ruigtes en een mozaïekstructuur van struiken en op-gaande bomen. Allicht dreigen door plotse omschakeling van het beheer een aantal relictsoorten te verdwijnen. Een eventueel bezwaar is niet zozeer een mogelijke be-perkte achteruitgang aan biodiversiteit, maar eerder dat de herkenbaarheid en het uitzicht van het landschap vervagen en in de ogen van veel buurtbewoners degenere-ren. Beide modellen zijn ideaalbeelden en zijn in de praktijk qua haalbaarheid zeer moei-lijk te verwezenlijken, indien men het vooropgestelde beheer letterlijk wenst uit te voeren. De definitie van ‘natuur’ is trouwens nog steeds niet zonneklaar. Men dient voor Honegem uiteraard ook reke-ning te houden met de juridische aspecten van onder meer de bescherming als land-schap. De huidige eigendomsstructuur laat nu uiteraard ook niet toe om een of ander beheer op te dringen. Bij de uitvoering van het nieuwe decreet op beschermde land-schappen kan er echter wel in de toekomst

een beheersplan opgesteld worden op vrij-willige basis. Voor Honegem komt het er volgens ons op neer om van beide modellen de voordelen te benutten. Zo kan er vanuit het groeien-de natuurreservaat van de Wielewaal zui-vere natuur ontwikkeld worden, met aan-dacht voor de instandhouding van het be-staande ‘ideale’ landschapsbeeld. Men kan ook streven naar het zogenaamde ‘com-munaal’ model dat geënt is op beide voor-gaande. Maar dit is slechts mogelijk indien er grote aaneengesloten blokken kunnen beheerd worden. De graslanden kunnen dan extensief begraasd worden (op langere termijn jaarrond), waarin er spontane bos-vorming en wastines ontstaan. Daarnaast kan er gekozen worden voor een minder extensief beheer op de plaatsen waar het oude landbouwkarakter nog het best aan-wezig is, zodat men er minder bosvorming krijgt en de houtkanten en knotwilgenrijen onderhoudt. Bossen. Het uitgesproken boskarakter van Solegem en Sint-Apollonia dient men in stand te houden. Het Sint-Apolloniabosje ligt er echter volledig geïsoleerd bij en is afgesne-den van de rest van het gebied. De meest aangewezen optie is een omvormingsbe-heer waarbij de populieren worden ver-vangen door inheemse en streekeigen hou-tige soorten. Het perceel hakhout kan ver-der in stand gehouden worden. Het Solegembos was allicht ooit meer verweven met de aangrenzende meersen, zodat ze ook vanuit natuurbeheer samen dienen bekeken te worden. Op langere termijn kan het bos zelfs opgenomen worden in een extensief begrazingsproject. Vooral de bijkomende overgangsgradiënt van grasland naar bos moet ontwikkeld worden. Deze mantel-zoomsituaties zijn nu zo goed als onbestaand zodat een belangrijke niche afwezig blijft. Dit bosrandbeheer moet vooral aan de externe bosranden gebeuren, met een uitbreiding van het bos, gezien net op deze randen ook zaadbanken aanwezig kunnen zijn.


Kouters. Aan de rand van het gebied zijn enkele restanten van vroegere, hoger gelegen kou-ters te vinden op Kerrebroek en Vishou-wen. Het valt te overwegen om er een ze-kere activiteit te bewaren als behoud van akkeronkruiden voor educatieve redenen. Turfputten. Een unieke historische site met boeiende natuurwaarden. De interessante gradiënt van nat tot zeer nat kan best bewaard wor-den en op sommige plaatsen geoptimali-seerd. Waar houtopslag zich te veel uit-breidt aan de randen worden ze beter met intervallen onderbroken. Het moeras, dat onderhevig is aan verlanding, kan op sommige plaatsen zelfs wat geruimd wor-den, zonder echt te moeten gaan baggeren. De populieren aan de rand moeten verwij-derd worden om de interessante overgang naar de omliggende meersen te herstellen en te versterken. In en om de turfputten zal er aanvankelijk toch moeten een detailbe-heer uitgevoerd worden ten voordele van enkele speciale soorten die anders dreigen verloren te gaan. Reebroek. Een kleine parel van schraal grasland, met heideinvloed, fraai afgeboord met oude knotwilgen. Een aantal voor Vlaanderen zeldzame graslandsoorten op een hoopje. Dit waardevolle blauwgraslandrelict vraagt om een detailbeheer van hooien en het tegengaan van vervilting van de afge-storven kruidlaag. In eerste instantie dient mer er ook te zorgen voor meer licht door de populieren te verwijderen. Op langere termijn is extensieve begrazing te overwe-gen, om alzo ook de schrale graslandsoor-ten de kans te geven de aangrenzende per-celen te koloniseren. Waterhuishouding. Het spreekt voor zich dat de grondwater-stand en het kwelwater van zeer groot be-lang zijn. Voor men hieraan raakt dient men evenwel goed de situaties geanaly-seerd hebben. Een te hoge waterstand kan nefast zijn voor tal van soorten, zeker in-

dien kwelwaterstromen worden genegeerd. Verdroging en drainage zijn evenwel totaal uit den boze. Bemesting. Naast het water is de bemesting een twee-de sleutel voor de natuurontwikkeling. Al-le vormen van bemesting dienen op relatief korte termijn geweerd te worden uit het gebied. Ook bijvoederen van dieren moet verdwijnen, want ook dit komt uiteindelijk neer op bemesting. Verschraling van alle gronden is belangrijk voor een hoge biodi-versiteit. Uit deze studie blijkt immers dat de meest bedreigde en verdwenen soorten voornamelijk vallen in de groep van de schrale graslandflora.


Bibliografie. COSYNS, E., LETEN, M., HERMY, M. EN TRIEST, L. (1994). Een statistiek van de wilde flora van Vlaanderen. Vrije Universiteit Brussel, Instituut voor Natuurbehoud. DE LANGHE, J.E., DELVOSALLE, L., DUVIGNAUD, P., LAMBINON, J. EN VANDEN BERGHE, C. (1988). Flora van België, het Groothertogdom Luxemburg, Noord Frankrijk en de aangrenzende ge-bieden (Pteridofyten en Spermatofyten). Nationale Plantentuin van België, Meise. DE WAEL, E. EN KAMPEN, A. (1993). Plantenatlas van Herdersem. Davidsfonds Herdersem. DE WILDEMAN EN DURAND (1898-1907). Prodrome de la flore belge (3 tomes). A. Castaigne Bruxel-les. D’HAESELEER, W., STEMGÉE, D. EN VAN DEN BERGHE, J. (1995). Honegem: gastreservaat voor me-diterrane libellen. De Wielewaal jg 61, 1995 – n° 6: 199-203. ELLENBERG, H., WEBER, H.E., DÜLL, R., WIRTH, V., WERNER, W. EN PAULISSEN, D. (1991). Zei-gerwerte von Pflanzen in Mitteleuropa. Lehrstuhl für Geobotanik der Universität Göttingen, Verlag Erich Goltze KG, Göttingen. GUILLEMIJN, B. EN VAN DEN BREMT, P. (1981).Het Honegemgebied te Erpe-Mere, Lede en Aalst. R.M.L.Z.- Documentatiemap Landschapsonderzoek nr. 3 (1981): 63-82. KAMPEN, A. (1980). Resultaten 1979 van de Plantenwerkgroep, afdeling Denderland van de Wiele-waal. ‘t Koninkje, jg 9 n° 1, 1980: 31-36. KAMPEN, A. (1982). Resultaten 1981 van de Plantenwerkgroep, afdeling Denderland van de Wiele-waal. ‘t Koninkje, jg 11 n° 1, 1982: 47-51. LOUIS, A. (1961). Bodemkaart van België. Verklarende tekst bij het kaartblad Aalst 71E. Militair Ge-ografisch Instituut. ROUCEL (1792). Traité des plantes les moins fréquentes, qui croissent naturellement dans les environs des villes de Gand, d’Alost, de Termonde et de Bruxelles. Bossange, Parijs en Lemaire, Brussel. SCHOETERS, F. EN PIETERS, A. (1995). De Vogels van Honegem - Solegem - Sint Apollonia. De Wie-lewaal afdeling Denderland. STIEPERAERE, H. EN FRANSSEN, K. (1982). Standaardlijst van de Belgische vaatplanten, met aandui-ding van hun zeldzaamheid en socio-ecologische groep. Dumortiera 22: 1-41. VAN DEN BREMT, P. (1983). Een landschap in het Aalsterse: het Honegemgebied. ‘t Koninkje, jg 12 n° 3-4, 1983: 4-16. VAN DEN BREMT, P., FOBERT, L. EN LEBACQ, J. (1980). Resultaten van een floristisch onderzoek in het Osbroekgebied te Aalst-Erembodegem: 1977-1979. Dumortiera 17: 1-13. VAN DER MEIJDEN, R., VANHECKE L. (1986). Naamlijst van de flora van Nederland en België. Gor-teria 13: 87-170. VAN ROMPAEY, E. EN DELVOSALLE, L. (1972 en 1979). Atlas van de Belgische en Luxemburgse flora (Pteridofyten en Spermatofyten). Nationale Plantentuin van België, Meise. WERKGROEP BOMEN PARK – OSBROEK (1981). Plantenatlas van het Osbroek


Index Nederlandse namen (nummers verwijzen naar de verspreidingskaartjes)

Aak - Spaanse 1 Aalbes 311 Aardbeiganzerik 287 Abeel - Witte 281 Addertong 250 Adderwortel 272 Agrimonie - Gewone 10 Akkerboterbloem 300 Akkerdistel 99 Akkerereprijs 397 Akkerkers 316 Akkerkool 204 Akkermelkdistel s.l. 359 Akkervergeet-mij-nietje 239 Akkerwinde 103 Amandelwilg 337 Amerikaanse eik 297 Andoorn - Bos 366 Andoorn - Moeras- 365 Anemoon - Bos- 29 Aronskelk - Gevlekte 44 Balsemien - Reuzen- 189 Barbarakruid - Gewoon 49 Basterdklaver 387 Basterdwederik - Beklierde 129 Basterdwederik - Berg- 132 Basterdwederik - Bleke 135 Basterdwederik - Harde 131 Basterdwederik - Kantige 136 Basterdwederik - Moeras- 133 Basterdwederik - Viltige 134 Beekpunge 400 Beemdgras - Ruw 268 Beemdgras - Veld- 267 Beemdlangbloem 151 Behaarde boterbloem 305 Beklierde basterdwederik 129 Beklierde duizendknoop 276+277 +278 Bereklauw - Gewone 175 Bergbasterdwederik 132 Berk - Ruwe 51 Bes - Aal 311 Bes - Kruis 312 Bes - Sneeuw- 373 Bes - Zwarte 310 Beuk 148 Bies - Borstel- 346 Bies - Gewone Veld- 218 Bies - Gewone water- 126 Bies - Veelbloemige veld- 219

Biezeknoppen 195 Biggekruid - Gewoon 187 Bijvoet 43 Bingelkruid - Tuin 236 Bittere wilg x Katwilg 342 Bitterzoet 356 Blaartrekkende boterbloem 306 Blauwe knoop 372 Blauwe monnikskap-groep 5 Blauwe zegge 79 Bleeksporig bosviooltje 415 Bleke basterdwederik 135 Bleke zegge 78 Bloedzuring 328 Boekweit 147 Boerenwormkruid 377 Bonte gele dovenetel 200 Borstelbies 346 Bosandoorn 366 Bosanemoon 29 Bosgeelster 157 Boskortsteel 54 Bosveldkers 66 Bosvergeet-mij-nietje 243 Boswilg 333 Boswilg x Katwilg 343 Boszegge 84 Boterbloem - Akker- 300 Boterbloem - Behaarde 305 Boterbloem - Blaartrekkende 306 Boterbloem - Egel- 303 Boterbloem - Gulden 301 Boterbloem - Kruipende 304 Boterbloem - Scherpe 298 Braam - Dauw- 319 Braam - Gewone 321 Brandnetel - Grote 394 Brede orchis 118 Brede stekelvaren 123 Brede wespenorchis 137 Brunel - Gewone 289 Canadapopulier 283 Canadese fijnstraal 104 Dagkoekoeksbloem 232 Daslook 19 Dauwbraam 319 Distel - Akker- 99 Distel - Krul- 69 Distel - Moes- 100 Distel - Speer- 102 Dotterbloem 62


Dovenetel - Bonte gele 200 Dovenetel - Gele 201 Dovenetel - Ingesneden 202 Dovenetel - Paarse 203 Dovenetel - Witte 199 Dravik - Ijle 56 Dravik - Zachte 55 Drienerfmuur 238 Droogbloem - Moeras 173 Duinriet 57 Duist 25 Duivekervel - Gewone 156 Duizendblad - Gewoon 4 Duizendguldenkruid - Echt 90 Duizendknoop - Beklierde 276+277 +278 Duizendknoop - Japanse 274 Duizendknoop - Zachte 279 Echt duizendguldenkruid 90 Echte kamille 230 Echte koekoeksbloem 220 Echte valeriaan 395 Eenbes 257 Eenstijlige meidoorn 110 Egelboterbloem 303 Egelskop - Grote 363 Eik - Amerikaanse 297 Eik - Zomer- 296 Els - Witte 22 Els - Zwarte 21 Engels raaigras 213 Engelwortel - Gewone 30 Ereprijs - Akker- 397 Ereprijs - Gewone 401 Ereprijs - Grote 405 Ereprijs - Klimop- 402+403 Ereprijs - Rode water- 398 Ereprijs - Schild- 406 Ereprijs - Tijm 407 Ereprijs - Veld- 399 Ereprijs - Vreemde 404 Es - Gewone 155 Esdoorn - Gewone 3 Esdoorn - Noorse 2 Fijne waterranonkel 299 Fijnspar 261 Fijnstraal - Canadese 104 Fioringras 14 Fluitekruid 32 Framboos 320 Frans raaigras 31 Ganzerik - Aardbei- 287 Ganzevoet - Korrel- 97 Ganzevoet - Melk- 95 Ganzevoet - Rode 98 Ganzevoet - Stippel- 96

Geel nagelkruid 168 Geelgroene zegge 73 Geelster - Bos- 157 Geknikte vossestaart 24 Gekroesde melkdistel 360 Gelderse roos 408 Gele dovenetel 201 Gele lis 190 Gele waterkers 314 Geoord helmkruid 347 Geoorde wilg 332 Geoorde wilg x Grauwe wilg 340 Gestreepte witbol 177 Gevlekt longkruid 295 Gevlekte aronskelk 44 Gevlekte orchis 117 Gevleugeld helmkruid 349 Gevleugeld hertshooi 186 Gevleugeld sterrekroos 61 Gewone agrimonie 10 Gewone bereklauw 175 Gewone bermzegge 83 Gewone braam 321 Gewone brunel 289 Gewone duivekervel 156 Gewone engelwortel 30 Gewone ereprijs 401 Gewone es 155 Gewone esdoorn 3 Gewone hennepnetel 159 Gewone hoornbloem 91 Gewone kropaar 116 Gewone melkdistel 361 Gewone raket 355 Gewone rolklaver 215 Gewone salomonszegel 269 Gewone smeerwortel 374 Gewone spurrie 364 Gewone veldbies 218 Gewone vlier 344 Gewone vogelmelk 252 Gewone waterbies 126 Gewoon barbarakruid 49 Gewoon biggekruid 187 Gewoon duizendblad 4 Gewoon herderstasje 65 Gewoon reukgras 31 Gewoon sneeuwklokje 158 Gewoon sterrekroos 59 Gewoon struisgras 12 Glad walstro 162 Gladde iep 393 Gladde witbol 178 Glanshaver 42 Goudgele honingklaver 234 Goudhaver 390


Grasmuur 367 Grauwe abeel 281 Grauwe wilg 334 Grauwe wilg x Katwilg 339 Greppelrus 194 Groot kaasjeskruid 227 Groot moerasscherm 35 Grote brandnetel 394 Grote egelskop s.l. 363 Grote ereprijs 405 Grote kattestaart 224 Grote klaproos 256 Grote klit 37 Grote leeuweklauw 34 Grote lisdodde 392 Grote muur 368 Grote pimpernel 262 Grote vossestaart 26 Grote waterweegbree 17 Grote wederik 223 Grote weegbree 264 Grote windhalm 33 Grove varkenskers 107 Guichelheil - Rood 28 Gulden boterbloem 301 Guldenroede - Late 358 Haagbeuk 85 Haagwinde 63 Hanepoot 125 Harde basterdwederik 131 Harig knopkruid 160 Harig vingergras 121 Harig wilgeroosje 130 Havikskruid - Scherm- 176 Hazelaar 108 Hazezegge 77 Heelblaadjes 294 Heermoes 138 Heggedoornzaad 384 Heggevogelmuur 369 Heggewikke 412 Helmkruid - Geoord 347 Helmkruid - Gevleugeld 349 Helmkruid - Knopig 348 Hemelsleutel 350+351 Hennepnetel - Gewone 159 Herdertasje - Gewoon 65 Herik 354 Herik - Knop- 307 Hertshooi - Gevleugeld 186 Hertshooi - Kantig 183 Hertshooi - Liggend 184 Hoefblad - Klein 391 Hoge cyperzegge 80 Hollandse linde 383 Holpijp 139

Hondsdraf 169 Hondspeterselie 9 Hondsroos 317 Honingklaver - Goudgele 234 Honingklaver - Witte 233 Hoog struisgras 13 Hoornbloem - Gewone 91 Hoornbloem - Kluwen- 92 Hop 181 Hopklaver 231 Hulst 188 Hyacint - Wilde 182 Iep - Gladde 393 Ijle dravik 56 Ijle zegge 81 Ingesneden dovenetel 202 Italiaans raaigras 212 Jakobskruiskruid s.l. 352 Japanse duizendknoop 274 Judaspenning Tuin- 217 Kaars - Konings- 396 Kaasjeskruid 226 Kaasjeskruid - Groot 227 Kaasjeskruid - Klein 225 Kale jonker 101 Kale vrouwenmantel 16 Kamgras 115 Kamille - Echte 230 Kamille - Reukloze 229 Kamille - Schijf- 228 Kamperfoelie - Wilde 214 Kantig hertshooi 183 Kantige basterdwederik 136 Kardinaalsmuts - Wilde 146 Kastanje - Tamme 86 Kattestaart - Grote 224 Katwilg 338 Kers - Akker- 316 Kers - Gele water- 314 Kers - Moeras- 315 Kers - Vogel- 292 Kers - Zoete 290 Kerspruim 291 Klaproos - Grote 256 Klaver - Basterd- 387 Klaver - Kleine 386 Klaver - Liggende 385 Klaver - Rode 388 Klaver - Witte 389 Klaverzuring - Stijve 254 Klaverzuring - Witte 253 Kleefkruid 161 Klein hoefblad 391 Klein kaasjeskruid 225 Klein kroos 206 Klein kruiskruid 353


Klein streepzaad 111 Kleine klaver 386 Kleine klit 38 Kleine leeuwebek 93 Kleine maagdenpalm 414 Kleine majer 27 Kleine ooievaarsbek 166 Kleine ratelaar 309 Kleine teunisbloem 249 Kleine varkenskers 106 Kleine veldkers 67 Klimop 174 Klimopereprijs 402+403 Klit 40 Klit - Grote 37 Klit - Kleine 38 Klit - Middelste 39 Klokje - Rapunzel- 64 Kluwenhoornbloem 92 Kluwenzuring 324 Knoop - Blauwe 372 Knoopkruid 88+89 Knopherik 307 Knopig helmkruid 348 Knopkruid - Harig 160 Koekoeksbloem - Dag- 232 Koekoeksbloem - Echte 220 Kompassla 198 Koninginnekruid 143 Koningskaars 396 Korenbloem 87 Kornoelje - Rode 105 Korrelganzevoet 97 Kortsteel - Bos- 54 Kraailook 20 Kraakwilg 335 Krodde - Witte 381 Kroontjeskruid 144 Kroos - Klein 206 Kroos - Punt- 207 Kropaar - Gewone 116 Kruipend zenegroen 15 Kruipende boterbloem 304 Kruipertje 179 Kruisbes 312 Kruisbladwalstro 113 Kruiskruid - Jakobs- 352 Kruiskruid - Klein 353 Kruldistel 69 Krulwilg 336 Krulzuring 325 Krulzuring x Ridderzuring 329 Kweekgras 127 Late guldenroede 358 Lathyrus - Veld- 205 Leeuwebek - Kleine 93

Leeuwebek - Muur- 114 Leeuweklauw - Grote 34 Leeuwetand - Vertakte 208 Lidrus 140 Liesgras 171 Liggend hertshooi 184 Liggende klaver 385 Liggende vetmuur 330 Liguster 210 Lijsterbes - Wilde 362 Linde 382 Linde - Hollandse 383 Lis - Gele 190 Lisdodde - Grote 392 Longkruid - Gevlekt 295 Look - Das- 19 Look - Kraai- 20 Look-zonder-look 18 Maagdepalm - Kleine 414 Madeliefje 50 Majer - Kleine 27 Mannagras 170 Mannetjesvaren 124 Margriet 209 Marjolein - Wilde 251 Meidoorn - Eenstijlige 110 Meidoorn - Tweestijlige 109 Melde - Spies 47 Melde - Uitstaande 46 Melkdistel - Akker- 359 Melkdistel - Gekroesde 360 Melkdistel - Gewone 361 Melkganzevoet 95 Middelste klit 39 Mierikswortel 41 Mispel 237 Moederkruid 376 Moerasandoorn 365 Moerasbasterdwederik 133 Moerasdroogbloem 173 Moeraskers 315 Moerasmuur 371 Moerasrolklaver 216 Moerasscherm - Groot 35 Moerasspirea 153 Moerasstreepzaad 112 Moerasstruisgras 11 Moerasvergeet-mij-nietje 242 Moeraswalstro 163 Moeraszegge 71 Moesdistel 100 Monnikskap - Blauwe 5 Munt - Water- 235 Muskuskruid 6 Muur - Drienerf- 238 Muur - Gras- 367


Muur - Grote 368 Muur - Heggevogel- 369 Muur - Moeras- 371 Muur - Vogel- 370 Muur - Water- 244 Muurleeuwebek 114 Nachtschade - Zwarte 357 Nagelkruid - Geel 168 Narcis - Trompet- 245 Noorse esdoorn 2 Oeverzegge 82 Okkernoot 191 Ooievaarsbek - Kleine 166 Ooievaarsbek - Slipbladige 164 Ooievaarsbek - Zachte 165 Oot 48 Orchis - Brede 118 Orchis - Brede wespe- 137 Orchis - Gevlekte 117 Paardebloem 378 Paardekastanje - Witte 8 Paardestaart - Reuzen 141 Paarse dovenetel 203 Peen 119 Penningkruid 222 Perzikkruid 280 Peterselie - Honds- 9 Peterselievlier 345 Pijptorkruid 248 Pimpernel - Grote 262 Pinksterbloem 68 Pitrus 196 Pluimgierst 255 Populier - Canada- 283 Populier - Ratel- 282 Puntkroos 207 Raaigras - Engels 213 Raaigras - Frans 42 Raaigras - Italiaans 212 Raket - Gewone 355 Raket - Zand- 36 Rapunzelklokje 64 Ratelaar - Kleine 309 Ratelpopulier 282 Reukeloze kamille 229 Reukgras - Gewoon 31 Reuzenbalsemien 189 Reuzenpaardestaart 141 Reuzenzwenkgras 150 Ridderzuring 327 Riet 260 Riet - Duin- 57 Rietgras 258 Rietzwenkgras 149 Ringelwikke 410 Robertskruid 167

Robinia 313 Rode ganzevoet 98 Rode klaver 388 Rode kornoelje 105 Rode waterereprijs 398 Rolklaver - Gewone 215 Rolklaver - Moeras 216 Rood guichelheil 28 Rood zwenkgras 152 Roos - Gelderse 408 Roos - Honds- 317 Roos- Veelbloemige 318 Rosse vossestaart 23 Ruige zegge 75 Rus - Greppel- 194 Rus - Pit- 196 Rus - Veld- 192 Rus - Zeegroene 197 Rus - Zomp- 193 Ruw beemdgras 268 Ruwe berk 51 Ruwe smele 120 Salie - Valse 380 Salomonszegel - Gewone 269 Schaduwgras 266 Schapezuring 323 Schermhavikskruid 176 Scherpe boterbloem 298 Scherpe zegge 70 Schietwilg 331 Schietwilg x Kraakwilg 341 Schijfkamille 228 Schildereprijs 406 Sering 375 Sint-Janskruid 185 Slanke sleutelbloem 288 Slanke waterkers 246 Sleedoorn 293 Sleutelbloem - Slanke 288 Slipbladige ooievaarsbek 164 Smalle stekelvaren 122 Smalle weegbree 263 Smalle wikke s.s. 411 Smeerwortel - Gewone 374 Smele - Ruwe 120 Sneeuwbes 373 Sneeuwklokje - Gewoon 158 Spaanse aak 1 Spar - Fijn- 261 Speenkruid 302 Speerdistel 102 Spiesmelde 47 Sporkehout 154 Spurrie - Gewone 364 Sterrekroos 60 Sterrekroos - Gevleugeld 61


Sterrekroos - Gewoon 59 Stijve klaverzuring 254 Stinkende gouwe 94 Stippelganzevoet 96 Stomp vlotgras 172 Straatgras 265 Streepzaad - Klein 111 Streepzaad - Moeras- 112 Struisgras - Gewoon 12 Struisgras - Hoog 13 Struisgras - Moeras- 11 Tamme kastanje 86 Tandzaad - Veerdelig 53 Tandzaad - Zwart 52 Taxus 379 Teunisbloem - Kleine 249 Tijmereprijs 407 Timoteegras s.s. 259 Torkruid - Pijp- 248 Torkruid - Water- 247 Tormentil 285 Trompetnarcis 245 Tuinbingelkruid 236 Tuingoudsbloem 58 Tuinjudaspenning 217 Tuinwolfsmelk 145 Tweerijige zegge 74 Tweestijlige meidoorn 109 Uitstaande melde 46 Valeriaan - Echte 395 Valse salie 380 Valse voszegge 72 Varen - Brede stekel- 123 Varen - Mannetjes- 124 Varen - Smalle stekel- 122 Varen - Wijfjes- 45 Varkensgras 271 Varkenskers - Grove 107 Varkenskers - Kleine 106 Veelbloemige roos 318 Veelbloemige veldbies 219 Veelkleurig vergeet-mij-nietje 241 Veenwortel 270 Veerdelig tandzaad 53 Veldbeemdgras 267 Veldereprijs 399 Veldkers - Bos- 66 Veldkers - Kleine 67 Veldlathyrus 205 Veldrus 192 Veldzuring 322 Vergeet-mij-nietje - Akker- 239 Vergeet-mij-nietje - Bos 243 Vergeet-mij-nietje - Moeras 242 Vergeet-mij-nietje - Veelkleurig 241 Vergeet-mij-nietje - Zomp 240

Vertakte leeuwetand 208 Vetmuur - Liggende 330 Vierzadige wikke 413 Vijfvingerkruid 286 Viltige basterdwederik 134 Vingergras - Harig 121 Viooltje - Bleeksporig bos- 415 Vlasbekje 211 Vlier - Gewone 344 Vlier - Peterselie- 345 Vlotgras - Stomp 172 Vogelkers 292 Vogelmelk - Gewone 252 Vogelmuur 370 Vogelwikke 409 Vossestaart - Geknikte 24 Vossestaart - Grote 26 Vossestaart - Rosse 23 Vreemde ereprijs 404 Vroegeling 142 Vrouwenmantel - Kale 16 Vuilboom 154 Walstro - Glad 162 Walstro - Kruisblad- 113 Walstro - Moeras- 163 Waterkers - Slanke 246 Watermunt 235 Watermuur 244 Waterpeper 275 Waterranonkel - Fijne 299 Watertorkruid 247 Waterviolier 180 Waterweegbree - Grote 17 Waterzuring 326 Wederik - Grote 223 Weegbree - Grote 264 Weegbree - Smalle 263 Wegedoorn 308 Wijfjesvaren 45 Wikke - Hegge- 412 Wikke - Ringel- 410 Wikke - Smalle 411 Wikke - Vierzadige 413 Wikke - Vogel- 409 Wilde hyacint 182 Wilde kamperfoelie 214 Wilde kardinaalsmuts 146 Wilde lijsterbes 362 Wilde marjolein 251 Wilg - Amandel- 337 Wilg - Bos- 333 Wilg - Geoorde 332 Wilg - Grauwe 334 Wilg - Kat- 338 Wilg - Kraak- 335 Wilg - Krul- 336


Wilg - Schiet- 331 Wilgeroosje 128 Wilgeroosje - Harig 130 Winde - Akker- 103 Winde - Haag- 63 Windhalm - Grote 33 Witbol - Gestreepte 177 Witbol - Gladde 178 Witte abeel 281 Witte dovenetel 199 Witte els 22 Witte honingklaver 233 Witte klaver 389 Witte klaverzuring 253 Witte krodde 381 Witte paardekastanje 8 Wolfsmelk - Tuin- 145 Wolfspoot 221 Zachte dravik 55 Zachte duizendknoop 279 Zachte ooievaarsbek 165 Zandraket 36 Zeegroene rus 197 Zegge - Blauwe 79 Zegge - Bleke 78 Zegge - Bos- 84 Zegge - Geelgroene 73 Zegge - Gewone berm- 83 Zegge - Haze- 77 Zegge - Hoge ciper- 80 Zegge - Ijle 81 Zegge - Moeras- 71 Zegge - Oever- 82 Zegge - Ruige 75 Zegge - Scherpe 70 Zegge - Tweerijige 74 Zegge - Valse vos- 72 Zegge - Zwarte 76 Zenegroen - Kruipend 15 Zevenblad 7 Zilverschoon 284 Zoete kers 290 Zomereik 296 Zomprus 193 Zompvergeet-mij-nietje 240 Zuring - Bloed- 328 Zuring - Kluwen- 324 Zuring - Krul- 325 Zuring - Ridder- 327 Zuring - Schape- 323 Zuring - Veld- 322 Zuring - Water- 326 Zwaluwtong 273 Zwart tandzaad 52 Zwarte bes 310 Zwarte els 21

Zwarte nachtschade s.l. 357 Zwarte zegge 76 Zwenkgras - Reuzen- 150 Zwenkgras - Riet- 149 Zwenkgras - Rood 152


Verspreidingskaartjes. Hierna volgen de 415 individuele versprei-dingskaartjes van alle gevonden taxa tijdens de onderzoeksperiode. Zij worden weerge-geven in alfabetische volgorde op weten-schappelijke naam volgens de Standaard-lijst van ARNOLDS en VAN DER MEIJDEN (1976). Op de kaartjes is de aanwezigheid van een soort in een bepaalde sector aangeduid met een zwart bolletje.

l

l

1

Acer campestre L. Spaanse aak

l

l

2

Acer platanoides L. Noorse esdoorn

l

l

l

l l

l

3 l

Acer pseudoplatanus L. Gewone esdoorn

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

4

Achillea millefolium L. Gewoon duizendblad

5 verwilderd l

Aconitum napellus L. hybr. Blauwe monnikskap-groep

l l

l l l

l

6

Adoxa moschatellina L. Muskuskruid

l l l

l l l l

l l l

l l l

l

7 l

Aegopodium podagraria L. Zevenblad

l

l

l

l

8 verwilderd

Aesculus hippocastanum L. Witte paardekastanje

l l

l

l l

l l

l l

9 l

Aethusa cynapium L. Hondspeterselie

l

l

10

Agrimonia eupatoria L. Gewone agrimonie

l

11

Agrostis canina L. Moerasstruisgras

l l l

l l l l l

l l

l l

l

12

Agrostis capillaris L. Gewoon struisgras

l

l

l l

l

13

Agrostis gigantea Roth. Hoog struisgras

l l l

l l l l l

l l

l l l

l

14 l

Agrostis stolonifera L. Fioringras

l l

l

l l

l l l

l

15 l

Ajuga reptans L. Kruipend zenegroen

l

16

Alchemilla glabra Neygenf. Kale vrouwenmantel

l l l

17 l

Alisma plantago-aquatica L. Grote waterweegbree

l l l

l l l

l

l l l

l

18

Alliaria petiolata (Bieb.) Cav. et Grande Look-zonder-look

l

19 l

Allium ursinum L. Daslook

l

l

l

20

Allium vineale L. Kraailook

l l l

l l l

l l l l

l l l

l l

21 l

Alnus glutinosa (L.) Gaertn. Zwarte els

l

l

22 l

Alnus incana (L.) Moench Witte els

l

23

Alopecurus aequalis Salisb. Rosse vossestaart

l l

l l l l

l

l l

l

24 l

Alopecurus geniculatus L. Geknikte vossestaart

l

l

l l

l

25

Alopecurus myosuroides Huds. Duist

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

26 l

Alopecurus pratensis L. Grote vossestaart

l

27

Amaranthus blitum L. Kleine majer

l

l

l

28

Anagallis arvensis L. subsp. arvensis Rood guichelheil

l l

l l

l l l

l l

l

29 l

Anemone nemorosa L. Bosanemoon

l l l

l l l l

l l l

l

30 l

Angelica sylvestris L. Gewone engelwortel

l l l

l l l l l

l l

l

l

31

Anthoxanthum odoratum L. Gewoon reukgras

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

32 l

Anthriscus sylvestris (L.) Hoffm. Fluitekruid

l

l

l l

33

Apera spica-venti (L.) Beauv. Grote windhalm

l

34

Aphanes arvensis L. Grote leeuweklauw

l l

l l l

35 l

Apium nodiflorum (L.) Lag. Groot moerasscherm

l l

l l

l

36

Arabidopsis thaliana (L.) Heynh. Zandraket

l

l

37

Arctium lappa L. Grote klit

l l

38 l

Arctium minus (Hill) Bernh. Kleine klit

39 l

Arctium pubens Bab. Middelste klit

l

40 l

Arctium L. spec. Klit

l

41

Armoracia rusticana Gaertn., B. Mey et Scherb. Mierikswortel

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

42 l

Arrhenatherum elatius (L.) Beauv. Glanshaver of Frans raaigras

l l

l l l

l

l l l

l

43 l

Artemisia vulgaris L. Bijvoet

l

l l

44 l

Arum maculatum L. Gevlekte aronskelk

l

l l

45 l

Athyrium filix-femina (L.) Roth Wijfjesvaren

l l l

l l

l l

l

l

46

Atriplex patula L. Uitstaande melde

l l l

l l l l l

l

l l l

l

47 l

Atriplex prostrata Boucher ex DC Spiesmelde

l

l

48

Avena fatua L. Oot

l

l l

l l

49

Barbarea vulgaris R. Br. Gewoon barbarakruid

l l l

l l l l l

l l l

l

50 l

Bellis perennis L. Madeliefje

l l

l

l l l

l

l

51 l

Betula pendula Roth Ruwe berk

l

l

52

Bidens frondosa L. Zwart tandzaad

l

l l

l

l l

53 l

Bidens tripartita L. Veerdelig tandzaad

l

54

Brachypodium sylvaticum (Huds.) Beauv. Boskortsteel

l l l

l l l l l

l l l

l l

l

55 l

Bromus hordeaceus L. Zachte dravik

l l l l

l l

l l

l

56

Bromus sterilis L. Ijle dravik

l

57

Calamagrostis epigeios (L.) Roth Duinriet

l

l

58 verwilderd

Calendula officinalis L. Tuingoudsbloem

l

59 l

Callitriche platycarpa Kütz. Gewoon sterrekroos

l l

l

l

l

l

60 l

Callitriche L. spec. Sterrekroos

l

61

Callitriche stagnalis Scop. Gevleugeld sterrekroos

l

l

l

62 l

Caltha palustris L. Dotterbloem

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

63 l

Calystegia sepium (L.) R.Br. Haagwinde

l

64

Campanula rapunculus L. Rapunzelklokje

l l l

l l l

l l l

l l l

l l

65 l

Capsella bursa-pastoris (L.) Med. Gewoon herderstasje

l

l l

l

66 l

Cardamine flexuosa With. Bosveldkers

l l

l l l l

l l l

l

l

67 l

Cardamine hirsuta L. Kleine veldkers

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

68 l

Cardamine pratensis L. Pinksterbloem

l

l l

l l

l l l

l l

69 l

Carduus crispus L. Kruldistel

l

l l

l

l

70

Carex acuta L. Scherpe zegge

l

l

l

l

71 l

Carex acutiformis Ehrh. Moeraszegge

l l

l l l

l

l l

72

Carex cuprina (Sandor ex Heuffel) Nendvitch ex A. Kerner Valse voszegge

l

73

Carex demissa Vahl ex Hartman Geelgroene zegge

l

l

l l

l

74

Carex disticha Huds. Tweerijige zegge

l

l l l l

l l

l l l

l

75

Carex hirta L. Ruige zegge

l

l

76

Carex nigra (L.) Reichard Zwarte zegge

l

77

Carex ovalis Good. Hazezegge

l l

l

78

Carex pallescens L. Bleke zegge

l

79

Carex panicea L. Blauwe zegge

l l

l l

80

Carex pseudocyperus L. Hoge cyperzegge

l l

l

l

81 l

Carex remota Jusl. ex L. Ijle zegge

l l

l

l

82

Carex riparia Curt. Oeverzegge

l l

l

83

Carex spicata Huds. Gewone bermzegge

l l

84

Carex sylvatica Huds. Boszegge

l

l

l l

l

85 l

Carpinus betulus L. Haagbeuk

l

l

86

Castanea sativa Mill. Tamme kastanje

l

87

Centaurea cyanus L. Korenbloem

l l

l l l l

l

l l l

88

Centaurea subg. Jacea Knoopkruid

l

89

Centaurea thuillieri (Dostal) Duvignaud et Lambinon Knoopkruid

l l

l

90

Centaurium erythraea Rafn Echt duizendguldenkruid

l l l

l l l l l

l l l

l l

l

91 l

Cerastium fontanum Baumg. Gewone hoornbloem

l l

l l l l

l l l

92 l

Cerastium glomeratum Thuill. Kluwenhoornbloem

l

93

Chaenorrhinum minus (L.) Lange Kleine leeuwebek

l

l

l l

l l l

l

94 l

Chelidonium majus L. Stinkende gouwe

l l l

l l l l l

l l

l l l

l

95 l

Chenopodium album L. Melkganzevoet

l

96

Chenopodium ficifolium Smith. Stippelganzevoet

l l l

l l

l l l

l l l

l l

97 l

Chenopodium polyspermum L. Korrelganzevoet

l

l

l l

98

Chenopodium rubrum L. Rode ganzevoet

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

99 l

Cirsium arvense (L.) Scop. Akkerdistel

l

l

l

100 l

Cirsium oleraceum (L.) Scop. Moesdistel

l l l

l l

l l l

l l

l l

101 l

Cirsium palustre (L.) Scop. Kale jonker

l l

l l l l l

l l l

l l l

l

102 l

Cirsium vulgare (Savi) Ten. Speerdistel

l

l

l l

103

Convolvulus arvensis L. Akkerwinde

l l

l l l l

l l

l l

104 l

Conyza canadensis (L.) Cronq. Canadese fijnstraal

l l

l

l

l l

l

105

Cornus sanguinea L. Rode kornoelje

l l

l

106

Coronopus didymus (L.) Smith Kleine varkenskers

l

l

107

Coronopus squamatus (Forssk.) Ascherss. Grove varkenskers

l l

l

l l l

l l l

l

108 l

Corylus avellana L. Hazelaar

l

109

Crataegus laevigata subsp. laevigata Tweestijlige meidoorn

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

110 l

Crataegus monogyna Jacq. Eenstijlige meidoorn

l

l l l

l l

l l l

l

111 l

Crepis capillaris (L.) Wallr. Klein streepzaad

l

112

Crepis paludosa (L.) Moench Moerasstreepzaad

l

l

113

Cruciata laevipes Opiz Kruisbladwalstro

l

l

114

Cymbalaria muralis Gaertn. Muurleeuwebek

l

115

Cynosurus cristatus L. Kamgras

l l l

l l l l

l l

l l l

l

116 l

Dactylis glomerata L. Gewone kropaar

l

117

Dactylorhiza maculata (L.) Soo Gevlekte orchis

l

118

Dactylorhiza majalis (Reichenb.) P.F. Hunt et Summerh. Brede orchis

l l

l

119

Daucus carota L. Peen

l l

l l l l

l l

l l

l

120 l

Deschampsia cespitosa (L.) Beauv. Ruwe smele

l

121

Digitaria sanguinalis (L.) Scop. Harig vingergras

l

l

l

122 l

Dryopteris carthusiana (Vill.) H.P. Fuchs Smalle stekelvaren

l l

l

l

123

Dryopteris dilatata (Hoffn.) A. Gray Brede stekelvaren

l l

l

l l l

l

124 l

Dryopteris filix-mas (L.) Schott Mannetjesvaren

l

l l

l l l

l l

l

125

Echinochloa crus-galli (L.) Beauv. Hanepoot

l

126

Eleocharis palustris (L.) Roem. et Schult. Gewone waterbies

l l l

l l l l

l l

l l l

l

127

Elymus repens (L.) Gould Kweekgras

128 l

Epilobium angustifolium L. Wilgeroosje

l l l

l l

l l

l l

l l

129 l

Epilobium ciliatum Rafin. Beklierde basterdwederik

l l l

l l l

l l

l l l

l

130 l

Epilobium hirsutum L. Harig wilgeroosje

l

131

Epilobium lamyi F.W. Schultz Harde basterdwederik

l

l

l

132

Epilobium montanum L. Bergbasterdwederik

l

133

Epilobium palustre L. Moerasbasterdwederik

l l l

l l l

l l

l l

l

134 l

Epilobium parviflorum Schreb. Viltige basterdwederik

l

135

Epilobium roseum Schreb. Bleke basterdwederik

l

l

136

Epilobium tetragonum L. Kantige basterdwederik

l l l

l l

l l l

l l

l l

137 l

Epipactis helleborine (L.) Crantz. Brede wespenorchis

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

138 l

Equisetum arvense L. Heermoes

l

139

Equisetum fluviatile L. Holpijp

l l

l l l

l

l

l

140 l

Equisetum palustre L. Lidrus

141 l

Equisetum telmateia Ehrh. Reuzenpaardestaart

l

142

Erophila verna (L.) Chevall. s.l. Vroegeling

l l

l l l

l

l l l

l

143 l

Eupatorium cannabinum L. Koninginnekruid

l l

l

l l

l

144

Euphorbia helioscopia L. Kroontjeskruid

l

145

Euphorbia peplus L. Tuinwolfsmelk

l

146

Evonymus europaeus L. Wilde kardinaalsmuts

l

147 verwilderd

Fagopyrum esculentum Moench Boekweit

l

148

Fagus sylvatica L. Beuk

l l l

l

l

l

149

Festuca arundinacea Schreb. Rietzwenkgras

l

l l

l l

150 l

Festuca gigantea (L.) Vill. Reuzenzwenkgras

l l

l l

l

l

151

Festuca pratensis Huds. Beemdlangbloem

l l l

l l l

l l

l l l

l

152 l

Festuca rubra L. s.l. Rood zwenkgras

l l l

l l l

l l l l

l l l

l l

153 l

Filipendula ulmaria (L.) Maxim. Moerasspirea

l l

l

154 l

Frangula alnus Mill. Sporkehout of Vuilboom

l l l

l l l l l

l l

l l l

l

155 l

Fraxinus excelsior L. Gewone es

l

l l

l

156

Fumaria officinalis L. Gewone duivekervel

l l

l

157

Gagea lutea (L.) Ker-Gawl. Bosgeelster

l

158

Galanthus nivalis L. Gewoon sneeuwklokje

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

159 l

Galeopsis tetrahit L. Gewone hennepnetel

l l

l l l

l l

l l l

l

160 l

Galinsoga ciliata (Raf.) Blake Harig knopkruid

l l l

l l l

l l l l

l l l

l l

161 l

Galium aparine L. Kleefkruid

l l l

l l

l

l l

l

162 l

Galium mollugo L. Glad walstro

l l

l l l l

l

l l

l

163 l

Galium palustre L. Moeraswalstro

l

l l l l

l l

l l

164 l

Geranium dissectum L. Slipbladige ooievaarsbek

l

l l

l

165 l

Geranium molle L. Zachte ooievaarsbek

l

166

Geranium pusillum L. Kleine ooievaarsbek

l l

l l l

l l

l l l

l

167 l

Geranium robertianum L. Robertskruid

l l

l l l

l

l l l

l

168 l

Geum urbanum L. Geel nagelkruid

l l l

l l l

l l l l

l l l

l l

169 l

Glechoma hederacea L. Hondsdraf

l l

l l l

l

l l l

l

170 l

Glyceria fluitans (L.) Brown Mannagras

l l

l l

l

l

171

Glyceria maxima (Hartm.) Holmb. Liesgras

172 l

Glyceria notata Chevall. Stomp vlotgras

l l

l l l

l l l

l l l

l l

173 l

Gnaphalium uliginosum L. Moerasdroogbloem

l

l

l l l

l l l

l

174 l

Hedera helix L. Klimop

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

175 l

Heracleum sphondylium L. Gewone bereklauw

l

176

Hieracium umbellatum L. Schermhavikskruid

l l l

l l l

l l l l

l l l

l l

177 l

Holcus lanatus L. Gestreepte witbol

l l l

l l l l

l

l l l

l

178

Holcus mollis L. Gladde witbol

l

l

l

l l

179

Hordeum murinum L. Kruipertje

l

l l

l

l

180

Hottonia palustris L. Waterviolier

l l

l

l

l l l

l

181 l

Humulus lupulus L. Hop

l l

182

Hyacinthoides non-scripta (L.) Chouard Wilde hyacint

l l

l l l

l

l

183

Hypericum dubium Leers Kantig hertshooi

l

l

184

Hypericum humifusum L. Liggend hertshooi

l l

l l

l l

l

185

Hypericum perforatum L. Sint-Janskruid

l l

l l l

l

l

l

186 l

Hypericum quadrangulum L. Gevleugeld hertshooi

l l

l l l

l

l

l

187 l

Hypochoeris radicata L. Gewoon biggekruid

l

l

188

Ilex aquifolium L. Hulst

l

l

l l

l l

189

Impatiens glandulifera Royle Reuzenbalsemien

l l

l l

l

l

l

190 l

Iris pseudacorus L. Gele lis

l

l

l l l

l

191 verwilderd l

Juglans regia L. Okkernoot

l

l

l

192

Juncus acutiflorus Ehrh. ex Hoffm. Veldrus

l

l l

193

Juncus articulatus L. Zomprus

l l

l l l l l

l l

l

194 l

Juncus bufonius L. subsp. bufonius Greppelrus

l

195

Juncus conglomeratus L. Biezeknoppen

l l l

l l l l l

l l

l l l

l

196 l

Juncus effusus L. Pitrus

l

l

l l

l

197 l

Juncus inflexus L. Zeegroene rus

l l

l l l

l

l l l

198

Lactuca serriola L. Kompassla

l l l

l l l l l

l l

l l l

l

199 l

Lamium album L. Witte dovenetel

l

l

l

200 verwilderd

Lamium galeobdolon (L.) L. ssp. argentatum (Smejkal) J. Duvign. Bonte gele dovenetel

l l

l

l l

l

l

201 l

Lamium galeobdolon (L.) L. ssp. montanum (Pers.) Hayek Gele dovenetel

l

202

Lamium hybridum Vill. Ingesneden dovenetel

l l l

l l l l l

l l

l l l

l

203

Lamium purpureum L. Paarse dovenetel

l l l

l l l l

l l

l l l

l

204 l

Lapsana communis L. Akkerkool

l l

l l l

l l l l

l l

l l

205 l

Lathyrus pratensis L. Veldlathyrus

l

206

Lemna minor L. Klein kroos

l

207

Lemna trisulca L. Puntkroos

l l

l l l

l

l

l

208

Leontodon autumnalis L. Vertakte leeuwetand

l l l

l l

l l l l

l l

l

209 l

Leucanthemum vulgare Lam. Margriet

l

210 verwilderd l

Ligustrum L. spec. Liguster

l

l

l l

l

211

Linaria vulgaris Mill. Vlasbekje

l l

l l

l

l l

212

Lolium multiflorum Lam. Italiaans raaigras

l l l

l l l

l l l l

l l l

l l

213 l

Lolium perenne L. Engels raaigras

l l

l

l

214

Lonicera periclymenum L. Wilde kamperfoelie

l

215

Lotus corniculatus L. subsp. corniculatus Gewone rolklaver

l l l

l l l l l

l l

l l l

l

216 l

Lotus uliginosus Schkur Moerasrolklaver

l

217 verwilderd

Lunaria annua L. Tuinjudaspenning

l l

l l l

l

218

Luzula campestris (L.) DC. Gewone veldbies

l

l

219

Luzula multiflora (Retz.) Lej. Veelbloemige veldbies

l l l

l l l

l

l

220 l

Lychnis flos-cuculi L. Echte koekoeksbloem

l l l

l l

l l l

l l

l l

221 l

Lycopus europeus L. Wolfspoot

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

222 l

Lysimachia nummularia L. Penningkruid

l l

l l l l l

l l

l l

l

223 l

Lysimachia vulgaris L. Grote wederik

l l l

l l l l l

l l

l l l

l

224 l

Lythrum salicaria L. Grote kattestaart

l

225

Malva neglecta Wallr. Klein kaasjeskruid

l

l

226

Malva L. spec Kaasjeskruid

l l

227

Malva sylvestris L. Groot kaasjeskruid

l l

l l l l

l l

l l l

228 l

Matricaria discoidea DC. Schijfkamille

l l

l

l l l

l l l

l l

229 l

Matricaria maritima L. Reukeloze kamille

l l

l l l l l

l l

l l l

l

230 l

Matricaria recucita L. Echte kamille

l

l l

l l

l l l

231 l

Medicago lupulina L. Hopklaver

l l l

l l l l l

l l

l l l

232 l

Melandrium dioicum (L.) Coss. et Germ. Dagkoekoeksbloem

l

233

Melilotus alba Med. Witte honingklaver

l

l

234

Melilotus altissima Thuill. Goudgele honingklaver

l l l

l l l l

l l

l l l

235 l

Mentha aquatica L. Watermunt

l

l

l l

236

Mercurialis annua L. Tuinbingelkruid

l

237 l

Mespilus germanica L. Mispel

l

l

238

Moehringia trinervia (L.) Clairv. Drienerfmuur

l

l

239

Myosotis arvensis (L.) Hill. Akkervergeet-mij-nietje

l l

l

l

240

Myosotis cespitosa C.F. Schultz Zompvergeet-mij-nietje

l

241

Myosotis discolor Pers. Veelkleurig vergeet-mij-nietje

l

l l l

l

l l

l

242 l

Myosotis scorpioides L. Moerasvergeet-mij-nietje

243 l

Myosotis sylvatica Ehrh. Bosvergeet-mij-nietje

l l l

l l l l l

l l

l l l

l

244 l

Myosoton aquaticum (L.) Moench Watermuur

l

245 verwilderd l

Narcissus pseudonarcissus L. subsp. major (Curt.) Baker Trompetnarcis

l

246 l

Nasturtium microphyllum (Boenningh.) Reichenb. Slanke waterkers

l l

l

247

Oenanthe aquatica (L.) Poiret Watertorkruid

l

l

248

Oenanthe fistulosa L. Pijptorkruid

l

249

Oenothera parviflora L. Kleine teunisbloem

l

250

Ophioglossum vulgatum L. Addertong

l

251

Origanum vulgare L. Wilde marjolein

l

l

l

252 l

Ornithogalum umbellatum L. Gewone vogelmelk

l

253

Oxalis acetosella L. Witte klaverzuring

l l

l

l

254 l

Oxalis fontana Bunge Stijve klaverzuring

l

255 verwilderd

Panicum miliaceum L. Pluimgierst

l

l

256

Papaver rhoeas L. Grote klaproos

l

257

Paris quadrifolia L. Eenbes

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

258 l

Phalaris arundinacea L. Rietgras

l l l

l l l l l

l l

l l l

l

259

Phleum pratense L. Timoteegras s.s.

l

l l

l

260 l

Phragmites australis (Cav.) Steud. Riet

l

261 verwilderd

Picea A. Dietr. spec. Fijnspar

l l l

l l l l

l l

l l

l

262 l

Pimpinella major (L.) Huds. Grote pimpernel

l l

l l l l l

l

l

l

263

Plantago lanceolata L. Smalle weegbree

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

264 l

Plantago major L. subsp. major Grote weegbree

l l l

l l l

l l l

l l l

l l

265 l

Poa annua L. Straatgras

l

l l

l l

266

Poa nemoralis L. Schaduwgras

l l

l

l

l l

l

267

Poa pratensis L. Veldbeemdgras

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

268 l

Poa trivialis L. Ruw beemdgras

l

l

l

269

Polygonatum multiflorum (L.) All. Gewone salomonszegel

l l l

l l

l l

l l

l

270

Polygonum amphibium L. Veenwortel

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

271 l

Polygonum aviculare L. Varkensgras

272 l

Polygonum bistorta L. Adderwortel

l

l

l

l

273

Polygonum convolvulus L. Zwaluwtong

l

274

Polygonum cuspidatum Sieb. et Zucc. Japanse duizendknoop

l

l l l l

l

l l l

l

275 l

Polygonum hydropiper L. Waterpeper

l l l

l l l l

l l l

l l

l

276

Polygonum lapathifolium L. Beklierde duizendknoop

l

277

Polygonum lapathifolium L. subsp. Lapathifolium Beklierde duizendknoop

l

l

l

l l

278

Polygonum lapathifolium L. subsp. Pallidum (With.) Fries Beklierde duizendknoop

l

l

l

l

279 l

Polygonum mite Schrank Zachte duizendknoop

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

280 l

Polygonum persicaria L. Perzikkruid

l

l

l

l

l

281 verwilderd l

Populus alba L. (+ P. x canescens (Ait.) Smith) Witte/Grauwe abeel

l

l

282

Populus tremula L. Ratelpopulier

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

283 verwilderd l

Populus X canadensis Moench Canadapopulier

l l l l l

l l

l l l

l

284 l

Potentilla anserina L. Zilverschoon

l l

l

285

Potentilla erecta (L.) Räuschel Tormentil

l l

l

l

l

286

Potentilla reptans L. Vijfvingerkruid

l l l

l l

287

Potentilla sterilis (L.) Garcke Aardbeiganzerik

l l l

l l l l

l

l

288 l

Primula elatior (L.) Hill Slanke sleutelbloem

l l l

l

l

289

Prunella vulgaris L. Gewone brunel

l l

l

l l

l

290 l

Prunus avium (L.) L. Zoete kers

l

291 verwilderd l

Prunus cerasifera Ehrh. Kerspruim

292 l

Prunus padus L. Vogelkers

l l l

l l

l l l

l l

l l

293 l

Prunus spinosa L. Sleedoorn

l l

l

l

294

Pulicaria dysenterica (L.) Bernh. Heelblaadjes

295 l

Pulmonaria officinalis L. Gevlekt longkruid

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

296 l

Quercus robur L. Zomereik

297 verwilderd l

Quercus rubra L. Amerikaanse eik

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

298 l

Ranunculus acris L. Scherpe boterbloem

l l

299

Ranunculus aquatilis L. Fijne waterranonkel

l

300

Ranunculus arvensis L. Akkerboterbloem

l

l

l

l

301 l

Ranunculus auricomus L. Gulden boterbloem

l l l

l l l l l

l l

l l l

302 l

Ranunculus ficaria L. Speenkruid

l l

303

Ranunculus flammula L. Egelboterbloem

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

304 l

Ranunculus repens L. Kruipende boterbloem

l l

l

l l

l

305 l

Ranunculus sardous Crantz Behaarde boterbloem

l

l l

l

l

l

306

Ranunculus sceleratus L. Blaartrekkende boterbloem

l l

l

l

307

Raphanus raphanistrum L. Knopherik

l l

308

Rhamnus catharticus L. Wegedoorn

l

309

Rhinanthus minor L. Kleine ratelaar

l

l

310 l

Ribes nigrum L. Zwarte bes

l l

l

l l

l

311 l

Ribes rubrum L. Aalbes

l

312

Ribes uva-crispa L. Kruisbes

l

313

Robinia pseudacacia L. Robinia

l l l

l l l l l

l l

l l

l

314 l

Rorippa amphibia (L.) Besser Gele waterkers

l l

l l l

l

l l l

l

315 l

Rorippa islandica (Oeder) Borbas Moeraskers

l

l

316

Rorippa sylvestris (L.) Besser Akkerkers

l l

l l

l l

l

317 l

Rosa canina L. s.l. Hondsroos

l

318 verwilderd

Rosa multiflora Thunb. Veelbloemige roos

l l

l l l

l

l l

l

319 l

Rubus caesius L. Dauwbraam

l

320 l

Rubus idaeus L. Framboos

l l l

l l l

l l l l

l l l

l l

321 l

Rubus fruticosus coll. Gewone braam

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

322 l

Rumex acetosa L. Veldzuring

l l l

l l

l

323 l

Rumex acetosella L. Schapezuring

l l l

l l l l

l l

l l

324 l

Rumex conglomeratus Murray Kluwenzuring

l l l

l l l

l l l l

l l l

l l

325 l

Rumex crispus L. Krulzuring

l

326 l

Rumex hydrolapathum Huds. Waterzuring

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

327 l

Rumex obtusifolius L. subsp. obtusifolius Ridderzuring

l l

l

l

l l l

l

328 l

Rumex sanguineus L. Bloedzuring

l l

329 hybride

Rumex X pratensis Mert. et Koch Krulzuring x Ridderzuring

l l

l l l

330 l

Sagina procumbens L. Liggende vetmuur

l l l

l l l

l l

l l

l

331 l

Salix alba L. Schietwilg

l

332

Salix aurita L. Geoorde wilg

l l

l l

l l l

l l

l l

333 l

Salix caprea L. Boswilg

l

l l

l

l

334 l

Salix cinerea L. (+ S. x multinervis Doll) Grauwe wilg

l

335

Salix fragilis L. (+ S. x rubens Schrank) Kraakwilg

l

336 verwilderd

Salix matsudana Koidzumi cv. Tortuosa Krulwilg

l

l

337

Salix triandra L. Amandelwilg

l

l

338

Salix viminalis L. Katwilg

l

l

339 hybride

Salix X holosericea Willd. Grauwe wilg x Katwilg

l l

l

l

340 hybride l

Salix X multinervis Döll Geoorde wilg x Grauwe wilg

l l l

l l l

l l l

l

l l

341 hybride l

Salix X rubens Schrank Schietwilg x Kraakwilg

l

342 hybride

Salix X rubra Huds. Bittere wilg x Katwilg

l

l

l

343 hybride

Salix X sericans Tausch ex A. Kerner Boswilg x Katwilg

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

344 l

Sambucus nigra L. Gewone vlier

l

l

l

l

l

345 verwilderd

Sambucus nigra L. var. laciniata L. Peterselievlier

l

346

Scirpus setaceus L. Borstelbies

l

l

l l

l

347

Scrophularia auriculata L. Geoord helmkruid

l l l

l l l l

l

l l l

l

348 l

Scrophularia nodosa L. Knopig helmkruid

l l

l

l

l l

l

349

Scrophularia umbrosa Dum. Gevleugeld helmkruid

l

350 verwilderd

Sedum telephium L. subsp. maximum (L.) Krocker Hemelsleutel

l

l

l

l

351

Sedum telephium L. Hemelsleutel

l

352

Senecio jacobaea L. Jakobskruiskruid s.l.

l l

l l

l l

l l l

l

353 l

Senecio vulgaris L. Klein kruiskruid

l l

354

Sinapis arvensis L. Herik

l l l

l l l

l l

l l l

355 l

Sisymbrium officinale (L.) Scop. Gewone raket

l l l

l l l l

l l

l

l

356 l

Solanum dulcamara L. Bitterzoet

l l

l l

l l l

l l l

l

357

Solanum nigrum L. Zwarte nachtschade s.l.

358 l

Solidago gigantea Ait. Late guldenroede

l l

l

l l

l

359

Sonchus arvensis L. Akkermelkdistel s.l.

l l l

l l l l

l l l

l l l

l

360 l

Sonchus asper (L.) Hill. Gekroesde melkdistel

l l l

l l

l l

l l l

l l

361 l

Sonchus oleraceus L. Gewone melkdistel

l l l

l l l l

l

l

l

362 l

Sorbus aucuparia L. Wilde lijsterbes

l

363

Sparganium erectum L. Grote egelskop s.l.

l

l l

364

Spergula arvensis L. Gewone spurrie

l

l

l

365

Stachys palustris L. Moerasandoorn

l l l

l l l l l

l l

l l l

l

366 l

Stachys sylvatica L. Bosandoorn

l l l

l l l l l

l l

l l l

l

367

Stellaria graminea L. Grasmuur

l l l

l l l l l

l l

l

l

368 l

Stellaria holostea L. Grote muur

l

l

l l

369 l

Stellaria media (L.) Vill. subsp. major (Koch) Arcang Heggevogelmuur

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

370 l

Stellaria media (L.) Vill. subsp. media Vogelmuur

l l

371

Stellaria uliginosa Murray Moerasmuur

l

l

372

Succisa pratensis Moench Blauwe knoop

l

373 verwilderd l

Symphoricarpus albus (L.) S.F. Blake Sneeuwbes

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

374 l

Symphytum officinale L. Gewone smeerwortel

l

375 verwilderd

Syringa vulgaris L. Sering

376 verwilderd l

Tanacetum parthenium (L.) Schultz-Bip. Moederkruid

l

l

l l

l l

377 l

Tanacetum vulgare L. Boerenwormkruid

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

378 l

Taraxacum s. Taraxacum Paardebloem

l

l

379 verwilderd

Taxus bacata L. Taxus

l

380

Teucrium scorodonia L. Valse salie

l

l

381

Thlaspi arvense L. Witte krodde

l

382 verwilderd

Tilia L. spec. Linde

l

383 verwilderd

Tilia X vulgaris Hayne Hollandse linde

l

384

Torilis japonica (Houtt.) DC. Heggedoornzaad

l

385

Trifolium campestre Schreb. Liggende klaver

l l l l

l l

l

386 l

Trifolium dubium Sibth. Kleine klaver

l l

387

Trifolium hybridum L. Basterdklaver

l l l

l l l l l

l l

l l l

l

388 l

Trifolium pratense L. Rode klaver

l l l

l l l

l l l l

l l l

l l

389 l

Trifolium repens L. Witte klaver

l

l

390

Trisetum flavescens (L.) Beauv. Goudhaver

l l l

l

l l

l

391 l

Tussilago farfara L. Klein hoefblad

l

392

Typha latifolia L. Grote lisdodde

l l

l

l l

l l

l l

393 l

Ulmus minor Mill. Gladde iep

l l l

l l l l l

l l l

l l l

l

394 l

Urtica dioica L. Grote brandnetel

l l l

l l l l

l l

l l

l

395 l

Valeriana repens Host. Echte valeriaan

396 l

Verbascum thapsus L. Koningskaars

l

397

Veronica agrestis L. Akkerereprijs

l l l

l

398

Veronica anagallis-aquatica L. subsp. aquatica Nyman Rode waterereprijs

l

l

l

399

Veronica arvensis L. Veldereprijs

l l l

l l l l

l

400 l

Veronica beccabunga L. Beekpunge

l l l

l l l

l l l l

l l

l l

401 l

Veronica chamaedrys L. Gewone ereprijs

l

l l

402

Veronica hederifolia L. subsp. hederifoflia Klimopereprijs

l l

l

l

l

403 l

Veronica hederifolia L. subsp. lucorum (Klett et Richt.) Hartl Klimopereprijs

l

404

Veronica peregrina L. Vreemde ereprijs

l

l l

l

405

Veronica persica Poir. Grote ereprijs

l

406

Veronica scutellata L. Schildereprijs

l l

l

l

l l

l

407

Veronica serpyllifolia L. Tijmereprijs

l l

l l l l l

l l

l

l

408 l

Viburnum opulus L. Gelderse roos

l l

l l l

l l l

l l

l l

409

Vicia cracca L. Vogelwikke

l l l

l l l l

l l

l

l

410 l

Vicia hirsuta (L.) S. F. Gray Ringelwikke

l l

l l l l

l l

l

l

411 l

Vicia sativa L. subsp. nigra (L.) Ehrh. Smalle wikke s.s.

l l l

l l l l

l l

l l l

l

412 l

Vicia sepium L. Heggewikke

l

l

l

413

Vicia tetrasperma (L.) Schreb. subsp. tetrasperma Vierzadige wikke

l

414

Vinca minor L. Kleine maagdenpalm

l l

415

Viola riviniana Reichenb. Bleeksporig bosviooltje

de Flora van Honegem

Documents

Transcript of de Flora van Honegem