De faubourg als de middeleeuwse voorloper van de squatter

8/7/2019 De faubourg als de middeleeuwse voorloper van de squatter

http://slidepdf.com/reader/full/de-faubourg-als-de-middeleeuwse-voorloper-van-de-squatter 1/508



, I

') J-22°i=- '} , ' ~

'""3! f ( ~ " . i

De faubourg als de middeleeuwse

voorloper van de squatter

De rulmtelljke overeenkomst tussen het ontstaan en gevolg van de Europese

mlddeleeuwse voorstad en die In de ontwlkkellngslanden

TR diss2206

Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor aan de Technische Universiteit te Delft, op

gezag van de Rector Magnificus prof.drs. P.A. Schenck, in het openbaar te verdedigen ten

overstaan van een commissie aangewezen door het College van Dekanen,

op maandag 26 april 1993 des morgens om 10.00 uur

door

Rudolf Edward Alman

geboren le Surabaja, Indonesia,

bouwkundig ingenieur



Inhoudsopgave

o Voorwoord en samenvatting

Probleemstelling en hypothese

2 Gegroeide versus gestichte steden

2.1 De Griekse stedebouw

2.2 De Romeinse stedebouw

2.3 De middeleeuwse stedebouw

2.3.1 Fase Faubourg I

Faubourg versus civitas

2.3.2 Fase Faubourg II

Faubourg versus bastide

2.4 De Renaissance stedebouw

Conclusie

3 De betekenls en elgenschap van de faubourg

3.1 Ruimtelijk gevoel versus ruimtelijk besef3.2 Regelmaat van de orde versus regelmaat van het toeval

3.3 Kenmerken en potentiele eigenschappen van de faubourg

Conclusie

4 De Invloed van de Renaissance op de eerste fase van stadsvormlng In

de Derde Wereld

5

6

7

Conclusie

Urbanlsatie als graadmeter van de stedelijke ontwikkeling

Conclusie

De opvattingen ten aanzien van de squatter

6.1 De conventionele opvatting

6.1.1 Afrika versus Latijns-Amerika

6.1.2 Azie versus Afrika en Latijns-Amerika

6.2 De progressieve opvatting

Conclusie

De rulmtelijke verschljnlngsvorm van de lIIegalitelt

7.1 De compound George (Mwaziona) in Lusaka, Zambia

7.2 De villages van Mathare Valley in Nairobi, Kenya

5

17

27

34

43

63

63

73

84

104

117

124

126

127141

144

148

153

164

166

177

179

186

187

210

231

234

235

23f;



7.3 De squattercolony van Rouse Avenue te Delhi, India 257

7.4 De kampong Kerendang te Jakarta, I n d o n e s i ~ 2667.5 De favela Nova Brasilia te Rio de Janeiro, Brazile 279

Conclusie 286

8 Wonlngbouw als productleconcept vanult de vraag- en aanbodzljde 288

8.1 Woningbouwsectl)r A 292

8.2 Woningbouwsectl)r C 294

8.3 Woningbouwsector B 297

8.4 Woningbouwsect,)r D 301

9 De mythe van de efflclAntle In de wonlngbouwproductle voorde lage Inkomens 307

Conclusie 321

10 De regelmatlgheld van 'sltes-&-servlces' 323

Conclusie 346

11 Naar een elgen IdentHelt van de squattergemeenschap 348

Conclusie 366

12 De regelmatlgheld van squatternederzettlngen 370

12.1 De gourbivilles Etthadarnen en Douar Hicher bij Tunis, Tunesie 374

12.2 De piratenstad EI-Mounira Imbaba van CaIro, Egypte 383

12.3 De katchi abadi Mohammed Nagar te Karachi, Pakistan 389

12.4 De barriada Cuellas van Lima, Peru 394

12.5 De colonias paraGaidistas van Santo Domingo Los Reyes

in Mexico Stad, Mexico 404

Conclusie 413

13 De wlsselende trend In het wonlngbouwbeleld: een nabeschouwing 415

14 Parallellen tussen de faubourg en de squatter 419

Concluderende samenvatting 429

15 Eplloog 433

Noten 447

lIIustraties 479

Tabellen 486

LHeratuur 487

English summary 501

Colofon 509

4



o

Voorwoord en samenvatting

Dit proefschrift is het resultaat van een t ien jaar durende studie en

daarmee ook het resultaat van een confrontatieproces en een bezinnings

proces. Tijdens deze periode namen beide processen steeds een afwisse

lende plaats in. Vooral in het begin manifesteerde het confronterende

element zich in drie vormen. Ten eerste uitte het zich in de vorm van

een cultureel verschil en daarmee oak een verschil in denk- en bele

vingswereld tussen Indonesie - - het land van mlJn geboorte, jeugd en

universitaire propadeutische opleiding in de architectuur gedurende het

begin van de zestiger jaren - - en Nederland, het land waar ik mij in

1964 heb gevestigd en waar ik een jaar later besloot mijn studie in de

stedebouwkunde aan de destijds genoemde Afdeling Bouwkunde van de TH

Delft voort te zetten. De tweede vorm van confrontatie kwam tot uiting

in het onderwijs-inhoudelijke verschil tussen de Faculteit Bouwkunde en

het IRS Rotterdam (Institute for Housing and Urban Development Studies),

de instellingen waar ik, na voltoaiing van mijn studie, mijn dagtaakdeel. Op de Faculteit Bouwkunde ben ik als ontwerpdocent zowel betrokken

bij structuur- en bestemmingsplannen in de Nederlandse gemeentelijke

context alsook in de stedelijke context van de Derde wereld, terwijl op

IRS Rotterdam ik mij vooral toeleg op de problernatiek van de volkshuis

vesting en die van de planuitvoering in de Derde wereld.

De laatste confrontatie is de vorm die eigenlijk iedereen zal meernaken,

die verre reizen onderneemt. In mijn geval droeg het practijk- en be

roepsrnatig contact tijdens de vele dienstreizen naar de ontwikkelings-

5



landen via het IHS Rotterdam er toe bij dat ik, net betrekking tot het

waargenonen verschil ten aanzien van de belevingswereld in de nenselij

ke nederzettingen tussen Clost en West, respectievelijk tussen Zuid en

Noord, mijzelf zag geplaatst net de centrale vraag of dit verschil wel

zo wezenliik was onder vergelijkbare omstandigheden. Ret is eigenlijk in

deze hoedanigheid, dat d l ~ laatste confrontatievorm de drijfveer was voor

het vraagstuk en voor lJet formuleren van de centrale hypothese bij dit

proefschrift. Vergelijkhire omstandigheden yond ik hypothetisch bij de

situatie voor 'West' respectievelijk 'Noord' in de faubourg als de voor

stedelijke nederzetting ·van de middeleeuwse stad en bij de situatie voor

'Clost' respectievelijk 'Zuid' in de squatter als de randstedelijke ne

derzetting in de huidige ontwikkelingslanden. Hieruit is de behoefte aan

een vergelijkende studi,g tussen de faubourg en de squatter aanvankelijk

ontstaan. Ret probleem bij een dergelijke vergelijkende studie manifes

teerde zich spoedig op twee tegengestelde niveaus: zo moeilijk, zo niet

als irrponderabilia, de onderlinge verschillen tussen de faubourgs zijn

te achterhalen, zo groot zijn de waar te nenen onderlinge verschillen

tussen de squatters in de Derde Wereld. De oorzaak van dit probleem lag

in feite in de onderzoeksnethode, nanelijk aan de -- voor zowel de fau

bourg als de squatter - - 'case-study'behoevende opzet, ten grondslag. De

onderzoeksimpasse is uiteindelijk doorbroken door, in plaats van de on-

derlinge verschillen aan te tonen, juist onderlinge o v e r e e n k o m s t ~ tus

sen de faubourg en de squatter te benadrukken.

Hierbij wordt het accent van het onderzoek verlegd naar het aantonen van

vergelijkende hoedanigheden, waarbij er in de hypothese van wordt uitge

gaan, dat beide nederzettingsvornen tot het gegroeide stadstype behoren.

Het gevolg is , dat zowel de faubourg als de squatter zich hierbij als de

casus zelf aandienen. De studie aangaande de faubourg draagt het karak

ter van een literatuuronderzoek, terwijl die random de squatter veelal

gebaseerd is op practijkervaring en eigen waarneming. Zonodig werd deze

ook net bevindingen van andere auteurs onderbouwd of er werd gerefereerd

aan andere literatuurbronnen. Ten aanzien van de verwerking van gege-

yens, wilde ik hierbij n09 een kanttekening plaatsen. Aangezien de op

mars van de squatter practisch na de onafhankelijkheid plaatsvond, is

6



dit de reden geweest waarom veel literatuurmateriaal uit de jaren zeven

tig en het begin van de jaren tachtig i s gebruikt. Overigens bet schrij-

ven van dit proefschrift gebeurde in een t i jd van woelige tijden. Grote

verschuiving of overheveling van zaken uit de openbare naar de priv9

sfeer en de val van het Oostblok gepaard gaande met de afkalving van bet

communisme, waren onder andere twee belangrijke gebeurtenissen die de te

berde gebrachte zienswijzen reeds hebben achterhaald. Somnage passages

moesten hierdoor herschreven worden. 20 is tegen het eind van 1991 een

omslag gaande in het bezigen van de term 'Derde W8reld'. Door de recen-

te ontwikkelingen is deze term ook achterhaald. Om inhoudelijke redenen

dient hier in plaats van deze benaming de vigerende term 'ontwikkelings-

landen' gelezen te worden.

Vervolgens is , ter verduidelijking van de onderlinge samenhang van de

hoofdstukken, een korte omschrijving van ieder hoofdstuk op zijn plaats.

i j o o ~ c l § t J l l L l ProbleeJlBtelling en hypothese

Op basis van een verondersteld stedelijk continuUm, wordt de Europese

stedelijkheid via het kolonialisme als cultuurgoed naar de Derde wereld

overgebracht. Dit vormt de hypothese om overeenkomsten te signaleren

tussen de faubourg en de squatter. Morfologisch behoren beide nederzet-

tingen tot bet gegroeide stadstype. Dit hoofdstuk omschrijft vervolgens

de methode van onderzoek, met het doel om tot een vergelijking te komen

inzake de stedebouwkundige en aanverwante kenmerken tussen de middel-

eeuwse faubourgs en de huidige squatters in de Derde wereld.

flQJfdsblU Gegroeide versus gestichte steden

Dit hoofdstuk verzorgt een morfologische analyse over het verschil inbet ruimtelijk patroon tussen gegroeide en gestichte steden. De geschie-

denis levert ta l van casussen op om dit verschil aan te tonen. Europa

wordt beschouwd als een werelddeel, waar gegroeide steden v66r de ge-

stichte steden zijn ontstaan, hetgeen inhoudt dat de opzet van de ge-

stichte, later de planmatige stad, geinspireerd is door de gegroeide

stad als haar voorganger. De planmatige stad wordt beschouwd als een

verbetering van de gegroeide stad, omdat deze laatste naar de gangbare

b e y ~ n c l i n ~ van de bestuurlijke zijde, gezagbebber, of bescbermheer, kwa-

7



lijke trekken vertoont. Deze stelling wordt voor de eerste faubourgwor

dingsfase (5de-llde eeuw n.C) met behulp van een casusanalyse betreffen

de de tegenstelling tusisen faubourg en civitas en voor de tweede fau

bourgfase (11de-17de eeuw n.C) tussen de faubourg en bastide getoetst.

In deze context is de faubourg een dergelijk verfoeilijk of niet te ge

dogen nederzettingstype, dat zowel maatschappelijk, politiek als ruimr

telijk in de directe nabijheid, om niet te zeggen aan de poort van de

stad, naar bevinding van de gezaghebber niet thuis hoorde. De essentie

van dit hoofdstuk is het aantonen van de plaatsgevonden inzichtsverande

ring van de gezaghebber inzake het faubourgverschijnsel. Deze verande

ring zou optreden vanaf het rroment dat de faubourg als een fait accomrpli , oftewel als voorstad, opgenomen zou worden in het stadsterritorium.

Met de omwalling van de 'Ioorstad, zou de faubourg impliciet de elementen

van een nieuwe stad ' in statu nascendi', oftewel de ' ideale stad' ople

veren.

Hoofdstqk J De 1!etekenis _en eigeDSchap van _de faubourg

Aan de hand van lite:ratuuronderzoek verzorgt dit hoofdstuk een nabe

schouwing over de negati'3ve en positieve kenmerken van de faubourg die

in bet voorgaande hoofdstuk in diverse paragrafen naar voren kwamen. Het

plaatst hiermee de faubourg in causaal verband met de opkomst van nieuwe

steden, de bastides. Het verduidelijkt vervolgens de stelling, dat het

opnemen van de faubourg .in de stad waar zij op georienteerd is nog geen

verbetering inhoudt. DI:! gevolgen van de stadsuitbreidingen buiten de

wallen worden hiermee in verband gebracht met het ontstaan van ideale

steden. De essentie van dit hoofdstuk is de betekenis van de faubourg

bij het aantonen van het verband tussen het ontstaan van de nieuwe idee

en inzake de stichting van steden, en de bevindingen met betrekking tot

de stadsomwalling en stadsuitbreiding.

H o o f d s t : u k ~ 4 l)e invloed van de Renaissance op de ___ e e r s t . . ~ _ ~ f ~ , ! l ~ ~ U ~ ~ s t a d s v o ~ _ i n de D e r d e ~ . . ! : e l d

Dit hoofdstuk beschrijft de invloed van de Renaissance op de meningsvor

mng inzake de stichting van steden buiten het vader land. Op een be

schouwelijke rranier word": een verhandeling gegeven over bet centrifugale

karakter van bet westen inzake de buitengaatse territoriale uitbreiding-

8



en. De opkomst van de koloniale steden blijkt geschiedkundig aantoonbare

overeenkomsten te bezitten met de stichting van de Romeinse koionisten

steden of de Engeise bastides in Frankrijk etc. De regeimatige structuur

ervan is een nagelaten bewijs van wat koloniale of kolonistensteden

ruimtelijk in principe met elkaar gemeen hebben. De Renaissance heeft er

eigenlijk voor gezorgd dat de practijk van de 13de eeuwse stadsstichting

haar voortzetting vond in de manier waarop primaatsteden in de kolonien

werden opgezet. De essentie van dit hoofdstuk is het aantonen van het

bestaan van de westerse stedeIijke continuiteit in een wereld die thans

de Derde wereld wordt genoemd.

HQQJgg;t1JK__

5 Urbani ~ j : j . ~ . l ~ l l , L g r ~ t : e L y a n Jle s t ~ l i j l { ~ c n ~ l ! g g Ret verstedelijkingsproces in de Derde wereld bezit andere dimensies en

andere variabelen dan dat in Europa. Dit hoofdstuk leidt de urbanisatie

in de Derde wereld als veranderingsproces in, waarbij de dynamiek twee

gezichten kent. Enerzijds bezit de stadsperiferie de dynamiek waar het

de ontwikkeling van de migrantenwijken aan te danken heeft, en ander

zijds, bezit de kern, het ex-koloniale gedeelte, de dynamiek die verant

woordelijk is voor de trend die in het westen 'suburbanisatie' wordt ge

noemd. De tegenstelling tussen beide gezichten van de urbanisatie is

voor de Derde wereld typerend te noemen alszijnde het verschil dat zich

tussen de armen en rijken manifesteert. Met dit hoofdstuk wordt het in

zicht gegeven dat urbanisatie een technologische ontwikkeling voort

brengt, die in het westen juist wordt beschouwd als de aanleidingsfac

tor.

H o o J Q ~ ~ t l l i . _6 ~ Q I I \ @ t t ~ ~ ~ aanzj e l : l _ ~ _ 9 ~ L ~ . t t ~ ! : Dit hoofdstuk beschrijft de opkomst van de na-koioniale vorm van deoverheid en identificeert haar opvatting ten aanzien van de navenant ge

l i jktijdige opkomst van de squatters. In de na-oorIogse jaren, de jaren

vijft ig en zestig, profileerde de jonge overheid, frappant genoeg in aI

le drie continenten, zich op een zodanige zelfbewuste manier, dat alle

vormen van stedelijke onregelmatigheid, waar de slums en squatters ook

voor werd aangezien, niet getolereerd werden. Er bli jkt in de jaren ze

ventig een kentering in deze opvatting plaats te vinden, want in plaats

van §,fl:l[Sl.Cik: van de squatters, is menige overheid overgestapt op de yer-

9



betering ervan. Dit geElft aan, dat gaandeweg de overheid de wording en

het voortbestaan van de squatters erkent. Dit hoofdstuk geeft hiervoor

twee redenen achter deze opvattingswending aan. De ene heeft betrekking

op de relatie met het westen en de andere speelt zich intern af.

H x > f d s t u k ~ De r u i : m t ~ l i j k e verschiinil'1tJAVQt1Il van de i l leqaliteit

Aan de hand van vijf casussen van squatternederzettingen (twee in Afri

ka: Zambia en Kenya, twee in Azie: India en Indonesie en een in Latijns

Amerika: Brazilie) wordt: in dit hoofdstuk een analyse gedaan naar de fy

sieke verschijningsvorm van de zelfbouw gedurende de verschillende wor

dingsfasen van de squatter.

In de eerste plaats is het doel ervan, na te gaan of het patroon van eengegroeide nederzetting als een algemeen beeld over de ruimtelijke opbouw

van de squatters in de Derde !NereId bescoouwd kan worden en, in de twee

de plaats, of deze ruimtelijke desorganisatie iets zegt over de organi

satiegraad van de sanenleving. In deze studie worden de ruimtelijke as

pecten zoals, de vesti9ingslocatie, de terreinoccupatie, de bebouwings

dichtheid en het bebouwingspatroon in de context van de wordingsgeschie

denis geplaatst. Hierbij wordt de gespannen verbouding tussen de bewo-

ners (als de stichter erl gebruiker) en de overheid (als de regelgever)

in dit wordingsproces bE!licht. Tevens wordt in dit boofdstuk het verband

gelegd tussen de geproclaneerde onafhankelijkh.eid van het casusland en

de opkomst van de squatters in dat land.

Hoofdstuk 8 lIbninqbouw als p r o d u c t i e c o n c e p t y a n 1 4 ! = _ d e _ v r ~ - : - _ ~ a a n -bodzijde

Dit hoofdstuk gaat in op de ~ v o l g e n van de in boofdstuk 6 bedoelde op

vattingswending van de overheid, wat vooral tot uiting komt in de onderkenning van de zelfbouwc:apaci tei t van bewoners en de niet-legale produc

tiewijze van de w o n i n g l ~ u w . Door deze twee factoren als paraneters te

hanteren bij de analyse naar de productiewijze van woningen zowel in de

fornele als infornele f;feer, wordt een onderscheid in vier woningbouw

productietypen naar de I'ol van de overheid en bewoner-gebruiker zicht

baar. Op basis van de QI;!.§itieve onderkenning van de zelfbouwactiviteiten

in de squatter, wordt tdernee de positie van de overh.eid als facili

teitsverlener in de 'sites-&-services' verduidelijkt.

10



De essentie van dit hoofdstuk beeft betrekking op de rol van de overbeid

als machtbebber, die tot uiting komt bij haar stellingname ten aanzien

van de zelfbouwvormen. De overbeid manifesteert zich in de roi van re

gelgever en kwaliteitsbewaker bij de squatterverbetering, terwiji in de

'sites-&-services' haar positie veel eerder faciliteitsverlener is .

Hoofdstuk 9 De uwthe van de efficientie in qe wnnipghnuwproductie

vex>r de lage jn1rampns

Dit hoofdstuk gaat verder in op de verhandeling van hoofdstuk 5 aangaan

de de woningbouwproductie in de conventionele sector en beeft betrekking

op de aanbevolen technologie voor de bewerksteiliging van deze door de

overbeid opgeleverde woningen.Na het tijdperk van de kolonisatie, doet de internationalisering in de

Derde wereld ook haar intrede. Een na-koloniale vorm waarmee de Derde

wereld wederom door bet westen beinvloed wordt, is de §ysteembouw. In

bet westen beeft deze geindustrialiseerde productiewijze van de sociale

woningbouw vruchten afgeworpen. Deze op westerse leest behaalde succes

sen blijven voor de Derde wereld echter belaas uit . De oorzaak hiervoor

moet gezocht worden in bet feit , dat de Derde wereld niet de historiscbe

achtergrond van de systeembouw bezit. Het bewerkstelligen van systeemr

bouw als oplossing van bet volkshuisvestingsvraagstuk - - waarbij gewerkt

wordt met begrippen als efficientie en standaardisatie uit bet westen-

mondt per definitie uit op een fiasco.

De essentie van dit hoofdstuk is de onderkenning van de vorm van bet op

geleverde aan de lage inkomens als gebruiker: enerzijds behoort de wo-

ningvorm aangepast te zijn aan de wooncultuur/traditie en anderzijds,

behoort een technologie gebruikt te worden die aangepast is aan de soci

aal-economiscbe situatie van de gebruiker. Het doel van standaardisatie

als mede-concept van efficientie ter wille van bet beperken van de 'on

gemotiveerde' keuze blijkt voor de volkswoningbouw in de Derde wereld

niet geschikt te zijn.

Boofdstuk 19 De .regelmatigheid van ' sites-&-services'

Benevens bedachte alternatieve woonproductievormen voor de lage inko

mens, zoals squatterverbeteriog (hoofdstuk 6) en de gangepaste vorm ten

bate van de conventionele productiesector (hoofdstuk 9), geeft dit

11



hoofdstuk verdergaande verhandeling over bet in hoofdstuk 5 ingeleide

,sites-&-services' concept. De ' sites-&-services' wordt beschouwd als de

ideale woningproductievorm, waar zowel de overbeid (faciliteitsverlener)

als bewoner (gebruiker) een taak te vervullen bebben. Niet aileen in op-

leveringstechniscbe overwegingen uit zich deze ideale vorm, echter ook

in stedebouwkundige opzichten. Dit hoofdstuk levert een aantal voorbeel

den op, op basis waarvan bet ruimtelijk kennerk van deze ideale neder

zetting te beoordelen is. Hierbij is de regelmatigbeid of zelfs de star

re gridnatigbeiq van de 'sites-&-services'opzet te constateren, vanwege

de bewerkstelliging van drie zienswijzen: 1) bet zaligmakende concept,

2) bet efficientieconcept en 3) bet massaproductieconcept.Hoofdstuk_U Naar een eigen identiteit van de ~ t t e r g e E e D S ~ Uitgaande van de eerdere conclusie, dat de squatter geenszins een onge-

ordende zelfbouwwijk is (hoofdstuk 6), noch een wijk waar de bewoners

niet participatiegewillig zijn (hoofdstukken 7 en 8), geeft dit hoofd-

stuk, aan de hand van verschillende cassussen, verder betoog aan de aan-

wezigbeid van een eigerL democratievorm bij de bepaling van een zelfbe

~ t u u r van een door de bElwoners zelf opgezette wijk. Hierbij wordt bet

verschil aangetoond tussen bet 'gesloten' karakter van de plattelandse

gemeenschap, waar de squatters van de eerste generatie oorspronkelijk

kwamen, en bet 'open' karakter van de squatter als stedelijke leefge

meenschap.

In tegenstelling tot bet: vermoeden, dat bet plattelandse karakter in de

squatter tot uiting komt, betekent dit geenszins, dat de squatter een

reproductie van de dorpsgemeenschap in alle opzichten is . De dynamiek,

de opwaartse mobiliteit en eendrachtigbeid -- elementen die in bet plattelandse dorp ontbreken -- zijn overigens de andere elementen die zorgen

voor bet besef onder de squatterbewoners van bet belang van voor een

eigen organisatie als adequate blokvorming tegen bet opbeffingsgevaar

van hun bestaan door de overbeid.

Hoofds9Jk 12 De _ ~ t i g h e i d van squatternederzettingen

In tegenstelling tot bet: tot zover verkregen beeld over de onregelmatige

verschijningsvorm van dEl squatter, wordt dit hoofdstuk -- met behulp van

een vijftal casussen -- gewijd aan bet bestaan van sommige squattervor-

12



men die een regelmatig occupatiepatroon vertonen. Uitgaande van de stel

ling dat I} de squatter per definitie het resultaat is van een groeipro

ces en dat 2} de regelmatige opzet uitsluitend te danken is aan de

stichtings- c.q. planningsdaad in de formele sector, wordt de oorzaak

van deze tegenstelling uit de doeken gedaan.

De essentie van dit hoofdstuk is niet zozeer de geldigbeid van de gepo-

neerde stelling -- dat de onregelmatige verschijningsvorm bet resultaat

is van de i l legali tei t (hoofdstuk 7) -- te verwerpen, alswel dat de uit

spraak van de stelling nuances behoeft. De i l legali tei t bli jkt ook zijn

regelmatigbeid te bezitten, waarbij de verschijningsvorm een ruimtelijke

neerslag ervan is .Hoofdstuk 13 Nabescbouwing over de wisselende trend in bet wmingbouw-

beleid

Na bet exPQseren van de diverse productievormen van woningbouw in zowel

de sector A (hoofdstuk 9), sector B (hoofdstuk 10), sector C (hoofdstuk

II) en sector D (hoofdstuk 12) en de hierin ge-analyseerde positie van

de overbeid met betrekking to t de squatter, geeft dit hoofdstuk een kor

te nabeschouwing over de verschillende periodes waarin telkenmale be

leidswisseling van de overbeid inzake de squatter is geconstateerd als

resultaat van de opvattingswending.

Hoofdstuk 14 Parallellen tussen de faubourg en de squatter

Dit hoofdstuk verzorgt een vergelijkende studie naar de voortgebrachte

kenmerken tussen de faubourg en de squatter als voorbeeld van de ge

groeide nederzetting. W8nneer vanuit de stelling wordt gewerkt, dat de

faubourg en de squatter hierbij overeenkomsten vertonen, dan l igt bet

voor de hand om de kenmerken voor wat betreft de oorzaak, de wording,bet bestaan, de verandering en bet gevolg van een dergelijk gegroeide

nederzetting met elkaar te vergelijken. Een concluderende samenvatting

is hier op zijn plaats, om de grote lijnen, de essentie, van deze studie

niet uit bet oog te verliezen.

Hoofdstuk 15 Epilooq

Dit hoofdstuk geeft een nabeschouwing over de waarde van dit proef

schrift voor zowel de positiebepaling van aIle geledingen (de actors)

die met de squatterproblematiek te maken bebben als voor de betekenis

13

De faubourg als de middeleeuwse voorloper van de squatter

Documents

Transcript of De faubourg als de middeleeuwse voorloper van de squatter