de dokter en de dood

Marian BeudekerMarjan van Dijk

Autonomie en compassie• Wet toetsing levensbeëindiging op

verzoek• In 2002 geldig geworden• Artsen bleken niet al het lijden te

kunnen verlichten• Daarom werd in deze wet een exceptie

voor artsen mogelijk gemaakt tav levensbeëindigend handelen

• Mits aan zorgvuldigheidscriteria voldaan

Principe-ethiek

Beauchamps en Childress• Weldoen• Niet schaden• Respect voor autonomie (individu)• Rechtvaardigheid (sociaal aspect)

“Euthanasiewet”Zorgvuldigheidseisen:

Vrijwillig en weloverwogen verzoekUitzichtloos en ondragelijk lijden voor de patiëntPatiënt is volledig voorgelichtMet de patiënt tot overtuiging gekomen dat er geen redelijke andere oplossing isTen minste één onafhankelijke arts geraadpleegdZorgvuldige uitvoering

“Euthanasiewet”

• Regelmatige evaluatie• Recent tweede evaluatie

gepubliceerd• Gratis te bestellen bij ZonMw

Toetsingscommissie

De commissie overweegt of er naar heersend wetenschappelijk verantwoord medisch inzicht en naar in de medische ethiek geldende normen aan de zorgvuldigheidseisen voldaan is

Echter de commissie heeft de ruimte om waar dit nodig geacht wordt af te wijken van het oordeel van de wetenschappelijk beroepsorganisaties!

De wilsverklaring

Als de patiënt op het moment van uitvoering van de euthanasie wilsbekwaam is, is een schriftelijke wilsverklaring niet noodzakelijk.

De wilsverklaring“Indien de patiënt van zestien jaar of ouder

niet langer in staat is zijn wil te uiten, maar voordat hij in die staat geraakte tot een redelijke waardering van zijn belangen ter zake in staat werd geacht, en een schriftelijke verklaring, inhoudende een verzoek om levensbeëindiging, heeft afgelegd dan kan de arts aan dit verzoek gevolg geven. De zorgvuldigheidseisen zijn van toepassing” euthanasiewet

Casus euthanasie bij sedatieCasus 4 uit verslag toetsingscommissies

2011- Patiënt is een vrouw van 80 jaar- Mesothelioom- Behandeld chemo- en radiotherapie- Vanaf diagnose meermalen met haar arts

over euthanasie gesproken- Patiënte wilde “waardig”sterven en had

dit in haar wilsbeschikking beschreven

Casus euthanasie bij sedatie

• In weekend plotseling achteruit• Pijn, hoesten, braken hemoptoe• Door weekendarts gesedeerd• Na het weekend trof huisarts

onrustige, transpirerende vrouw, niet aanspreekbaar en niet reagerend op pijnprikkels

• Echtgenoot: “dit had zij niet gewild”

Casus euthanasie bij sedatie

• SCEN-arts– Uitzichtloos en ondraaglijk lijden– Op grond van wilsbeschikking vrijwillige

euthanasiewens– Aan de zorgvuldigheidseisen voldaan

Oordeel commissie• Schriftelijke verklaring moest worden

gevolgd• Er was sprake van ondragelijk lijden• De sedatie leidde niet tot een goede dood• Indien een patiënt in een toestand van

verlaagd bewustzijn is geraakt, kan een euthanasieverzoek ingewilligd worden voor zover sprake is van voor de patiënt ondragelijk lijden

Oordeel commissie

“het zou inhumaan geweest zijn om patiënte te laten ontwaken met als enig doel de consulent in staat te stellen met de patient te communiceren”

Knelpunt

• Als een patiënt niet bij bewustzijn is, wat zijn dan tekenen van ondragelijk lijden?

• In deze casus mogelijk sprake van onvoldoende sedatie?

• Was patiënte niet stervend op het moment van de euthanasie?

• Hier discrepantie KNMG-standpunt (geen euthanasie bij patiënt in coma) en standpunt toetsingscie.

Uitzichtloos lijden• Alleen de patiënt kan dit aangeven• De arts moet overtuigd zijn dat de

patiënt lijdt• Hierbij moet hij aandacht hebben voor

de verschillende dimensies van lijden:– Klachten– Functieverlies– Toekomstig lijden– Biografie van de patiënt(schema van Kimsma)

Beoordeling lijden• SCEN-arts moet de patiënt zien• Non-verbale communicatie kan voldoende

zijn• SCEN-arts moet overtuigd zijn van het

lijden• Tav het verzoek (vrijwillig en

weloverwogen)kan de wilsbeschikking, de documentatie van de behandelaar en de informatie van de naasten voldoende zijn om een oordeel te vormen.

EUTHANASIE EN DEMENTIECASUS

• 84 jarige vrouw met sinds vijf jaar langzaam progressieve geheugenstoornissen, ontremd gedrag, kritiek- en oordeelstoornissen

• in de afgelopen jaren drie maal euthanasieverklaring getekend met aangeven van omstandigheden waaronder zij niet meer verder wilde leven

• uitgebreide gesprekken met kinderen en huisarts bij verdere achteruitgang

• voortschrijdende achteruitgang ondanks medicatie, plaatsing verzorgingstehuis

• steeds minder zelfredzaam, hoofd wilde niet meer, gevoel niets meer te weten en alleen nog maar te ademen, wanhopig zo verder te moeten leven

• 6 weken voor overlijden concreet verzoek tot euthanasie mede i.v.m. opname verpleegtehuis

• 1e SCEN consulatie forse verstoring oriëntatie tijd en plaats, gelaten, geen radeloosheid, lijden niet duidelijk

• 2e SCEN consulatie lijden wel duidelijk, denken nog adequaat en coherent

• wilde liever versterven dan naar verpleegtehuis

ZORGVULDIGHEIDSEISEN

• vrijwillig en weloverwogen• ondraaglijk en uitzichtloos lijden• op de hoogte situatie en vooruitzichten• geen redelijke andere oplossing• consultatie• uitvoering

BELANGRIJKE PUNTEN

• euthanasie bij dementie

• tijdig bespreken levenseinde

EUTHANASIE BIJ DEMENTIE

• vrijwillig en weloverwogen– beginfase dementieel proces– oordeels- en wilsbekwaam– altijd één of meer consulenten, liefst ook

geriater/psychiater– schriftelijke wils/euthanasieverklaring

EUTHANASIE BIJ DEMENTIE

• ondraaglijk en uitzichtloos lijden– ervaren gevolgen ziekte– angst voor toekomstig lijden– specifieke omstandigheden

TIJDIG BESPREKEN LEVENSEINDE

LEVENSEINDEKLINIEK

LEVENSEINDEKLINIEK

• bestaat één jaar, initiatief NvvE• mobiele teams van artsen en

verpleegkundigen• 104 mensen geholpen (ook door

eigen huisarts)• alle gevallen zorgvuldig volgens

toetsingscommissies• wachtlijst 4 maanden